EUROPA meer samen bouwen!
INHOUDSOPGAVE GESCHIEDENIS VAN DE EUROPESE CONSTRUCTIE herinneren waar we vandaan komen 04 EUROPESE VERDRAGEN meer overeenkomsten afsluiten. 11 EUROPESE SYMBOLEN onze diversiteit versterken 12 GEOGRAFIE VAN EUROPA onze gemeenschappelijke ruimte beter begrijpen.. 13 TOEKOMST VAN DE EUROPESE UNIE verder kijken!. 14 2 3
GESCHIEDENIS VAN DE EUROPESE CONSTRUCTIE herinneren waar we vandaan komen Het Europa dat wij vandaag kennen, gaat ver terug in de tijd. Als we willen begrijpen wat Europa vandaag voor ons betekent, is het belangrijk om te weten hoe het is ontstaan. De eerste pogingen Sommige historische figuren, zoals Karel de Grote en Napoleon, ondernamen al pogingen om alle Europese landen te verenigen in één natie. Maar dat Europa was meestal het gevolg van bloederige oorlogen. Tijdens de 20ste eeuw brak tot tweemaal toe een oorlog uit op het Europese continent dat zich over de hele wereld verspreidde. Daarom noemen we ze wereldoorlogen. Tussen 1914 en 1918 vond de Eerste Wereldoorlog plaats en een twintigtal jaar later brak de Tweede Wereldoorlog uit. OORLOG De Tweede Wereldoorlog Na de Tweede Wereldoorlog, in 1945, ligt heel Europa in puin. Die afschuwelijke oorlog heeft vijf jaar geduurd en had veel gevolgen; 20 miljoen weeskinderen, compleet verwoeste wegen, hongersnood en mensen die hun land ontvluchtten. Een echte ramp dus. Alles moet worden heropgebouwd! Twee blokken zijn het oneens Na 1945 keert de vrede terug, maar Europa is verdeeld in twee blokken: Oost-Europa en West-Europa, en de scheidingslijn loopt dwars door Duitsland. Duitsland is dus in tweeën gesplitst: Oost-Duitsland en West-Duitsland. Het leven van de mensen is er erg verschillend. Hoe kunnen we ondanks alles vreedzaam leven in het Westen? Maar wat heeft dat met de Europese Unie te maken?, vraag je je misschien af Op 9 mei 1950 heeft de Franse minister Robert Schuman een geniaal idee: West-Duitsland en Frankrijk moeten gaan samenwerken op het gebied van steenkool en staal. Zo kunnen ze geen oorlog meer voeren. De vreedzame wederopbouw van West-Europa is begonnen. Noem enkele voorwerpen die gemaakt kunnen worden uit staal: Wist je dat de naam Europa uit de Griekse mythologie komt? Prinses Europa was heel mooi en woonde in Tyr aan de Aziatische kust van de Middellandse Zee (Libanon). Zeus, de koning der goden, werd verliefd op haar. Hij slaagde erin haar te verleiden en mee te nemen naar Griekenland. Ze kregen samen drie kinderen en het continent werd naar haar genoemd: Europa. Tweede Wereldoorlog 1939-45 Napoleon Eerste Wereldoorlog Karel de Grote 742 1769 1914-18 4 5
De EGKS Al snel nemen ook andere landen deel aan dit project van steenkool en staal: België, Luxemburg, Nederland en Italië. Op 18 april 1951 ondertekenen deze zes landen een tekst, verdrag genoemd, van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS). Een stapje dichter bij vrede! De grondleggers van Europa Niet iedereen was gewonnen voor het idee om een verenigd Europa te stichten. Er waren dus enkele moedige politici nodig om dit idee te verdedigden en er een gemeenschappelijk project van te maken. We herinneren hen als de grondleggers. Wie zijn ze? Verbind land en grondlegger. Robert Schuman Alcide De Gasperi Joseph Bech Johan Willem Beyen Konrad Adenauer Paul-Henri Spaak Jean Monnet 1 2 3 4 5 6 7 A B C D E F WEST- DUITSLAND LUXEMBURG NEDERLAND ITALIË FRANKRIJK BELGIË De Europese Economische Gemeenschap (EEG) Na kolen en staal besluiten deze zes landen om één grote markt zonder grenzen op te richten. In 1957 wordt de EEG (Europese Economische Gemeenschap) opgericht. Economisch heeft betrekking op geld, zaken, werk en handel. De economie komt terug op gang. De oorlog lijkt ver weg. West-Europa kent vrede. De Berlijnse Muur (zie kaart p. 9) Herinner je je nog wat er gebeurde na de Tweede Wereldoorlog? Europa was verdeeld in twee blokken omdat ze het maar niet eens raakten. In 1961 bouwt West-Duitsland een muur die de stad Berlijn opsplitst in West-Berlijn en Oost-Berlijn. De inwoners kunnen niet meer van het Oosten naar het Westen De muur staat symbool voor de Koude Oorlog, de scheiding tussen het Oosten (communisme) en het Westen (kapitalisme). In het Oosten bezit en organiseert de staat alles: de agrarische en de industriële productie, de distributie van goederen. In het Westen zijn de mensen vrij en kunnen zij zich uiten, een bedrijf opstarten, reizen, hun leiders kiezen en gaan stemmen. antwoorden 5A - 3B - 4C - 2D - 7E - 1E - 6F EGKS 1951 EEG 1957 Berlijnse Muur 1961 6 7
