Nieuwsbrief van Intergo 2006, JAARGANG 4 nummer 2 In deze nieuwsbrief Voorwoord Henk Frieling Thema: Veranderende taken Wat vindt de ergonoom van Digitale TV? Colofon Voorwoord door Henk Frieling, Intergo Een nieuwe lente, een nieuw geluid. De lente is elk jaar weer nieuw en anders maar voelt vanwege ook in zekere zin weer prettig vertrouwd aan. Zo is ook binnen de ergonomie de aandacht voor de taak van de gebruiker bij elk project een veranderlijk én terugkerend thema. Deze Informail gaat over veranderende taken. KORT NIEUWS Nieuwe Intergo website Een nieuwe lente is ook aanstaande voor de website van Intergo. Binnenkort gaat de sterk vernieuwde website van Intergo in de lucht. Behalve een nieuwe, frisse vormgeving krijgen onze producten en daaraan gekoppelde projecten meer aandacht. Het moment van ontspruiten van onze website is gepland voor de zomer van 2006. Loodsboot SWATH Op vrijdag 20 januari jl. is in Rotterdam door Hare Koninklijke hoogheid prinses Margriet de 2e SWATH Perseus van het Nederlandse Loodswezen gedoopt. Door de stabiele ligging van deze geavanceerde loodsboot met twee aparte drijflichamen kan ook bij slecht(er) weer uitgevaren worden. Intergo heeft aan deze loodsboot ergonomisch bijgedragen in de vorm van het ontwerp van de brug en de bedieningsconsoles. Aandacht voor ouderen Intergo is samen met Human Company een themakatern aan het schrijven in de reeks over Verzuim- en reïntegratie management van de SDU dat zich richt op de herfst van een arbeidsloopbaan; de oudere medewerker en een daaraan te koppelen ouderenbeleid. Het katern is gepland te verschijnen in de loop van 2006. Intergo op IEA congres Intergo zal op het aanstaande wereld ergonomie congres van de International Ergonomics Association (Maastricht; 10 14 juli 2006) een aantal presentaties verzorgen. De presentaties hebben betrekking op: Trillingen bij voertuigen; Toepassing van LED bij seinen; de Inrichting van een loodsboot in relatie tot Life Cycle Ergonomics en Mentale toegankelijkheid van het Openbaar Vervoer.
Thema: Veranderende taken Inleiding De taak van de gebruiker is binnen de ergonomie een belangrijk begrip. Bij het in kaart brengen van veranderingen willen ergonomen goed zicht krijgen op de taken die worden uitgevoerd. Menige taakanalyse wordt daarom uitgevoerd. Er kunnen meerdere redenen zijn om veranderende taken van de medewerker goed in kaart te brengen en met passende maatregelen te komen. De toepassing van nieuwe technologische ontwikkelingen kan sterke invloed hebben op de veranderende taak. Ook het streven naar lagere kosten en een betere efficiëntie kan er toe leiden dat de taak verandert. De toepassing van andere hulpmiddelen kan ertoe leiden de huidige taakuitvoering zeker in een overgangssituatie lastiger uitvoerbaar kan zijn. Door veranderingen in de organisatie kan de taak van de individuele medewerker veranderen. Kortom, aandacht voor de taak is van wezenlijk belang in een veranderende maatschappij. Hierna komt een aantal projecten aan de orde waarbij de verandering van de taak een belangrijke rol heeft gespeeld en geeft aan dat ergonomie een goede bijdrage kan leveren om te komen tot een goede, veranderde taak. ICT & Machinist De toepassing van nieuwe technologische, ICT-achtige ontwikkelingen kan ertoe leiden dat een taak gaat veranderen. In opdracht van NS Reizigers heeft Intergo nader onderzoek verricht naar de toekomstige taak van de machinist. Daarbij zijn ook ontwikkelingen in vergelijkbare sectoren, zoals de luchtvaart, betrokken. De machinist heeft meerdere taken. Deze taken betreffen het voorbereiden van de dienst, gereedmaken van de trein, vertrekken en rijden van de trein en het afronden van de dienst. Geconcludeerd is dat in de nabije toekomst (5 jaar) de hoofdtaak van de machinist niet wezenlijk verandert. De machinist blijft de bestuurder van de trein. Door technologische ontwikkelingen kan de machinist beschikken over meer actuele informatie zoals de situatie op het spoor, de technische status van het materieel en de eigen prestatie (bv energiezuinig rijden). Ontwikkeling dienen in samenhang ontwikkeld te worden zodat de hoeveelheid informatie beperkt blijft en geen tegenstrijdigheden bevat. Veilig rijden heeft en houdt prioriteit 1. Kernpunt bij de verdere technologische ontwikkelingen is dat de functie van een machinist blijft bestaan uit zinvolle taken. De machinist is bij het uitvoeren van taken zo veel mogelijk in control en zo volledig mogelijk geïnformeerd: De machinist beschikt over zgn. Situational Awareness. Automatisering dient ter ondersteuning van het vakmanschap en niet ter vervanging daarvan. Terugvalscenario s dienen door scholing/oefening voldoende en regelmatig geoefend te worden.
