RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 IN DE GEMEENTE Aa en Hunze Plaats : Gieten Gemeentenummer : 1680 Onderzoeksnummer : 288090 Datum onderzoek : 11 februari 2016 Datum vaststelling : 29 juni 2016
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD.......................................... 5 1 INLEIDING............................................ 6 2 VVE IN DE GEMEENTE AA EN HUNZE.......................... 8 3 CONCLUSIES.......................................... 14 Pagina 3 van 15
Pagina 4 van 15
VOORWOORD In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden. Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2015 en het voorjaar van 2016. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Aa en Hunze in 2015 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 15
1 INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Aa en Hunze in 2015 en 2016. De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. In het voorjaar van 2016 heeft de inspectie onderzoek gedaan naar de stand van zaken van vve in de gemeente Aa en Hunze. Aanleiding hiervoor was dat de gemeente de digitale vragenlijst in het kader van het signaal gestuurd toezicht op vve die de gemeente begin 2015 heeft gekregen niet heeft ingevuld. Dit is door de inspectie opgepakt als een signaal en daarom heeft begin 2016 een onderzoek in de vorm van een gesprek met de beleidsambtenaar plaatsgevonden. Vervolgens zijn de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de bestandsopname in beeld gebracht. Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente. Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente. Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaren over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Aa en Hunze. Pagina 6 van 15
Toezichtkader Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader vooren vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op: www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie. Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geven wij in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Aa en Hunze. Pagina 7 van 15
2 VVE IN DE GEMEENTE AA EN HUNZE De gemeente Aa en Hunze heeft de digitale vragenlijst in het kader van het signaal gestuurd toezicht op vve, die haar 2015 is toegestuurd, niet ingevuld. Om die reden heeft begin 2016 een onderzoek in de vorm van een gesprek met de beleidsambtenaar plaatsgevonden. In dit gesprek zijn de volgende onderwerpen aan de orde gekomen: wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken; het bereik; de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg; het aantal vve-locaties en het aantal locaties waar de GGD tekortkomingen heeft gesignaleerd in het eerste domein (pedagogische praktijk). De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3). Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. 2.1 Ontwikkeling van vve in de gemeente Aa en Hunze sinds de bestandsopname Tijdens de bestandsopname vve in de tweede helft van 2012, heeft de inspectie geconcludeerd dat de gemeente Aa en Hunze destijds net was gestart met het formuleren van eigen vve-beleid. Op de onderdelen doelgroepdefinitie, de wijze van toeleiding naar de voor- en vroegschoolse educatie en organisatie van de doorlopende leerlijn van voor- naar vroegschoolse educatie had de gemeente beleid in gang gezet, maar dit moest nog verder worden uitgewerkt en geimplementeerd. Over de resultaten van vve moest de gemeente nog Pagina 8 van 15
afspraken maken met de schoolbesturen. Daarover is destijds de volgende afspraak gemaakt: voor augustus 2013 maakt de gemeente resultaatafspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten in de vroegschoolse periode. De gemeente Aa en Hunze had ten tijde van de bestandsopname in 2012 geen voor- en vroegscholen waar vve wordt gegeven. Daarom zijn er toen door de inspectie geen locaties met doelgroepkinderen bezocht en geen digitale vragenlijsten uitgezet bij voor- en vroegscholen waarin zij zelf rapporteren over de kwaliteit van vve. Begin 2014 heeft de gemeente in het kader van het signaalgestuurd toezicht op vve een digitale vragenlijst gekregen op grond waarvan is geconcludeerd dat het vve-beleid van de grond gekomen was en de gemeente daarmee aan de wettelijke vereisten voldeed. Er is niet opnieuw een onderzoek