lespakket over orgaanen weefseldonatie voor groep 7/8
Inhoudsopgave 1. Inleiding...................................................................... 1 2. Doelgroep en Doelstellingen...................................................... 2 3. Opbouw module............................................................... 3 4. Lesopzet..................................................................... 6 5. Achtergrondinformatie........................................................... 11 1. Inleiding is een digitaal lespakket over orgaandonatie. We realiseren ons dat orgaandonatie een inhoudelijk moeilijk onderwerp is. Het gaat immers over dood, leven, moraliteit en de integriteit van het lichaam. Maar orgaandonatie is ook een belangrijk onderwerp. Gemiddeld staan er 1300 mensen op de wachtlijst voor een donororgaan en 800 mensen voor een weefsel. De gemiddelde wachttijd voor een nier is vier jaar, voor de overige organen is dat een jaar. Regelmatig overlijden patiënten omdat er niet tijdig een geschikte donor wordt gevonden. Er is dus veel behoefte aan geschikte donoren. De Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) vindt het belangrijk om kinderen correct voor te lichten over dit onderwerp, zodat ze op latere leeftijd een weloverwogen keuze kunnen maken. Daarom heeft NTS-Donorvoorlichting, naar aanleiding van een onderzoek van Marion Siebelink van het UMCG, de digitale module ontwikkeld voor groepen 7/8 van het basisonderwijs. De module is een bron van informatie. Er is zowel aandacht voor praktische informatie als voor de morele aspecten van orgaandonatie. De module is flexibel opgezet. De leerkracht bepaalt in interactie met de leerlingen welke onderwerpen er aan bod komen en welke accenten er gelegd worden. Ook qua tijdsinvestering is de module flexibel. Er kan één of meerdere lesuren aan worden besteed. In deze handleiding vindt u achtergrondinformatie over en handvatten voor een lesopzet. 1
2. Doelgroep en doelstellingen Doelgroep is ontwikkeld voor leerlingen uit groep 7 en 8. Via de leerlingen worden ook hun ouders en overige gezinsleden bereikt. Doelstellingen De overkoepelende doelstelling is de leerlingen voldoende informatie te geven zodat ze op hun achttiende een weloverwogen keuze kunnen maken als hen de vraag wordt voorgelegd of ze zich willen laten registreren als donor. Kinderen mogen zich vanaf twaalf jaar inschrijven als donor. Zodra iemand achttien wordt, krijgt hij expliciet de vraag voorgelegd of hij zich als donor wil registreren. Veel jongeren weten op dat moment echter niet goed waar ze ja of nee tegen zeggen. Ook veel volwassenen in de directe omgeving van een achttienjarige weten vaak niet precies hoe het werkelijk zit. Zo bestaan er veel vooroordelen over orgaandonatie. Artsen zouden bijvoorbeeld minder hun best doen je leven te redden als ze weten dat je als donor geregistreerd staat. Een ander vooroordeel is dat je nabestaanden geen afscheid zouden kunnen nemen als je orgaandonor bent. laat zien dat beide vooroordelen niet waar zijn. Om de hoofddoelstelling te bereiken worden de volgende subdoelstellingen onderscheiden: Leerlingen weten wat orgaandonatie inhoudt; Leerlingen weten welke organen/weefels gedoneerd kunnen worden; Leerlingen kennen de functie van deze organen/weefsels; Leerlingen weten wanneer je in aanmerking komt voor een donororgaan; Leerlingen kennen in grove lijnen de procedure van donatie en transplantatie; Leerlingen weten wat het Donorregister is en hoe het werkt; Leerlingen weten waarom het belangrijk is om met vrienden, familie, maar vooral met ouders/verzorgers over orgaandonatie te praten; Leerlingen weten welke argumenten een rol kunnen spelen bij de afweging om wel of geen donor te worden. 