Sjoerd van den Berg, arts Medische milieukunde GGD FLEVOLAND
Inhoud - Houtkachelgebruik in Nederland - Houtrook - Gezondheidseffecten - Onderzoek GGD-en Noord NL - Oplossingen
Nederland aardgasland. Toename aantal aansluitingen op stadsverwarming. Houtkachels in Nederland voornamelijk gebruikt als sfeerverwarming. Houtkachels moeten voldoen aan het CE keurmerk. Dit verving in 2004 het strengere VHR keurmerk. Duitsland: DIN EN 13240
Types houtkachels: - Open haarden: laag rendement, hoge emissies, gem. 137 uur/jr. - Inzethaarden: hoger rendement, lagere emissies, gem. 393 uur/jr. - Vrijstaande houtkachels: hoog rendement, lage emissies, gem. 525 uur/jr. gebruikt (CBS 2010)
Totale aantal houtgestookte installaties in Nederland. Diverse onderzoeken, verschillende getallen. CBS geeft voor 2007 een totaal van 1,3 miljoen. Geschat wordt dat ruim een kwart daarvan niet wordt gebruikt. Jaarlijks afname van 1-3 % (ECN). Veel houtkachels ouder dan 15 jaar.
Houtkachel allesbrander?
Niet geschikt: - Geverfd of geïmpregneerd hout - Spaanplaat, triplex, hardboard - Briketten met paraffine - Bruinkool - Afval als plastic papier en textiel Veel schadelijke stoffen als dioxines, metaalverbindingen, formaldehyde en zoutzuur.
Alleen onbehandeld hout is geoorloofd, zoals houtbriketten, houtpellets en hakhout. Alleen goed gedroogd hout is geschikt. Nat hout geeft een lagere verbrandingstemperatuur en daardoor een minder efficiënte verbranding waardoor meer schadelijke stoffen.
Houtrook. Misvatting: houtrook is niet ongezond, want hout is een natuurproduct.
Bij alle vormen van verbranding komen er voor de gezondheid schadelijke stoffen vrij. Dus ook bij houtverbranding.
Houtrook: mengsel van zeer veel verschillende stoffen, o.a.: - Fijn stof - CO en Nox - VOS: benzeen, styreen, butadieen, hexaan - PAK s: o.a. benzo(a)pyreen - Aldehyden, fenolen en quinonen - Organische zuren als o.a. azijnzuur
Emissie = uitstoot = wat komt er uit de schoorsteen. Moeilijk te voorspellen hoeveel van een bepaalde stof door een bepaalde kachel wordt uitgestoten. Emissiemodellen
Emissie afhankelijk van: - Type kachel (+leeftijd +onderhoud +capaciteit t.o.v. de ruimte) - Brandstof - Verbrandingsduur - Karakteristieken woning en schoorsteen (+veegregime +filters) - Stookgedrag stoker, bijv. gesmoord stoken
- Meteorologische omstandigheden: - windsnelheid - luchtvochtigheid - temperatuur - inversielaag In ieder geval niet stoken bij windstil of mistig weer
Immissie = wat krijg ik op mijn bordje Deel van de verbrandingsrook komt rechtstreeks in het binnenmilieu terecht. Heeft de stoker dus direct last van. Via ventilatie en infiltratie van buitenlucht komen ook verbrandings-
producten in andere woningen terecht. Tot 80% van het fijnstof in huis is afkomstig van bronnen buiten (Naeher e.a. 2007). Zweedse studies laten een wisselend beeld zien. In alle studies bleven de concentraties van in de woningen gemeten stoffen onder de gezondheidsk. advieswaarden
Hoeveel draagt houtverbranding bij aan de luchtverontreiniging in Nederland? Niet zo goed in kaart gebracht als bij verkeer. ECN 2010: verkennende metingen. Twee locaties: 1. Bosrijk en veel houtkachels. 2. Stedelijk gebied en minder houtkachels.
Metingen uitgevoerd in winterperiode met mild winterweer. Bijdrage in bosrijk gebied aan PM10 20-27% en aan PM2,5 30-39% In stedelijke omgeving bijdrage 4% (N.B.: meer andere bronnen). Resultaten alleen als indicatief afgegeven. Canada en Zweden oplopend naar 90%
Gezondheidseffecten van houtrook Houtrook is een complex mengsel van allerlei stoffen. Maakt risicobeoordeling ook complex. Er wordt nog veel onderzoek naar gedaan. Fijn stof: Houtverbranding is één van de bronnen. 90% van het fijn stof in
houtrook bevindt zich in de PM 2,5 fractie. Fijn stof wordt m.n. in verband gebracht met extra risico op hart-, vaat-, en longziekten door het ontstaan van ontstekingsreacties. Er is geen veilige drempelwaarde voor fijn stof. Effectiever verbranding van hout leidt tot een afname van fijn stof emissie.
