Basiscursus Gitaar. Voor studenten van de Hogeschool Zeeland. Otto Harms. www.gitaarinfo.nl

Basiscursus Gitaar Voor studenten van de Hogeschool Zeeland Otto Harms www.gitaarinfo.nl v. 2008

1. WAT GAAN WE DOEN? We gaan leren hoe je met de gitaar liedjes, die je in de klas met de kinderen zingt, kunt begeleiden. Een kind vindt een gitaar fantastisch. En als jij ook maar een beetje gitaar kunt spelen, zul je merken hoe enthousiast je klas zal reageren. Voor een aantal kinderen zal jouw gitaarspel de allereerste kennismaking met het instrument zijn. Voor jou, als aankomend docent, is de gitaar maar een klein onderdeel van een grote hoeveelheid kennis en vaardigheden. Voor mij, als jouw gitaardocent, is de gitaar een dagelijkse bron van inspiratie en plezier. Mijn beroep is het, dat enthousiasme op anderen over te brengen. Als me dat lukt, heeft jouw gitaarcursus wel een begin, maar geen einde. 1.1 Wat leer je? stemmen van de gitaar lezen van akkoorddiagrammen, en symbolen grijpen van akkoorden begrijpen van akkoorden aanslagmanieren tabulatuur (lijnenschrift) lezen om de begintonen van een liedje voor te kunnen spelen. jezelf presenteren met je gitaar voor de klas Voor de duidelijkheid: je leert niet gitaarspelen met behulp van notenschrift. Dat is voor ons doel niet nodig en zou ook veel meer tijd in beslag nemen. Akkoorden leer je door symbolen en diagrammen, melodie met behulp van tabulatuur. Tabulatuur is een systeem waarbij de snaren door lijnen en de vakjes door nummers worden weergegeven, en vormt een snel en eenvoudig alternatief voor het notenschrift als het gaat om het memoriseren van een stuk muziek. A Een akkoorddiagram Notenschrift met daaronder de vertaling in tabulatuur - 2 -

1.2 Hoe veel moet je oefenen? Zo veel als je kunt. Probeer in de tien weken dat de cursus loopt echt serieus te oefenen. Je zult zien dat je vooral in de eerste weken opvallende vooruitgang boekt. Kom je tijd te kort? Bepaalde vingertrainingen kunnen heel goed gedaan worden terwijl je aan het tv-kijken bent. Een zakdoekje tussen de snaren en niemand heeft er last van. Ik wil je wel vast een gouden tip geven: stop met oefenen als je er nog plezier in hebt. Ga niet door tot je, dodelijk vermoeid of dol van irritatie omdat een akkoord niet lukt, de gitaar in de hoek gooit. 1.3 nagels Ik heb zelf een hele traditionele, klassieke scholing gehad. Toch sta ik nu voor een liberale en open-minded stijl van lesgeven. Want we zijn allemaal verschillend, en moeten daarom onze eigen weg naar de gitaar vinden, zoals we ook allemaal onze individuele smaak hebben in de muziek waar we naar luisteren. Maar over te lange nagels kan ik kort zijn: afknippen. Het spijt me, maar ik kan daar niets anders van maken. In elk geval aan de linkerhand zul je je nagels zo kort moeten knippen, dat ze een aantal milimeter onder de vingertop blijven. Te lange nagels zijn een garantie voor een mislukking. Da s duidelijk, niet? Bedenk dat je, als je begint met gitaarspelen, zere vingers kunt krijgen. Dat hoort erbij. Gaat vanzelf over. Laat me wel weten als je van het spelen echt klachten krijgt. Misschien is een andere speelhouding een oplossing. 1.3 stemmen Omdat digitale stemapparaten zo goedkoop zijn geworden, is de aanschaf van zo n tuner het beste advies. Beter dan welk stemfluitje dan ook. Koop je er een, neem dan vooral een niet te dure (twintig euro is genoeg). Dure tuners zijn soms zo accuraat, dat de indicator voordurend zenuwachtig heen en weer blijft springen. Een gitaartuner is in de eerste plaats ontworpen om een elektrisch gitarist op het podium, met veel omgevingslawaai, de gitaar te kunnen laten stemmen. Daarom hebben stemapparaten altijd een ingang voor de kabel van een elektrische gitaar. Je kunt de tuner ook tegen het bovenblad van de gitaar te houden, als er te veel geroezemoes om je heen is. - 3 -