3. Opbouw module Het is raadzaam om de website www.donordenkers.nl vooraf goed door te nemen zodat u vertrouwd bent met inhoud en structuur van de site. Op de site is zowel aandacht voor de feitelijke aspecten van orgaandonatie (biologische informatie en Nederlandse donorregistratiesysteem) als voor de morele aspecten. De module bestaat uit een leerkrachtendeel en een leerlingendeel. Op het leerkrachtendeel staat de docentenhandleiding. Verder heeft het leerkrachtendeel dezelfde functionaliteiten als het leerlingendeel. De site bestaat uit de volgende onderdelen: Introductie Wanneer de gebruiker heeft gekozen voor het leerkrachten- of leerlingendeel toont de website twee kinderen, Donnie en Rezi. Donnie belichaamt hier de donor, terwijl Rezi staat voor de ontvanger. Door op een van hen te klikken maakt de gebruiker de keuze om het onderwerp te benaderen vanuit het perspectief van een donor (Donnie) of vanuit het perspectief van een ontvanger (Rezi). Aansluiting kerndoelen sluit inhoudelijk aan op de volgende kerndoelen binnen het kerndomein Oriëntatie op jezelf en de wereld: 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. 41: De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. 2 3
Rezi Rezi vertelt over de organen en weefsels in het menselijk lichaam. Van elk orgaan en weefsel is de locatie in het lichaam zichtbaar. Wanneer er op het orgaan of weefsel wordt geklikt, vraagt Rezi eerst aan de leerlingen wat ze zelf weten over de werking van het betreffende orgaan of weefsel. Vervolgens kan de gebruiker door op een icoon te klikken kiezen of hij meer wil weten over de functie van het orgaan of weefsel, over de gevolgen als het orgaan of weefsel niet meer optimaal werkt of over de transplantatie van het betreffende orgaan of weefsel. Zo kunnen alle organen en weefsels aan bod komen. U kunt zelf kiezen of u zowel de organen als de weefsels tegelijk zichtbaar laat zijn of dat u alleen de organen òf alleen de weefsels toont. Wat vind jij? Bij het onderdeel Wat vind jij? staan zes stellingen over orgaandonatie. De stellingen stimuleren de kinderen om goed na te denken over hun eigen mening over orgaandonatie. Via de tool Wat vindt de klas? kan zichtbaar worden gemaakt wat de mening van de leerlingen is. Vanaf pagina 10 vindt u enkele werkvormen voor de discussie. Donnie Donnie staat zelf geregistreerd als donor. Hij geeft antwoord op allerlei vragen over orgaandonatie en donorregistratie. Er komen feitelijke vragen aan bod zoals wat is een donor? en wat zijn organen en weefsels? Ook zijn er vragen en antwoorden die de kinderen kunnen helpen bij het vormen van een mening over orgaandonatie. Wat zeggen verschillende geloven bijvoorbeeld over donatie en wat is de rol van nabestaanden? Wanneer er op een vraag geklikt wordt, verschijnt het bijbehorende antwoord. Onder het antwoord verschijnen suggesties voor een vervolgvraag. De voorgestelde vervolgvragen sluiten inhoudelijk aan op het gegeven antwoord. In het totaaloverzicht staan alle vragen op een rijtje. Overige knoppen Onderste balk: Voor leerkrachten - Hier staat een pdf van deze handleiding. Spreekbeurt of werkstuk - Hier staan hulpmiddelen voor het maken van een spreekbeurt of werkstuk over orgaan- en weefseldonatie. Met onder andere Stappenplannen, een Donor- DenkersPoster en een Power- Point. Huiswerkopdracht Donorgesprek - Hier staan een Stappenplan en een Vragendocument voor de Huiswerkopdracht. De Huiswerkopdracht is een middel om het onderwerp donatie binnen het gezin bespreekbaar te maken. Spelletjes - Hier staan eenvoudige bekende spelvormen zoals memorie en een puzzel. De inhoud van de spelletjes heeft met orgaandonatie te maken. De leerlingen kunnen deze spelletjes thuis of op school zelfstandig spelen. Wanneer een leerling alle spelletjes heeft gespeeld, ontvangt de leerling het digitale Diploma. Als een speler inlogt, worden de scores opgeslagen en kun je op een later tijdstip