VLAANDEREN. Studiedienst Vlaamse Regering. Vlaamse overheid

2014 VLAANDEREN in cijfers 14 Studiedienst Vlaamse Regering Vlaamse overheid

De Studiedienst van de Vlaamse Regering (SVR) is een agentschap binnen het domein Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid van de Vlaamse overheid. De Studiedienst wil de Vlaamse overheid en zijn diensten ondersteunen bij het voeren van een geïnformeerd beleid. Hiertoe verricht hij op wetenschappelijk onderbouwde en onafhankelijke wijze onderzoek over demografische, sociaal-maatschappelijke en macro-economische ontwikkelingen, vertrekkende vanuit een beleidsrelevante vraagstelling. Hij ontwikkelt bovendien instrumenten die helpen om de toekomst te verkennen op demografisch en macro-economisch vlak. De Studiedienst verkent ook de externe omgeving waarin de Vlaamse overheid wil optreden. Tevens volgt hij de resultaten en effecten van het gevoerde beleid op aan de hand van indicatoren. De Studiedienst is verder de draaischijf voor vraag en aanbod van openbare statistieken over Vlaanderen. De Studiedienst heeft ten slotte een ondersteunende rol ten aanzien van andere beleidsdiensten die vragen hebben over statistiek, monitoring, survey, beleidsevaluatie en toekomstverkenningen als techniek en bij praktische vraagstukken. Vlaanderen in Cijfers geeft aan de hand van enkele kencijfers en ratio s een beeld van Vlaanderen. Naast socio-economische onderwerpen komen thema s zoals mobiliteit, milieu en energie aan bod die maatschappelijk relevant zijn en aansluiten bij de prioriteiten van de Vlaamse Regering. Tevens worden een aantal Vlaamse gegevens in een Belgische en Europese context aangeboden. Vlaanderen in Cijfers is te raadplegen via de webstek van de Studiedienst van de Vlaamse Regering (www.vlaanderen.be/svr) in de rubriek Publicaties. U kunt daar eveneens andere publicaties van de Studiedienst van de Vlaamse Regering downloaden. De datasets en bijhorende definities uit deze brochure alsmede van andere cijferreeksen zijn op deze webstek terug te vinden via de rubriek Cijfers. De statistieken in Vlaanderen in Cijfers hebben betrekking op het Vlaamse Gewest, behalve daar waar met een * aangegeven staat dat het over de Vlaamse Gemeenschap gaat. Het Vlaamse Gewest is bevoegd voor zogenaamde plaatsgebonden aangelegenheden (bijvoorbeeld economie). Zaken die direct te maken hebben met de inwoners, de zogenaamde persoonsgebonden aangelegenheden (bijvoorbeeld cultuur), vallen onder de bevoegdheid van de Vlaamse Gemeenschap. Studiedienst van de Vlaamse Regering Boudewijnlaan 30 bus 23, 1000 Brussel Tel. 02 553 52 07 - Fax 02 553 58 08 E-mail statistiek@vlaanderen.be

04 bevolking Bevolking, 1 januari (bron: ADS) totaal x 1.000 5.940 6.351 6.382 mannen x 1.000 2.930 3.136 3.151 vrouwen x 1.000 3.011 3.215 3.230 Belgen x 1.000 5.647 5.897 5.914 vreemdelingen (niet-belgen) x 1.000 294 453 468 Bevolkingsdichtheid, 1 januari (bron: ADS) inw/km 2 439 470 472 Ontwikkeling van de bevolking (bron: ADS) natuurlijke aangroei per 1.000 inw 0,7 1,8 1,2 migratiesaldo per 1.000 inw 1,4 5,3 3,7 totale aangroei per 1.000 inw 2,1 7,1 4,9 Structuur van de bevolking, 1 januari (bron: ADS) jongeren (0-17 jaar) % 20,6 19,5 19,5 actieve leeftijd (18-64 jaar) % 62,7 61,9 61,7 ouderen (65+ jaar) % 16,7 18,6 18,8 Private huishoudens, 1 januari (bron: ADS) eenheid 2000 2010 2011 totaal private huishoudens x 1.000 2.392 2.625 2.652 personen per huishouden aantal 2,45 2,35 2,35 éénpersoonshuishoudens % 27,3 30,2 30,3 Huwelijken en echtscheidingen (bron: ADS) huwelijken x 1.000 25,0 24,5 25,5 echtscheidingen x 1.000 14,4 13,0 12,3 Personen betrokken bij samenlevingscontracten (wettelijke samenwoning) (bron: ADS) nieuwe contracten x 1.000 personen 3,8 45,9 45,9 stopzetting contracten x 1.000 personen 0,2 17,9 20,6