1.4 nu de praktijk Een willekeurig voorbeeld uit Eigenwijs: Waar moet je op letten? De hoofdletters boven de tekst. Dat zijn de akkoordsymbolen (bijv D boven Wie niet lopen wil en Em boven stil. De schrijver van het boek gaat er van uit dat de gitarist weet hoe een D-akkoord gespeeld wordt. D staat dus voor het akkoord D de wisseling van de akkoorden. Je speelt een bepaald akkoord net zo lang tot er een ander akkoord boven de tekst staat. In principe ben je vrij te kiezen hoe je dat doet: je kunt heel subtiel het akkoord één keer met de duim aanslaan, maar ook wild met je plectrum over de snaren raggen. Dat is een kwestie van smaak en daarover valt, in dit geval, wel zeker te twisten De maatsoort. Dat is de breuk voor bij de sleutel. Muziek in ¾ maat heeft een wals - gevoel, of een soort schommelbeweging. De meeste muziek, en zeker pop en rock is in 4/4 maat en heeft meer een doorgaande, lopende, drijvende kracht.. De maatsoort is voor ons belangrijk om de slag te bepalen. - 4 -

Ook goed om vast te weten: een stuk eindigt in de meeste gevallen met hetzelfde akkoord waarmee het begon. Dat maakt dat de luisteraar echt het idee krijgt dat de muziek ten einde is. 1.5 Het Em-akkoord Spreek uit: E-mineur. We zullen dit akkoord eens opschrijven zoals dat overal ter wereld en in duizenden boeken ook gebeurt: met een plattegrondje van de gitaarhals: Je kijkt recht tegen de gitaar aan. In het getekende diagram zijn de kop en de stemmechanieken weggelaten en zijn alleen de snaren (verticale lijnen) en frets (horizontale lijnen) getekend. Dit is onze basisplattegrond Em Het Em-akkoord. We gebruiken de middelvinger (2) en de ringvinger (3) van de linkerhand om op de vijfde en vierde snaar in te drukken in het tweede vakje (het cijfer 1 aan de linkerkant geeft aan waar het eerste vakje zit). Zo wordt een akkoord gegrepen waarvan we alle snaren mogen aanslaan. Dat kun je zien aan de rondjes boven de snaren die niet ingedrukt worden. Zo n rondje wil zeggen: deze open snaar mag je ook aanslaan. - 5 -

Over het aanduiden van vingers en snaren bestaan bepaalde afspraken. Leer deze in elk geval voor de linkerhand uit je hoofd: linkerhand: wijsvinger = 1 middelvinger = 2 ringvinger = 3 pink = 4 rechterhand: duim = p wijsvinger = i middelvinger = m ringvinger = a 0 = open snaar die in een akkoord meegespeeld mag worden X = open snaar die in een akkoord niet meegespeeld mag worden. Denk in toonhoogte. De laagste snaar is de laagst klinkende, de dikste. De hoogste snaar is de hoogst klinkende, de dunste. Voel maar eens aan een snaar, ze hebben allemaal een verschillende dikte. In een diagram is de hoogste snaar de meest rechtse. Deze snaar noemen we de hoge e-snaar. Dit wordt ook de eerste snaar genoemd. Op die manier krijg je, van rechts naar links, van hoog naar laag, van dun naar dik, van snaar 1 naar snaar 6: de hoge e- snaar, de b-snaar, de g-snaar, de d-snaar, de a-snaar en de lage e-snaar. Denk maar aan: Een Beer Geeft De Aap Eten. Als ik je vraag de a-snaar te spelen, moet je dat wel vlot kunnen. 1.6 oefening Speel een willekeurige snaar en noem de naam ervan. Houd dit vijf minuten vol. 1.7 oefening Grijp het Em-akkoord. Speel met de duim van de rechterhand alle snaren. Zorg ervoor dat je ook alle zes snaren hoort. Hoor je een rammeltje of een gedempte toon, probeer dan je vingers iets rechter te zetten. Vaak helpt het ook om de duim van je linkerhand meer achter de hals te zetten. 1.8 oefening Speel het Em-akkoord. Laat het akkoord telkens vier seconden uitklinken. Zo speel je in een 4/4 (vierkwarts)maatsoort. Speel op deze manier 8 maten. 1.9 oefening Gelijk aan 1.8, maar nu laat je het akkoord 3 seconden uitklinken. Zo speel je in een 3/4 (driekwarts) maat. - 6 -

1.10 oefening Probeer nu onderstaande grepen uit. Let ook op welke snaren je wel en niet mag aanslaan. Probeer steeds een een rammel- en kraakvrij geluid te krijgen. 1.11 oefening Lied: De Waggelmannetjes - Eigenwijs blz 96 Je ziet boven het lied in totaal drie verschillende akkoorden staan: Em, Am en B7. We gaan proberen het lied te begeleiden met alleen het Em-akkoord, de andere twee laten we gewoon weg. Dat is overigens een gebruikelijke methode, die de begeleiding alleen wat kaler laat klinken. Maar één akkoord is beter dan geen. Tijdens het zingen van het lied sla je telkens het Em-akkoord aan als je boven de tekst een akkoord ziet staan. Je zult merken dat dat steeds samenvalt met de natuurlijke tekstaccenten: de WAGgelmannetjes LOpen nooit NETjes in de MAat, etc. Paul Simon en Art Garfunkel - 7 -