uitgevoerd. De digitale vragenlijst in het kader van het signaalgestuurd toezicht op vve die de gemeente Aa en Hunze begin 2015 heeft gekregen is niet ingevuld door langdurige afwezigheid van de beleidsmedewerker. Dit is door de inspectie opgepakt als een signaal en daarom is begin 2016 wel een onderzoek in de vorm van een gesprek met de beleidsambtenaar en de interim-beleidsambtenaar gevoerd. De gemeente Aa en Hunze heeft zich sinds de bestandsopname van 2012 goed ontwikkeld op het gebied van vve-beleid. Er zijn momenteel vier vve-locaties waar voor dertig doelgroeppeuters vanaf 2 jaar budget is. Deze kinderen kunnen daar 10,5 uur naar de voorschool. Daarnaast is er een zestal locaties dat zelf wil investeren in vve, waarbij de gemeente een deel bijdraagt. Dat is een mooie ontwikkeling. Op een aantal gebieden is wel vooruitgang zichtbaar, maar dit is nog in uitwerking. Zo is de gemeente met de schoolbesturen in overleg over de resultaatafspraken, maar deze zijn nog niet gemaakt. Ook de analyse van de ouderpopulatie is nog niet gemaakt, dit is een ontwikkelpunt. 2.2 Lijst met de vve-documenten die de gemeente Aa en Hunze heeft aangeleverd Beleidsregels subsidiering peuterarrangementen Kadernota harmonisatie 0-4 incl fin 2012 def Toeleiding VVE Aa en Hunze (december 2015) (3) Uitvoeringsovereenkomst peuteropvang blanco 2014 VVE doelstellingen en subsidie OAB VVE Aa en Hunze Pagina 9 van 15
2.3 Het gemeentelijk vve-beleid In deze paragraaf geven wij onze bevindingen weer over het gemeentelijke vvebeleid. Per domein is beschreven op welke punten wij het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordelen, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten wij de gemeente als een voorbeeld voor anderen zien ( 4 ). Wij baseren onze bevindingen op de documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1A1 1A2 1A3 1A4 1A5 1A6 1A7 1A8 1A9 1B 1C Definitie doelgroepkind Bereik Toeleiding Ouders Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Resultaten Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4 2A 2B De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie www.onderwijsinspectie.nl >onderwijssectoren > Kinderopvang. GGD-rapport Gemeentelijk subsidiekader De gemeente Aa en Hunze heeft op verschillende onderdelen grote vorderingen gemaakt ten aanzien van haar vve-beleid. De onderdelen die bij de bestandsopname in 2012 net geïnitieerd waren zijn nu goed uitgewerkt en geimplementeerd. Op een aantal onderdelen is nog verbetering mogelijk en Pagina 10 van 15
nodig, en daar is de gemeente actief mee bezig. Bij verschillende indicatoren komt dit aan de orde. Toelichting: 1 Verbeterpunten met een afspraak 1a9 Resultaten Er zijn op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt met de schoolbesturen en houders van kinderopvang en peuterspeelzalen over de te behalen resultaten met vve. Na de invoering van de OKE-wet verwacht de inspectie dat op gemeentelijk niveau is bepaald wat de resultaten van vve moeten zijn en hoe deze gemeten worden. De gemeente is binnen haar LEA overleg hier wel mee bezig; er is een werkgroep gevormd waarin de verschillende betrokkenen een plaats hebben. 2 Verbeterpunten 1a4 Ouders Op gemeentelijk niveau is er nog geen analyse gemaakt van de ouderpopulatie van Aa en Hunze, waardoor onduidelijk is waar het vve-ouderbeleid zich op moet richten en op welke manier de toeleiding het best plaats kan vinden. Dat is nu extra van belang omdat de populatie verandert doordat er meer statushouders (vreemdelingen) in de gemeente een plek krijgen. Om ouders te stimuleren zijn er wel allerlei initiatieven, zoals Leesklik en een gratis lidmaatschap van de bibliotheek. 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen De gemeente Aa en Hunze heeft op gemeentelijk niveau geen afspraken gemaakt op welke wijze de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg monitoren. De gemeente is wel bezig met het aanstellen van vve-coaches die aan deze interne kwaliteitszorg bij kunnen dragen. 1c Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau De gemeente Aa en Hunze evalueert op dit moment niet systematisch op gemeentelijk niveau het vve-beleid en de uitvoering. De gemeente heeft wel het voornemen dit te gaan doen. Pagina 11 van 15
