Nectar 4e editie biologie vmbo-kader deel 4 leerboek
Serie-overzicht klas 1 + 2 nectar onderbouw klas 3 3 basis 3 kader 3 gt havo / vwo 2 3 klas 4 4 basis 4 kader 4 gt havo / vwo tweede fase 0 / 17 2017 Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten, The Netherlands. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publisher. ISBN 978-90-01-86659-4
Nectar 4e editie biologie vmbo-kader deel 4 leerboek Auteurs Trijnie Akkerman Peter Delea Simone Harmsen Onno Kalverda Jaap Nuiver Karin van der Scheer ICT Christine Dirkse Cynthia van Gelderen Rowan Schadenberg Anneke Veenstra Eindredactie Trijnie Akkerman Noordhoff Uitgevers bv
Voor de docent Welkom bij Nectar! Nectar staat voor boeiende biologie. Nectar biedt uitdaging, motiveert uw leerlingen en heeft een glasheldere structuur. Arrangement De leerstof voor biologie is verdeeld over twee leerjaren. Nectar biedt voor elk niveau speciaal ontwikkeld lesmateriaal. Voor kader en gt bestaat het lesmateriaal per leerjaar uit een leerboek, twee werkboeken en een online component. Boeken De opbouw per hoofdstuk: Paragrafen. Elk hoofdstuk bevat 4 of 5 paragrafen met tekst en bronnen. De belangrijke begrippen zijn vet gedrukt en vlak ervoor of erna staat de definitie van dat begrip. De bronnen bevatten de rode draad van een paragraaf. Dit komt tegemoet aan verschillende leerstijlen. Sommige bronnen zijn paginagroot zodat lastige processen en concepten helder in beeld komen. Alle examenstof is te herkennen aan de groene band, alle extra stof is blauw. Samenvatting. Hierin staat de belangrijkste stof uit het hoofdstuk op een rij. Verdieping. Extra stof op een hoger niveau voor de betere leerling. Voor basis is de verdieping op kader niveau, voor kader op gt niveau, en voor gt op havo niveau. In het werkboek: Start. Met deze korte samenwerkingsopdracht halen leerlingen voorkennis op en maken ze op een actieve manier kennis met het onderwerp van het hoofdstuk. Opdrachten. De verwerkingsopdrachten behorende bij de stof in het leerboek. Practica. Aan het einde van (bijna) elke paragraaf staan één of meer practica. Samenvatten. De leerling maakt zelf een voor gestructureerde samenvatting en legt verbanden tussen de verschillende onderwerpen. Test jezelf. De diagnostische toets over het hele hoofdstuk. Deze kan eventueel ook per paragraaf afgenomen worden. Examentraining. Met behulp van oude examenvragen leert uw leerling verschillende oplossingsstrategieën voor examenopgaven. Verdieping. Verwerkingsopdrachten behorende bij de verdiepingsstof in het leerboek. Nectar online Nectar online bestaat voor uw leerlingen uit de volgende onderdelen: Voorkennis: ophalen van de vereiste voorkennis. Test Jezelf: de online diagnostische toets, per paragraaf. Oefenen: per paragraaf nogmaals oefenen met de moeilijke onderwerpen. Oefentoets: hierin toetst uw leerling op proefwerkniveau of hij de leerstof beheerst. Examentraining: de digitale examentraining met vragen en oplossingsstrategieën. Docentenmateriaal Naast Nectar online voor uw leerlingen beschikt u via het docentenpakket online over aanvullend docentenmateriaal zoals toetsen, uitwerkingen, handleidingen, een presentatietool voor uw digibord en een community voor het uitwisselen van materiaal met andere Nectar gebruikers. Planning Het leerboek bevat 5 hoofdstukken. Rekent u met 28 effectieve lesweken per examenjaar, dan heeft u per hoofdstuk ruim 5 weken beschikbaar om de stof te behandelen. Noordhoff Uitgevers bv
Inhoud 7 Ademen en eten 6 7.1 Alles werkt samen 8 7.2 Ademen 14 7.3 Eten 18 7.4 Verteren 22 7.5 Ademen en eten bij dieren 27 Samenvatting 32 Verdieping 1 Enzymen 36 Verdieping 2 Vet in je voeding 37 10 Voortplanting 82 10.1 Man en vrouw 84 10.2 Zwanger en bevallen 90 10.3 Opgroeien 97 10.4 Voortplanting met bloemen 101 10.5 Voortplanting zonder bloemen 108 Samenvatting 112 Verdieping 1 Ivf 116 Verdieping 2 Uit een ei ontstaan 117 8 Bloed 38 8.1 Bloed 40 8.2 Bloed stroomt 45 8.3 Lymfe 49 8.4 Afvalstoffen 52 Samenvatting 56 Verdieping 1 Bloedsomloop bij dieren 60 Verdieping 2 Hartritme 61 9 Gezond lichaam 62 9.1 Gezondheid meten 64 9.2 Gezond gewicht 68 9.3 Gezonde lucht 72 9.4 Drugs en alcohol 75 11 Erfelijkheid en evolutie 118 11.1 Erfelijke eigenschappen 120 11.2 Je lijkt op 126 11.3 Evolutie 132 11.4 Verwantschap 137 Samenvatting 142 Verdieping De evolutie van de mens 146 Checklists 148 Samenvattingen leerjaar 3 152 Begrippenlijst 168 Samenvatting 78 Verdieping 1 Bloeddruk meten 80 Verdieping 2 Sneller door doping 81 Noordhoff Uitgevers bv