verder gaan met het halen van het diploma. Woordenlijst - Een overzicht van moeilijke woorden en begrippen en hun uitleg. Beeldbank - In de Beeldbank staan alle afbeeldingen en filmpjes op een rijtje. De filmpjes (uitgezonderd Interview 1 en 2) zijn gemaakt voor het vmbo, maar kunnen prima worden gebruikt in de bovenbouw van het basisonderwijs. De filmpjes worden gepresenteerd door BNN-presentatoren Nicolette Kluijver en Dennis Storm. Hoe werkt het? - Dit is de help-functie van de site. Hier staan de functies van de verschillende site-onderdelen kort beschreven. Bovenste balk: Inloggen - De leerlingen kunnen hier inloggen op de site. Inloggen is alleen nodig wanneer leerlingen op een later tijdstip verder willen gaan met het spelen van de spelletjes. Hun gegevens blijven dan bewaard. Colofon Mail ons - Leerlingen en leerkrachten kunnen hier vragen en/of opmerkingen mailen. Tip een vriend - Hier kun je door mailgegevens in te vullen iemand anders op het bestaan van de site wijzen. Links - Links naar relevante sites. Donorkrant - Hier vindt u een pdf van de Donorkrant. De Donorkrant staat vol met aansprekende ervaringsverhalen van jeugdige patiënten en een arts, achtergrondinformatie, spreekbeurttips en feiten. Door hierop te klikken, krijgt u een vergroot scherm. Wanneer u weer terug wilt naar een klein scherm, drukt u nogmaals op dit icoon of op de escape-toets op uw toetsenbord. Hiermee kunt u het geluid aan- en uitschakelen. Quiz Met tien vragen over organen, weefsels en donatie kunnen leerlingen hun kennis testen. 4 5
4. Lesopzet In dit gedeelte van de handleiding geven we suggesties voor het gebruik van in de klas. Aanleiding voor een donorles Er kunnen verschillende aanleidingen zijn om in uw groep aan de slag te gaan met. De aanleiding bepaalt mede het verloop van de les(sen). Mogelijke aanleidingen zijn: In het biologieboek komen organen en weefsels aan bod; Een item over orgaandonatie in het Jeugdjournaal of een ander programma; In de directe omgeving van één van de kinderen is iemand overleden die organen of weefsels heeft afgestaan; In de directe omgeving van één van de kinderen staat iemand op de wachtlijst voor orgaan- of weefseldonatie of heeft net orgaan/weefsel ontvangen. Een mediacampagne rondom het thema donatie, bijvoorbeeld van de publiekscampagne 'Nederland zegt Ja' of van de Nierstichting. Het is natuurlijk ook goed mogelijk dat er geen directe aanleiding is, maar dat u het onderwerp belangrijk vindt en er daarom aandacht aan wilt besteden. Flexibele opzet is flexibel opgezet. Het materiaal kan op diverse manieren gebruikt worden. De gekozen werkvorm is onder andere afhankelijk van: Aanleiding; Beginsituatie; De gewenste lesvorm (klassikaal, zelfstandig, in groepjes, combinatie); Doelen (moreel, biologisch, beiden); De beschikbare tijd (van eenmalig een lesuur tot meerdere lesuren verspreid over langere periode). U bepaalt in interactie met de leerlingen het verloop van de les(sen). In deze handleiding vindt u dan ook geen lesbeschrijving die u van a tot z dient te volgen. Wel worden twee voorbeeldscenario s geschetst met daarin aangegeven welke keuzemogelijkheden u heeft: een opzet voor een les van een uur en een opzet voor meerdere lesuren. 1 - Korte versie (één lesuur) Vooraf Bepaal of u het accent wilt leggen op de biologische kant van orgaandonatie (Rezi) of op de praktische uitwerking (Donnie). Introductie (10 minuten) 1. Laat het filmpje Orgaan- en weefseldonatie: de basis zien. (Beeldbank Video Orgaanen weefseldonatie: de basis (4:39)). 