Onbeperkt Actief Deventer Korte karakteristiek In verschillende wijken in Deventer is een aanpak ontwikkeld waarin gewone wijkbewoners samen activiteiten ondernemen met wijkbewoners met een verstandelijke beperking. Als je buren jou niet kennen, vragen ze je ook niet op de koffie of is het moeilijk om hulp te vragen. Samen activiteiten ondernemen is de basis om elkaar te leren kennen en om te werken aan een inclusieve samenleving, op het niveau van buurt en wijk. Doelgroepen In hoofdzaak betreft het een combinatie van gewone wijkbewoners en mensen met een verstandelijke beperking. Recent is het programma uitgebreid met een pilot gericht op het meedoen van mensen die psychisch kwetsbaar zijn. Soort activiteiten Diverse activiteiten die aansluiten bij de interesses die mensen hebben, zoals samen wandelen, samen uitgaan, samen koken etc. Vaste onderdelen zijn: Potje van Otje (koken door kinderen en mensen met beperkingen samen), vriendenkringen en een theatergroep. Daar komen steeds meer activiteiten bij, zoals klusjes doen of (samen) vrijwilligerswerk doen. De hond van de buren uitlaten, soep koken op het buurtfeest en noem maar op.
Indicaties nodig Het gaat om vrijetijdsactiviteiten en er is geen indicatiestelling nodig. De mensen met een verstandelijke beperking zijn wel bekend bij de zorgorganisaties vanwege bijv. indicaties voor dagbesteding, ambulante begeleiding of begeleid wonen. Betrokken organisaties Gemeente Deventer, Raster (welzijn), J.P. van der Bent (VG), Zozijn (VG), de Parabool (VG), MEE IJsseloevers, VCD (bureau voor vrijwillige inzet) Philadelphia zorg, Dimence, RIBW groep Overijssel, Vriendendiensten Deventer. Het programmamanagement is in handen van Raster welzijn. Daarnaast zijn veel buurtbewoners, vrijwilligers en (wijk)organisaties betrokken. Bekostiging De enige extra kosten zijn de kosten gemoeid met de inzet van de projectleider, betaald uit de gemeentelijke Wmo-gelden. Daarnaast kent de gemeente wijkopbouwwerkers (Raster) die een budget hebben. Bij alle deelnemende organisaties maakt Onbeperkt Actief deel uit van hun reguliere werkzaamheden en is geen extra budget ingezet. Kenmerkend is dat door samenwerking van de organisaties veel te bereiken is. Er wordt wel gebruik gemaakt van fondsen en incidentele bijdragen uit bijv. het Oranjefonds, de Rabobank, ondernemersbijdragen en vriendenstichtingen. Gesproken met Lia van Nimwegen (Raster welzijn), Evelien Klunder (Parabool) Beschrijving van het project De gemeente Deventer heeft het initiatief genomen voor Onbeperkt Actief, overigens op vraag van de doelgroep zelf. Wonen in de wijk is natuurlijk erg goed maar nog fijner is het als je ook kan meedoen, als je kan zijn wie je bent en dat daar begrip voor is. Vanuit het idee te willen werken aan leefbare wijken en een inclusieve samenleving waarin iedereen kan meedoen, heeft de gemeente aan de welzijnsorganisatie Raster gevraagd een plan te maken ter versterking van de sociale netwerken in de wijk. De opdracht was hierin vooral samen te werken met andere organisaties en burgers uit de stad. De aanpak is gericht op het laten meedoen van mensen met een verstandelijke beperking, hoewel de opzet zich ook leent voor andere kwetsbare groepen. De afgelopen jaren zijn steeds meer mensen met een (lichte) verstandelijke handicap gaan wonen in reguliere wijken. Maar met alleen de huisvesting regelen, is het meedoen nog niet gewaarborgd. Bij wijkbewoners is geen vooropgezet idee van uitsluiting van deze groepen, maar wel onbekendheid en een zekere terughoudendheid in het omgaan met mensen die anders zijn. De vanzelfsprekendheid dat ook mensen die anders zijn, meedoen, is er niet meer (voor zover die er vroeger wel was). Er moet dus ook aandacht en ondersteuning zijn bij het elkaar leren kennen en leren omgaan met bijzonderheden.