05 RUIMTE EN WONEN Ruimtegebruik (bron: ADS) eenheid 2000 2010 2011 totale oppervlakte km 2 13.522 13.522 13.522 bebouwde oppervlakte km 2 3.304 3.571 3.593 onbebouwde oppervlakte km 2 10.219 9.951 9.929 Woondichtheid (bron: ADS) eenheid 2001 2012 2013 woningen/km 2 202,2 222,9 225,1 Verkoop vastgoed (bron: ADS) woonhuizen aantal 38.558 37.399 36.756 appartementen, flats, studio s aantal 18.220 27.186 26.780 percelen bouwgrond aantal 16.324 10.380 9.863 Gemiddelde verkoopsprijzen vastgoed (bron: ADS) woonhuizen euro 84.772 207.837 212.265 appartementen, flats, studio s euro 92.979 206.924 211.138 bouwgrond m 2 euro 55,1 165,6 170,6 Bouwvergunningen nieuwbouwwoningen (bron: ADS) woonhuizen aantal 15.984 15.211 15.126 appartementen aantal 13.116 18.597 20.879

06 GEZONDHEID Artsen (bron: WVG, Agentschap Zorg en Gezondheid) huisartsen per 1.000 inw 1,2 1,2 1,2 geneesheer-specialisten per 1.000 inw 1,5 1,9 1,9 Ziekenhuizen (bron: WVG, Agentschap Zorg en Gezondheid) algemene ziekenhuisbedden per 1.000 inw 5,3 4,9 4,8 psychiatrische ziekenhuisbedden per 1.000 inw 1,8 1,6 1,6 Levensverwachting bij de geboorte (bron: WVG, Agentschap Zorg en Gezondheid) eenheid 2000 2010 2011 mannen aantal jaren 75,7 78,6 78,9 vrouwen aantal jaren 81,5 83,4 83,7 Sterfte (bron: WVG, Agentschap Zorg en Gezondheid, Statistiek doodsoorzaken) eenheid 2000 2010 2011 kanker (65-74 jaar) - mannen per 100.000 inw 1.114 915 919 - vrouwen per 100.000 inw 498 515 487 hart- en vaatziekten (65-74 jaar) - mannen per 100.000 inw 910 529 481 - vrouwen per 100.000 inw 426 270 239 Ongevallensterfte (bron: WVG, Agentschap Zorg en Gezondheid) eenheid 2000 2010 2011 mannen per 100.000 inw 46,8 36,8 34,3 vrouwen per 100.000 inw 23,6 19,3 18,7 Zelfdoding (bron: ADS) eenheid 2000 2010 2011 mannen per 100.000 inw 26,8 22,7 23,6 vrouwen per 100.000 inw 10,0 8,3 9,5 Zuigelingensterfte (bron: WVG, Agentschap Zorg en Gezondheid) eenheid 2000 2009 2010 per 1.000 geboortes 4,7 3,6 3,8

07 WELZIJN Plaatsen in de kinderopvang, 1 januari (bron: Kind en Gezin) eenheid 2005 2012 2013 per 1.000 kinderen onder de 3 jaar 344 397 399 Ambulante en (semi)-residentiële opvangplaatsen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand *, 31 december (bron: WVG, Agentschap Jongerenwelzijn) eenheid 2005 2012 2013 per 1.000 0-17-jarigen 4,4 5,4 5,7 Ambulante en (semi)-residentiële opvangplaatsen voor gehandicapten, 31 december (bron: Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) per 1.000 totale bevolking 4,4 5,9 5,9 Gerealiseerde plaatsen in woonzorgcentra (vroegere rusthuizen) en assistentiewoningen (vroegere serviceflats), 1 januari (bron: WVG, Agentschap Zorg en Gezondheid) * Vlaamse Gemeenschap. per 100 65-plussers 6,8 7,1 7,1 ARMOEDE Personen met huishoudinkomen onder de nationale armoederisicodrempel (bron: ADS EU-SILC) Personen in ernstige materiële deprivatie (huishouden mist bepaald aantal items omwille van financiële redenen) (bron: ADS EU-SILC) eenheid 2004 2011 2012 % in totale bevolking 10,8 9,8 10,9 eenheid 2004 2011 2012 % in totale bevolking 2,2 2,9 3,8 Personen in huishouden met zeer lage werkintensiteit (bron: ADS EU-SILC) eenheid 2004 2011 2012 % in bevolking tot 60 jaar 10,4 8,5 9,3 Personen in huishouden dat (zeer) moeilijk rondkomt (bron: ADS EU-SILC) eenheid 2004 2011 2012 aandeel in totale bevolking % 13,1 15,0 15,3 Aandeel geboorten in kansarme gezinnen in jaar x en 2 voorgaande jaren (bron: Kind en Gezin) eenheid 2001 2011 2012 % 6,0 9,7 10,5 Inkomensongelijkheid (bron: ADS EU-SILC) inkomensquintielverhouding (aandeel inkomen hoogste quintiel/inkomen laagste quintiel) eenheid 2004 2011 2012 ratio 3,6 3,5 3,9

