lesbrieven leerkrachtenbestand Lesbrief 1: water verzamelen (uitgaande van een groep met 30 leerlingen) Print ook het leerlingen werkblad Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan Wat heb je geleerd? Technieken en beroepen avonturenpakket de uitvinders en de verdronken rivier
Verhaal De Uitvinders en de verdronken rivier (±10 min.) Deel 1 de verdronken rivier Ik word er helemaal gek van. Ik kan me bijna niet meer herinneren dat we konden zwemmen. Hoe lang duurt die droogte al?, vroeg Joost zich af. De rivier staat nu al meer dan een jaar droog, antwoordde Fabian. Maar het is zo heet. Kunnen we niet stiekem in de grote tanks gaan zwemmen waar het water wordt bewaard?, vroeg Joost. De laatste die dat geintje flikte, was René van groep 8. Dat was nog in het eerste jaar van de grote droogte. Vlak nadat de stadsraad had besloten om al het water te verzamelen in de grote tanks aan de rand van de stad. Op een hete zomeravond had hij een duik genomen in een van de watertanks. De bewaker viste hem er uit en René kreeg een flinke boete. Ik geloof dat hij nu nog vakantiewerk doet om die boete af te betalen, zei Fabian. Ik heb trouwens gehoord dat het waterpeil in de tanks dit jaar behoorlijk is gezakt, omdat het zo weinig heeft geregend. Wordt het niet eens tijd dat de stadsraad iets onderneemt?, opperde Joost. Fabian keek mismoedig voor zich uit en zag de bootjes op de uitgedroogde rivierbodem. Wat kunnen we doen? Zo lang het water in de rivier weg blijft, kunnen we alleen maar afwachten. Ja, maar er moet toch een reden zijn waarom dat water niet meer door de rivier stroomt?, zei Joost weer. Ze denken dat het iets te maken heeft met een opgedroogde bron van de rivier of zo. Gewoon afwachten tot de natuur zich weer herstelt en de bron weer water geeft. Maar niemand weet hoe lang dat gaat duren. Dadelijk zijn de wateropslagtanks leeg en komen we allemaal om van de dorst, zei Fabian. Zijn stem klonk somber. En de honger, zei Joost. De akkers hadden het afgelopen seizoen nauwelijks oogst opgeleverd, omdat de boeren het land niet konden sproeien met water. Vanwege de droogte had de stadsraad besloten de inwoners op rantsoen te zetten. 2
Maar stel nu dat er iets anders aan de hand is?, opperde Fabian ineens. Dat er verderop iets is waardoor de rivier heeft besloten om een andere kant op te stromen. Of dat er een enorme steen in de bron van de rivier is gevallen en die verstopt. Zou het dan niet slim zijn iets te bedenken waardoor de rivier weer door onze stad gaat stromen? Wat dan?, wilde Joost weten. Weet ik veel! Maar ik ben het zat om hier als een bange kip te gaan zitten wachten. Ik ga het uitzoeken!, zei Fabian strijdlustig. En waar ga je dan heen?, wilde Joost weten. Ik volg de loop van de rivier. Dan kom ik vanzelf de bron ooit tegen, zei Fabian. Maar dat kan jaren duren. Er is niemand die weet waar de bron van de rivier is!, riep Joost uit. Nou en? Heb jij iets beters te doen?, vroeg Fabian uitdagend. Joost had niets beters te doen. En hij was het beu om af te wachten en toe te kijken hoe de situatie steeds erger werd. Met een klein groepje gingen ze stiekem op pad. Hun ouders en de stadsraad zouden het nooit goedkeuren als ze er vanaf wisten. 3
