bovenbouw Lesmodule over orgaanen weefseldonatie voor het voortgezet onderwijs. Docentenhandleiding - DonorWise 1

Transcriptie

1 Docentenhandleiding bovenbouw Lesmodule over orgaanen weefseldonatie voor het voortgezet onderwijs. Docentenhandleiding - DonorWise 1

2 Colofon DonorWise DonorWise is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) door de Nederlandse Transplantatie Stichting, afdeling Donorvoorlichting en Podium Bureau voor Educatieve Communicatie bv. De lesmodule DonorWise is tot stand gekomen in samenwerking met docenten uit het voortgezet onderwijs en onderzoekers van het UMC Groningen. Het lesmateriaal is kosteloos beschikbaar op Nederlandse Transplantatie Stichting Postbus 2304, 2301 CH Leiden DonorWise - Docentenhandleiding

3 Inhoudsopgave: Inleiding 4 Achtergrondinformatie over DonorWise 5 Module 6 7 Persoonlijke keuze Module 7 9 Jouw blik op donatie Module 8 11 Profiel- en sectorwerkstuk Module 6 Module 7 Module 8 Docentenhandleiding - DonorWise 3

4 Inleiding DonorWise is een digitaal lespakket over orgaanen weefseldonatie voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Op komen biologische, maatschappelijke en persoonlijke aspecten van orgaanen weefseldonatie aan bod. Donorregistratie is een belangrijk maatschappelijk onderwerp dat iedereen aangaat. Jaarlijks ontvangen alle jongeren die 18 zijn geworden een brief van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In deze brief wordt hen gevraagd een keuze te maken over orgaandonatie en hun keuze vast te leggen in het Donorregister. Uit onderzoek blijkt dat zo n 40% van de jongeren op dat moment nog niet weet welke keuze hij wil maken. Het innemen van een standpunt over deze vraag is een proces dat tijd vraagt. Om een weloverwogen keuze te kunnen maken is het belangrijk dat je over voldoende kennis beschikt, het onderwerp bespreekt met je directe omgeving en een persoonlijke afweging maakt. DonorWise helpt jongeren bij dit keuzeproces. DonorWise bestaat uit zeven modules: module 1 tot en met 5 voor de onderbouw en module 6, 7 en 8 voor de bovenbouw. Bij elke module horen filmpjes en verschillende soorten opdrachten. DonorWise is flexibel opgezet, u kiest zelf welke accenten u wilt leggen en hoeveel tijd u aan de verschillende onderdelen besteedt. In deze handleiding vindt u handvatten voor het gebruik van DonorWise in uw lessen en beschrijvingen van de bovenbouwmodules. 4 DonorWise - Docentenhandleiding

