icoach, een Web-based en Mobiele Applicatie voor Stoppen-met-roken: Verschillen tussen Gebruikersgroepen, Beïnvloedende Factoren voor Adherence, en het Verband tussen Adherence en Effect icoach, a Web-based and Mobile Application for Smoking Cessation: Differences between User Groups, Factors Associated with Adherence, and the Relationship between Adherence and Effect Susan Schatz Eerste begeleider: dr. C. Bolman Tweede begeleider: dr. A.N. Mudde Maart 2014 Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Gezondheidspsychologie Open Universiteit Nederland
INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING...3 SUMMARY...FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 1. Inleiding...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.1 Determinanten van SMR... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.2 Effectiviteit van SMR interventies... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3 Kenmerken van gebruikers van SMR interventies. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.4 Adherence aan SMR interventies via internet... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.5 icoach... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.6 Onderzoeksmodel... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.7 Doelstelling, onderzoeksvragen en hypothesen... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Methode...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.1 Onderzoeksgroep... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2 Procedure en design... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3 Meetinstrumenten... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4 Missings, dubbele cases, outliers... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.5 Analyses... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3. Resultaten...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.1 Verschillen in gebruik en gebruikers van icoach... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.2 Predictoren van adherence en SMR (PPA6)... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4. Discussie...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4.1 Samenvatting van resultaten... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4.2 Methodologische kanttekeningen... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4.3 Conclusies en aanbevelingen... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. REFERENTIES...FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. BIJLAGEN...FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2
icoach, een Web-based en Mobiele Applicatie voor Stoppen-met-roken: Verschillen tussen Gebruikersgroepen, Beïnvloedende Factoren voor Adherence, en het Verband tussen Adherence en Effect Susan Schatz Samenvatting Achtergrond In 2012 rookte bijna een derde van de bevolking in de Europese Unie. Om dit percentage terug te dringen zijn effectieve stoppen met roken (SMR) interventies van belang. Zij moeten evenwel goed aansluiten op de gebruikers van de programma s zodat met de interventie daadwerkelijk rokers worden bereikt. Het is daarom nodig te weten wat de kenmerken zijn van (potentiële) gebruikers van SMR interventies en welke factoren invloed hebben op het gebruik ervan. Doel icoach is een interventie die via internet (web-based en mobiele applicatie) ondersteuning biedt bij SMR. Het eerste doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de mate waarin de onderdelen van icoach worden gebruikt (adherence), factoren die daarop van invloed zijn en wat de invloed van adherence vervolgens is op SMR. Het tweede doel is inzicht te krijgen in verschillen in het gebruik en de gebruikers per type icoach (de web-based en mobiele applicatie, beide als standaard en FC Barcelona varianten) en fase van gedragsverandering. Deelnemers, procedure, onderzoeksontwerp Het betrof een niet gecontroleerd, longitudinaal onderzoek tussen 22 maart 2011 en 21 juni 2013. De onderzoeksgroep bestond uit (ex-)rokers uit 27 landen van de Europese Unie die zich gratis konden aanmelden bij icoach. Aan het onderzoek deden 322.464 (ex-)rokers mee met een gemiddelde leeftijd van 33 jaar (61% mannen en 39% vrouwen). Meetinstrumenten 3
Met behulp van online vragenlijsten werd gevraagd naar zelfgerapporteerde demografische kenmerken (leeftijd, geslacht, opleiding en beroep), nicotine afhankelijkheid (Heaviness of Smoking Index van Heatherton et al., 1989), en motivatie om te stoppen met roken (een zelf geconstrueerde vragenlijst). De mate waarin gebruik werd gemaakt van het programma (adherence) werd bepaald aan de hand van de loggegevens van vier gebruiksonderdelen van icoach (inloggen in het programma en forum-, dagboek- en rapportengebruik). SMR werd gemeten door bevraging van de 7-daagse punt prevalentie abstinentie op zes verschillende meetmomenten in de tijd. De zesde meting (zes maanden na aanmelding) is de uitkomstmaat van het rookgedrag in logistische regressieanalyses. Resultaten Leeftijd, geslacht, opleiding, motivatie en nicotine afhankelijkheid zijn voorspellers van adherence aan icoach. Verder heeft adherence invloed op SMR en het medieert partieel de relatie tussen demografische variabelen, nicotine afhankelijkheid en motivatie om te stoppen enerzijds en SMR anderzijds. Hoger opgeleiden hadden de laagste nicotine afhankelijkheid, alsmede de hoogste adherence en motivatie om te stoppen. Deelnemers met een hoge motivatie en een lage nicotine afhankelijkheid hadden de hoogste adherence. De gebruikers van de standaard webversie (ruim 70% van de deelnemers) hadden de hoogste adherene. De niet-rokers op meting PPA6 (6 maanden na aanmelding) hadden een hogere adherence (OR =.913) en motivatie (OR = 0.933), en een lagere nicotine afhankelijkheid (OR = 1.131) dan de rokers op meting PPA6. Conclusie Enkele beperkingen van de studie zijn dat de gebruikte uitkomstmaat van SMR (de zesde meting van de 7-daagse punt prevalentie) niet bij alle deelnemers vanaf zes maanden na aanmelding is gemeten (slechts bij 12.5%) en dat de mobiele varianten van icoach pas in een later stadium zijn ontwikkeld. Desondanks kan worden geconcludeerd dat het hebben van het vrouwelijk geslacht, de leeftijdscategorie boven 45 jaar, een hoge opleiding, hoge motivatie 4
en lage nicotine afhankelijkheid voorspellers zijn van een hoge adherence en SMR. Met name mannen (80%) en jongeren onder de 25 jaar (35 tot 40%) gebruiken de Barcelonavarianten van icoach. Ten tweede kan worden geconcludeerd dat in dit onderzoek wordt bevestigd dat adherence partieel de relatie tussen respectievelijk geslacht, leeftijd, opleiding, motivatie en nicotine afhankelijkheid enerzijds en SMR anderzijds medieert. Een belangrijke aanbeveling is om de mate van adherence aan SMR interventies te bevorderen door deelnemers actiever te benaderen (met name de gebruikers van de mobiele versies), te waken voor het sturen van te veel e-mails, de uitnodiging om deel te nemen aan onderdelen van het programma actiever op te stellen, en vaker applicaties te gebruiken die een specifieke doelgroep aanspreken. Keywords: adherence, mediatie, stoppen met roken, nicotine afhankelijkheid, motivatie om te stoppen met roken, web-based, mobiel, applicatie. 5