08 onderwijs Leerlingen en studenten *, 1 februari (bron: O&V) kleuteronderwijs aantal 240.654 264.589 267.976 lager onderwijs aantal 434.272 415.262 420.832 secundair onderwijs ***** aantal 431.027 440.520 438.994 hogescholenonderwijs ** aantal 98.536 125.586 129.140 universitair onderwijs ** aantal 56.740 77.135 78.717 Personeel in het onderwijs *, januari *** (bron: O&V, VLIR) basisonderwijs budgettaire VTE 51.609 59.434 62.336 secundair onderwijs ***** budgettaire VTE 65.106 69.009 68.740 hogescholenonderwijs budgettaire VTE 8.948 9.831 9.923 universitair onderwijs VTE 15.417 21.440 22.116 Vroegtijdige schoolverlaters 18-24 jaar (bron: ADS EAK) mannen % 13,9 10,5 9,2 vrouwen % 9,2 6,8 5,6 totaal % 11,6 8,7 7,5 Scholingsgraad 25-64 jaar (bron: ADS EAK) maximaal lager secundair onderwijs % 40,4 26,1 24,6 hoger secundair onderwijs % 33,0 38,5 39,4 hogescholenonderwijs % 19,0 24,5 24,2 universitair onderwijs % 7,6 11,0 11,8 Deelname permanente vorming bevolking 25-64 jaar **** (bron: ADS EAK, Eurostat) mannen % 7,5 6,5 6,9 vrouwen % 6,3 7,0 7,3 totaal % 6,9 6,8 7,1 * Vlaamse Gemeenschap. / ** Alleen BAMA en andere basisopleidingen. Vanaf 2009 worden alle inschrijvingen meegeteld. Een student kan meerdere keren ingeschreven zijn. / *** Op 1 februari voor universitair onderwijs. / **** Vanaf 2006 nieuwe definitie. Waar dit voorheen niet het geval was, worden vanaf dan de studenten in vakantie uitgesloten. / ***** Vanaf 2009-2010 wordt de vierde graad verpleegkunde niet meer tot het secundair onderwijs gerekend, maar tot het hoger beroepsonderwijs.

09 ARBEIDSMARKT Werkenden 20-64 jaar (bron: ADS EAK, bewerking Steunpunt WSE/Departement WSE) mannen x 1.000 1.430 1.466 1.470 vrouwen x 1.000 1.034 1.242 1.258 totaal x 1.000 2.464 2.708 2.728 Werkzaamheidsgraad 20-64 jaar (bron: ADS EAK, bewerking Steunpunt WSE/Departement WSE) mannen % 79,0 76,7 76,8 vrouwen % 58,5 66,2 66,9 totaal % 68,9 71,5 71,9 Niet-werkende werkzoekenden (bron: VDAB) mannen aantal 70.956 107.735 119.246 vrouwen aantal 98.691 96.702 102.655 totaal aantal 169.647 204.437 221.901 Werkloosheidsgraad 18-65 jaar (bron: VDAB) mannen % 4,7 6,7 7,5 vrouwen % 8,8 7,1 7,5 totaal % 6,4 6,9 7,5 Loontrekkende werkgelegenheid, 31 december * (bron: RSZ) mannen aantal 1.121.764 1.146.828 1.138.837 vrouwen aantal 817.060 1.036.335 1.047.753 totaal aantal 1.938.824 2.183.163 2.186.590 Zelfstandigen en helpers in hoofdberoep, 31 december (bron: RSVZ) mannen aantal 250.763 268.521 270.417 vrouwen aantal 110.668 148.791 149.245 totaal aantal 361.431 417.312 419.662 Ontvangen vacatures in Normaal Economisch Circuit (zonder uitzendopdrachten) (bron: VDAB) aantal 135.786 235.757 227.714 * Voor 2000 op 30 juni.