2. AKKOORDEN Akkoorden vormen het fundament van de begeleiding. Voor ons doel, het begeleiden van liedjes uit Eigenwijs, hebben we een zeker repertoire aan akkoorden nodig. Dat akkoordrepertoire vind je in het akkoordoverzicht (zie hoofdst. 8) Het is zeker niet zo dat je al deze akkoorden nu meteen al nodig hebt. We zullen je akkoordvaardigheid stapsgewijs opbouwen. Maar, als je door het overzicht niet wordt afgeschrikt, is er ook niets op tegen om gewoon vast alle akkoorden te gaan uitproberen. Het leren grijpen van akkoorden is een vaardigheid, een lenigheidstraining van je vingers. Voor een gevorderde gitarist is het grijpen van een F7 niet lastiger dan het grijpen van een Em. 2.1. Wat je zou moeten weten over akkoorden Muzieknoten kunnen de volgende namen hebben: a,b,c,d,e,f,g* Een akkoord is een verzameling van minstens drie tonen/noten (noten zie je, tonen hoor je), die goed bij elkaar klinken, bijvoorbeeld c-e-g Het akkoord is genoemd naar de laagste van die drie, in dit geval dus c. In het akkoordoverzicht vind je drie varianten: Kolom 1: (A) de majeur-variant van het (A-) akkoord. Majeur klinkt vrolijk, zonnig Kolom 2: (Am)de mineur-variant van het (A-) akkoord.mineur klink droevig,bewolkt Kolom 3: (A7) de septiem-variant van het (A-) akkoord. Dit is een mix van majeur en mineur. Overigens spreek je A7 uit als A-zeven. *dit zijn de de zgn. stamtonen. Daarnaast zul je afgeleide tonen zoals fis,cis,bes, es tegenkomen. 2.2 E en Em Nu je weet dat E en Em aan dezelfde tak groeien, is het ook niet vreemd dat ze qua greep op de gitaar op elkaar lijken. Vergelijk ze op het overzicht. Om van een E een Em te maken, hoef je alleen de wijsvinger in het eerste vakje op de derde snaar te plaatsen. Deze vaststelling is erg belangrijk. Het zou onzin zijn om eerst alle vingers op te tillen, en dan vervolgens je middel- en ringvinger weer op dezelfde plaats neer te zetten. Bij het overpakken van akkoorden kun je soms bepaalde vingers laten staan. - 8 -

2.3 oefening Speel in een rustig, maar gelijkmatig tempo afwisselend de Em en de E. Laat elk akkoord vier seconden klinken. In een schema schrijf je dat als volgt: Em E >-------------------------------------------->--------------------------------------------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: De dubbele punt aan het eind betekent: herhaal dit 1x. Je mag ook vaker herhalen. 2.4. oefening Bij het overgaan van E naar E7 til je je ringvinger op en laat je de andere twee vingers staan. E E7 >-------------------------------------------->-------------------------------------------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: 2.5. oefening Nu wissel je van Em naar Am. Je kunt geen vinger laten staan, maar probeer eens je middel/ringvinger als combinatie ineens over te plaatsen. Probeer nog steeds consequent de akkoorden vier tellen te laten duren. Em Am >-------------------------------------------->--------------------------------------------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: 2.6 oefening De E en de Am zijn qua greep gelijk. Probeer de vingers als een blok over te zetten. E Am >-------------------------------------------->--------------------------------------------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: - 9 -

2.7 oefening We breiden de slag uit. Tot nu toe hebben we alleen akkoorden van 4 seconden (tellen) gespeeld. Het is de bedoeling dat je nu op elke tel in de vierkwartsmaat een akkoord speelt. Dat zie je in het schema weergegeven door een accentteken boven elke tel: E Am >---------->---------->--------->----------->--------->--------- >--------- >---------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: 2.8 oefening Nu een gecombineerde oefening. Let op de accenttekens. Hier komen telkens slagen van je af. Op deze manier heb je al een heel aardige begeleiding bij een bestaand lied Em Am >-------------------------------------------->-------------------------------------------- 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- Em Am >-------------------------------------------->-------------------------------------------- 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- Em >---------->---------->--------->----------->--------->--------- >--------- >--------- 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- Am* Em >---------->---------->--------->----------->------------------------------------------ 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- *Eigenlijk past hier het B7 akkoord beter. Als dat al lukt, vervang je de Am door een B7. - 1 0 -