Het was een barre tocht. Nergens was eten te vinden. Overal lagen skeletten van dode dieren die vergeefs water hadden gezocht bij de rivier. De bomen en struiken droegen verdorde bladeren en nauwelijks vruchten. Gelukkig hadden de jongens zo veel mogelijk eten meegenomen. Net toen die voorraad bijna op was, ontdekten ze een nieuwe stad. De stad was gebouwd tegen de hellingen van een diep dal en werd omsloten door een hoge muur. De droge rivier verdween onder een imposante brug die de ene helft van de stad met de andere verbond. Boven de bogen van de brug stonden hoge stenen torens waar soldaten de wacht hielden. Eindelijk mensen!, riep Fabian opgelucht uit. Ik barst van de dorst. Ja, ik lust ook wel wat te drinken, zei Joost. Hij tikte tegen de metalen veldfles, die een hol geluid gaf. Maar waarom denk je dat die soldaten de brug bewaken?, vroeg Johan. Johan zei nooit zoveel. Maar als hij iets zei, dan was het meestal niet zo leuk. De anderen hadden een beetje spijt dat ze Johan hadden meegenomen. Dit keer moesten ze hem wel een beetje gelijk geven. 4
Volgens mij houden ze het water van onze rivier voor zichzelf. Als ze ons zien, worden we in de gevangenis gegooid. Als je het mij vraagt dan gaan we weer naar huis, riep Johan. Ach lafaard!, zei Fabian. Joost had een beter plan: Vanavond als het donker is, sluipen we stiekem de stad binnen en dan verkennen we de boel. Johan blijft hier. Als we je niet ophalen, dan ga je terug naar huis en vertel je onze ouders dat ze ons moeten komen redden.' Ze kropen onopgemerkt tegen de heuvel naar boven. Ze hadden gezien dat de muur boven de heuvel vlak langs een klein bos liep. Misschien was daar een goede plek om over de muur te klimmen? Als ik in deze boom klim, dan kan ik zo op de muur springen, stelde Joost voor. Als ik er ben, dan gooien jullie me het touw aan en dan trek ik jullie omhoog. Joost klom in de boom en hing aan de tak die over de muur hing. De tak begon luid te kraken. Iedereen hield zijn adem in. Joost ook, maar het hielp niet. De tak kwam met veel gekraak los van de boom en viel aan de andere kant van de muur naar beneden. Samen met Joost. Ze hoorden niets. Joost! Alles ok?, riep Fabian met een fluisterende stem. Het valt wel mee, riep Joost. Ik ben op een soort enorme trampoline gevallen. Gooi het touw maar over de muur, dan bind ik het hier vast, riep Joost naar de anderen. Juist toen de laatste zich naar beneden liet zakken, riep een onbekende stem: Wat moet dat in onze tuin? 5
Het was de stem van Laura die wakker was geworden van de herrie. Ze hing uit het raam van haar slaapkamer en tuurde in het donker. Ik ga schreeuwen, hoor!, riep Laura. Joost stapte uit het duister naar voren en gebaarde dat Laura stil moest zijn. We zijn met z n vieren en komen uit een andere stad hier ver vandaan. We zoeken de rivier die door onze stad stroomt en zo kwamen we bij jouw tuin, fluisterde Joost. Zijn jullie een rivier kwijt? Wacht, ik kom naar beneden, antwoordde Laura. Ze vertelden Laura alles over hun stad en over de rivier die al vier jaar droog stond. Hoe ze het wachten beu waren en daarom hadden besloten op zoek te gaan naar de oorzaak van de grote droogte. Tja zei Laura een beetje teleurgesteld. De rivier die jullie zoeken, zijn wij ook al even kwijt. Het begon ruim een jaar geleden. Het waterpeil van de rivier daalde steeds meer. In het begin dachten we dat het door de droge zomer kwam en dat het water in de herfst wel weer zou stijgen. Maar dat gebeurde niet. Nu zitten we nog steeds zonder water en de problemen worden almaar groter. Laura keek somber voor zich uit. Maar, vervolgde ze trots, wij worden niet voor niets de stad van de Uitvinders genoemd! 6
