Stadsvogels veldwerk - bovenbouw Inhoud: Blz. 2 korte omschrijving Blz. 3 docentenhandleiding Blz. 4 kopieerbladen werkboekje Blz. 5 lessuggesties Blz. 6 handleiding begeleiding/ouders bijlagen: kopieerbladen werkboek startkaart vogels kijken schoolkrant Milieu Educatie Centrum De Witte Schuur Wilhelminaplantsoen 2, 1601 LS Enkhuizen tel: 0228-320 310/mec.dewitteschuur@zonnet.nl http://dewitteschuur.bruist.nu Pagina 1 van 6
Veldwerk - Stadsvogels Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is is elke vogel dan anders gebekt? Voor: Wanneer: Duur: Locatie: Kosten: de bovenbouw april ca. 1 1 / 4 uur vanuit De Witte Schuur 15,- per klas 0,50 per werkboekje* * Deze activiteit wordt in een werkboekje uitgewerkt. U krijgt kopieerbladen om boekjes te kunnen maken. Bij ons kunt u de boekjes voor 0,50 per stuk bestellen. Doelstelling Natuurbeleving en kennisoverdracht van herkenning, aanpassingen en levensbehoeften van vogels. Wat levert het op? De leerlingen leren bewust en gericht te kijken en te luisteren. Ook gedragsregels (hoe je te gedragen in de natuur) komen ter sprake. Leren observeren en genuanceerd kijken is een wetenschappelijk beginsel. Inhoud en werkwijze Met zoekkaarten en werkbladen gaan de leerlingen in kleine groepjes op ontdekkingstocht. Ze worden uitgenodigd om te observeren en te determineren. Binnen wordt in verschillende werkhoeken onderzoek gedaan. Organisatie In ons centrum staat alles klaar voor de klas. De klas werkt in kleine groepjes. De leerlingen zijn voorbereid op de activiteit en er komen voldoende begeleiders mee. Een medewerker van MEC De Witte Schuur ontvangt de klas en geeft een inleiding over de activiteit, waarna de groepjes aan de slag kunnen. De klas wordt in tweeën gesplitst; de ene groep werkt binnen, de andere buiten. Na een half uur wisselen zij. Lessuggestie Er zijn veel spreekwoorden over vogels, bijvoorbeeld: Één zwaluw maakt nog geen zomer. Wat kun je hiervan leren over het vogelgedrag? Pagina 2 van 6
Opbouw en organisatie Algemeen: De activiteit duurt ca. 1½ uur en wordt vanuit De Witte schuur uitgevoerd. De activiteit is opgebouwd uit binnen- en buitenopdrachten, welke in kleine groepjes uitgevoerd worden. De leerlingen kunnen in principe zelfstandig de opdrachten uitvoeren, maar afhankelijk van de klas, adviseren wij u met voldoende begeleiding te komen. De Witte Schuur beschikt niet over voldoende begeleiding! Inhoud van de activiteit: Door waarnemingen te doen maken de leerlingen kennis met vogels in hun eigen leefomgeving, van zowel de leerling als de vogel. Het doel is interesse te wekken voor vogels en inzicht te krijgen in de levensbehoefte van deze wilde dieren dicht bij huis. Verloop activiteit: Een medewerker van De Witte Schuur geeft een inleiding en uitleg over de activiteit (ca. 15 min.) waarna de groep gesplitst wordt. De ene helft begint met de buitenopdrachten en de andere met de binnenopdrachten. Binnen wordt in 4 groepjes gewerkt. Buiten gaan we met een telescoop de reigerkolonie bekijken. Als we geluk hebben kunnen we zelfs in een nest met kuikentjes kijken. Na 30 min. wordt er gewisseld. Organisatorisch: DWS: - ontvangt de klas en geeft een inleiding - zorgt voor randvoorwaarden en duidelijke instructies Leerkracht: - bereid de klas voor op de activiteit - kopieert voor elke leerling het werkboekje stadsvogels - zorgt voor voldoende begeleiding tijdens de activiteit - kopieert handleiding voor de begeleiders - brengt de begeleiding en leerlingen op de hoogte van de regels: In De Witte Schuur gelden de regels zoals in de klas ook normaal is. Er wordt één opdracht tegelijk en geconcentreerd uitgevoerd. Gebruik materialen zorgvuldig waar ze voor bedoeld zijn. Gebruikt materiaal éérst schoonmaken en opruimen, dan pas een nieuwe opdracht. Gedraag je buiten óók rustig; we houden ons met vogels en hun omgeving bezig. Kijk waar je loopt en breng de natuur nergens schade toe. Pagina 3 van 6