3 Voldoende 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) De gemeente Aa en Hunze heeft zicht op het aantal doelgroeppeuters binnen haar grenzen. Daarnaast heeft zij zicht op het aantal doelgroeppeuters dat bereikt is. 1a3 Toeleiding De gemeente Aa en Hunze heeft concreet beleid waarin geregeld is hoe de toeleiding van doelgroepkinderen naar peuterspeelzalen moet plaatsvinden. 1a5 Integraal vve-programma In haar beleid heeft de gemeente Aa en Hunze omschreven welk voorschools programma dat voldoet aan de eisen van een kwalitatief goed vve-aanbod, gebruikt moet worden op de voorscholen binnen de gemeente. Op alle voorscholen wordt volgens afspraak de methode Piramide met bijbehorend volgsysteem gebruikt. De pedagogisch medewerkers hebben een scholing in het programma gevolgd. Bijkomend voordeel is dat er een betere relatie tussen voor- en vroegscholen is ontstaan, doordat de voorscholen met Piramide zijn gaan werken. 1a6 Externe zorg De gemeente Aa en Hunze heeft afspraken gemaakt over de (externe) zorg die peuters die meer nodig hebben dan voorschoolse educatie, kunnen krijgen. Deze afspraken zijn vastgelegd in een convenant en betreffen de vroegsignalering van zorgpeuters door de verschillende betrokkenen. Ook zijn er afspraken gemaakt over de bekostiging van de zorg. 1a8 Doorgaande lijn Op gemeentelijk niveau is er binnen Aa en Hunze een beschrijving gemaakt van de wijze waarop de doorgaande lijn tussen voor- en vroegscholen vorm en inhoud moet krijgen. Er zijn afspraken gemaakt over de warme overdracht en er zijn standaard overdrachtsformulieren ontwikkeld. De warme overdracht wordt door de betrokkenen als waardevol ervaren. 1b Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau De gemeente Aa en Hunze heeft een regierol in het initieren en uitvoeren van het gemeentelijk vve-beleid. Een aantal keer per jaar vindt een LEA-overleg plaats, om af te stemmen over samenwerking binnen het vve-beleid. Pagina 12 van 15
2b Gemeentelijk subsidiekader In haar gemeentelijk beleid heeft de gemeente Aa en Hunze voorwaarden gesteld aan het verkrijgen en behouden van de subsidie voor vve. 4 Voorbeeld voor anderen 1a1 Definitie doelgroepkind De gemeente Aa en Hunze heeft een brede definitie voor doelgroeppeuters. Daarbij zijn de criteria: opleidingsniveau van de ouders; anderstalige ouders; achterstand in één of meerdere ontwikkelingsgebieden (motorische ontwikkeling, emotionele ontwikkeling, zelfredzaamheid) bij het kind die van invloed zijn op de spraaktaalontwikkeling; andere risicofactoren bij de spraaktaalontwikkeling of als ouders deelnemen aan een inburgeringtraject. De signalering wordt uitgevoerd door het CJG (consultatiebureau). Pagina 13 van 15
3 CONCLUSIES De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Aa en Hunze beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Conclusies gemeentelijk vve-beleid De gemeente Aa en Hunze heeft sinds de bestandsopname in 2012 grote sprongen gemaakt in haar beleid en aanpak ten aanzien van vve. Verbetering is met name zichtbaar voor wat betreft de doelgroepdefinitie, de toeleiding en het bereik. In 2012 waren er in de gemeente geen gesubsidieerde vve-plaatsen en - locaties, dat is nu heel anders. Er liggen ook nog plannen om een aantal belangrijke onderdelen van het vve-beleid aan te pakken en de eerste zetten zijn ook al gedaan. Met name het maken van resultaatafspraken is nog belangrijk om te realiseren. Verbeterafspraken 1a9 Resultaten Verbeterpunten 1a4 Ouders 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 1c Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Voldoende oordelen 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 1a3 Toeleiding 1a5 Integraal vve-programma 1a6 Externe zorg 1a8 Doorgaande lijn 1b Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau 2b Gemeentelijk subsidiekader Voorbeeld voor anderen 1a1 Definitie doelgroepkind Pagina 14 van 15
Vervolgafspraken: Uitvoeren Verbeterafspraken (1) De gemeente maakt vóór 1 december 2016 resultaatafspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten in de vroegschoolse periode. Signaalgestuurd toezicht: wij zullen eind 2016 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico s. Tevens nemen wij de uitkomsten van eventuele locatieonderzoeken mee. Op grond van de analyses bekijken wij opnieuw in welke gemeenten in 2017 een onderzoek plaats zal vinden. Pagina 15 van 15