OPDRACHT 1: Brainstorm over water (±50 min.) Help! De rivier staat droog! De rivier staat al meer dan een jaar droog. Ook het waterpeil in de watertanks is inmiddels al flink gezakt. Om te voorkomen dat er straks helemaal geen water meer is, moet er iets bedacht worden. Hoe kun je dit waterprobleem oplossen? Benodigdheden Schoolbord of digibord Krijtje of digibord pen 30 vellen papier (bij voorkeur groter dan A4) 30 potloden of pennen Voorbereiding Zoek op internet op wat mindmappen/woordweb is als je dat nog niet weet.... Grondwater Water... Waterput Zee... 7
Opdracht Om goede ideeën te krijgen kun je brainstormen. Brainstormen is een manier om in weinig tijd veel ideeën te verzamelen. Brainstormen betekent dat iedereen alles mag zeggen of opschrijven wat hem of haar te binnen schiet. Alles is goed (dus niets is fout). 1. De leerlingen schrijven eerst hun eigen ideeën op of tekenen mogelijke oplossingen. Ze kunnen dit ook in kleine groepjes doen. (10 minuten) 2. Maak dan een gezamenlijke brainstorm met de klas. Sommige ideeën zullen door meerdere leerlingen bedacht zijn, sommige slechts door één. Bespreek de bevindingen met elkaar; wat vind je een goed idee, wat is origineel, wat zijn de voordelen en nadelen etc. (20 minuten) Resultaat Tijdens een brainstorm is het de bedoeling om breed te denken. Nogmaals; alles is goed. Leerlingen kunnen met alle mogelijke en onmogelijke ideeën komen, als het maar een oplossing biedt om aan water te komen. Mogelijke uitkomsten: - water uit de grond omhoog halen (put, pomp, buizen, etc.) - een opvangsysteem voor als het ooit weer gaat regenen - dauw opvangen - rivier uit een ander land omleggen - water uit de zee met emmers doorgeven - cactussen zoeken 8
OPDRACHT 2: Bouw een water-takel-kraan (±60 min.) Water omhoog takelen. In de stad is bijna geen water meer. Zou er heel diep onder de grond toch water zijn? En als dat zo is, hoe krijgen we dat water dan omhoog? Met een takel bijvoorbeeld! Een eenvoudige manier om water omhoog te krijgen is met een water-takel. Dit is een touw waaraan je bakjes vastmaakt. Als je het touw rondtrekt, nemen de bakjes steeds een beetje water mee omhoog. TIP Laat de leerlingen werken in groepjes van 4 Benodigheden 8 buizen of 16 plastic flessen 8 dikke spijkers 8 lege melk/sap pakken met schroefdop 8 kleine hamers 12 meter touw 2 rollen stevige tape 80 plastic doppen (of dekseltjes) 8 zwarte stiften 80 paperclips 8 linialen 8 emmers 8 onderleggers 8 scharen Voorbereiding Verzamel 16 petflessen van dun plastic (bv. door aan de leerlingen te vragen of zij die van thuis willen meenemen). Of neem buizen van ongeveer 30 cm lang. Leg alle andere benodigdheden klaar op de tafels. Voor de bakjes kunnen de kinderen bijvoorbeeld plastic flesdoppen, waxinelichthouders of andere bakjes gebruiken. Als ze iets anders vinden dat geschikt is, dan kunnen ze dat ook gebruiken. De spijkers en hamers zijn hulpmiddelen om gaatjes te maken in de bakjes. Gebruik bijvoorbeeld een prikmat of plankje als onderlegger bij het gaatjes maken. 9