2. Inventariseer naar aanleiding van het filmpje wat de leerlingen al weten over orgaandonatie en wat ze nog zouden willen weten. Maak duidelijk dat de leerlingen met behulp van de site meer te weten kunnen komen over orgaandonatie. Alternatieve introductie: Laat de leerlingen individueel of klassikaal de quiz spelen. Kern (40 minuten) 1. Bekijk gezamenlijk de site. Laat de leerlingen zoveel mogelijk de keuzes maken. Willen ze bijvoorbeeld eerst naar Rezi of eerst naar Donnie? Als u zelf vooraf een keuze heeft gemaakt voor Rezi of Donnie dan laat u de kinderen hier niet kiezen. Rezi: Welke organen of weefsels willen de leerlingen bekijken? Behandel één of twee organen of weefsels klassikaal. Stimuleer de leerlingen om eerst zelf de vragen van Rezi te beantwoorden. Laat daarna pas de uitleg van Rezi horen. Donnie: Lees enkele vragen voor en laat de leerlingen kiezen welke vraag ze eerst aan bod willen laten komen. U kunt ook gezamenlijk kijken of één van de vragen die al eerder in de les aan bod zijn gekomen (bijvoorbeeld gedurende de introductie) in het overzicht met vragen staat. 2. Verdeel de klas in groepjes van maximaal vier leerlingen. Elk groepje gaat op de site meer informatie zoeken over een bepaald onderwerp. U kunt de groepjes de onderwerpen zelf laten kiezen maar u kunt dit ook sturen afhankelijk van de aanleiding en/of het doel van uw les. De leerlingen kunnen de informatie verwerken in de PowerPoint of in de Poster. Deze staan allebei in het onderdeel Spreekbeurt of werkstuk. Organen en weefsels De verschillende groepjes behandelen zoveel mogelijk allemaal een ander orgaan of weefsel. Per orgaan of weefsel kunnen de volgende vragen beantwoord worden: Waar in het lichaam bevindt zich het orgaan of weefsel? Wat is de functie? Wat gebeurt er als het orgaan/weefsel niet meer goed functioneert? Wat zijn de bijzonderheden bij transplantatie? Organen: Weefsels: longen, hart, lever, alvleesklier, dunne darm, nieren. hoornvlies, lichaamsslagader, hartklep, huid, botweefsel. Donorregistratie Verdeel de klas eerst in tweeën. Vervolgens verdeelt u de twee helften in kleine groepjes van maximaal vier leerlingen. De ene helft van de klas beantwoordt eerst de algemene vragen over donorregistratie en daarna zoeken zij argumenten waarmee ze iemand kunnen overtuigen om geen donor te worden. De andere helft beantwoordt ook de algemene vragen en zij zoeken vervolgens argumenten waarmee zij iemand kunnen overtuigen om wel donor te worden. De leerlingen kunnen argumenten op de site vinden maar ze mogen ook zelf argumenten bedenken. Maak goed duidelijk dat het bij deze opdracht mogelijk is dat je argumenten moet zoeken voor een mening die niet de jouwe is. 6 7
Algemene vragen: Betekenis van volgende woorden: doneren, donor, donorregister, donorformulier. Organen en weefsels: wat zijn het?; welke zijn geschikt voor transplantatie? Donorregistratie: hoe is de registratie in Nederland geregeld? Argumenten zoeken: Argumenten voor verzamelen: je wilt iemand er van overtuigen om donor te worden. Argumenten tegen verzamelen: wat zouden redenen kunnen zijn om geen donor te worden? Afsluiting (10 minuten) 1. Bespreek de antwoorden op de vragen. Groepjes die een orgaan of weefsel hebben bestudeerd geven een korte presentatie over het orgaan of weefsel (in de vorm van een Poster of Power- Point). Groepjes die hetzelfde orgaan of weefsel hebben bekeken, vullen eventueel aan. Bij het bespreken van het donorregistratiesysteem behandelt u eerst de feitelijke vragen. Daarna laat u de argumenten voor en tegen donorregistratie aan bod komen. Een mogelijke bespreekvorm is het organiseren van een lagerhuisdiscussie. Verdeel de klas in drie groepen: een jury, een groep die de jury er van probeert te overtuigen wel donor te worden en een groep die de jury er van probeert te overtuigen om geen donor te worden. Maak nogmaals duidelijk dat de kinderen dus niet altijd hun werkelijke standpunt moeten verdedigen. Beide groepen krijgen eerst 1 minuut de tijd om hun mening te verkondigen. De andere groep mag nog niet inhoudelijk reageren. Daarna wordt er een discussie gevoerd. De jury bepaalt na afloop wie de discussie het best heeft gevoerd. De jury let zowel op inhoud als op vorm. Criteria voor de jury kunnen bijvoorbeeld zijn: Laten de deelnemers elkaar goed uitpraten? Geeft de groep veel verschillende argumenten? Gebruik van humor. Verdeling van spreektijd over de verschillende groepsleden. 