De eerste uitbreidingen West-Europa breidt uit en andere landen willen zich bij de zes voegen. In 1973 treden Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk toe tot de EEG. Daarna begint de uitbreiding naar het zuiden van Europa met de toetreding van Griekenland in 1981, gevolgd door Spanje en Portugal in 1986. Verenigd Koninkrijk 1973 Denemarken 1973 De val van de Muur In 1989 vindt er een heel belangrijke gebeurtenis plaats in het hart van het Europese continent. De Oost-Europeanen worden herenigd met de West-Europeanen. De Berlijnse Muur die hen symbolisch scheidde, verdwijnt. Duizenden Berlijners slopen de muur en vinden hun landgenoten terug: Duitsland is opnieuw herenigd. Dit wordt feestelijk gevierd in Europa! Deze gebeurtenis luidt het einde in van het communisme en in de loop der jaren zullen vele Oost-Europese landen geleidelijk tot de Europese Unie toetreden BRD West-Duitsland Britse sector Franse sector BERLIJN DDR Oost-Duitsland Russische sector FRANKRIJK NEDERLAND BELGIË LUXEMBURG EEG WEST- DUITSLAND Amerikaanse sector Berlijnse Muur Spanje Portugal 1986 1986 ITALIË Griekenland 1981 Val Berlijnse Muur 1989 OPRICHTENDE LANDEN UITBREIDING VAN EUROPA 8 9
EUROPESE VERDRAGEN meer overeenkomsten afsluiten Ontstaan van de Europese Unie (EU) In 1992 verandert de Europese Economische Gemeenschap in de Europese Unie door het Verdrag van Maastricht. Opeenvolgende uitbreidingen Tussen 1995 en 2013 treden 16 landen toe tot de Europese Unie. Inmiddels zijn we met 28! De Europese Unie telt nu meer dan 500 miljoen inwoners. Dat is meer dan de Verenigde Staten en Japan samen! De verdragen Of het nu op de speelplaats is of in heel Europa, hoe talrijker we zijn, hoe moeilijker het is om het eens te raken. Iedereen wil zijn eigen ideeën verdedigen. Er moet dus gepraat worden om oplossingen te vinden. Deze oplossingen worden gebundeld in verdragen. Een verdrag is een akkoord dat afgesloten en ondertekend wordt door de staatshoofden en de regeringsleiders van de Unie. Het is een beetje zoals de handleiding van de EU. Tot op vandaag werden zeven grote verdragen afgesloten. Ze krijgen over het algemeen de naam van de stad waarin het verdrag werd ondertekend. Het laatste is het Verdrag van Lissabon. Hoe wordt een land lid van de EU? Elk Europees land kan vragen om deel te worden van de Unie, maar er zijn voorwaarden: - Het land is een democratie; de leiders worden verkozen door het volk via een stemming, - Het land respecteert de mensenrechten, vrijheid van pers en vrije meningsuiting, - De economie van het land stelt het goed, - Het land respecteert alle Europese besluiten en wetten. >500 MILJOEN BEWONERS +/- 320 MILJOEN BEWONERS Tsjechië Estland Cyprus Letland +/- 125 MILJOEN BEWONERS Litouwen Hongarije Malta Verdrag van Lissabon Zweden Polen Verdrag van Maastricht 1992 Finland Oostenrijk 1995 Slovenië Slowakije 2004 Bulgarije Roemenië 2007 Kroatië 2013 10 11
EUROPESE SYMBOLEN onze diversiteit versterken GEOGRAFIE VAN EUROPA onze gemeenschappelijke ruimte beter begrijpen De vlag van de Europese Unie De Europese Unie heeft een blauwe vlag met een cirkel van 12 gouden sterren. Het Europese volkslied Het Europese volkslied is de Ode aan de Vreugde uit de Negende symfonie, gecomponeerd door de beroemde Duitse componist Ludwig van Beethoven. Dit volkslied zonder woorden geeft uitdrukking aan de Europese idealen van vrijheid, vrede en solidariteit. Het Europese motto In varietate concordia In 2000 neemt de Europese Unie voor het eerst een motto aan In verscheidenheid verenigd. Dit geeft weer hoe de EU opgericht is, gevoed wordt door de vele verschillende culturen, talen en tradities van Europa. 9 mei, de Dag van Europa De Dag van Europa wordt gevierd op 9 mei, ter herinnering aan de Schumanverklaring van 1950, de eigenlijke geboortedatum van de Europese constructie. Ter gelegenheid van de Dag van Europa openen alle EU-instellingen hun deuren. Als we spreken van Europa, dan hebben we het over verschillende zaken. Europa is in de eerste plaats een continent. Continenten zijn grote landmassa s die gescheiden worden door oceanen. Het Europese continent is samengesteld uit verschillende landen of territoria. 28 van die landen hebben besloten om deel uit te maken van een gemeenschappelijke ruimte die we de Europese Unie noemen. En enkele van die landen van de Europese Unie hebben besloten om dezelfde munt te gebruiken: de euro. Zij maken deel uit van de eurozone. Duid jouw land aan met een kruisje op de kaart Dag van Europa 9 mei EUROPESE UNIE EUROPEES CONTINENT 12 13