Start De projectleider Onbeperkt Actief (Lia van Nimwegen) is begonnen met het wijknetwerk te versterken en draagvlak te organiseren voor het project. Zij is bij alle actieve organisaties in de wijk (welzijns- en belangenorganisaties, zorg- en vrijwilligersorganisaties, woningcorporaties e.d.) langs geweest om het project toe te lichten en medewerking te vragen. Alleen als zowel de werkers in de wijk als hun leidinggevenden het project mede dragen, kan het een succes worden. Ook in de jaren na de start blijft het belangrijk dat draagvlak vast te houden en uit te bouwen. Er is voor gekozen om een activiteit op te zetten waarmee het doel meteen zichtbaar is. In Deventer was dit Potje van Otje. Potje van Otje Bij Potje van Otje kook en eet je met elkaar en met gasten uit de buurt. De koks zijn kinderen van 9 t/m 12 jaar en buurtbewoners met een beperking. Er wordt gekookt uit het Potje van Otje kookboek en de koks nodigen zelf gasten uit om mee te smullen. Het is een serie van 8 kook- en eetbijeenkomsten voor kinderen en mensen met een verstandelijke beperking die daarbij worden geholpen door een professional en vrijwilligers. De ervaring leert dat kinderen veel meer open staan voor andersoortige mensen. Na een eerste aarzeling is het meedoen van iemand met beperkingen de gewoonste zaak en zo ontstaat aan beide kanten een positieve beeldvorming die blijvend is. Daarnaast is de projectleider in gesprek gegaan met de buurtbewoners, maar ook met cliëntenraden, belangenorganisaties en ouders van de kwetsbare mensen om kennis op te halen over behoeften, wensen en ideeën. Vooral in de avonden en weekenden is er behoefte aan activiteiten en samen bezig zijn. Ook de opbouwwerkers zijn een luisterend oor in de wijk en brengen veel informatie binnen. In juni 2008 is een eerste kenniscafé georganiseerd; een interactieve avond rond het thema meedoen in je eigen buurt. Daarin participeerden wijkbewoners (al dan niet met een beperking) en professionals. Deze avond was de feitelijke start van Onbeperkt Actief en leverde veel ideeën op voor concrete activiteiten die daarna tot uitvoer zijn gebracht. Activiteiten Er zijn inmiddels diverse vaste activiteiten en er is ruimte om nieuwe activiteiten op te zetten. Vaste activiteiten in de diverse wijken zijn: Koken: Potje van Otje maar ook de Zondagse pot of het Donderdagdiner 3D kaarten maken
Theatergroep Wandelen met de buren Uitgaansavonden voor jonge (16-40 jr) mensen Organisatie Om de activiteiten daadwerkelijk te realiseren heeft de projectleider zorgorganisaties gevraagd om hun bijdrage te leveren in het begeleiden van mensen met beperkingen. De opbouwwerkers en de vrijwilligerscentrale zijn gevraagd om buurtbewoners, vrijwilligers en organisaties te ondersteunen. Doordat er meerdere professionele organisaties betrokken zijn, kunnen zij met elkaar een schema maken zodat er steeds een professional aanwezig kan zijn bij een activiteit. Daar waar nodig is ook scholing geboden in het omgaan met mensen die anders zijn. Er is een training ontwikkeld anders denken over anders zijn. Daarin wordt bespreekbaar gemaakt waar mensen tegenaan lopen. Met behulp van een trainer van MEE en een acteur zijn situaties nagespeeld en zijn onderwerpen bespreekbaar gemaakt. Het omgaan met mensen met beperkingen is niet altijd even makkelijk. Wijkbewoners hebben behoefte aan ondersteuning, vinden het soms eng en moeten hun beeld bijstellen. Dit project leert dat daar erkenning voor moet zijn om het samenbrengen van deze groepen te laten slagen. In de activiteiten zoals de theatergroep en de meidentutklup blijft een voortdurende aandacht nodig voor de samenstelling van de groepen. Er moet een goede match gemaakt
worden zodat de mensen met beperkingen kunnen zijn wie zij zijn en tegelijk de wijkbewoners ook genieten van de activiteiten. Het moet niet doorslaan naar zorgen voor maar moet het samen optrekken bevorderen. Dat blijft een subtiel evenwicht dat sturing vraagt van de professionals. Leerervaringen Organisaties in de wijk moeten ook meedoen Het project laat zien dat het lukt om mensen met beperkingen die in de wijk wonen, te laten meedoen in wijkgerichte activiteiten. Dat gaat niet vanzelf. Er moet aan gewerkt worden aan de voorkant en de achterkant. Lia van Nimwegen, de projectleider, zegt hierover: Zowel de werkers in de wijk moeten hieraan mee willen werken en hun reguliere uren en inzet hiervoor willen benutten. En het vraagt bij de daadwerkelijke activiteiten een goede mix van mensen (met en zonder beperkingen). Deze eerste voorwaarde van de werkers in de wijk, kan ook alleen gerealiseerd worden als de leidinggevenden van de betrokken organisaties hen daarin steunen. Vanwege de dynamiek in organisaties vraagt dat ook herhaalde aandacht. Aandacht voor samenstelling groep De tweede randvoorwaarde nl. het maken van een goede mix van mensen, is ook iets dat permanente inzet van professionals vraagt. Het is niet toereikend om aan het begin van een doorlopende activiteit de juiste match te maken en het vervolgens over te laten aan de groep zelf. Het blijft nodig om een lijntje open te houden en bij te sturen indien nodig. Het project is opgezet om mensen met verstandelijke beperkingen te laten meedoen in de wijk. Dat lukt overigens beter met de mensen die in een woonvorm in de wijk wonen dan met degenen die ambulant worden begeleid. Deze laatste groep laat zich moeilijker betrekken en de begeleiders hebben minder uren om hieraan aandacht te geven. Inmiddels wordt in het project ervaring opgedaan met cliënten van uit de psychiatrie (Dimence, RIBW en Vriendendiensten Deventer). Ook dan geldt weer dat een zorgvuldige inpassing nodig is. Het gaat niet vanzelf. Aansluiten bij bestaande activiteiten Voor dit project zijn nieuwe activiteiten opgezet, zoals de theaterclub en het Potje van Otje. De projectleider ziet echter ook nog veel kansen in uitbreiding bij reguliere activiteiten zoals sport en cultuur. Mensen uit de doelgroep zouden soms ook prima kunnen meedoen in gewone sportteams of deelnemen in een gewoon zangkoor of dergelijke, onder het motto: Gewoon waar mogelijk. bijzonder waar moet. Linda Sanders, 7 maart 2013