2.9 Wat te doen als het nog niet lukt... Voor de gemiddelde beginnende gitarist is vooral het op tijd grijpen van de akkoorden het grote probleem. Maar dit is een heel normaal verschijnsel. Laat je er niet te veel door afleiden. Het kan ook helpen jezelf een concreet, maar realistisch doel te stellen. Bijvoorbeeld: speel vier keer het E-akkoord tel vier seconden rust (waarin je tijd hebt om van akkoord te wisselen) speel vier keer het Am-akkoord Lukt dit, wees dan voor het moment tevreden en verzin een soortgelijke oefening. 2.10 Youkadiere Neem het lied Youkadiere (blz 28) voor je. Bekijk de akkoorden. We hebben deze in 2.8 al in een schema geoefend. Nu gaat het erom erbij te zingen en de akkoorden op de juiste plaats te zetten, zonder dat je hiervoor een apart schema hebt. Begin met een enkel akkoord op de eerste tel van elke maat. In het vervolg van de cursus zullen we werken met liedsheets, waar voor elk lied een paar tips en trucs gegeven worden. Onder trucs kun je het vervangen of weglaten van bepaalde akkoorden verstaan. In Youkadiere kun je de B7 vervangen door een Em of een Am. Sterker nog: al zou je alleen maar een Em spelen in het hele lied, dan maakt het nog veel meer indruk dan dat je zonder gitaar voor de klas zou staan! - 1 1 -

3. MEER AKKOORDEN 3.1 D en G We gaan ons nu richten op de D, de D7 en de G. Met name de D en de G komen in Eigenwijs veel voor. Dat heeft te maken met de gunstige toonhoogte. D7 komt ook veel voor in combinatie met G, maar mag ook vervangen worden door een gewone D. Daar kunnen we zelfs een regel van maken: Elk -7 akkoord kan vervangen worden door een gewoon majeur-akkoord, en omgekeerd. Dus als je een G-akkoord even niet meer weet, maar de G7 wel, neem je die laatste. uitwisselbaar A7 B7 C7 D7 E7 F7 G7 A B C D E F G 3.2 Het G-akkoord Het G-akkoord kun je met meerdere vingerzettingen grijpen, waarbij in onderstaande afbeeldingen de eerste vorm de makkelijkste is. Als deze lukt, probeer dan de wijsvinger erbij te plaatsen (de middelste vorm). De derde vorm is vooral handiger als er een C-akkoord op volgt. Kies de vorm die het makkelijkst voor je is. In de akkoordlijst (hoofdstuk 8) heb ik voor de meestgebruikte vorm gekozen: de middelste - 1 2 -

3.3 oefening Zoek eerst in het akkoordoverzicht het D-akkoord op en oefen deze een paar keer. Speel daarna onderstaande oefening. Elk akkoord duurt vier tellen. G D >-------------------------------------------->--------------------------------------------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: 3.4. oefening Elke tel krijgt een akkoord G D >---------->--------->----------->--------->---------->---------->---------->---------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: 3.5 oefening We nemen de Em erbij: G D >---------->--------->----------->--------->---------->---------->---------->---------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: Em D >---------->--------->----------->--------->---------->---------->---------->---------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: G >---------->---------> 1----------2----------3----------4------------ - 1 3 -

3.6 Tjoep zegt de Vlieger Zie blz 25. In onderstaande versie van het lied ontbreekt aan aantal akkoordwisselingen. Alleen de meest noodzakelijke zijn overgebleven. Speel het eerst door op elke eerste tel van elke maat een akkoord te spelen, daarna door op elke tel een akkoordslag te doen. - 1 4 -

3.7 iets minder light Hier zijn de D7-akkoorden nog vervangen door D. 3.8 oefening Gebruik de eerste of tweede vorm van het G-akkoord. Bij het overpakken van G naar D7 laat je je ringvinger terugglijden van het derde naar het tweede vakje. G D7 >-------------------------------------------->--------------------------------------------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: G D7 >---------->--------->----------->--------->---------->---------->---------->---------: 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: - 1 5 -