5 Achtergrondinformatie over DonorWise DonorWise: voor onderen bovenbouw van het voortgezet onderwijs Onderbouwprogramma In de onderbouwmodules staan kennisopbouw en meningsvorming centraal. De leerlingen komen in deze modules onder andere te weten welke organen en weefsels getransplanteerd kunnen worden, hoe de donatie- en transplantatieprocedures werken en hoe donorregistratie in Nederland wettelijk geregeld is. Ook ontdekken zij waarom het belangrijk is om je keuze vast te leggen en discussiëren ze over diverse dilemma s rondom donatie. Een volledig overzicht van de inhoud van deze modules vindt u op pagina 6 van de onderbouwhandleiding. Deze vindt u in het docentendeel op U kunt de handleiding ook bestellen via onderwijs. Bovenbouwprogramma In de bovenbouwmodules komen geen nieuwe kennisdoelen aan bod. Meningsvorming en het toepassen van belangrijke examenvaardigheden staan centraal in modules 6 en 7. Hier oefenen leerlingen eindtermen voor Nederlands en Maatschappijleer/ Maatschappijwetenschappen aan de hand van de inhoudelijke case orgaanen weefseldonatie. Module 8 biedt handvatten voor het schrijven van een profiel- of sectorwerkstuk over orgaanen weefseldonatie voor biologie of maatschappelijke vakken. Op de achterkant van deze handleiding vindt u een inhoudsoverzicht van de DonorWise bovenbouwmodules. Niveauaanduiding DonorWise kent twee niveaus: vmbo en havo/vwo. De opzet en inhoud van beide niveaus zijn grotendeels gelijk. Het verschil zit met name in de teksten en aard van de opdrachten. Op NTS DonorWise is ontwikkeld door de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS). De NTS verzorgt in opdracht van het ministerie van VWS de voorlichting over orgaanen weefseldonatie. De NTS doet dit via verschillende kanalen: via het onderwijs, jongerencampagnes, social media en door met jongeren in gesprek te gaan tijdens beurzen en evenementen. Voor het onderwijs zijn materialen voor diverse doelgroepen ontwikkeld. Bij de ontwikkeling van DonorWise is gebruik gemaakt van inzichten en kennis uit recente onderzoeken. Het gaat daarbij om promotie-onderzoek van M. Siebelink (UMC Groningen) en NTS-onderzoeken naar lesmateriaal over orgaandonatie in het voortgezet onderwijs en houding en interesse van jongeren in het algemeen. Leerlijn orgaandonatie De lesmodule DonorWise is onderdeel van een breed aanbod van lesmateriaal over orgaandonatie voor jongeren van 10 jaar tot en met 20 jaar. Uitgangspunt in deze leerlijn is dat de lesstof in verschillende fases steeds terugkomt, op een hoger abstractieniveau en met andere accenten. Daardoor wordt de bestaande kennis opgehaald, uitgebreid en verdiept. Dit leidt tot begrip; het toepassen van kennis en uiteindelijk tot het vormen van een eigen mening over orgaandonatie. Lesproducten over orgaanen weefseldonatie: DonorDenkers: voor kinderen uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs: DonorWise: voor jongeren uit het voortgezet onderwijs, vijf modules voor de onderbouw en drie aanvullende modules voor de bovenbouw: Xtralife voor jongeren op het MBO: vindt u links bovenin naast het DonorWise-logo de niveauaanduiding. In het hoofdmenu, met het overzicht van de modules, kunt u switchen tussen onderen bovenbouwniveau. Klik op de niveauaanduiding en het modulemenu zal veranderen. Basiskennis DonorWise voor de bovenbouw komt het best tot zijn recht als de leerlingen in de onderbouw (delen van) Docentenhandleiding - DonorWise 5

6 Achtergrondinformatie over DonorWise de onderbouwmodules hebben uitgevoerd. Maar dit is zeker niet noodzakelijk. Ook leerlingen die nog niet eerder met DonorWise hebben gewerkt kunnen met DonorWise voor de bovenbouw aan de slag. Bij elk onderdeel staat namelijk een overzicht met noodzakelijke Basiskennis. Meer informatie over de uitgangspunten van DonorWise, de navigatie en de inhoud van de onderbouwmodules kunt u vinden op pagina 5 tot en met 8 van de onderbouwhandleiding. Deze staat in het docentendeel op U kunt de handleiding ook bestellen bij de NTS via Aansluiting bij eindtermen DonorWise biedt de mogelijkheid verschillende eindexamenvaardigheden voor de vakken Nederlands en Maatschappijleer/Maatschappijwetenschappen te oefenen. In het docentendeel op staat een overzicht van de eindtermen waar u met DonorWise aan kunt werken. Het onderwerp orgaanen weefseldonatie is daarnaast een geschikt onderwerp voor het sector- of profielwerkstuk voor Biologie, Maatschappijleer of Maatschappijwetenschappen. 6 DonorWise - Docentenhandleiding

