Nectar 4e editie biologie vmbo-gt deel 4 leerboek
Serie-overzicht klas 1 + 2 nectar onderbouw klas 3 3 basis 3 kader 3 gt havo / vwo 2 3 klas 4 4 basis 4 kader 4 gt havo / vwo tweede fase 0 / 17 2017 Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten, The Netherlands. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publisher. ISBN 978-90-01-86658-7
Nectar 4e editie biologie vmbo-gt deel 4 leerboek Auteurs Trijnie Akkerman Marjan den Hertog Onno Kalverda Jaap Nuiver ICT Christine Dirkse Cynthia van Gelderen Rowan Schadenberg Anneke Veenstra Adviezen Peter Delea Simone Harmsen Eindredactie Trijnie Akkerman Noordhoff Uitgevers bv
Voor de docent Welkom bij Nectar! Nectar staat voor boeiende biologie. Nectar biedt uitdaging, motiveert uw leerlingen en heeft een glasheldere structuur. Arrangement De leerstof voor biologie is verdeeld over twee leerjaren. Nectar biedt voor elk niveau speciaal ontwikkeld lesmateriaal. Voor kader en gt bestaat het lesmateriaal per leerjaar uit een leerboek, twee werkboeken en een online component. Boeken De opbouw per hoofdstuk: Paragrafen. Elk hoofdstuk bevat 4 of 5 paragrafen met tekst en bronnen. De belangrijke begrippen zijn vet gedrukt en vlak ervoor of erna staat de definitie van dat begrip. De bronnen bevatten de rode draad van een paragraaf. Dit komt tegemoet aan verschillende leerstijlen. Sommige bronnen zijn paginagroot zodat lastige processen en concepten helder in beeld komen. Alle examenstof is te herkennen aan de groene band, alle extra stof is blauw. Samenvatting. Hierin staat de belangrijkste stof uit het hoofdstuk op een rij. Verdieping. Extra stof op een hoger niveau voor de betere leerling. Voor basis is de verdieping op kader niveau, voor kader op gt niveau, en voor gt op havo niveau. In het werkboek: Start. Met deze korte samenwerkingsopdracht halen leerlingen voorkennis op en maken ze op een actieve manier kennis met het onderwerp van het hoofdstuk. Opdrachten. De verwerkingsopdrachten behorende bij de stof in het leerboek. Practica. Aan het einde van (bijna) elke paragraaf staan één of meer practica. Samenvatten. De leerling maakt zelf een voor gestructureerde samenvatting en legt verbanden tussen de verschillende onderwerpen. Test jezelf. De diagnostische toets over het hele hoofdstuk. Deze kan eventueel ook per paragraaf afgenomen worden. Examentraining. Met behulp van oude examenvragen leert uw leerling verschillende oplossingsstrategieën voor examenopgaven. Verdieping. Verwerkingsopdrachten behorende bij de verdiepingsstof in het leerboek. Nectar online Nectar online bestaat voor uw leerlingen uit de volgende onderdelen: Voorkennis: ophalen van de vereiste voorkennis. Test jezelf: de online diagnostische toets, per paragraaf. Oefenen: per paragraaf nogmaals oefenen met de moeilijke onderwerpen. Oefentoets: hierin toetst uw leerling op proefwerkniveau of hij de leerstof beheerst. Examentraining: de digitale examentraining met vragen en oplossingsstrategieën. Docentenmateriaal Naast Nectar online voor uw leerlingen beschikt u via het docentenpakket online over aanvullend docentenmateriaal zoals toetsen, uitwerkingen, handleidingen, een presentatietool voor uw digibord en een community voor het uitwisselen van materiaal met andere Nectar gebruikers. Planning Het leerboek bevat 6 hoofdstukken. Rekent u met 38 effectieve lesweken per schooljaar, dan heeft u per hoofdstuk ruim 6 weken beschikbaar om de stof te behandelen. Noordhoff Uitgevers bv
Inhoud 7 Ademen en eten 6 7.1 Alles werkt samen 8 7.2 Ademen 15 7.3 Eten 20 7.4 Verteren 25 7.5 Ademen en eten bij dieren 30 Samenvatting 34 Verdieping 1 Vetten 38 Verdieping 2 Regelkringen 39 8 Bloed 40 8.1 Bloed 42 8.2 Bloed stroomt 46 8.3 Rond je cellen 52 8.4 Afvalstoffen 54 8.5 Doping en drugs 57 Samenvatting 60 Verdieping 1 Bloedsomloop bij dieren 64 Verdieping 2 Hartritme 65 9 Afweer en bescherming 66 9.1 De huid 68 9.2 Infecties bestrijden 70 9.3 Ziekten bestrijden 74 9.4 Bloed- en orgaandonatie 78 9.5 Soa s 83 Samenvatting 86 Verdieping 1 Griep 90 Verdieping 2 Stamcellen 91 10 Voortplanting 92 10.1 Man en vrouw 94 10.2 Zwanger en bevallen 100 10.3 Opgroeien 107 10.4 Voortplanting met bloemen 110 10.5 Voortplanting zonder bevruchting 116 Samenvatting 120 Verdieping 1 Regeling van de menstruatiecyclus 124 Verdieping 2 Uit een ei ontstaan 125 11 Erfelijkheid 126 11.1 Eigenschappen en chromosomen 128 11.2 Chromosomen doorgeven 133 11.3 Je lijkt op 136 11.4 Uiterlijk voorspellen 139 11.5 Erfelijke aandoeningen 142 Samenvatting 146 Verdieping 1 DNA-onderzoek 150 Verdieping 2 Klonen 151 12 Evolutie 152 12.1 Selectie 154 12.2 Verwantschap 160 12.3 Evolutie van ziekteverwekkers 166 Samenvatting 168 Verdieping Evolutie van het oog 170 Checklists 172 Samenvattingen 176 Begrippenlijst 190 Noordhoff Uitgevers bv