3.9 D en D7 onthouden Hoewel de akkoorden meestal uitwisselbaar zijn, is het toch goed de D en de D7 uit elkaar te houden. Soms kunnen je in bepaalde akkoorden vormen zien als je de plaatsen waar de vingers staan door lijnen verbindt. Bij D en D7 levert dat resp. een driehoek met de punt naar boven en naar beneden op. Hoe je het ook doet, het is in elk geval belangrijk akkoorden uit het hoofd te leren. 3.10 Een variatie in de aanslag Nu kun je het hele lied vanuit het origineel op blz. 25 spelen. Probeer het eerst op de manier van vier tellen per akkoord, of, zoals in de maten 2, 4, 10 en 12, twee tellen per akkoord. Dit is op zich een voldoende begeleiding. Wil je een keer afwisselen, dan kun je dat als volgt doen: is een slag naar de grond (duim) is een slag naar het plafond (wijsvinger) Sla licht en vlot met je wijsvinger omhoog, alsof je een stofje van de snaren afslaat. Speel je met een plectrum, zorg er dan ook voor dat die niet op de lichtst mogelijke manier over de snaren gaat. G D etcetera 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4---------: Misschien kun je in het begin nog het beste de maten 2,4,10 en 12 doen met 1 slag per akkoord. - 1 6 -

3.11 De Poortjes Op blz. 99 vind je De Poortjes. Dit bestaat uit G en D7. Probeer het eens uit, welke slag past het best? Denk aan het glijden van de ringvinger bij het wisselen van de akkoorden. 3.12 oefening Hoewel je als je begint met gitaarspelen de meeste tijd bezig bent met oefeningen en liedjes die door anderen bedacht zijn, staat niets je in de weg om zelf wat te gaan bedenken. Improviseren is iets wat helemaal van jezelf is, wat je zelf bedacht hebt. Groot kans natuurlijk dat het ooit al eens door iemand anders is gedaan, maar dat maakt niet uit (Als dat een criterium was zou er maar weinig muziek te horen zijn op de radio) Maak hieronder zelf een akkoordschema met akkoorden die je inmiddels kan spelen. Verzin zo mogelijk ook zelf een slag, die je met de pijltjes kunt invullen. --------------------------------------------- --------------------------------------------- 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- --------------- -------------- 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- ------------------------------ 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- ------------------------------ 1----------2----------3----------4----------1----------2----------3----------4--------- - 1 7 -

4. AKKOORDSCHEMA s EN LIEDJES IN DE PRAKTIJK 4.1 Liedsheet: De Koning van Siam Blz: 332 Groep: Akkoorden: kamp G, D, D7, C, Am Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? (zie onder) G D7 G D7 - G De C kan meteen door een Am worden vervangen. Melodiebegin -----------3--3--3---3---2--0--2---2---2----2-------------------------------------------------------- ------3-------------------------------------- Aan de hand van een liedsheet (vrij naar het Engelse: leadsheet, wat in de jazz gebruikt wordt om het verloop van de akkoorden (changes) in een nummer op te schrijven), kunnen we een lied uit Eigenwijs samenvatten. Een paar punten (overzicht van aanslagmanieren, melodiebegin met behulp van tabulatuur) hebben we nog niet behandeld, deze komen later aan de orde. Het gaat er nu eerst om dat we een paar liedjes kunnen begeleiden. Voor het moment is het voldoende om te weten dat je de begintoon kunt vinden op de tweede snaar in het derde vakje. Bij de aanslag kun je de akkoorden aanslaan bij elk tekstaccent: de Koning van SIam die HAD het zo KOUD etc - 1 8 -

Later is deze aanslag geschikt: 1 2 3 4 5 6 1 2 3.etc 4.2 Liedsheet: Al die willen te kap ren varen Blz: 236 Groep: 5/6 Akkoorden: Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? Melodiebegin Em, B7, G (zie onder) Em Em B7 - Em B7 B7 kan heel goed door een D vervangen worden -----0------3--2--3---5--3----2---0------ ------------------------------------------0-- Zoals je kunt lezen kun je de B7 door een D vervangen. Je kunt zonodig zelfs die D weglaten. De begintoon is te vinden op de losse eerste snaar. Ook hier kun je voor de aanslag weer uitgaan van de tekstaccenten ( AL die WILlen te KA pren VAren.) en je kunt later ook hetzelfde aanslagschema gebruiken als bij De Koning van Siam. - 1 9 -

4.3 Blowing in the wind Om het bekende nummer van Bob Dylan te kunnen spelen moeten we een A7 kunnen spelen. Probeer onderstaande vingerzettingen eens uit en kies de vorm die je het meest comfortabel vindt. Onderstaande manier van noteren kom je veel tegen: alleen de tekst van het nummer en akkoorden genoteerd boven het eerste couplet en het refrein. D G D How many roads must a man walk down G A7 Before you call him a man? D G D Yes, 'n' how many seas must a white dove sail G A7 Before she sleeps in the sand? D G A7 D Yes, 'n' how many times must the cannon balls fly G A7 Before they're forever banned? G A7 D The answer, my friend, is blowin' in the wind, G A7 D The answer is blowin' in the wind. How many times must a man look up Before he can see the sky? Yes, 'n' how many ears must one man have Before he can hear people cry? Yes, 'n' how many deaths will it take till he knows That too many people have died? The answer, my friend, is blowin' in the wind, The answer is blowin' in the wind. How many years can a mountain exist Before it's washed to the sea? Yes, 'n' how many years can some people exist Before they're allowed to be free? Yes, 'n' how many times can a man turn his head, Pretending he just doesn't see? The answer, my friend, is blowin' in the wind, The answer is blowin' in the wind - 2 0 -