TOEKOMST VAN DE EUROPESE UNIE verder kijken! De Europese Unie is geleidelijk ontstaan dankzij de ideeën van moedige mannen en vrouwen die streefden naar vrede. Het is de vrucht van een lange geschiedenis waarvan wij allemaal deel uitmaken. We zijn natuurlijk nog niet klaar: het is een project dat elke dag evolueert. En morgen zullen de jongeren van vandaag eraan verder werken. Er blijven nog altijd grote problemen bestaan die enkel kunnen worden opgelost als alle landen samenwerken. Maar wie zal dat Europa van morgen dan bouwen? Het zijn de jongeren die hieraan samen verder zullen bouwen! Beeld je de toekomst even in. Hoe ziet jouw Europa van morgen eruit? 14 15
Om beter te begrijpen hoe er in Europa samengewerkt wordt en hoe het leven er elke dag is, lees deze twee brochures: EUROPA meer samen werken! EUROPA meer samen leven! Publicatie van de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België COMM-REP-BRU@ec.europa.eu ISBN 978-92-79-50862-2 doi: 10.2775/00560 Europese Unie, 2015 Overname met bronvermelding toegestaan Catalogusnummer: IC-01-15-631-NL-N U vindt al onze publicaties op onze onderwijspagina: http://ec.europa.eu/belgium/education/publications/index_nl.htm
EUROPA meer samen werken!
IINHOUDSOPGAVE EUROPESE INSTELLINGEN meer samen beslissen.. 04 RECHTEN EN BURGERSCHAP onze verscheidenheid meer respecteren. 06 JONGEREN EN DE EU meer luisteren naar de jongeren 07 EENGEMAAKTE MARKT meer samenwerken met onze buren.. 08 EENHEIDSMUNT EN EUROZONE onze rijkdommen meer uitwisselen.. 09 DE BEGROTING VAN DE EUROPESE UNIE meer investeren in onze toekomst 11 2 3
EUROPESE INSTELLINGEN meer samen beslissen De Europese Unie is geen staat zoals bijvoorbeeld België, Frankrijk of Duitsland. De Unie is een vrijwillige vereniging van Europese staten die hebben besloten om samen gemeenschappelijke projecten waar te maken. Ze beschikt over machtige instellingen die een deel van de bevoegdheden van de Europese landen hebben gekregen. Iedere instelling heeft een eigen rol en een eigen voorzitter. Hoe werkt de Europese Unie? De Europese raad: 1 de vergadering van de regeringsleiders van de Europese landen De Europese Raad bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders van de EU-lidstaten en in principe komen ze vier keer per jaar samen. Deze bijeenkomsten worden Europese toppen genoemd. Daar worden alle gebeurtenissen in Europa besproken en de grote beleidslijnen van de Unie bepaald. De Europese Commissie 2 Het Europees Parlement Het Europees Parlement is de stem van de Europese burgers. Het bestaat uit 751 afgevaardigden die worden gekozen door het volk via Europese verkiezingen. Het Parlement stemt over Europese wetten en over de begroting samen met de Raad van de Europese Unie. De Raad van de Europese Unie, 1 ook wel de Raad van ministers genoemd De Raad bestaat uit ministers van de lidstaten van de Unie. Eén minister per lidstaat. Maar welke minister dat is, hangt af van het onderwerp dat wordt besproken. Wanneer de Raad bijvoorbeeld over landbouw vergadert, dan is het de minister van landbouw die zal deelnemen. De Raad van de Europese Unie stemt over Europese wetten en over de de begroting samen met het Europees Parlement. 3 2 Stemt wetten en het budget Raad van de Europese Unie Bepaalt de doelstellingen Europese Commissie Stelt wetten voor de institutionele driehoek Gebruikt het budget. Handhaaft de wetten, de verdragen en de programma s Stemt wetten en het budget Dit is de regering van de Europese Unie. De Commissie stelt nieuwe wetten voor en waakt erover dat deze nageleefd worden. Ze bestaat uit 28 commissarissen (één per land) die elk verantwoordelijk zijn voor één of meerdere gebieden (bijvoorbeeld milieu, transport, onderwijs). Raad van de Europese Unie Onderhandelt en beslist Europees Parlement 1 3 Wat is een democratie? Een democratie is een politiek systeem waarbij de bevolking de macht heeft. In een democratie worden de mensen burgers genoemd. Iedere meerderjarige burger heeft het recht om te stemmen bij verkiezingen. 4 5