2. Speel tot slot de Quiz. De quiz bestaat uit stellingen. Huiswerkopdracht Donorgesprek Op de site staat een Huiswerkopdracht. Dit is een stappenplan voor het voeren van een Donorgesprek met bijvoorbeeld ouders of andere familieleden. Doel van de Huiswerkopdracht is het onderwerp donatie binnen het gezin bespreekbaar te maken. Ook kunnen de leerlingen met de Huiswerkopdracht hun kennis over donatie uitbreiden en de opdracht kan hun eigen meningsvorming beïnvloeden. De opdracht voor de leerlingen is dat zij met hun ouder(s) of iemand anders in hun directe omgeving een gesprek voeren over donatie. Van het gesprek maken zij een verslag of een PowerPoint. De opdracht is bewust zo opgesteld dat de leerlingen zelf bepalen of zij het willen hebben over de feitelijke kant van donatie (biologische informatie en Nederlandse donorregistratiesysteem) en/of over de morele aspecten. Op de site staat een Stappenplan voor voorbereiding, uitvoering en verslaglegging van het gesprek. Voor de voorbereiding is er een Vragendocument. De leerlingen kunnen vragen verwijderen, vragen toevoegen en de volgorde aanpassen. Het aangepaste Vragendocument vormt het uitgangspunt van het gesprek. De leerlingen kunnen een verslag maken van de Huiswerkopdracht of de resultaten verwerken in de -PowerPoint. Tip: Laat de leerlingen op een ander moment de spelletjes op de site spelen. Ze kunnen dit ook thuis doen. Wanneer de leerlingen alle spelletjes succesvol spelen, verdienen ze het - Diploma. 2 - Uitgebreide versie Onderdeel A - Introductie van het onderwerp Voor de introductie van het onderwerp zijn er onder andere de volgende opties. U kunt ook meerdere opties met elkaar combineren. Introductiefilmpje bekijken en nabespreken (Beeldbank Video Orgaan- en weefseldonatie: de basis (4:39)). Welke vragen over donorregistratie leven er bij de kinderen na het bekijken van het filmpje? Bespreek wat leerlingen al over orgaandonatie weten. Hebben ze het er wel eens met hun ouders over gehad? Waarom wel/niet? Behandel een of twee stellingen van de site. Ga in vogelvlucht door de site heen zodat de kinderen een eerste indruk krijgen van inhoud en opzet van de site. Laat de leerlingen zoveel mogelijk de keuzes maken. Speel de Quiz. Onderdeel B - Organen en weefsels 1. Introduceer Rezi. Rezi kan de leerlingen alles vertellen over organen en weefsels. Behandel één of twee organen of weefsels klassikaal. 2. De kinderen zoeken in groepjes informatie over een bepaald orgaan of weefsel. Zie korte versie. 3. De kinderen presenteren de resultaten aan elkaar. Voor de presentatie kunnen ze de Donor- Denkers-PowerPoint gebruiken. Onderdeel C - Orgaandonatie: wat en hoe? 1. Vertel kort hoe het donorsysteem in Nederland is geregeld (zie achtergrondinformatie). Weten de kinderen van hun ouders of ze donor zijn? Willen ze zelf donor zijn? Waarom wel/niet? 2. Introduceer Donnie. Donnie is zelf donor en weet heel veel over donatie. Behandel enkele vragen en antwoorden die bij Donnie staan. Laat de leerlingen zoveel mogelijk de keuze van de vragen bepalen. (elk onderdeel kan één of meerdere lessen duren) 3. Verdeel de klas in groepjes. Elk groepje maakt een poster. Ze kunnen de poster van papier maken of de Poster uit de Beeldbank van gebruiken. De poster moet mensen laten nadenken over orgaan- en weefseldonatie. De leerlingen gaan elkaars posters beoordelen. Er zijn een aantal criteria waar de poster aan moet voldoen. Bespreek deze criteria vooraf. Beoordelingscriteria: Inhoud: Is duidelijk wat orgaandonatie is? Is er een aansprekende en duidelijke slogan bedacht? Spoort het mensen aan na te denken over orgaandonatie? Kun je na het bekijken van de poster een weloverwogen keuze maken? Vorm: Hoeveelheid tekst (niet te veel / weinig). Ziet de poster er aantrekkelijk uit? Is er gebruik gemaakt van beeldmateriaal? 