7 Module 6 Persoonlijke keuze Sluit aan bij: Maatschappijleer/ Maatschappijwetenschappen Godsdienst / Levensbeschouwing Leerdoelen: De leerlingen: beseffen waarom het belangrijk is om je keuze vast te leggen in het Donorregister (namelijk omdat je dan je familie niet voor een lastige keuze stelt op een verdrietig moment en omdat je dan zeker weet dat er na je dood gebeurt wat jij zelf wil); bedenken welke onderwerpen voor hen belangrijk zijn bij het maken van hun keuze; bespreken met hun klasgenoten welke vragen ze hebben over deze onderwerpen; weten waarom ze eventueel nog geen keuze hebben kunnen maken en wat ze kunnen doen om wel tot een keuze te komen. Let op! Het is niet de bedoeling dat de leerlingen tijdens deze les een keuze maken en een donorformulier invullen. Het gaat erom dat ze kennis nemen van de mogelijkheden en inzicht krijgen in hun rationele en emotionele overwegingen. 6a. De vier keuzes Indien nodig bekijken de leerlingen bij de Basiskennis eerst Module 3a Het donorformulier uit de onderbouwmodule. Daarna bekijken ze het filmpje met Dennis Storm over de vier keuzes. Bij elke keuze legt een jongere uit waarom hij/zij deze keuze heeft gemaakt. 6b. Waarom een keuze maken? (herhaling onderbouwmodule 4b) Vertel dat in Nederland iedereen in het jaar nadat hij/zij achttien wordt een brief krijgt van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport met de vraag een keuze te maken over orgaandonatie en deze keuze ook vast te leggen in het Donorregister. De leerlingen bekijken het filmpje op hun werkblad en schrijven argumenten waarom je wel of niet je keuze zou moeten vastleggen. Daarna bekijken ze de link met meer informatie en formuleren ze of zij het zelf belangrijk vinden om hun keuze vast te leggen. Benadruk in de nabespreking dat je alleen wanneer je je keuze vastlegt er voor kunt zorgen dat er daadwerkelijk gebeurt wat jij zelf wilt na je overlijden. Ook hoeven je nabestaanden dan geen moeilijke beslissing te nemen op een verdrietig moment. Op pagina 16 van de onderbouwhandleiding (in het docentendeel op kunt u zien wat de consequenties zijn van wel of niet registreren op verschillende leeftijden. Bespreek ook dat elke keuze over orgaandonatie een juiste keuze is, als je maar een keuze maakt. 6c. Hoe maak jij een keuze? In het filmpje vertelt Dennis Storm dat het belangrijk is om je keuze vast te leggen en met andere mensen te praten voordat je een keuze maakt. Bespreek kort klassikaal welke onderwerpen een rol kunnen spelen bij het maken van je keuze. Laat de leerlingen daarna de filmpjes bekijken van het onderdeel Wat vinden anderen? In deze fragmenten vertellen mensen welke keuze ze hebben gemaakt en waarom. De leerlingen maken daarna individueel de opdracht Wat vind jij belangrijk?. Aan de hand van een digitale vragenlijst denken zij na over onderwerpen die invloed hebben op hun eigen keuze over orgaandonatie. De uitslag vormt het uitgangspunt voor Module 6e. Docentenhandleiding - DonorWise 7

8 Module 6 Persoonlijke keuze 6d. Wijze lessen Laat het filmpje zien. Zijn er leerlingen voor wie het geloof een belangrijk onderwerp is? Sommige mensen denken bijvoorbeeld dat ze geen orgaandonor kunnen zijn omdat hun geloof orgaanen weefseldonatie niet goedkeurt. Inventariseer welke religies de leerlingen hebben. Weten ze wat de opvattingen van hun religie zijn over orgaan- weefseldonatie? Met de opdracht Wijze lessen maken de leerlingen kennis met mogelijke opvattingen en worden ze gestimuleerd na te denken over hun eigen opvattingen. Strengere stromingen in verschillende religies staan vaak negatiever tegenover orgaanen weefseldonatie dan minder strenge stromingen. Die zijn vaak positief over orgaanen weefseldonatie. 6e. Things to do Met deze opdracht krijgen de leerlingen inzicht in hun rationele en emotionele overwegingen ten aanzien van orgaandonatie. Zorg voor een veilige sfeer in de klas. Voordat de leerlingen dit onderdeel kunnen doen moeten ze onderdeel 6c hebben gemaakt. Het onderdeel Wijze lessen bestaat uit tegelwijsheden. Een tegel bestaat uit een opvatting en een toelichting op deze opvatting. Door op een digitale tegel te klikken of gebruik te maken van de draai om -knop verschijnt de toelichting. Van elke religie bestaan twee tegels: een tegel waaruit je kunt concluderen dat de religie positief staat tegenover orgaanen weefseldonatie én een tegel waaruit je kunt concluderen dat de religie orgaanen weefseldonatie afkeurt. De leerlingen bekijken individueel alle tegeltjes. Elke leerling kiest er twee: een tegel waarvan de inhoud hem of haar het meest aanspreekt en een tegel waarvan de inhoud hem of haar het minst aanspreekt. De leerlingen schrijven op waarom ze het wel of niet met de teksten eens zijn. Eventueel bedenken ze zelf ook nog een tegeltekst. Bespreek de opdracht klassikaal na. Kom samen tot de conclusie dat over orgaanen weefseldonatie verschillend wordt gedacht. Ook binnen een religie zijn er meestal zowel voor- als tegenstanders van orgaanen weefseldonatie. Voor veel gelovigen speelt het dilemma onaantastbaarheid van het lichaam tegenover naastenliefde. Eigenlijk kun je niet beweren dat alle mensen binnen één levensbeschouwing voor of tegen orgaandonatie zijn. Vraag uw leerlingen wie al een keuze gemaakt heeft, en wie nog geen keuze heeft kunnen maken. Maak gemengde groepjes met leerlingen die nog geen keuze gemaakt hebben en leerlingen die dat al wel gedaan hebben: de helpers. Leerlingen die nog geen keuze hebben gemaakt gaan aan de slag met de opdracht Things to do. Leerlingen die wel een keuze hebben gemaakt doen de opdracht Help een klasgenoot. Ook leerlingen die nog geen keuze gemaakt hebben, kunnen elkaar uiteraard helpen. De leerling die zelf nog geen keuze heeft gemaakt volgt de aanwijzingen op het scherm. De onderwerpen die hij of zij belangrijk vond in de test van 6c komen één voor één langs. Met het werkblad Onderwerpen brengt de leerling in kaart wat nog een rol speelt bij het maken van een keuze. De helpers gaan in gesprek met hun klasgenoot om de onderwerpen bespreekbaar te maken, vragen te stellen en tips te geven. Hierbij gebruiken zij het werkblad Gesprekstips. Op het werkblad Things to do vult de leerling die nog geen keuze gemaakt heeft in wat hij of zij gaat doen om een keuze te kunnen maken. 8 DonorWise - Docentenhandleiding

