Aan Aanwezigen Uw kenmerk en tijd bespreking 15 december 2014, 20.00 uur Plaats bespreking Het Dorpshuis Nigtevecht Aanwezig Circa 18 bewoners en belanghebbenden 15.012295 Contactpersoon J.C.A. van Alphen Doorkiesnummer 020 608 33 59 Fax afdeling 020 608 39 00 E-mail jacques.van.alphen @waternet.nl Onderwerp bespreking Informatiebijeenkomst Aetsveldse Polder Oost 1 Opening De heer Pieter Kruiswijk, lid van het dagelijks bestuur van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, opent de avond en heet de aanwezigen welkom. Dit is de tweede informatiebijeenkomst voor het watergebiedsplan over de Aetsveldsepolder Oost. Waternet bereidt in opdracht van het waterschap dit watergebiedsplan voor. Als het ontwerp plan met peilbesluit klaar is, neemt het waterschapsbestuur een besluit over de vaststelling ervan. 2 Presentatie resultaten analyses en voorstellen Jacques van Alphen, projectleider van het watergebiedsplan, stelt de collega s van Waternet en zichzelf voor. Tijdens de eerste bijeenkomst op 19 mei zijn verschillende opmerkingen gemaakt waar we de afgelopen maanden verder naar hebben gekeken. Er zijn berekeningen gedaan en gegevens geanalyseerd. Vanavond wordt op hoofdlijnen gepresenteerd wat de resultaten zijn van deze analyses en welke maatregelen Waternet voorstelt om op te nemen in het plan. Doel van vanavond is om de aanwezigen te informeren en om reacties te krijgen op de voorstellen. Hierna zal Waternet starten met het opstellen van het concept plan. Jacques merkt daarbij op dat over verschillende onderdelen van het plan nog nader overleg gewenst is met de direct betrokken eigenaren of gebruikers van de grond. Korte Ouderkerkerdijk 7 Amsterdam Postbus 94370 1090 GJ Amsterdam T 0900 93 94 (20 cent per gesprek, plus uw gebruikelijke belkosten) F 020 608 39 00 KvK 41216593 www.waternet.nl 1/9
2.1 Wat is een watergebiedsplan Een watergebiedsplan gaat over verschillende aspecten van het watersysteem, zoals water aan- en afvoer, waterberging, kans op wateroverlast, waterkwaliteit, ecologie, beheer en onderhoud. Een belangrijk onderdeel is het peilbesluit, dat elke 10 jaar moet worden geactualiseerd. Het peilbesluit voor de Aetsveldsepolder dateert uit 2001 en is met maximaal 5 jaar verlengd. 2.2 Kenmerken Aetsveldsepolder Oost De polder heeft een oppervlak van ruim 800 hectare en ligt deels in de provincie Noord-Holland en deels in de provincie Utrecht. Anders dan de meeste polders in de Vechtstreek bestaat de bodem grotendeels uit kleiafzettingen. Aan de westkant is wel voor een deel een veenbodem aanwezig. De polder kent vrij grote hoogteverschillen die samenhangen met de bodemgesteldheid. De laagste percelen liggen op ongeveer -2.00 m NAP in het deel met veen. Daar is de bodemdaling sterker dan in de rest van de polder. Hogere gronden (tot -0,80 m NAP) zijn gelegen op de stroomrug die door de polder loopt, en nog hoger in de Horn. Vanwege deze hoogteverschillen bestaan er verschillende peilvakken in de polder. 2.3 Water aan- en afvoer De polder wordt bemalen met het gemaal Aetsveld-oost (dat uitslaat op het Smal Weesp, vlakbij het Amsterdam-Rijnkanaal) en gemaal Carspelhof, dat uitslaat op de Vecht. Een derde gemaal ( Merwede ) bemaalt het lager gelegen peilvak Merwede. De voornaamste conclusies m.b.t. de bemaling zijn: - De bemalingscapaciteit is ruim voldoende (21,7 mm/dag t.o.v. de norm van 14 mm) o Gevraagd wordt waar de gepresenteerde norm vandaan komt. Antwoord: dit is een landelijk gehanteerde norm, die voldoende afvoercapaciteit biedt om het peil te beheren. Er wordt overigens ook rekening gehouden met kwel en wegzijging. In de Aetsveldsepolder is de gemiddelde kwel maximaal 1 mm/dag. - Het komt regelmatig voor dat het hoofdgemaal en gemaal Merwede pendelen (aan- en afslaan en daardoor niet continu malen), omdat het water niet snel genoeg naar het gemaal toestroomt. o Gevraagd wordt waarom pendelen een probleem is. Antwoord: bij pendelen wordt de maximaal beschikbare capaciteit niet benut. Het leidt ook tot meer slijtage. - In perioden met veel neerslag en een hoger peil neemt het pendelen af. Als er meer water in de sloot staat, stroomt het water makkelijker toe. - Bij bemaling bij volledige capaciteit blijft de stroomsnelheid in vrijwel alle hoofdwatergangen onder 20 cm/sec. Dit is ook een algemeen gehanteerde norm. Bij hogere stroomsnelheden kan oevererosie 2/9