Voor technologische ontwikkelingen zoals het geven van Snelheidsadvies, Routeinformatie en technische Statusmeldingen zijn meer concrete richtlijnen opgesteld voor de uitvoering en plaatsing in bestaand en toekomstig materieel. Henk Frieling (telefoonnummer 030 677 87 06 of e-mail frieling@intergo.nl) Keuren bij een hoger slachttempo Keurmeesters werken binnen een slachterij aan de productielijn om elk geslacht dier kort voor de verwerking te keuren. Zij werken daarom in ploegen in hetzelfde tempo als de werknemers van het bedrijf. Elke ploeg heeft regelmatig een pauze om te kunnen herstellen van de geleverde inspanning. In een slachterij wilden de keurmeesters graag een kortere werkdag (9 uur i.p.v. 10) en een gezamenlijke pauze van een half uur. Om de productie op peil te houden, betekende dit dat het slachttempo met 10% verhoogd zou moeten worden. De tempoverhoging had geen invloed op de lengte van de shifts en rustpauzes. Intergo heeft een onderzoek verricht naar het effect van dit verhoogde slachttempo op de fysieke en mentale belasting van de keurmeesters en heeft maatregelen ter verbetering aangegeven. Uit een taakanalyse en uit interviews bleek dat de handelingen die keurmeesters tijdens de keuring uitvoeren, sterk afhankelijk zijn van de kwaliteit van de dieren. Hoe slechter de kwaliteit, des te meer merktekens de keurmeester op het dier moet zetten en des te meer delen moeten worden weggesneden. Op werkplekken waar naar verhouding de meeste handelingen per object moeten worden uitgevoerd, lopen de keurmeesters logischerwijs de meeste kans op een te hoge belasting als gevolg van de tempoverhoging. De hogere belasting ligt met name op het gebied van de mentale belasting. Voortdurend moet worden beoordeeld of er sprake is van afwijkingen of ziekten. Uit observaties en vragenlijsten bleek dat de werkdruk bij het verhoogde tempo nog acceptabel is. Wel wordt verwacht dat er een kans op overbelasting ontstaat zodra de kwaliteit van de dieren slecht is. Daarom heeft Intergo aanbevolen om een keurmeester aan het begin van de lijn de dieren reeds globaal te laten beoordelen. Wanneer de kwaliteit slecht lijkt te zijn, wordt ongeveer 10% van de lijn onbenut gelaten. Colete Weeda (telefoonnummer 030 677 87 03 of e-mail weeda@intergo.nl)
Een veelgehoorde misvatting is dat een simulatie pas werkt als alles net echt is. Oftewel hoge kosten voordat je iets kunt gaan testen. Dat hoeft niet. Heel belangrijk is vooraf na te gaan wat de kritische zaken zijn die tussen de oude en nieuwe taak of situatie gaan veranderen. Simu-leren Voordat medewerkers hun werk in de organisatie op een andere manier gaan doen, is het handig dat vooraf te simuleren. Met name in de ontwerpfase is leren in de simulator een slimme investering als je nog niet precies kunt inschatten hoe dingen zullen uitpakken. Binnen de spoorse wereld is het nieuwe ERTMS beveiligingssysteem een goed voorbeeld. Het werkt met een beeldscherm in de cabine; seinen langs de baan zijn niet meer nodig. ERTMS wordt toegepast op de HSL en Betuweroute. Midden jaren negentig werd hiervoor een bedieningsinterface ontworpen door Intergo. Nieuwe concepten zijn getest in een zelfgebouwde