5. TABULATUUR 5.1 tabulatuur Om een lied in te zetten, moet je de begintoon weten. Als je veel zingt en redelijk toonvast bent, heb je aan die begintoon in principe genoeg. Als je wat minder zeker van je zaak bent, kan het handig zijn om een klein stukje van de melodie op de gitaar te spelen. Een notatiewijze om snel tot resultaat te komen is tabulatuur. Daarbij gaan we uit van de zes snaren van de gitaar van hoog (klinkend) naar laag (klinkend). Op de lijnen wordt aangeven welke toon moet klinken. 0 betekent een losse snaar, 1 het eerste vakje, 2 het tweede vakje, etc. Let op: deze cijfers duiden dus vakjes aan en niet vingers. ---0----1----3----1----0--------- 0----------------------- -------------------------------3----------------------------- Je kunt je voorstellen dat je op deze manier snel een melodie kunt opschrijven. Vooral als je het ritme al in je hoofd hebt, is tabulatuur een snelle en handige methode. Je kunt zelf makkelijk tabulatuur noteren als je lijntjespapier neemt en zes lijnen groepeert door aan het begin een verticale streep te zetten... - 2 1 -

5.2 oefening Van welke liedjes is dit het begin? (tussen haakjes de bladzijde van Eigenwijs voor het antwoord) a.(21) ----------0----2----0--------0----2------------------------ ------3-------------------3--------------------------------- b.(32) ----------0---2---2---2--------------0-----2-----2-------- -------3-------------------------3-------------------------- c. (158) -----------1---1---3----3----1----------------------------- ---1--------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------- d.(238) ---5--5--5--5---5---5---5---------1----5----------------- ---------------------------------3--------------------------- 5.4 Nadeel van tabulatuur Een nadeel van tabulatuur is, dat je op dit moment natuurlijk afhankelijk bent van iemand die de begintonen van een liedje uit Eigenwijs, of welk ander nummer dan ook, voor je in tab opschrijft. Wie op klassiek gitaarles zit of heeft gezeten, kan met het notenschrift op de gitaar omgaan, maar dat is een project van langere termijn en in het kader van deze cursus niet praktisch. Als je toch zelf wilt proberen iets vanuit notenschrift in tab om te zetten, is de afbeelding hieronder wellicht een hulpmiddel. - 2 2 -

- 2 3 -

6. C EN F AKKOORD, AANSLAGMANIEREN Twee akkoorden hebben we nog niet toegepast: C en F. Deze akkoorden komen relatief veel voor, dus het loont de moeite om ze te leren. In de akkoordtabel zie je de F staan. Er is ook een alternatieve versie, die klinkt best goed zolang je in de gaten houdt dat je de onderste twee snaren (de E en de A) niet aanslaat. 6.1 Hotel California In het bekende Hotel California van The Eagles kunnen we de nieuwe akkoorden inzetten. Je hebt hierin trouwens ook een Dm nodig. Am E On a dark desert highway, cool wind in my hair G D Warm smell of colitas, rising up through the air F C Up ahead in the distance, I saw a shimering light Dm E My head grew heavy and my sight grew dim, I had to stop for the night Am E There she stood in the doorway, I heard the mission bell G D And I was thinking to myself: this could be heaven or this could be hell F C Then she lit up a candle and she showed me the way Dm E There were voices down the corridor; I thought I heard them say: F C Welcome to the Hotel California Dm Am Such a lovely place (such a lovely place), such a lovely face F C Plenty of room at the Hotel California Dm E Any time of year (any time of year), you can find it here (de rest van de lyrics vind je hieronder, misschien weet je de akkoordvolgorde al.) - 2 4 -

Her mind is Tiffany twisted She's got the Mercedes bends She's got a lot of pretty, pretty boys That she calls friends How they dance in the courtyard Sweet summer sweat Some dance to remember Some dance to forget So I called up the Captain Please bring me my wine He said We haven't had that spirit here since 1969 And still those voices are calling from far away Wake you up in the middle of the night Just to hear them say Welcome to the Hotel California Such a lovely Place, Such a lovely Place Such a lovely face They're livin' it up at the Hotel California What a nice surprise, What a nice surprise Bring your alibies Mirrors on the ceiling Pink champagne on ice And she said We are all just prisoners here Of our own device And in the master's chambers They gathered for the feast They stab it with their steely knives But they just can't kill the beast Last thing I remember I was running for the door I had to find the passage back to the place I was before Relax said the nightman We are programed to recieve You can check out any time you like But you can never leave - 2 5 -