10 ECONOMIE Reële economische groei (bron: HERMREG, juni 2013) Bbp tegen marktprijzen, in lopende prijzen (bron: INR) % 3,8-0,2 0,2 miljoen euro 144.593 212.354 216.286 Bbp per capita, in lopende prijzen (bron: INR) euro 24.300 33.600 34.000 Arbeidsproductiviteit (bron: INR) euro 61.100 80.900 82.200 Werkgelegenheidsgraad 15-64 jaar (bron: INR, ADS) % 60,2 63,4 63,4 Beschikbaar inkomen per capita (bron: INR) Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen (bron: INR) eenheid 2000 2010 2011 euro 15.300 19.500 19.700 eenheid 2003 2010 2011 primaire sector miljoen euro 1.900,7 1.777,3 1.482,1 secundaire sector miljoen euro 41.512,3 46.665,9 48.942,9 tertiaire sector miljoen euro 71.177,5 96.731,0 101.190,5 quartaire sector miljoen euro 27.079,0 36.456,6 38.189,7 totaal miljoen euro 141.669,5 181.630,8 189.805,2 Totale investeringen (bron: INR) eenheid 2000 2010 2011 miljoen euro 32.244 44.677 48.270 Buitenlandse handel * (bron: INR) eenheid 2002 2012 2013 uitvoer miljoen euro 190.300,2 288.893,3 293.641,7 invoer miljoen euro 172.384,6 290.547,3 287.690,6 Bedrijven (bron: ADS) eenheid 2003 2012 2013 ondernemingen ** aantal 417.145 483.959 493.254 oprichtingen aantal 28.153 40.149 39.271 faillissementen aantal 4.168 5.356 5.742 ontbindingen aantal 26.551 30.974 35.107 * Communautair concept. / ** Op 1 januari.

11 ICT Internet bevolking (bron: ADS) eenheid 2005 2012 2013 internetaansluitingen huishoudens % 56 80 83 internetgebruik bevolking 16-74 jaar (gebruik laatste 3 maand) - totaal gebruik % 60 83 85 - e-commerce % 11 35 38 Internetaansluitingen bedrijven (> 10 werknemers, t.e.m. 2009 NACE Rev. 1.1, 2010 NACE Rev. 2) (bron: ADS) eenheid 2005 2012 2013 alle aansluitingen % 95 97 97 vaste breedbandaansluitingen % 76 94 95 mobiele internetaansluiting * % 26 61 78 website % 66 80 81 * Voor 2005 werd het cijfer van 2006 genomen; gewijzigde variabele in 2010. O&O EN INNOVATIE Bruto binnenlandse uitgaven voor O&O (GERD * ) (bron: EWI, ECOOM) miljoen euro 3.235 5.088 5.204 O&O-intensiteit ** (bron: EWI, ECOOM) BERD/bbp % 1,71 1,64 1,62 non-berd *** /bbp % 0,52 0,76 0,80 GERD/bbp (totaal) % 2,23 2,4 2,42 O&O-personeel (bron: Eurostat) eenheid 2002 2010 2011 aantal 42.246 53.579 56.195 * Inspanningen van de bedrijven (BERD), de overheden (GOVERD), het hoger onderwijs (HERD) en de instellingen zonder winstoogmerk (PNP). / ** Enkel cijfers volgens de gewestbenadering welke ook internationaal gerapporteerd wordt. / *** Non-BERD = GOVERD + HERD + PNP.