4. De leerlingen presenteren de posters aan elkaar. Per poster wordt gezamenlijk beoordeeld of aan de beoordelingscriteria is voldaan. Onderdeel D - Discussie Voer een uitgebreide discussie over één van de stellingen op de website. U kunt de kinderen zonder achtergrondinformatie een eerste reactie laten geven. Daarna kunt u extra informatie geven. Na verdere verkenning van het onderwerp, kunt u de stellingen op een later tijdstip nogmaals voorleggen. U kunt één van de volgende discussievormen kiezen: 8 9
Spreektijd per groepje Verdeel de klas in groepjes. De groepjes discussiëren eerst onderling vijf minuten over de stelling en proberen tot een groepsmening te komen. Vervolgens krijgt elk groepje één minuut de tijd om hun groepsreactie op de stelling te verkondigen. Er mag nog niet op elkaar gereageerd worden. Als alle groepjes hun reactie hebben gegeven, volgt er een open discussie. Sluit de discussie als u het gevoel heeft dat er geen nieuwe argumenten meer worden gegeven. Vervolgens bespreekt elk groepje onderling of ze hun beginmening hebben herzien. Tot slot krijgt elk groepje weer één minuut om hun eindconclusie te verwoorden. Brillen Kies een stelling en verdeel de klas in drie groepjes. Elk groepje bekijkt de stelling vanuit een bepaald perspectief. De leerlingen worden zo gedwongen zich te verplaatsen in de belangen van een ander. Mogelijke rollen zijn arts, nabestaande, iemand die op de wachtlijst staat voor een donatie. Met name stelling 3, 4, 5 en 6 zijn geschikt voor deze discussievorm. De discussie verloopt als volgt: 1. Introduceer de stelling en wijs de verschillende rollen toe; 2. De leerlingen overleggen in hun groepje; 3. Discussie; 4. Afsluiting. Meningenrij De leerlingen bedenken hoe zij tegen een stelling aankijken en nemen plaats op een denkbeeldige lijn die loopt van Eens tot Oneens. Elke leerling licht toe waarom hij/zij voor deze positie heeft gekozen. Als alle leerlingen aan bod zijn geweest, kiezen de leerlingen nogmaals positie op de denkbeeldige lijn. Zijn er leerlingen die hun mening hebben herzien? Onderdeel E - Huiswerkopdracht Donorgesprek Doel van de Huiswerkopdracht is het onderwerp donatie binnen het gezin bespreekbaar te maken. Ook kunnen de leerlingen met de Huiswerkopdracht hun kennis over donatie uitbreiden en de opdracht kan hun eigen meningsvorming beïnvloeden. De opdracht voor de leerlingen is dat zij met hun ouder(s) of iemand anders in hun directe omgeving een gesprek voeren over donatie. Van het gesprek maken zij een verslag of een PowerPointpresentatie. De opdracht is bewust zo opgesteld dat de leerlingen zelf bepalen of zij het willen hebben over de feitelijke kant van donatie (biologische informatie en Nederlandse donorregistratiesysteem) en/of over de morele aspecten. Op de site staat een stappenplan voor voorbereiding, uitvoering en verslaglegging van het gesprek. Voor de voorbereiding is er een Vragendocument. De leerlingen kunnen vragen verwijderen, vragen toevoegen en de volgorde aanpassen. Het aangepaste Vragendocument vormt het uitgangspunt van het gesprek. Vervolgsuggesties Speel de Quiz. Laat de leerlingen de spelletjes op de site spelen. Laat de leerlingen een stukje voor de schoolkrant/schoolwebsite schrijven. Nodig een gastspreker uit bijvoorbeeld: dokter, donor, ontvanger, nabestaande van een donor. Laat de leerlingen vooraf bedenken welke vragen ze beantwoord willen hebben. De kinderen bedenken een campagne. Het doel van de campagne is dat zoveel mogelijk mensen een