9 Module 7 Jouw blik op donatie Sluit aan bij: Nederlands Maatschappijleer / Maatschappijwetenschappen Leerdoelen: De leerlingen: schrijven een ingezonden stuk over (hun persoonlijke afweging over) donatie (vmbo); schrijven een betoog of beschouwing over (hun persoonlijke afweging over) donatie (havo/vwo); voeren een discussie of een debat over diverse dilemma s rondom donatie (vmbo en havo/vwo). 7a. Jouw visie op donatie De leerlingen schrijven aan de hand van het werkblad Write it down een ingezonden stuk (vmbo) of een betoog of beschouwing (havo/vwo). Bespreek eventueel vooraf klassikaal wat de belangrijkste tekstkenmerken zijn. 7b. Dilemma s De leerlingen bespreken diverse Stellingen over morele en ethische dilemma s rondom orgaandonatie. De stellingen verschijnen één voor één op het scherm. Bepaal of u van tevoren één of meerdere stellingen wilt selecteren of dat de leerlingen de stellingen mogen kiezen. Kies van tevoren of de leerlingen een discussie of een debat voeren. Bespreek eventueel klassikaal wat de verschillen tussen een debat en discussie zijn. Afhankelijk van de keuze voor een discussie of debat vervullen de leerlingen verschillende rollen (zie het schema op pagina 10). Wijs deze rollen van tevoren aan de leerlingen toe. Vmbo: Ingezonden stuk Kenmerken ingezonden stuk: gericht op groot publiek; schrijfdoel: mening geven en eventueel tot handelen aansporen; pakkende kop; naam en eventueel functie vermelden. Havo /vwo: betoog of beschouwing Kenmerken betoog: bevat duidelijk standpunt dat voorzien is van voldoende objectieve argumenten; heeft een consistente opbouw en is controleerbaar; bevat geen drogredenen; argumenten van tegenstanders komen aan bod en worden weerlegd; de schrijver wil met behulp van argumenten de lezer overtuigen van zijn mening. Kenmerken beschouwing: mogelijke verklaringen en verschillende meningen worden belicht; de schrijver wil het publiek aan het denken zetten over verschillende kanten van een onderwerp; mening van de schrijver komt wel aan bod maar zonder dat de schrijver probeert de lezer te overtuigen van zijn mening. Docentenhandleiding - DonorWise 9