Achtergrondinformatie VOGELS KIJKEN.waarom zou je? Als je je verdiept in het gedrag van vogels, kan vogels kijken adembenemend spannend zijn. Stel je een doodstille ochtend voor, zonder één enkel vogelgeluid. Ondenkbaar toch? Dan, op weg naar school: de mussen, spreeuwen, kauwen en mezen die je onderweg op en tussen de huizen tegenkomt, wat moeten die beesten daar bij de mensen? Zoeken ze voedsel? Onderdak? Vinden ze ons aardig? Het is een dankbare taak om met kinderen naar vogels te kijken. Zij observeren scherp en merken daarbij zaken op die voor ons volwassenen al zó gewoon zijn, dat we ze niet meer bewust waarnemen! Heeft u wel eens 5 minuten naar één 'doodgewone' vogel zoals een merel of een huismus gekeken? Waar besteedde het dier de meeste tijd aan? Aan voedsel zoeken? Territorium bewaken? Hofmakerij? Als u kinderen zo n kijkopdracht geeft, gaat er een wereld voor ze open. Opeens snappen ze waarom die mussen al voor dag en dauw op de dakgoot zitten te roepen. En als ze tegen de schemering de merels zien wegduiken in donkere struiken of coniferen, begrijpen ze dat het belangrijk is dat er schuilmogelijkheden voor dieren in een tuin moeten zijn. Ze vliegen met strootjes! Deze opmerking kan een inleiding betekenen voor een les over nestbouw en paarvorming bij vogels. Vaak dicht bij huis waar te nemen zijn de eksters en reigers die met grote takken rondvliegen. Opmerkelijk hierbij is dat de ene vogel al bezig is met nestbouw terwijl de andere nog op weg is naar zijn broedgebied in het hoge noorden. De blauwe reiger zit zelfs al in februari op haar eieren! Er valt zoveel aan vogels te zien en te beleven, dat je er je hele leven mee bezig kunt blijven. Kort geleden hebben we van een vogelaar een brief ontvangen:...merelkoor fluistert in de schemering de dag wakker. Turkse tortels trekken lachend hun baltsbogen door de lucht en houtduiven vliegen hun rituele golfvluchten. Vinken stuiteren steeds overtuigender hun liedje de wereld in, heggenmussen en boomkruipers tierelieren in de zon en boven in de toppen van de eiken tsjakken nog steeds de kramsvogels. Pimpelmobieltjes gaan onophoudelijk af en de koolmeesdeuntjes zijn in iedere achtertuin te horen. Duizenden grutto's stromen nu het land binnen, maar de kleine zwanen wachten nog even met vertrekken. De vogelwereld is op drift, noordelingen en zuiderlingen ontmoeten elkaar. De winter kantelt, het voorjaar begint... Wij wensen u en uw leerlingen veel kijkplezier! Voorbereiding: kopieer het werkboekje (voor elke leerling 1) bereid de klas voor (zie lessuggesties) zorg voor voldoende begeleiders en geef ze de handleiding (pag. 4) Pagina 4 van 6
lessuggesties: Voorbereidende lessuggesties Hieronder doen wij enkele lessuggesties om het thema stadsvogels bij u in de klas te introduceren en de leerlingen voor te bereiden op het bezoek aan MEC De Witte Schuur. Het vroege voorjaar is heel geschikt om de aandacht op vogels te vestigen; de vogels worden nu extra actief en omdat de bomen en struiken nog redelijk kaal zijn, is het makkelijker om ze te observeren. De eerste 4 bladzijde van het werkboekje zijn opdrachten die u als voorbereiding kunt gebruiken. De leerlingen kunnen hiermee alvast aan de slag. Het doel hiervan is; de leerling