weloverwogen keuze maken als het gaat over wel of niet registeren als donor. Laat de leerlingen een kwartet maken over organen en weefsels. Bij elk orgaan of weefsel komen functie, werking, ligging in het lichaam en transplantatiebijzonderheden aan bod. 5. Achtergrondinformatie over donorregistratie Hieronder staat kort vermeld hoe donorregistratie in Nederland is geregeld. Voor uitgebreidere informatie en actuele cijfers kunt u terecht op transplantatiestichting.nl/onderwijs. Of bestel de folder Zo zit het, alles over doneren en registreren op transplantatiestichting.nl/webshop. Registratie Nederland heeft een Donorregister. Met het register wordt voorkomen dat nabestaanden op een emotioneel moment een moeilijke beslissing moeten nemen. Nederland hanteert een zogenaamd toestemmingssysteem. Dat wil zeggen dat iemand uitdrukkelijke toestemming geeft voor donatie door het invullen van een donorformulier of door de keuze eenmalig digitaal door te geven aan het Donorregister. Bij een bezwaarsysteem, dat onder andere in België wordt gehanteerd, ben je automatisch donor tenzij je expliciet hebt aangegeven geen donor te willen zijn. De volgende keuzes kunnen geregistreerd worden: Keuze 1: Ja, ik geef toestemming (Hier kan tevens aangegeven worden welke organen of weefsels iemand NIET wil afstaan) Keuze 2: Nee, ik geef geen toestemming Keuze 3: Mijn nabestaanden beslissen Keuze 4: Een specifieke persoon beslist. Leeftijd Kinderen jonger dan twaalf jaar kunnen geen keuze in het Donorregister (laten) vastleggen. De arts vraagt dan toestemming aan ouder(s) of voogd. Tot zestien jaar kunnen de ouder(s) of voogd de geregistreerde donatietoestemming van de jongere herroepen. Zijn beide ouders of de voogd afwezig of onbereikbaar, dan mag de donatie wel. Heeft de jongere nee geregistreerd, dan kunnen de ouder(s) of voogd dit niet negeren en zal de jongere geen donor zijn. Zodra iemand achttien wordt, krijgt hij een brief van de minister van VWS met de vraag of hij/zij zijn keuze kenbaar wil maken bij het Donorregister. Donortekort 10 11
Er zijn veel donoren nodig. De wachtlijsten voor organen en weefsels zijn lang. Voor sommige mensen zelfs te lang. Zij overlijden omdat er niet op tijd een geschikte donor voor hen beschikbaar is. Lang niet iedereen die als donor geregistreerd staat, wordt na zijn overlijden ook daadwerkelijk donor. Of een orgaan of weefsel geschikt is voor donatie hangt van veel factoren af. Zoals de omstandigheden waaronder je overlijdt, waaraan en wanneer. Veruit de meeste mensen die overlijden kunnen geen orgaandonor worden. Dat je als donor geregistreerd staat, betekent dus niet automatisch dat je ook daadwerkelijk donor wordt. Campagnes In de afgelopen jaren zijn verschillende campagnes gevoerd om aandacht te vragen voor het onderwerp en het belang van het registreren van de keuze. Ook vinden elk jaar zogenoemde aanschrijvingen plaats van specifieke groepen mensen. Zo ontvangen jongeren die 18 jaar worden een persoonlijke mailing met de vraag of zij hun keuze willen laten registeren in het Donorregister. Sinds 2009 loopt de massamediale campagne Nederland zegt Ja, een initiatief van het ministerie van VWS, de gezondheidsfondsen in Nederland, zoals de Nierstichting en de Hartstichting en andere belangrijke organisaties in het donorveld, zoals de NTS en het Donorregister. Het doel is het tekort aan donororganen terug te dringen. Centraal in deze campagne staat de website www.jaofnee.nl. 12
Colofon De module is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van VWS door NTS- Donorvoorlichting, UMCG en Podium Bureau voor Educatieve Communicatie bv. Het project werd geïnitieerd naar aanleiding van het promotieonderzoek van M.J. Siebelink (UMCG) en is tot stand gekomen in samenwerking met leerkrachten uit het basisonderwijs. www.donordenkers.nl