RECHTEN EN BURGERSCHAP onze verscheidenheid meer respecteren JONGEREN EN DE EU meer luisteren naar de jongeren In de Europese Unie heeft elke meerderjarige burger het recht om voor mannelijke of vrouwelijke politici te stemmen die zich voor de verkiezingen kandidaat stellen. Het stemrecht van burgers is een essentieel onderdeel van elke democratie. Stemrecht en recht op verdediging. Alle burgers van de Europese Unie genieten van rechten en vrijheden. Deze rechten en vrijheden zijn gebundeld in een document dat we het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie noemen. Iedereen moet deze rechten naleven. Specifieke rechten van het kind Kinderen zijn volwaardige Europese burgers. Ze vertegenwoordigen een vijfde van de inwoners van de Europese Unie. Het Handvest van de grondrechten is belangrijk omdat het een aantal rechten erkent die specifiek gericht zijn op kinderen: het recht om naar school te gaan, het recht om zich uit te drukken, het recht op bescherming en gezondheidszorg. Als de Europese jongeren volwaardige Europese burgers zijn, dan betekent dit ook dat zij het recht hebben om zich te uiten. En dat doen ze! In veel EU-landen kunnen jongeren bijvoorbeeld via het Jongerenparlement hun mening geven. En jij, heb jij een mening? Zet een miniparlement op in je klas en praat over onderwerpen die jullie rechtstreeks aanbelangen. Enkele voorbeelden: - Hoe kunnen we elke dag beter samenleven? - Hoe kunnen we de rechten van kinderen beter laten gelden en verdedigen? 1/5 BEVOLKING VAN DE EU Het Hof van Justitie Het Europees Hof van Justitie heeft als taak ervoor te zorgen dat alle Europese wetten overal op dezelfde manier worden toegepast en nageleefd. Het Hof is samengesteld uit één rechter uit elke lidstaat. 6 7
EENGEMAAKTE MARKT meer samenwerken met onze buren EENHEIDSMUNT EN EUROZONE onze rijkdommen meer uitwisselen Europa is een uitgestrekt gebied van bijna 4,5 miljoen km 2, waar verschillende culturen elkaar ontmoeten. Om het leven van de Europeanen te vergemakkelijken, hebben de meeste lidstaten paspoortcontroles aan de grenzen afgeschaft. Elke inwoner van de lidstaten kan daardoor vrij reizen, wonen en werken in een ander EU-land. Ook de jongeren! Ook jongeren kunnen in heel Europa vrij reizen dankzij het Erasmus+ programma. Dit programma biedt leerlingen en studenten de gelegenheid om ervaring op te doen en te studeren in een ander land. Door te reizen kun je één of meerdere talen leren. Eén van de troeven van onze Europese Unie is het groot aantal talen dat er gesproken wordt. Hoe meer talen we spreken, hoe beter we elkaar begrijpen en hoe efficiënter we ons kunnen organiseren. Wist je dat? De Schengenzone is een ruimte van vrij verkeer van personen tussen de lidstaten die het akkoord van Schengen (een stad in Luxemburg) hebben ondertekend. In 2015 beslaat deze zone 26 staten: 22 EU-lidstaten en 4 niet-lidstaten. Binnen de Schengenzone kan elke burger, al dan niet uit de EU, de grenzen van de andere lidstaten zomaar oversteken zonder zijn paspoort te moeten tonen. Een eenheidsmunt Sinds 1 januari 2002 gebruiken 19 landen van de EU een gemeenschappelijke munt: de euro. Dat werd vastgelegd in het verdrag van Maastricht in 1992. Samen vormen ze de eurozone. De andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Zweden, gebruiken nog steeds hun eigen munt. Hoeveel euro s heb je kunnen verzamelen in deze spaarpot? Wist je dat? Het euroteken ( ) komt van de Griekse letter epsilon en verwijst naar de eerste letter van het woord Europa. De twee kleine liggende streepjes zijn een knipoog naar twee andere bekende munteenheden: de dollar en de yen. Weet je trouwens hoeveel officiële talen er worden gesproken in Europa? Kun je enkele officiële talen van de Europese Unie opnoemen? - 12? - 24? - 60? PASPOORT 8 9