aanzetten tot bewust waarnemen. Zo oefenen ze alvast met het onderwerp en raken bekend met het werkboek. U kunt deze opdrachten klassikaal bespreken en daarna buiten, individueel of in tweetallen, waarnemingen te doen. Het kan ook als "huiswerk" gegeven worden. Blz. 1 spreekwoorden en gezegdes over vogels, in de klas Blz. 2 vogels bekijken van dichtbij, buiten Blz. 3 Kijkblad, buiten Blz. 4 Luisterblad, buiten Ter ondersteuning kunt u hierbij de schoolkrant vogels in de winter en de startkaart vogels kijken gebruiken. Nog enkele ideeën: Vogels in de actualiteit - verzamelen van krantenartikelen over vogels Vogelkrant maken - de waarnemingen, 'wist-u-datjes', verhalen etc. van de leerlingen bundelen tot een krant/boekje/magazine Welke spreekwoorden over vogels zijn er en welke betekenis hebben die? Nestbouw: is er in de schoolomgeving een geschikte plaats? En in je voor- of achtertuin? Welke materialen gebruiken vogels ook wel? Wordt het nest gebruikt? Een vogelnest bouwen voor jezelf Een paar nuttige websites die u kunt raadplegen: www.vogelbescherming.nl www.indenatuur.nl De links op deze sites zijn ook de moeite waard om te 'besurfen'! Lessuggesties verwerking Na afloop van het bezoek aan MEC De Witte Schuur kunt u aan de hand van de volgende suggesties het onderwerp afronden. Proefjes: Op blz. 7 t/m 10 staan de proefjes die de leerlingen binnen hebben uitgevoerd. Niet alle leerlingen hebben alles kunnen doen. Een aantal van de proeven kunt u op school nog eens uitvoeren en gezamenlijk de antwoorden bespreken. Discussie: Olie is levensbedreigend voor vogels, bespreek samen waarom. Wat vinden de kinderen, moeten de olieslachtoffers gered worden? Bijvoorbeeld: Ja, want olie in het water is door de mens gekomen, dus moeten we nu ook er voor zorgen dat alle slachtoffers weer beter worden. Nee, want er zijn toch veel vogels, dus die paar die dood gaan maken niet zo veel uit. Nee, want je kan ze toch niet meer redden. Vogelspeurder. Op blz. 11 staat de opdracht vogelspeurder. Met deze opdracht kunnen leerlingen hun vaardigheden in het vogels bekijken nog eens oefenen. Pagina 5 van 6
Begeleiding bij stadsvogels Over vogels gesproken.. je bent dan nooit uitgepraat. In het Wilhelminaplantsoen heeft zich een reigerkolonie gehuisvest. Deze vogels laten zich goed bekijken en met de telescoop kunnen we zelfs de kuikentjes in de nesten zien. Maar vogels zijn ook door de mens bedreigt. Denk aan het verdringen van rustgebieden om te kunnen broeden of vervuilde, verdroogde gebieden of overbevissen etc. kortom vogels kunnen ons veel over de (natuur) kwaliteit van onze leefomgeving vertellen en daarom deze les. Na de inleiding splitsen we de klas in twee groepen. De ene groep doet opdrachten buiten en de andere opdrachten/proefjes binnen. Na een half uur wisselen we. Binnen werken de leerlingen in 4 groepjes. Het is de bedoeling dat u ze helpt de opdrachten te maken. Buiten gaan we met de telescoop de reigerkolonie bekijken. De kinderen hebben een werkboek mee en ze maken de opdrachten Deze praktijkles is erg intensief. Wij verwachten dat de kinderen zich gedragen volgens de gedragcodes van school. Wij vragen u de leerlingen te stimuleren, om met aandacht aan de slag te gaan. U ondersteunt als begeleiding een groepje en zorgt dat de kinderen de materialen zorgvuldig gebruiken. het goed lezen van de opdrachten is essentieel. Binnen worden proefjes met water en olie gedaan. Zorg er a.u.b. voor, dat er op de juiste manier gewerkt wordt en dat de tafel schoon blijft. Wij wensen u een plezierige en leerzame vogelactiviteit! Pagina 6 van 6