6.2 aanslagmanieren van de rechterhand Je gebruikt een plectrum om aan te slaan of duim en wijsvinger van de rechterhand. Hoe je aanslaat, hangt af van het lied dat je speelt. Je kunt je richten naar de tekstaccenten, zoals je hebt kunnen zien bij bijvoorbeeld De Koning van Siam en Al Die Willen Te Kaap ren Varen. Dit is een eenvoudige manier die je altijd als houvast in een praktijksituatie kunt gebruiken. Wat je beter niet kunt doen: aanslaan in het het ritme van het lied zelf. Speel dan liever een enkel akkoord aan het begin van de maat. Hieronder vind je een overzicht van een aantal aanslagmanieren. Het begrip maatsoort komt telkens terug. Probeer dus altijd uit te vinden in welke maatsoort een lied staat. Heb je de bladmuziek (Eigenwijs), dan kijk je naar de breuk achter de sleutel. Heb je de bladmuziek niet, probeer dan uit te vinden of je op het lied goed zou kunnen meelopen. Is dat zo, dan heeft het waarschijnlijk een 2/4 of een 4/4 maat. Vind je dat de muziek meer een schommelbeweging heeft, dan kun je uitgaan van een 3/4 of een 6/8 maatsoort. De letters bij de aanslagmanieren vind je terug in de Liedsheets. Singer/songwriter James Taylor. - 2 6 -

a. 4/4 maat, op elke eerste tel van een maat een neerwaartse slag. De meest basic begeleiding, die niettemin in de meeste gevallen effectief genoeg is. 1 2 3 4 1 2 3 4 b. 4/4 maat, neerwaartse slag op elke tel 1 2 3 4 1 2 3 4 c. 4/4 maat, neerwaarste slag op de eerste en derde tel 1 2 3 4 1 2 3 4-2 7 -

d. 3/4 maat, neerwaartse slag op elke eerste tel van de maat. Let er bij een ternaire maatsoort (3/4; 3/8; 6/8) op, dat je telling doorloopt. Een veelgemaakte fout is de verzwegen vierde tel, waarbij je de derde tel te lang maakt. Denk aan een wals. 1 2 3 1 2 3 e. 3/4 maat, neerwaartse slag op elke tel 1 2 3 1 2 3 f. 3/4 maat, afwisselend neerwaarts, opwaarts. Zie de opmerking bij slag d. Een opwaartse slag moet vlot gaan, in een korte polsbeweging. Speel je met de vingers, gebruik dan wijsvinger of duim. g. 6/8 maat. Een 6/8 kun je zien als een dubbele 3/4 maat. Je kunt ook slag d in een 6/8 1 2 3 1 2 3 toepassen. - 2 8 -

1 2 3 4 5 6 1 2 3.etc h. 4/4 maat, met onderverdeling van een tel. Als je het notenschrift kent, weet je dat een tel gesplitst kan worden. Hier splitsen we de vierde tel in een neer- en een opslag. 1 2 3 4 e 1 2 3 4 e i. Als bij slag h, maar nu met een onderverdeling van de tweede tel. 1 2 e 3 4 1 2 e 3 4-2 9 -

j. Als in slag i, maar met een demping van de tweede tel. Door met de palm van je rechterhand een flinke tik te geven op alle snaren, zodat deze tegen de frets slaan, en daarna meteen het ritme voort te zetten met een opslag, krijg je een percussie-achtig effect, heel typerend voor gitaarbegeleiding 1 2 e 3 4 1 2 e 3 4 Nog een aantal notitiemogelijkheden voor je eigen ideeën: 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 7. ALLES KOMT SAMEN - 3 0 -

7. LIEDSHEETS Nu is het de bedoeling dat je aan de hand van een aantal liedsheets zelf het raamwerk van een goede begeleiding gaat opzetten. De voorbeelden zijn alle genomen uit Eigenwijs. Een paar aanwijzingen voor het maken van een goede presentatie: Neem in het begin een eenvoudig begeleidingsritme Varieer de begeleiding liever niet binnen een nummer Intro s en outro s hoeven niet in hetzelfde begeleidingsritme als het nummer. Meestal is 1 slag per akkoord bij intro s en outro s voldoende. Je kunt de tab s van het melodiebegin ook gebruiken als intro. Een goede manier om de aandacht te krijgen. Houd je concentratie vast tijdens het spelen; een kort moment van stilte voor en na het lied helpt hierbij. Stop niet tijdens het spelen, probeer de draad weer ergens op te pakken. Laat je niet kennen door te gaan giechelen of rare gezichten te trekken omdat een akkoord mislukt of omdat er bijgeluiden zijn.totdat je weer weet waar je bent, blijf je gewoon hetzelfde akkoord spelen. Speel niet te zacht, maar ook niet zo hard dat het lelijk gaat klinken. Stem je gitaar eerst. Laat je muziek eens horen aan mensen die je kent. Vergeet het plezier in de gitaar niet! - 3 1 -