Bij het ontstaan van een ontstekingsreactie lijken de aan fijnstof gebonden organische stoffen eveneens van belang. Fijnstof is de beste maat voor de bloot- stelling aan houtrook (Naeher e.a. 2005)
De rol van rookgassen is niet beschreven. Maar te oordelen naar het toxisch potentieel van deze stoffen is luchtwegirritatie wel het minst wat zij kunnen veroorzaken. Rook in hoge concentratie is erg giftig. In rook veel kankerverwekkende stoffen aanwezig. Bij houtstook blootstelling aan lage concentraties.
Epidemiologisch onderzoek naar gezondheidseffecten van houtrook. Indeling: - Acute effecten door kortdurende blootstelling - Chronische effecten door langdurige blootstelling - Hindereffecten door ervaren stank- overlast
Acute gezondheidseffecten door kort- durende blootstelling aan hoge niveaus. Voornamelijk luchtwegklachten, als hoesten en piepende ademhaling, en verminderde longfunctie. Dit laatste m.n. bij astmatici. Verhoogde conc. fijn stof in de atm. is geassocieerd met verhoging van het aantal zknhsopn. voor luchtwegaand.
Chronische gezondheidseffecten door langdurige blootstelling. Voornamelijk luchtwegklachten als hoesten en piepende ademhaling, ontwaken in de nacht door hoest en kortademigheid en chronische luchtwegaandoeningen als astma, COPD en longkanker.
Hinder door het ervaren van geuroverlast. Met name verstoring van het gedrag en stress gerelateerde gezondheids- klachten als hoofdpijn, rugpijn, hoge bloeddruk tot aan depressie aan toe. 11% v.d. bevolking geeft aan hinder te ondervinden van stank van open haarden e.d. Dit is meer dan van andere bronnen.
Ervaren van geurhinder verschilt van persoon tot persoon en is tevens afhankelijk van aard en karakter van de geur en van de duur en frequentie van de blootstelling. Hinder is wel belangrijk gezondheidseffect.
Onderzoek GGD Groningen e.a. Doel en opzet: Is beoordeling en afhandeling van klachten door de gemeente te verbeteren door het gebruik van eenvoudige meetapparatuur Samen met de universiteit van Utrecht bij 10 gezinnen met ernstige klachten vragenlijsten afnemen het meten van PM 2,5 gedurende een week.
Onderzoek GGD Groningen e.a. Vraagstelling: Gaan hoge overlastscores gepaard met hoge PM 2,5 concentraties? Gaan hoge PM 2,5 concentraties gepaard met hoge overlastscores?
Onderzoek GGD Groningen e.a. Uitkomsten Bij 8 van de 10 gezinnen was de hoeveelheid fijnstof periodiek groter dan de advieswaarde van de WHO. Bij 3 van de 10 gezinnen was er een significant ver- band tussen de overlast en de hoeveelheid PM 2,5 Voor het onderzoek hebben zich opvallend veel mens- en aangemeld met schrijnende verhalen over de overlast.
Geen consistente samenhang tussen de ervaren overlast en de fijn stof meetresultaten. Meting van de PM 2,5 gaf geen informatie die meerwaarde heeft t.o.v. een vragenlijst of logboek. De metingen lijken nauwelijks een diagnostische voorspellende waarde te hebben. De onderzochte meetapparaten zijn niet zonder meer bruikbaar om te bepalen of een situatie waarover klachten bestaan wel of niet acceptabel is.
Oplossingen? Uw mening? - Geen hout meer stoken? - Geen tuinkachels? - Niet stoken in dicht bevolkt gebied? - Nooit een houtkachel als hoofdverwarming? - Wijken zonder houtverbranding ontwerpen? - Verbod bij bepaalde weersomstandigheden? - Strengere regels over de lengte schoorsteen en afstand tot ramen/ventilatievoorzieningen? - Grootschalige campagne?
Wie van u heeft een open haard of houtkachel? Wie van u ervaart hinder?