10 Module 7 Jouw blik op donatie De stellingen: Als je zelf geen donor wilt worden mag je ook geen orgaan of weefsel ontvangen. De beslissing over donatie moet altijd aan de nabestaanden overgelaten worden. Ik wil alleen donor worden als ik zelf mag bepalen wie mijn organen en weefsels ontvangen. Een rookverslaafde heeft geen recht op donorlongen. Een moordenaar heeft geen recht op een donororgaan of donorweefsel. Jij of je nabestaanden moeten geld ontvangen als je donor bent / wordt. Iedereen moet automatisch donor zijn tenzij je aangeeft dat je dat niet wil. Orgaandonatie past niet binnen mijn geloofsopvatting. Als je je aanmeldt als donor moet je een beloning krijgen. Voorlichting over orgaanen weefseldonatie moet verplicht worden op scholen. Discussie Kenmerken De leerlingen richten zich tot elkaar en proberen elkaar te overtuigen; Het doel is om uiteindelijk consensus te bereiken; Leerlingen kunnen hun standpunt tijdens de discussie veranderen; Oplossingsgericht; Medeleerlingen vormen publiek en observatoren bepalen eindconclusie. Rollen Voorzitter Deelnemer aan discussie Observator Notulist Publiek Debat Kenmerken De leerlingen richten zich tot het publiek en proberen het publiek te overtuigen van hun gelijk; Het doel is om het publiek te overtuigen; Leerlingen blijven tijdens een debat bij hun standpunt en verdedigen dit; Gericht op tegenstellingen; Medeleerlingen vormen publiek en jury. Jury bepaalt de winnaar van het debat. Rollen Voorzitter Deelnemer aan discussie Jury Notulist Publiek 10 DonorWise - Docentenhandleiding

11 Module 8 Profiel- of sectorwerkstuk Sluit aan bij: Biologie Maatschappijleer/ Maatschappijwetenschappen Leerdoelen: De leerlingen: weten welke stappen ze moeten zetten bij het maken van een profiel- of sectorwerkstuk; weten waar ze terecht kunnen voor informatie over orgaanen weefseldonatie; analyseren, interpreteren, verwerken en vormen een mening over de informatie; maken een profiel- of sectorwerkstuk over (een deelaspect van) orgaanen weefseldonatie. 8a. Wat en hoe? Tips Orgaan- en weefseldonatie is een geschikt onderwerp voor een profiel- of sectorwerkstuk voor Biologie of een maatschappelijk vak. In hun werkstuk belichten de leerlingen een deelaspect van orgaanen weefseldonatie. Ze kunnen bijvoorbeeld ingaan op het biologisch proces bij de transplantatie van een bepaald orgaan. Of ze bespreken hoe het registratiesysteem in Nederland geregeld is en waarom en hoe dit systeem aangepast zou kunnen worden. Op het Stappenplan worden meer onderwerpen besproken. Het stappenplan helpt de leerlingen bij de voorbereiding en uitvoering van het profiel- of sectorwerkstuk. Vul de informatie op het stappenplan eventueel aan met schoolspecifieke eisen voor het profiel- of sectorwerkstuk. 8b. Beeldbank De beeldbank bestaat uit filmpjes en afbeeldingen die de leerlingen kunnen gebruiken voor hun werkstuk. Docentenhandleiding - DonorWise 11

12 Inhoud van de bovenbouwmodules Module 6 Persoonlijke keuze Vak: Maatschappijleer/ Maatschappijwetenschappen Godsdienst/Levensbeschouwing Hoofddoel: Inzicht in eigen positie in keuzeproces Meningsvorming Specifieke leerdoelen: De leerlingen: beseffen waarom het belangrijk is om je keuze vast te leggen in het Donorregister; bedenken welke onderwerpen voor hen belangrijk zijn bij het maken van hun keuze; bespreken met hun klasgenoten welke vragen ze hebben over deze onderwerpen; weten waarom ze eventueel nog geen keuze hebben kunnen maken en wat ze kunnen doen om wel tot een keuze te komen. Module 8 Module 8 Profiel- of sectorwerkstuk Vak: Biologie Maatschappijleer/ Maatschappijwetenschappen Hoofddoel: Ontwikkelen en toepassen van onderzoeksvaardigheden Specifieke leerdoelen: De leerlingen: weten welke stappen ze moeten zetten bij het maken van een profiel- of sectorwerkstuk; weten waar ze terecht kunnen voor informatie over orgaanen weefseldonatie; analyseren, interpreteren, verwerken en vormen een mening over de informatie; maken een profiel- of sectorwerkstuk over (een deelaspect van) orgaanen weefseldonatie. Module 7 Jouw blik op donatie Vak: Nederlands Maatschappijleer/ Maatschappijwetenschappen Hoofddoel: Meningsvorming Specifieke leerdoelen: De leerlingen: schrijven een ingezonden stuk over (hun persoonlijke afweging over) donatie (vmbo); schrijven een betoog of beschouwing over (hun persoonlijke afweging over) donatie (havo/vwo); voeren een discussie of een debat over diverse dilemma s rondom donatie (vmbo en havo/vwo).