12 CULTUUR EN SPORT Algemene (meermaalse) cultuurparticipatie * en ** (bron: SCV-survey) % 38,7 35,0 36,5 Specifieke (meermaalse) cultuurparticipatie * en ** (bron: SCV-survey) muziekconcert/festival % 29,7 29,5 32,7 opera % 3,5 6,8 7,0 ballet- of dansvoorstelling % 4,3 14,4 14,2 theater- of toneelvoorstelling % 25,4 37,3 34,4 musea % 25,5 46,0 49,1 Bioscoopbezoek * en ** (bron: SCV-survey) % 45,5 52,3 51,6 Participatie aan het verenigingsleven * (bron: SCV-survey) % 53,0 51,4 50,3 Cultuurevenementen (bron: Cultuurnet, UiTdatabank) aantal per 1.000 inwoners - 14,3 16,3 Bibliotheken (bron: CJSM) leners % van de bevolking 27,9 23,5 23,4 ontleningen aantal per inwoner 8,8 8,1 8,2 Sportparticipatie * (bron: SCV-survey) % 59,8 54,3 55,5 * Vlaamse Gemeenschap / ** Nieuwe vraagstelling in 2011, deels éénmalige deelname meegeteld. TOERISME Overnachtingen (bron: ADS, bewerking Toerisme Vlaanderen) Belgische toeristen x 1.000 14.814,9 13.774,0 13.586,9 buitenlandse toeristen x 1.000 9.355,1 9.692,4 9.587,5 Vakantieparticipatie (bron: WES, Onderzoek & Ontwikkeling) korte vakantieparticipatie (verblijf van minstens 1 en hoogstens 3 nachten) eenheid 2000 2010 2012 % 41,7 37,5 40,5 lange vakantieparticipatie (verblijf van minstens 4 nachten) % 68,7 63,2 64,8 totale vakantieparticipatie % 78,1 74,2 76,3

13 MILIEU EN ENERGIE Afvalwaterzuivering (bron: VMM MIRA) zuiveringsgraad % 52,0 76,9 78,7 Potentieel verzurende emissies * (bron: VMM MIRA) eenheid 2000 2010 2011 10 6 Zeq 11.566 6.984 6.698 Broeikasgasemissies (bron: LNE, ADS) ton/inw 14,8 12,2 12,1 Bosgezondheid (bron: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) aandeel matig tot zwaar beschadigde of dode bomen % 25,2 20,1 25,0 Biologische landbouw (bron: Departement Landbouw en Visserij) areaal ha 3.393 4.939 5.065 aandeel in totale landbouwoppervlakte % 0,5 0,8 0,8 Bodemverontreiniging (bron: OVAM) onderzochte gronden x 1.000 11,2 33,2 34,2 beschrijvend bodemonderzoek nodig x 1.000 4,1 11,3 12,5 sanering nodig x 1.000 0,9 5,3 5,5 Opgehaald huishoudelijk afval (bron: OVAM) niet-selectief kg/capita 191,2 149,9 149,0 selectief kg/capita 368,3 374,2 364,4 totaal kg/capita 559,6 524,1 513,4 Energie-intensiteit van de economie (bron: VITO, SVR) kgoe/1.000 euro bbp 231 199 197 Aandeel groene stroom in bruto elektriciteitsverbruik (bron: VREG, VITO) % 0,3 7,5 10,1 Totale aandeel hernieuwbare energie in het finale energieverbruik (bron: VITO) eenheid 2005 2011 2012 % 1,9 4,5 5,6 * Voorlopig cijfer voor 2010 en 2011.

14 MOBILITEIT Wagenpark (bron: ADS) personenwagens x 1.000 2.764,1 3.248,0 3.282,2 andere x 1.000 628,1 886,9 901,6 Verkeersongevallen met gewonden (bron: ADS) aantal 33.022 30.573 28.051 Verkeersslachtoffers (bron: ADS) licht gewonden aantal 39.086 35.938 32.761 ernstig gewonden aantal 6.333 4.186 3.610 doden en dodelijk gewonden aantal 871 432 381 Personenvervoer (bron: FOD MV, bewerking SVR, VHC,VVM De Lijn, NMBS, luchthavenautoriteiten) personenwagens personenkm x 1 miljard 59,40 66,05 67,30 spoorvervoer personenkm x 1 miljard 4,39 6,44 6,47 luchthavens - Zaventem x 1.000 21.638 18.971 19.133 - Deurne x 1.000 262 140 137 - Oostende x 1.000 124 233 248 Vlaamse zeehavens x 1.000 1.562,4 810,5 846,7 openbaar busvervoer reizigersrit x 1 miljoen 240,4 544,0 539,5 Goederenvervoer (bron: FOD MV, VHC, PBV, NMBS, luchthavenautoriteiten) eenheid 2000 2010 2011 vrachtwagens tonkm x 1 miljard 27,96 38,76 35,93 spoorvervoer tonkm x 1 miljard 3,62 3,72 3,81 luchthavens - Zaventem x 1.000 ton 667 459 430 - Deurne x 1.000 ton 8 4 4 - Oostende x 1.000 ton 93 53 46 Vlaamse zeehavens x 1 miljoen ton 194,4 257,2 261,6 binnenvaart tonkm x 1 miljard 4,06 4,17 3,98