optreden en is de opstuwing groter. Alleen in de watergangen vlakbij het hoofdgemaal is de stroomsnelheid hoger. Het watersysteem is hier te krap, waardoor opstuwing optreedt en het gemaal pendelt. De volgende maatregelen worden voorgesteld: - Vergroten watergang en maalkom bij gemaal Aetsveld-oost. Nader uit te werken in overleg met de gemeente Weesp (grondeigenaar). o Hierbij wordt besproken dat deze maatregel al in het vorige watergebiedsplan was opgenomen. Er wordt aangedrongen op uitvoering van de maatregel. Destijds hebben agrariërs elders in de polder ook grond moeten afstaan om watergangen te verbreden. Geantwoord wordt dat er destijds verschillende redenen waren waarom het niet gelukt is de maatregel in overleg met de gemeente uit te voeren (o.a. aanleg nieuwe ontsluiting en brug richting industriegebied). Er is nu een nieuwe situatie en we zijn in overleg met de gemeente over de inrichting van het gebied bij het gemaal. o Vraag: Hoe zit het met de hiërarchie tussen waterschap en gemeente als er wat gedaan moet worden? Pieter Kruiswijk merkt daarover op dat het Waterschap (zonodig) meer druk kan zetten op de gemeente, maar we gaan er van uit dat waterschap en gemeente er in goed overleg uitkomen. o De heer Majoor (Volkstuinen Van Houten) merkt op dat voor de volkstuinen een goede waterafvoer in dit laagste deel van de polder essentieel is. Hij zal dit ook benoemen in zijn contractbesprekingen met de gemeente. - Weghalen oude brug onder N236 van Abbott. De betonnen pijlers belemmeren optimale doorstroming. Waternet is hierover in gesprek met Abbott. - Verdiepen en/of verbreden hoofdwatergang in Blokbemaling Merwede. In overleg met eigenaren/grondgebruikers. - Stroomkabel in hoofdwatergang langs golfclub moet dieper worden aangelegd, om ondiepte en vernauwing op te heffen. Ook dit is nodig om afvoer te verbeteren. - Tevens worden maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat enkele duikers beter en makkelijker schoongehouden kunnen worden. Uit de analyses blijkt ook dat de gemaalcapaciteit niet optimaal is verdeeld. De hoofdwatergangen richting gemaal Carspelhof kunnen een grotere afvoer goed aan, terwijl de aanvoer naar het hoofdgemaal tegen zijn grenzen aanloopt. Ook de duikers onder de N236 richting Carspelhof kunnen een grotere afvoer goed aan. Dit is een aandachtspunt voor de langere termijn, waarbij bij renovatie van de gemalen overwogen kan worden om de gemaalcapaciteit bij Carspelhof te vergroten en bij het hoofdgemaal te verlagen. 3/9
2.4 Kans op wateroverlast Met behulp van een computermodel voor de polder is berekend hoe groot de kans op wateroverlast is. Daarvoor zijn verschillende buien doorgerekend en gekeken naar de peilstijging. In ieder peilvak is berekend welke peilstijging optreedt bij een regenbui die statistisch gezien eens in de 10 jaar voorkomt. We toetsen dan of de berekende peilstijging hoger is dan het peil waarbij 5% van de percelen in het peilvak inundeert (onderloopt). Alleen in de blokbemaling Merwede blijkt de berekende peilstijging niet aan de toetsnorm te voldoen. Dit is een gevolg van een combinatie van factoren; vrij kleine drooglegging (dus weinig ruimte voor het peil om te stijgen), beperkte berging op het water en in de percelen en een niet al te grote gemaal capaciteit. Een belangrijk aandachtspunt is ook dat er bij een verhoogd peil water over land vanuit het hoofdpeilvak in de blokbemaling stroomt (kortsluitstroom). Tijdens de extreme neerslag in oktober 2013 is dit in de praktijk ook gebeurd, waardoor een groot deel van het peilvak enige dagen onder water stond. - Er zijn verschillende maatregelen mogelijk. Waternet wil dit graag nader bespreken met de betrokken landeigenaren. In