DE BEGROTING VAN DE EUROPESE UNIE meer investeren in onze toekomst 1 Bij welke landen horen deze verschillende muntstukken? PORTUGAL OOSTENRIJK 5 De Europese Unie investeert in veel gebieden zoals onderwijs, milieu, onderzoek naar nieuwe technologieën, landbouw, enz. Maar om te investeren, is er geld nodig! En de verdeling van dat geld moet goed georganiseerd worden: dit noemen we een begroting. Waar komt het geld van de Europese Unie vandaan? De EU-begroting bestaat voor 99% uit de bijdrage van de lidstaten. Het wordt gebruikt om allerlei projecten in heel Europa te financieren. Het gaat bijvoorbeeld om het bouwen van wegen en bruggen, scholen en universiteiten, wetenschappelijke onderzoekscentra, musea en ziekenhuizen, fabrieken, maar ook om de uitwisseling van jongeren en de werkgelegenheid in Europa te verbeteren. 2 CYPRUS 6 BELGIË ITALIË 3 NEDERLAND 7 FRANKRIJK 4 DUITSLAND 8 oplossing 1 OOSTENRIJK - 2 CYPRUS - 3 ITALIË - 4 NEDERLAND - 5 BELGIË 6 DUITSLAND - 7 FRANKRIJK - 8 PORTUGAL De Europese Centrale Bank De Europese Centrale Bank (ECB) waakt over de goede werking van de euro en geeft toestemming aan de landen van de eurozone om eurobankbiljetten te drukken. Dit muntstuk van twee euro wordt het meest gezocht door verzamelaars. Waar komt deze munt vandaan? oplossing VATICAANSTAD 10 11
Projecten die door de EU gesteund worden De Europese Unie heeft door de jaren heen al in honderdduizenden projecten geïnvesteerd. Enkele voorbeelden: Van haven tot haven Duurzame Zeehavens is een project dat verschillende havens uit België en Nederland verenigt. Deze havens hebben besloten om een inspanning te leveren om duurzame energie te ontwikkelen en hun kennis te delen. Zo testen de havens van Zeebrugge, Gent, Antwerpen, Oostende en Zeeland de installatie voor windenergie, zonnepanelen of duurzame gebouwen. Dit project werd mogelijk gemaakt dankzij het EFRO, het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Slimme afvalverwerking Langs het kanaal van Brussel wordt het project Ecopole Brussel opgezet. Hier zal afval op een slimme manier verwerkt worden en daardoor worden tal van banen gecreëerd. Er komt ook een tentoonstellingsruimte en een opslagruimte waar de talrijke producten van gerecycleerd afval worden uitgestald en verkocht. Leerlingen en andere groepen kunnen het centrum en de installaties bezoeken. Zo ontdekken ze wat er allemaal mogelijk is als we ons afval recycleren en hergebruiken. Onderzoek en innovatie De Europese Unie investeert in onderzoek en innovatie door ambitieuze en innoverende projecten te financieren, zoals hersen- of kankeronderzoek. Ze draagt ook bij aan de opleiding van onderzoekers door beurzen of stages in andere landen aan te bieden. En jij? Weet jij welke acties in jouw land, streek of stad worden ondersteund door de Europese Unie? 12 13
TEST JE KENNIS Quiiiizzzzzz! De Europese Unie telt 24 officiële talen. Hoewel het Engels vaak wordt gebruikt, wil de Europese Unie deze rijkdom aan talen behouden en moedigt de Europeanen aan verschillende talen aan te leren om elkaar beter te begrijpen. Om zich goed te kunnen organiseren, is het belangrijk om elkaar goed te begrijpen. Vervang de woorden in de tabel Hello! Hola! FRANS DUITS ENGELS SPAANS Hello I don t understand - Un helado J ai faim - Danke - Hola Comment vas-tu? - Bitte - Entschuldigung Au revoir - Tschu ss - Thank you - Ein Eis No entiendo - Sorry - Por favor - Bonjour - Merci À bientôt - Goodbye - Je ne comprends pas - Hallo Hallo Alstublieft Sorry hoor! Ik begrijp het niet Dank je Une glace - Tengo hambre - Das verstehe ich nicht Perdón - Please - Ich habe Hunger How are you? - Hasta pronto! - Pardon Een ijsje Hoe gaat het met jou? See you - Adios - An ice cream - Bis bald Gracias - Wie geht s? - I am hungry Cómo estás? - S il vous plaît Ik heb honger Tot ziens! Tot gauw! oplossing FRANS : BONJOUR - S IL VOUS PLAÎT - PARDON - JE NE COMPRENDS PAS - MERCI - UNE GLACE - COMMENT VAS-TU? - J AI FAIM - AU REVOIR - À BIENTÔT DUITS: HALLO - BITTE - ENTSCHULDIGUNG - DAS VERSTEHE ICH NICHT - DANKE - EIN EIS - WIE GEHT S? - ICH HABE HUNGER - TSCHÜSS - BIS BALD ENGELS: HELLO - PLEASE - SORRY - I DON T UNDERSTAND - THANK YOU - AN ICE CREAM - HOW ARE YOU? - I AM HUNGRY - GOODBYE - SEE YOU SPAANS: HOLA - POR FAVOR - PERDÓN - NO ENTIENDO - GRACIAS - UN HELADO - CÓMO ESTÁS? - TENGO HAMBRE - ADIOS - HASTA PRONTO! 14 15
Om beter te begrijpen hoe Europa is ontstaan en hoe het leven er elke dag is, lees deze twee brochures: EUROPA meer samen bouwen! EUROPA meer samen leven! Publicatie van de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België COMM-REP-BRU@ec.europa.eu ISBN 978-92-79-50856-1 doi: 10.2775/714310 Europese Unie, 2015 Overname met bronvermelding toegestaan Catalogusnummer: IC-01-15-632-NL-N U vindt al onze publicaties op onze onderwijspagina: http://ec.europa.eu/belgium/education/publications/index_nl.htm
EUROPA meer samen leven!