15 INTERNATIONAAL VLAANDEREN België EU28 Bevolking, 1 januari * (bron: ADS, Eurostat) Personen met huishoudinkomen onder de armoederisicodrempel (bron: ADS, Eurostat) Diploma hoger onderwijs 30-34 jaar (bron: ADS, Eurostat) Deelname permanente vorming bevolking 25-64 jaar (bron: ADS, Eurostat) Werkzaamheidsgraad 20-64 jaar (bron: ADS, Eurostat) Bbp per capita in euro koopkrachtpariteiten (bron: Eurostat, NBB, bewerking SVR) eenheid 2013 2013 2013 x 1 miljoen 6,4 11,1 505,7 eenheid 2012 2012 2012 % 10,9 14,8 17,0 eenheid 2013 2013 2013 % 44,1 42,7 36,8 eenheid 2013 2013 2013 % 7,1 6,7 10,4 eenheid 2013 2013 2013 % 71,9 67,2 68,3 eenheid 2013 2013 2013 euro KKP 30.200 30.700 25.700 Arbeidsproductiviteit (bron: Eurostat, NBB, bewerking SVR) Internetaansluitingen huishoudens (bron: ADS, Eurostat) Bruto binnenlandse uitgaven voor O&O (GERD)/bbp * (bron: EWI, ECOOM, Eurostat) Broeikasgasemissies (bron: LNE, Eurostat) eenheid 2013 2013 2013 euro KKP 73.700 75.300 58.600 eenheid 2013 2013 2013 % 83 80 79 eenheid 2012 2012 2012 % 2,42 2,24 1,97 eenheid 2011 2011 2011 1990 = 100 89 85 83 Energie-intensiteit (bron: VITO, SVR, Eurostat) eenheid 2012 2012 2012 kgoe/1.000 euro bbp 197 172 143 Verkeersdoden (bron: EC DG MOVE, ADS, FOD MV, bewerking SVR) eenheid 2011 2011 2011 per 10 miljard personenkm ** 65 74 61 Volume personenvervoer t.o.v. het bbp (bron: FOD MV, NMBS, Eurostat, bewerking SVR) eenheid 2011 2011 2011 index 2000 = 100 99,1 97,3 93,4 * Raming EU28. / ** Afgelegd met personenwagens en moto s.

16 Websites voor meer informatie Bevolking FOD Economie - Algemene Directie Statistiek (ADS) http://economie.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/ Ruimte en wonen Register van onbebouwde percelen http://www2.vlaanderen.be/ruimtelijk/wugatlas/index.html Steunpunt Wonen http://steunpuntwonen.be Eurostat, huisvestingsstatistieken http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index. php/housing_statistics/nl Gezondheid Vlaams Agentschap Zorg en gezondheid http://www.zorg-en-gezondheid.be/cijfers/ Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid - afdeling Epidemiologie https://his.wiv-isp.be/nl/sitepages/introductiepagina.aspx Welzijn Kind en Gezin http://www.kindengezin.be Vlaams Agentschap Personen met een Handicap http://www.vaph.be Steunpunt Algemeen Welzijnswerk http://www.steunpunt.be Armoede Algemene Directie Statistiek, Statistics on Income and Living Conditions (EU-SILC) http://statbel.fgov.be/silc Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid (KSZ) http://ksz-bcss.fgov.be Onderwijs Vlaams Departement Onderwijs & Vorming http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken/ Vlaamse Interuniversitaire Raad www.vlir.be Algemene Directie Statistiek, Enquête naar de Arbeidskrachten http://economie.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/arbeid_leven/werk/ Arbeidsmarkt Vlaamse overheid, Werk en Sociale Economie (WSE) http://www.werk.be/cijfers Steunpunt Werk en Sociale Economie (Steunpunt WSE) http://www.steunpuntwse.be/ Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) http://www.vdab.be/trends/ Economie Belgostat Online: nationale sociaaleconomische databank http://www.nbb.be/belgostat Instituut voor Nationale Rekeningen (INR) http://inr-icn.fgov.be/ Federaal Planbureau www.plan.be