peilvak Carspelhof trad in oktober 2013 een vergelijkbare situatie op. - De automatische stuw die het peilvak scheidt van het hoofdvak kan niet voldoende omhoog. Tijdens een periode met veel neerslag en een stijgend peil stroomt dan water over de stuw. Waternet wil als maatregel deze stuw aanpassen. - Ook een (vaste) stuw net ten zuiden van de N236 staat te laag, waardoor te snel water het peilvak Carspelhof inloopt. Deze stuw wordt vervangen, en regelbaar gemaakt, in combinatie met de werkzaamheden van de provincie voor de N236. - Tijdens de extreme situatie in oktober 2013 trad waarschijnlijk ook kortsluitstroming op over enkele keerschotten en lage stukken in percelen. Betrokken agrariërs bevestigen dit. Waternet stelt voor de situatie nog in te meten, om beter te kunnen vaststellen waar maatregelen nodig zijn. o Gevraagd wordt of de stroomrichting ook in kaart is gebracht. Betrokkene wil weten of water uit de Horn via gemaal Carspelhof wegstroomt, of via het hoofdgemaal aan Smal Weesp. Antwoord: Ja, de stroomrichting in de hoofdwatergangen is bekend. De waterafvoer uit het noordoostelijke deel van de polder stroomt deels naar Carspelhof en deels naar het hoofdgemaal. Dit kan geregeld worden met stuw Carspelhof. Gewenst is dat de wateraanvoer vanuit het hoofdvak naar Carspelhof beter regelbaar en controleerbaar wordt. We willen de stuw hoger maken en overwegen om ook de besturing van de stuw aan te passen, zodat het een slimme stuw wordt die ervoor zorgt dat de 4/9
bemalingscapaciteit goed wordt benut en peilstijging in Carspelhof gelijk tred houdt met de peilstijging in het hoofdvak. 2.5 Functie facilitering Er is onderzocht in hoeverre het waterpeil (en dan met name het grondwaterpeil in de percelen) voldoende is afgestemd op de functie en het (vooral agrarische) grondgebruik. Uit deze analyse blijkt: - Gemiddeld goede omstandigheden. Goot gedeelte van de percelen heeft een optimaal peil. - Droogte schade komt nauwelijks voor. - In enkele gebieden is de drooglegging gering (natter dan optimaal voor grasproductie). Je zou kunnen overwegen om het peil overal te verlagen. Dat is niet verstandig. Het is ongunstig voor de hoger gelegen percelen en ingrijpend, omdat dan heel veel wateren door betrokken eigenaren moeten worden verdiept. - In de blokbemaling Merwede is de drooglegging beperkt als gevolg van bodemdaling van de veengronden. Het Waterschap is terughoudend met peilverlaging in veengebieden, omdat daardoor de bodemdaling toeneemt. Voorgesteld wordt het peil zo aan te passen dat de bodemdaling wordt gevolgd en de drooglegging niet kleiner of groter wordt dan opgenomen in het vorige peilbesluit. o Een betrokken agrariër schat de bodemdaling op 3 cm per jaar. Antwoord: dat lijkt teveel. In gebieden met ernstige bodemdaling in bijvoorbeeld Groot Wilnis-Vinkeveen gaat het om circa 1 cm per jaar. We schatten de daling in de blokbemaling op minder dan 1 cm per jaar, maar willen dit nog nader analyseren, waarbij we gebruik maken van hoogtegegevens uit het verleden. We zullen dit met de betrokkenen nader bespreken. - Voor enkele lage percelen net ten noorden van de blokbemaling Merwede is het voorstelbaar om de grenzen van het peilvak te verleggen, zodat deze percelen binnen de blokbemaling komen te liggen. Daarmee kan mogelijk de grens van het peilvak over hogere grond worden gelegd, zodat ook het risico op kortsluitstroming kleiner wordt. - Vergelijkbaar kunnen de percelen tussen de wijk Aetsveld en peilvak Carspelhof bij het peilvak Carspelhof worden getrokken. Een agrariër bevestigt dat drooglegging en goede afstroming via greppels belangrijk is om het land te kunnen bewerken. Dat is nu onvoldoende. o Vraag: Heeft de wijk Aetsveld een eigen peil? Antwoord: Nee, het waterpeil in de wijk Aetsveld heeft hetzelfde peil als het hoofdvak van de polder. o Vraag: Is het ook mogelijk om de grens van het peilvak Carspelhof aan de oostkant te verleggen? Antwoord: Dat ligt niet 5/9