INHOUDSOPGAVE WAARDEN meer betrokken zijn bij het Europese project.. 04 ECO-CONSUMPTIE verantwoordelijker zijn 05 MILIEU de natuur beter beschermen 06 ENERGIE EN KLIMAAT meer hernieuwbare energie produceren 07 LANDBOUW EN VOEDING gezonder eten. 08 CULTUUR meer emoties creëren 11 COMPUTERBEVEILIGING meer delen op een veilige manier. 12 EUROPA IN DE WERELD de arme landen beter helpen 14 2 3
WAARDEN meer betrokken zijn bij het Europese project ECO-CONSUMPTIE verantwoordelijker zijn De Europese Unie biedt vooral een reeks waarden die ons in staat stellen om samen te leven ondanks onze verschillende talen, culturen, religies en gewoonten. Het is niet vanzelfsprekend voor meer dan een half miljard mensen die in de Europese Unie leven om mensen uit een buurland of een verder gelegen land te begrijpen. Solidariteit, tolerantie, vrijheid en gelijkheid en respect zijn belangrijke waarden in de samenleving. Solidair zijn betekent klaar staan om elkaar te helpen. Tolerant zijn betekent aanvaarden dat iemand anders leeft en denkt. Dankzij deze gemeenschappelijke menselijke waarden kunnen we ons verenigen en hebben we een gevoel van verbondenheid met het gemeenschappelijke project dat we de EU noemen. Solidariteit in de praktijk Vervolledig de volgende zinnen: Solidariteit is voor mij: De burgers van de Europese Unie zijn ook consumenten die allerlei producten en diensten aankopen omdat ze die nodig hebben of voor hun plezier. We hebben allemaal de verantwoordelijkheid om even stil te staan bij de manier waarop we ons verplaatsen en hoe we consumeren. We kunnen ons steentje bijdragen aan de duurzame ontwikkeling door weloverwogen keuzes te maken en elke dag milieubewust om te springen met de kleine dingen. Met diverse acties spoort de EU haar 28 lidstaten aan om te streven naar een duurzaam beleid dat alle burgers in Europa en in de wereld ten goede komt. Wat is duurzame ontwikkeling? Duurzame ontwikkeling is een manier om te consumeren met meer respect: we voldoen aan onze huidige behoeften en denken hierbij aan toekomstige generaties. Het is belangrijk een propere planeet achter te laten voor de kinderen van morgen. Duurzame ontwikkeling verzoent ecologie, economie en sociaal leven. Tolerantie is voor mij: Denk je dat deze kleine handelingen goed zijn voor de duurzame ontwikkeling? WATER Het regent de hele tijd! Dus het maakt niet uit dat ik het water voortdurend uit de kraan laat lopen. JA NEE Leve de vrede! Geef een voorbeeld van solidariteit en tolerantie in de klas. Maak je eigen motto voor solidariteit: + In 2012 heeft de EU de Nobelprijs voor de vrede gekregen. Ze besloot het geld van deze prijs te gebruiken om kinderen te helpen die geen kans krijgen om in vrede op te groeien. Zo werden al duizenden kansarme kinderen geholpen via educatieve projecten. VOEDING Ik eet liever verse producten uit mijn streek dan aardbeien in putje winter. JA NEE ENERGIE Ik laat het licht altijd branden, dat geeft een gezellige sfeer in huis. JA NEE VERVOER Als het kan, dan neem ik de fiets in plaats van de auto. JA NEE 4 5
MILIEU de natuur beter beschermen ENERGIE EN KLIMAAT meer hernieuwbare energie produceren Om op een aangename manier te kunnen samenleven, is het belangrijk dat we zorg dragen voor onze omgeving: het water, de lucht, de fauna en flora. Menselijke activiteiten brengen dit evenwicht in de natuur soms in gevaar. Daarom moeten we ons gedrag deels gaan veranderen. De Europese Unie strijdt tegen de vervuiling en de opwarming van het klimaat. De opwarming van de aarde Elke EU-inwoner gooit elke dag meer dan één kilo afval in de vuilnisbak. En we zijn met meer dan 500 miljoen! Nog maar een geluk dat we tegenwoordig een hoop producten recycleren: plastic flessen, blikjes, glas, papier en karton. Op deze simpele manier bestrijden we de vervuiling. CE-markering Weet jij wat een CE-markering is? Voor veel producten is dit verplicht. Deze markering geeft aan dat het product voldoet aan de Europese eisen voor veiligheid, gezondheid en milieubescherming. Je vindt deze terug op talrijke producten die je thuis hebt, onder andere op spelletjes. Ga maar op zoek! Wat zou je in elk van deze vuilnisbakken weggooien? Vervuiling kent geen grenzen. Iedere seconde verdwijnt op onze planeet een bos zo groot als een voetbalveld om hout of papier te maken. Zo wordt de groene long van onze aarde verwoest en komen te veel broeikasgassen in de lucht. Het broeikaseffect De zonnestralen dringen door in de atmosfeer en verwarmen onze planeet. Maar net zoals in een serre waarin planten of groenten worden verbouwd, blijft een deel van de zonnestralen op aarde. Dit natuurlijk fenomeen noemen we broeikaseffect. De groene long Dankzij hun bladgroen (chlorofyl) absorberen groene planten broeikasgassen en stoten ze zuurstof uit. Mensen en auto s daarentegen doen net het tegenovergestelde: ze verbruiken zuurstof en stoten CO 2 uit. Dat noemen we koolstofdioxide. Dat gas is de hoofdschuldige voor het broeikaseffect en de opwarming van de aarde. We doen dus het tegenovergestelde van de planten. Door deze planten te vernietigen, maken we de groene long kapot die ons zuurstof geeft om te leven. De natuur beter beschermen Het milieu en het klimaat zijn belangrijk voor de hele wereld. Europa heeft niet veel petroleum of natuurlijk gas. Daarom moet alles in het werk worden gesteld om hernieuwbare energie te produceren. Alle lidstaten van de Europese Unie hebben zich dus vanaf nu tot 2030 geëngageerd om: de uitstoot van broeikasgassen met 20% te verminderen het energieverbruik met 20% te verminderen ten minste 27% van haar energie uit hernieuwbare energie (wind, zon, zee, enz.) te halen 6 7