17 ICT SCV- survey Studiedienst van de Vlaamse Regering www4.vlaanderen.be/dar/svr/enquetes/pages/enquetes.aspx FOD Economie - Algemene Directie Statistiek (ADS) http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/arbeid_leven/ict/ Eurostat ICT http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/ information_society/data/database O&O en innovatie Expertisecentrum Onderzoek en Ontwikkelingsmonitoring van de Vlaamse Gemeenschap (ECOOM) https://www.ecoom.be/ Speurgids Ondernemen & Innoveren http://www.speurgids.be/ Vlaamse overheid, departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) http://www.ewi-vlaanderen.be/ Toerisme Toerisme Vlaanderen, Onderzoek en Cijfers www.toerismevlaanderen.be/cijfers United Nations World Tourism Organisation (UNWTO) www.unwto.org Milieu en energie Het energie- en milieu-informatiesysteem van het Vlaamse Gewest (EMIS) http://www.emis.vito.be Milieurapport Vlaanderen (MIRA) http://www.milieurapport.be Natuurindicatoren (INBO/NARA) http://www.natuurindicatoren.be Departement Landbouw en Visserij http://lv.vlaanderen.be/nlapps/default.asp Mobiliteit Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) http://bivv.be/nl Europese Commissie, themasite Transport http://ec.europa.eu/transport/index_en.htm Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer http://www.mobilit.belgium.be/nl/ Internationaal Eurostat http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home WES Onderzoek & Advies www.wes.be Cultuur Bibliotheekstatistieken www.bibliotheekstatistieken.be Steunpunt Cultuur http://www.re-creatiefvlaanderen.be/ Steunpunt Sport http://www.steunpuntsport.be/

Afkortingen ADS: Algemene Directie Statistiek BAMA: Bachelor Master bbp: bruto binnenlands product BERD: Business Expenditure on Research & Development EAK: Enquête naar de Arbeidskrachten EC DG MOVE: European Commission, Directorate-General for Mobility and Transport ECOOM: Expertisecentrum O&O Monitoring EU: Europese Unie Eurostat: Statistisch bureau van de Europese Unie EWI: Departement Economie, Wetenschap en Innovatie FOD MV: Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer GERD: Gross Expenditure on Research & Development GOVERD: Government Expenditures on Research & Development HERD: Higher Education Expenditures on Research & Development INR: Instituut voor de Nationale Rekeningen kgoe: kilogram olie equivalent KKP: koopkrachtpariteiten LNE: Departement Leefmilieu, Natuur en Energie MIRA: Milieurapport Vlaanderen NACE: Statistische Nomenclatuur economische activiteiten in de Europese Gemeenschappen NBB: Nationale Bank van België NMBS: Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen OIVO: Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties O&O: Onderzoek & Ontwikkeling O&V: Departement Onderwijs en Vorming OVAM: Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij PBV: Promotie Binnenvaart Vlaanderen PNP: Not for profit Organisations Expenditures on Research & Development RSVZ: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen RSZ: Rijksdienst voor Sociale Zekerheid SCV: Sociaal-Culturele Verschuivingen survey SERV: Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen SVR: Studiedienst van de Vlaamse Regering VDAB: Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding VHC: Vlaamse Havencommissie VITO: Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek VLIR: Vlaamse Interuniversitaire Raad VMM: Vlaamse Milieumaatschappij VREG: Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt VTE: Voltijdse equivalenten VVM: Vlaamse Vervoermaatschappij WES: West-Vlaams Economisch Studiebureau WSE: Werk en Sociale Economie WVG: Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Zeq: Zuurequivalent COLOFON Samenstelling: Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, Studiedienst van de Vlaamse Regering, Myriam Vanweddingen Verantwoordelijke uitgever: Josée Lemaître, Administrateur-generaal Boudewijnlaan 30 bus 23, 1000 Brussel Medewerkers: Veerle Beyst, Luk Bral, Pieter De Maesschalck, Dirk Festraets, Michaël Goethals, Dirk Moons, Jo Noppe, Guy Pauwels, Edwin Pelfrene, Greta Sienap, Dirk Smets, Myriam Vanweddingen, Thierry Vergeynst Vormgeving: Tim Bisschop (Houtkaaizeven) Druk: Drukkerij Bosmans, Lommel Bestellingen: http://publicaties.vlaanderen.be Depotnummer: D/2014/3241/157

STUDIEDIENST VLAAMSE REGERING Boudewijnlaan 30 bus 23, 1000 Brussel www.vlaanderen.be/svr