Vragen en antwoorden voor extra creativiteit en redeneren -Kun je een andere manier bedenken om de buis met de emmer te verbinden? - Hoe maak je de opvangbak vast? Als je deze schuin eraan vast maakt, dan loopt het opgevangen water naar het punt waar de schroefdop zit. Zo kun je makkelijk water tappen. - Hoe lang moet het touw minimaal zijn? Er moet genoeg lengte zijn om de bakjes rond te kunnen draaien. - Hoeveel bakjes komen er? - Hoe ver uit elkaar? Het beste kunnen ze hier een keuze in maken en uitvoeren. Bij de reflectie met andere groepjes kunnen ze vergelijken wat goed werkt. Er is niet één beste oplossing. - Blijft er water in de bakjes zitten tijdens het rond trekken van het touw? Let op de richting van de bakjes en de draairichting van het touw. - Hoe voorkom je dat de bakjes schuiven? In de beschrijving staat om hiervoor een paperclip en een knoopje te gebruiken. Leerlingen kunnen zelf andere manieren bedenken. TIP Er kan een wedstrijdelement toegevoegd worden door het water wat opgevangen is te meten in een maatbeker. 10
OPDRACHT 3: Wat heb je geleerd? Opdracht Bespreek met de leerlingen hoe het maken ging. Deze opdracht doen de leerlingen eerst met hun groepje en daarna met de hele klas. Benodigdheden Vel papier Potlood of pen Krijtje of digibordpen Schoolbord of digibord Vragen Wat ging er goed? Wat kon er beter? Hadden jullie tijd genoeg? Als je nog eens zo n water-takel-kraan zou maken, heb je dan verbeterpunten? Beschrijf of teken op het vel papier één of meer oplossingen om je ontwerp te verbeteren. Presenteer aan de andere groepjes hoe jullie water-takel-kraan werkt. En ook je verbeterpunt(en). Samen met de hele klas komen er vast nog meer ideeën. Zonken de bakjes of bleven ze drijven? Hoe zou je dat kunnen verbeteren? 11
OPDRACHT 4: Technieken en beroepen Kinderen hebben vanuit het verhaal van De Verdronken Rivier een technische opdracht uitgevoerd. Het is goed om met hen na te denken over wat je met techniek kunt in de echte wereld. Gebruik onderstaande vragen om hen bewust te maken van het feit dat ze met techniek bezig zijn. Techniek is het bouwen van iets, maar ook het bedenken van een oplossing. Laat ze zelf bedenken of ze het leuk vonden en welke aspecten het leukst. Niet leuk is natuurlijk ook een goed antwoord Welke beroepen in de echte wereld passen bij de opdracht? Loodgieter is het meest voor de hand liggende beroep. Maar timmerman, metaalbewerker, uitvinder, ingenieur, ontwerper zijn ook beroepen die een link hebben met de opdracht. Welk beroep willen de kinderen later kiezen? Alles is goed. Brainstormen maar! Vragen Wist je dat je bij het bouwen van de water-takel-kraan bezig bent geweest met techniek? Wat vond je technisch aan de opdracht? Techniek gebruik je bij het bouwen van iets. Maar ook het zelf bedenken hoe je iets bouwt is belangrijk. Het uitvinden zeg maar. Wat vind je leuker? Iets uitvinden of iets bouwen? Of allebei even leuk misschien? Als je techniek leuk vindt zijn er veel beroepen die je later kunt gaan doen. Welke beroepen passen bij de technieken van de water-takel-kraan denk je? Vind je die beroepen leuk? 12
Achtergrond informatie: Ontwerpcirkel Tijdens het technische ontwerpproces doorloop je steeds een aantal stappen. Er is een probleem, oplossing bedenken, idee, oplossing ontwerpen en maken, product, gebruiken en analyseren/reflectie, verbeteren=nieuwe oplossing bedenken, nieuw idee, etc. ontwerpen en maken Idee------------------------------------------------------------- Product gebruiken en analyseren Door met de kinderen te reflecteren, kunnen ze een nieuwe ronde ingaan waarbij ze ervaringen gebruiken om hun ontwerp te verbeteren. Als er tijd is kun je de kinderen hun verbetering laten maken en opnieuw testen. Copyright De Uitvinders 13