LANDBOUW EN VOEDING gezonder eten Gezond eten betekent dat we gevarieerd moeten eten om onze honger te stillen, niet meer en niet minder. Het zou dus ideaal zijn als onze landbouwers en veehouders zich organiseren om een grote verscheidenheid aan voedingsmiddelen te produceren, waarbij er voldoende is voor iedereen! Beknopte geschiedenis van het gemeenschappelijk landbouwbeleid In 1957 besloten de zes stichtende landen - België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland - dat er nooit meer hongersnood mocht zijn in Europa. Daarom lanceerden ze in 1962 het GLB, het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Er moest voldoende voedsel geproduceerd worden voor iedereen en tegelijk moesten de boeren kunnen leven van de opbrengsten van hun land. De Europese boeren ontvingen financiële steun en konden zoveel produceren als ze wilden. Maar door alles in grote hoeveelheden te produceren, ontstond een overschot van duizenden tonnen producten die niet verkocht konden worden! Wat een verspilling! Vanaf de jaren 80 gaan we beter telen! Vanaf de jaren 80 kan niet meer om het even wat en om het even hoe geproduceerd worden. Wat er op ons bord komt, moet van uitstekende kwaliteit zijn. Er zijn zelfs regels vastgelegd voor een betere behandeling van dieren. Europa stimuleert de boeren om hun activiteiten te diversifiëren. Bijvoorbeeld: Heb jij al gehoord over hoevetoerisme? Heb jij al eens een boerderij bezocht? Heb jij al eens rechtstreeks bij de boer producten gekocht? Tegenwoordig hebben wij gevarieerde en kwaliteitsvolle voeding De boeren en voedingswinkels moeten nu logo s en etiketten plaatsen op de verpakking van de levensmiddelen van boer tot bord. Deze etiketten moeten vermelden welke ingrediënten de voedingsmiddelen bevatten en wat de uiterste houdbaarheidsdatum is. Op eieren bijvoorbeeld staat altijd een code die aangeeft in welk land ze zijn gelegd en of de kippen in de vrije natuur of in een hok hebben geleefd. 2 letters geven het land van herkomst weer Aanduiding van de houderijsystemen bij leghennen: 0 = biologische kippen 1 = kippen met vrije uitloop 2 = scharrelkippen 3 = kippen in batterijen Bovendien vinden we op veel producten ook de Europese logo s die de kwaliteit of de herkomst aanduiden. 0BEDEB01 EXP 03/06 Identificatie van de producent en de legplaats EXP: houdbaarheidsdatum Eieren blijven supervers tot de 9 de dag waarop ze zijn gelegd en vers tot de 28 ste dag Probeer er te vinden in de koelkast of de keukenkast bij je thuis. Het logo beschermde oorsprongsbenaming betekent dat het voedsel moet worden geproduceerd, verwerkt en bereid in een bepaald gebied. Bv.: Ardense boter, olijfolie uit Nice, Hervekaas. Het logo beschermde geografische aanduiding betekent dat ten minste één van de fasen (productie, verwerking, bereiding) van een product plaatsvindt in een bepaald gebied. Bv.: Ardense worst. Dit logo garandeert dat 95% van de ingrediënten biologisch zijn geteeld en vermeldt de naam van de producent of de verkoper. 8 9
CULTUUR meer emoties creëren STOP DE JUNKFOOD! Meer dan de helft van de volwassen Europeanen heeft te kampen met overwicht. Als er niets wordt gedaan, dan krijgen we tegen 2030 in Europa met een heuse epidemie te maken. Zelfs de kinderen worden niet gespaard: één op de zeven jonge Europeanen zou lijden aan overwicht of zelfs obesitas. Hoe kunnen we ons verzetten tegen junkfood? Sommige scholen hebben besloten om hamburgers, frietjes, pizza en frisdrank te verbieden. De Europese schoolfruitregeling voorziet scholieren van gratis groenten en fruit en stimuleert jongeren om gezonde eetgewoonten aan te nemen. Om echt gezond te zijn, zou iedereen vijf porties groenten en fruit per dag moeten eten. Dit lijkt enorm veel, maar het is mogelijk! Het is bijna je verjaardag! Beschrijf of teken de maaltijd van je dromen en vergeet de vijf stukken groenten en fruit niet voor een gezonde voeding. Weet jij wat cultuur betekent? Cultuur is de uitdrukking van onze manier van leven. Cultuur geeft de verscheidenheid weer van onze tradities, gewoonten en waarden. Cultuur omvat de talen die we spreken, kunst en de plaatsen waar we kunst kunnen zien, de architectuur van onze gebouwen, opvoeding en nog veel meer. Door onze eigen cultuur en die van anderen te ontdekken, kunnen we elkaar beter begrijpen en beter samenleven. Creatief Europa De EU ondersteunt de ontwikkeling van talrijke culturele en audiovisuele sectoren in de 28 lidstaten. De bedoeling is om het creatief talent in Europa beter te leren kennen en jobs te creëren in alle culturele sectoren: film, televisie, videospelletjes, musea, muziek, boeken Maak de artiest in jou wakker! Teken de culturele sector die jij het leukst vindt: Wist jij dat? Elk jaar worden twee Europese steden gekozen als Europese culturele hoofdstad. In 2015 waren deze twee steden Bergen (België) en Pilsen (Tsjechië). 10 11