voor de hand, omdat daar een hoofdwatergang loopt die op het hogere peil moet blijven. 2.6 Waterkwaliteit en ecologie Eén van de belangrijkste indicatoren van de ecologische kwaliteit van sloten is de vegetatie. Als de vegetatie goed is ontwikkeld zijn er meestal ook goede leefomstandigheden voor vis en macrofauna (kleinere waterdiertjes). De situatie in het beheergebied van AGV is recent beoordeeld met een nieuw landelijk beoordelingssystem voor overige wateren. Daarbij wordt met name gekeken naar de soortensamenstelling (diversiteit, zeldzaamheid) en de bedekking met vegetatie. Aetsveld-oost scoort goed en behoort tot de mooiste polders in het beheergebied van AGV. De meeste sloten zijn helder met een goed ontwikkelde watervegetatie. Dat heeft vooral te maken met de bodemgesteldheid (kleiachtige, kalkrijke bodem die makkelijk fosfaat bindt) en ook met de aanwezigheid van kwel op sommige plekken. Opgemerkt wordt dat er veel variatie is in de polder. De ene sloot is beter ontwikkeld dan de andere. Langs de randen zie je i.h.a. de minder goed ontwikkelde plekken en zijn vaker kroos en algen aanwezig. Daarbij speelt het voedselrijkere inlaatwater uit de Vecht een rol. Er zijn aanwijzingen dat die goede ecologische kwaliteit onder druk staat. We zien dat aan het verdwijnen van meer zeldzame gevoelige soorten, terwijl algemene soorten meer voorkomen. Opvallend is ook dat de laatste jaren in de vegetatie opnamen vrij veel flab (algen) voorkomen, wat een teken is van een belasting met voedingsstoffen. Beleid van het waterschap (en de Europese Kaderrichtlijn Water) is er op gericht om achteruitgang te voorkomen en waar mogelijk te de kwaliteit verbeteren. Uit de analyses voor de polder blijkt dat er goede kansen zijn om de kwaliteit te verbeteren. Zeker in de Aetsveldse polder is dit de moeite waard. Kansrijke maatregelen zijn: - Het beperken van inlaatwater - Mestvrije oeverzones (minder dicht op de oever bemesten) - Verdiepen of baggeren van watergangen - Aanleg van flauwe, natuurvriendelijke oevers Dit zijn maatregelen die het waterschap niet zelfstandig kan uitvoeren. Het zijn vooral maatregelen die de landeigenaren zelf kunnen doen, bijvoorbeeld onder de noemer Agrarisch waterbeheer. Hiervoor komen binnenkort nieuwe subsidiemogelijkheden vanuit het Plattelands Ontwikkelingsplan (POP3-2016-2021). Om daar aanspraak op te kunnen maken moeten de agrariërs zich aansluiten bij gebiedscollectieven. 6/9
Pieter Kruiswijk vult aan: Het behouden van een goede waterkwaliteit is een uitdaging die de agrariërs aan moeten gaan. Ze hebben daar vanuit het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer de tijd voor tot 2027. Het waterschap wil daarin actief adviseren en participeren. Het waterschap werkt ook aan de randvoorwaarden, bijvoorbeeld via het baggeren van de Vecht, waardoor het inlaatwater schoner wordt. o Gevraagd wordt of agrariërs ook gebruik kunnen maken van het feit dat ze in zo n mooi en schoon gebied produceren? Antwoord Pieter: Ja, daar is men bijvoorbeeld bij Campina mee bezig. Agrarisch Nederland heeft een goede naam in China en Azië. Voor behoud van deze concurrentiepositie is het van belang dat punten als duurzame productie in een schone omgeving, weidegang etc. benut worden en dat de agrariërs daarmee een hoger prijs voor de melk kunnen krijgen. o Er wordt opgemerkt dat de ijsvogel ook in de polder voorkomt. Ook dat is een teken van een goede kwaliteit. o Er wordt gevraagd of er ook onderzoek wordt gedaan naar biezen en riet. De sloten groeien helemaal dicht. Wat is hiervan de oorzaak? Antwoord: ja dat zit ook in het vegetatie onderzoek. Dit is uiteraard geen ideale situatie. Andere waterplanten verdwijnen dan en voor vissen en andere organismen is het geen geschikt leefgebied. Ook hier speelt de beperkte diepte van de sloten een rol. o Er wordt opgemerkt dat er erg veel ganzen in de polder zijn. Die vreten veel kaal en zorgen voor veel mest. Spreker constateert dat AGV nu aan de agrariërs vraagt om maatregelen te nemen om de sloten schoon te maken en te houden, terwijl aan de ganzen niets wordt gedaan. Dat is dweilen met de kraan open. Hij