Liedsheet: Wie niet Lopen wil Blz: 19 groep 1/2 Akkoorden: Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? D, Em, A7 a D - A7 - D A7 - D Melodiebegin -----2--3----5--5--5------2--3----5--5--5----2--3---5--5--5---7---3------------------------------- - 3 2 -

Liedsheet: Vlieg op, dikke vlieg, dikke bromvlieg Blz: 71 Groep: 1/2 Akkoorden: Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? n.b. G, A7, D, C, D7, Em, Am a,i Am D7 - G D7- G 1. D7 in maat 7 (van mijn..) 2. Em in maat 8 3. Am in maat 9 mag je vervangen door een C; maar omgekeerd kun je ook de C in maat 7 vervangen door een Am Het lied begint met een opmaat; je begint de begeleiding bij op. Melodiebegin ----0---------------------0----0------------ -----------0---0-0--0--------------2---0-- - 3 3 -

Liedsheet: Zakdoekje leggen Blz: 33 Groep: 1/2 Akkoorden: Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? D, G, A, Em, A7 D A - D A7 - D 1. In een minimale versie speel je voortdurend de D (vanaf het begin) en de Em (vanaf maat 7), en je eindigt op D. 2. Een andere mogelijkheid is de G weglaten (dus de D door blijven spelen) Melodiebegin ----5---7-7---5--2------5--7--5---2------ - 3 4 -

Liedsheet: De Stoker en de Machinist Blz: 156 Groep: 3/4 Akkoorden: Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? C, Em, F, D, G, G7 g C Em F C F G7 C F G - C De F kan vervangen worden door een Dm. De D kan eventueel ook een Dm worden. Melodiebegin ----------1-----1-----0----0--------------- ------0--------------------------2----2---0-3 5 -

Liedsheet: Daar was laatst een Advocaat Blz: 93 Groep: 3/4 Akkoorden: F, C7 (E, B7) Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? b F(doorlopend, tot het begin van het lied) C7 F We kunnen het lastige F-akkoord omzeilen door het hele lied in een andere toonsoort te zetten. Daarbij moeten we erop letten, dat het voor ons zingbaar blijft (niet te hoog en niet te laag). In plaats van F nemen we E en in plaats van C7: B7. Daarmee wordt het leid een halve toon lager. Je kunt ook G en D7 nemen, maar dan wordt het misschien te hoog. Melodiebegin (in E) -----0---4----0---4---0---4---7--------7---5--4--2--4--0-------------------------------------------- - 3 6 -

Liedsheet: Witte Zwanen, Zwarte Zwanen Blz: 103 Groep: 3/4 Akkoorden: Aanslag: intro Outro Welke akkoorden kunnen weg? D, G, A, Em, A7 b D (twee maten tot aan het begin van het lied) A - D G Melodiebegin ---5---5---2----7-----5--5--2---7-------- - 3 7 -

8. AKKOORDENTABEL (zie voor verklaring van de tekens en alternatieven de volgende bladzijde) A Am A7 B Bm B7 C Cm C7 D Dm D7 E Em E7 F Fm F7 G Gm G7-3 8 -

Verklaring van de gebruikte tekens 1,2,3 etc: de positie (het vakje) ❶=wijsvinger ❷=middelvinger ❸= ringvinger ❹= pink; = barré O = losse snaar die mag meeklinken X = losse snaar die niet mag meeklinken. Alternatieven: F* Dm** B*** Bm*** * Dit akkoord is feitelijk een Fmaj7, en kan als alternatief voor het F-akkoord worden gebruikt mits de 5 e en 6 e snaar niet worden aangeslagen. **Hoewel wat hoger op de hals, is dit een uitstekend alternatief voor het Dm in 1 e positie, let op: deze versie speel je in de 5 e positie. ***Eigenlijk een versie van de B(m) waarbij je de barré vermijdt. Klinkt wat kaal, omdat de drie lage snaren niet mogen worden aangeslagen (bij de Bm mag de 4 e snaar meeklinken, maar dit is niet de grondtoon.) - 3 9 -

Lege akkoordtabellen voor eigen notatie - 4 0 -