simulator. In een heel vroeg stadium kon men nu zien hoe machinisten uit verschillende landen, elk met hun eigen achtergronden en verwachtingen, hiermee omgingen. Veel recenter, in 2001, ontstond de vraag hoe machinisten zouden reageren als ze in een overgangsfase zowel met het nieuwe ERTMS als met het oude ATB beveiligingssysteem zouden werken. Leverde dat niet een grote kans op vergissingen op? Intergo bedacht een korte maar effectieve simulatie die onder andere uitwees dat machinisten regelmatig moeten afwisselen tussen de twee beveiligingssystemen. Voor een treinsimulator is rondom zicht minder belangrijk omdat een machinist vrijwel alle informatie zich nagenoeg rechtuit naar voren bevindt. Zodoende is veel eenvoudiger [goedkoper] scherm hier mogelijk. Tenzij je uiteraard wil testen wat de machinist opzij kan zien... Met een slimme simulator ben je er nog niet. Er is ook een goede proefopzet nodig. Intergo kan helpen de taak van de proefpersonen helder te krijgen en de kritische delen ervan te verwerken in de simulatie. Zo kun je simuleren voor in de toekomst veranderende taak. David de Bruijn (telefoonnummer 030 677 87 07 of e-mail debruijn@intergo.nl)
Wat vindt de ergonoom ervan? Digitale TV Het is zover: ik ben digitaal gegaan. Na aanschaf van een grote platte televisie werd de belabberde kwaliteit van het televisiesignaal uitvergroot en leek er geen andere oplossing dan over te gaan naar digitale televisie. Er werd mij door UPC een superbe beeld- en geluidskwaliteit beloofd. Installatie binnen een kwartier stond er in de advertentie. Ik denk dat dat theoretisch mogelijk is, echter samenwerking met een dvd-recorder en een audioset is een verhaal apart. In alle handleidingen wordt daartoe vooral naar de handleiding van het andere apparaat verwezen. Nergens een voorbeeld van aansluiting van een compleet systeem, terwijl mijn configuratie niet erg bijzonder is. Systeemdenken zoals ergonomen dat zo graag doen is op technisch niveau wel in orde, maar voor de gebruiker onherkenbaar. Nu het gebruik van digitale TV. Een gezond ergonomisch uitgangspunt is flexibiliteit: je zou verwachten dat je bijvoorbeeld de volgorde van de zenders aan je eigen behoefte kan aanpassen. Helaas, UPC speelt de almachtige: zij hebben de volgorde vastgelegd. Mijn geliefde AT5 staat nu op kanaal 714. Zappen is een drama omdat zenders uit verschillende pluspakketten die ik niet afneem wel zijn ingeprogrammeerd. Je ziet dan een knipperend blauw beeld met de mededeling dat die service niet toegankelijk is. De nieuwe nummers me eigen maken is nauwelijks een optie. Al zou ik ze kunnen onthouden, moet ik de oude nummers ook nog onthouden, want mijn slaapkamer TV en dvd-recorder gebruiken nog de analoge zenders. Er is dus blijkbaar niet nagedacht over de migratie van analoog naar digitaal, waarbij beide systemen geruime tijd naast elkaar bestaan. Ten slotte nog een waarschuwing: nergens staat vermeld dat UPC digital TV (nog) geen teletekst kent. Daarvoor moet je dan weer terugschakelen naar het analoge signaal. Maar beeld en geluid zijn inderdaad beter! Colofon Intergo Postbus 19218 3501 DE Utrecht Tel 030 677 87 00 info@intergo.nl www.intergo.nl