vraagt wat AGV aan het ganzenprobleem denkt te doen. Pieter antwoordt dat dit ook voor AGV een zorgpunt is, waar we maar weinig invloed op hebben. Het speelt op meerdere plekken in het beheergebied. AGV pleit voor een aanpak door de provincies, maar er zijn ook groeperingen tegen het nemen van maatregelen. Mevrouw Kaas (lid algemeen bestuur) merkt op dat begin volgend jaar er verkiezingen zijn voor provincies en waterschappen. Een goed moment om het onderwerp aan te kaarten. o Pieter Kruiswijk stelt dat de aanwezigheid van ganzen niet betekent dat andere maatregelen geen zin meer hebben. In 2027 moeten de agrariërs aan Europese eisen voldoen. Het is belangrijk om daar nu mee te beginnen. Er komen nieuwe mogelijkheden voor Europese subsidie, met cofinanciering vanuit het waterschap, voor zogenaamde groenblauwe diensten. Denk bijvoorbeeld aan oeverinrichting en aanleg van diepere plekken, zoals destijds in het subsidieprogramma boeren als waterbeheerder van AGV. De agrarische natuurverenigingen zullen hiervoor gebiedscollectieven vormen die met voorstellen zullen komen. Het waterschap helpt hierbij. Het gaat daarbij ook om het vergroten van kennis en bewustwording over effecten van soms vrij eenvoudige maatregelen, zoals bijvoorbeeld het beperken van erfafspoeling. In de praktijk kan een sloot door erfafspoeling wel met 1000 vervuilingseenheden worden belast. 7/9
2.7 Samenvatting Als afsluiting van zijn presentatie herhaalt Jacques nog even de maatregelen en peilvoorstellen die zijn benoemd. Over sommige maatregelen zal nog nader overleg plaatsvinden met betrokken agrariërs, zoals bijvoorbeeld rondom de blokbemaling Merwede. o Gevraagd wordt of de watergangen vaker geschoond kunnen worden. Het wordt nu al twee keer per jaar gedaan, maar soms is drie keer nodig. Antwoord: Ja, we letten daar op en als er erg veel plantengroei is wordt al extra geschoond. Indien nodig kunt u daarover zelf ook contact met Waternet opnemen. o De heer Engele merkt op dat de watergang (voor afvoer uit de Horn) langs zijn percelen ten oosten van peilvak Carspelhof steeds breder wordt. De oevers kalven af. Er zijn dit jaar verschillende keren koeien in de sloot gevallen. De situatie is bekend bij Waternet (Eduard Wenneker). De heer Engele wil dat hier wat aan wordt gedaan. Jacques stelt voor een afspraak te maken om e.e.a. ter plekke te bekijken en te bespreken. o De heer Majoor merkt op dat hij vanavond niets heeft gehoord over de problematiek op het Volkstuincomplex. De waterafvoer is daar echt een probleem. De tuindersvereniging lift nu mee met de bemaling die door de Golfclub wordt bediend. Hij stelt dat de bemalingscapaciteit te klein is en vergroot moet worden. Antwoord: Uit de analyses blijkt niet dat de afvoercapaciteit te klein zou zijn en ook voldoet het peilvak aan de norm voor wateroverlast. Dit is echter theorie en het is goed om de praktijksituatie samen nader te bekijken en bespreken. Wellicht zijn er knelpunten in de afvoer, of vereist het tuinderscomplex een ander bemalingsregime dan de golfclub. Jacques maakt hier voor een afspraak met de heer Majoor. 3 Afsluiting en Vervolg Er wordt een verslag gemaakt van deze avond. Dat zal worden toegezonden aan de aanwezigen. Jacques vraagt daarvoor om de presentielijst in te vullen. De vervolgstappen zijn: - Nadere uitwerking van voorstellen van maatregelen. Daarover zal nog met diverse betrokkenen nader overleg worden gevoerd. - Opstellen van het concept Watergebiedsplan. Dat zal ter informatie worden toegezonden aan de aanwezigen die hun (email)adres hebben achtergelaten. - Het concept wordt aangeboden aan het bestuur van AGV. Het bestuur besluit of het concept ter inzage wordt gelegd (medio 2015). - Dan volgt de formele procedure van terinzagelegging, inspraak en vervolgens vaststelling door het waterschap (eind 2015). 8/9
Jacques sluit hierna het plenaire deel van de avond af. Hij bedankt iedereen voor zijn aanwezigheid en inbreng. Er is nog gelegenheid om met de vertegenwoordigers van Waternet en AGV van gedachten te wisselen. 9/9