COMPUTERBEVEILIGING meer delen op een veilige manier Dankzij het internet kun je online spelletjes spelen, muziek beluisteren, video s bekijken en informatie opzoeken voor je huiswerk. Het is ook superleuk om te chatten met je vrienden of foto s te delen. Via de sociale netwerken, zoals Facebook, kun je in contact blijven met je vrienden, hoor je de laatste nieuwtjes van je familie, kun je grappige foto s maken en vind je soms zelfs nieuwe vrienden. Er wordt nogal vaak gedacht: hoe meer vrienden, hoe populairder. Populariteit of privéleven? Het is erg belangrijk om altijd voorzichtig te zijn met de informatie die je deelt: geef nooit teveel persoonlijke informatie aan je nieuwe vrienden en nog minder aan mensen die je nauwelijks kent. Je moet je privéleven beschermen. En ook dat van je vrienden en familie. vrienden? IDENTITEIT Kies een goede (en toffe) bijnaam die niet verklapt wie je echt bent. ENKEL VRIENDEN Voeg geen mensen toe aan je contacten die je niet kent. DISCRETIE Geef geen persoonlijke informatie over jou of je vrienden aan vreemden. Pas op voor valse vrienden! Als je gebruik maakt van het internet, sociale netwerken of een GSM, dan kunnen mensen met slechte bedoelingen proberen om je op te lichten of binnen te dringen in je privéleven. De Europese Unie lanceerde het programma Safer Internet om jongeren te beschermen en ze bewust te maken van de risico s en uitdagingen van het internet. Neem samen met een volwassene eens een kijkje op onderstaande Belgische website. Je vindt er tips en tricks om veilig te surfen : En pas op voor SPAM! Spam is een bericht van iemand die doet alsof hij je kent. Meestal probeert hij iets te verkopen of vraagt hij centen. TOP SECRET Deel nooit je wachtwoord met om het even wie. Dat is persoonlijk! Enkele tips om veilig te chatten VOORZICHTIGHEID Zet nooit de webcam aan als vreemden erom vragen. http://www.childfocus.be/nl/preventie/veilig-internetten/kinderen Beste Gordon, WAAKZAAMHEID Als je iets ongewoons opmerkt, vraag raad aan een volwassene die je vertrouwt. RESPECT Behandel anderen zoals je wilt dat ze jou behandelen: wees vriendelijk en respectvol. ZEDEN Doe nooit voor een webcam wat je niet voor een groot publiek zou doen. Ben je jonger dan 15 jaar, neem dan een abonnement bij ons en sms gratis. Maar wees er snel bij. Morgen is het te laat. We wachten op je antwoord. Bedankt ;-) 12 13
EUROPA IN DE WERELD de arme landen beter helpen Hulp aan de allerarmsten We hebben al gezien dat de Europese Unie solidariteit hoog in het vaandel draagt. Daarom gaat de Unie bijvoorbeeld armoede bestrijden, want die treft nog steeds één op de vijf Europeanen. We zijn trouwens niet alleen op de wereld. Weet je dat ongeveer 1,5 miljard mensen leven van slechts 1 per dag? Veel landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika zijn het slachtoffer van deze armoede. Te veel mensen op deze planeet hebben geen toegang tot drinkwater, gezondheidszorg of onderwijs. Het is onze plicht te reageren! De EU en de afzonderlijke lidstaten zijn samen goed voor meer dan de helft van alle hulp die in de wereld wordt verleend. Humanitaire hulp Over de hele wereld worden ieder jaar miljoenen mensen getroffen door natuurrampen, conflicten of oorlogen. Dankzij de humanitaire hulp van de Europese Unie worden levens gered en mensen in nood geholpen door hen te voorzien van voedsel, onderdak, medicijnen, schoon drinkwater De EU biedt hulp aan families die hun land moeten ontvluchten door de oorlog of draagt bij tot de heropbouw van vernielde gebouwen. Waarom is het belangrijk? Beter samenleven betekent geluk delen maar ook begaan zijn met kleine of grote tegenslagen van onze naaste en verre buren. Solidariteit maakt deel uit van onze Europese waarden! En wat betekent beter samenleven voor jou? Wat kun je doen om je dagelijks leven in familie, op school of op straat te verbeteren? 14 15
Om beter te begrijpen hoe Europa is ontstaan en hoe er samengewerkt wordt, lees deze twee brochures: EUROPA meer samen bouwen! EUROPA meer samen werken! Publicatie van de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België COMM-REP-BRU@ec.europa.eu ISBN 978-92-79-50860-8 doi: 10.2775/594593 Europese Unie, 2015 Overname met bronvermelding toegestaan Catalogusnummer: IC-01-15-633-NL-N U vindt al onze publicaties op onze onderwijspagina: http://ec.europa.eu/belgium/education/publications/index_nl.htm