Visvriendelijk waterbeheer. Aanleg vispassage bij renovatie gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost in Schalkwijk

Transcriptie

1 et Visvriendelijk waterbeheer Aanleg vispassage bij renovatie gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost in Schalkwijk

2

3 Visvriendelijk waterbeheer Aanleg vispassage bij renovatie gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost in Schalkwijk Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Provincie Utrecht Rijkswaterstaat 3 Visvriendelijk waterbeheer

4 Visvriendelijk waterbeheer 4

5 Uitwisseling van vissoorten mogelijk na aanleg vispassage Kerkeland De stuw van gemaal Kerkeland vormde een onneembare barrière voor vissen. Daarom heeft Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden bij de renovatie van de gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost een vispassage en een inzwemvoorziening voor bodemvissen aangelegd. Hierdoor kunnen vissen uit het Amsterdam-Rijnkanaal naar de poldersloten aan de zuidzijde van het kanaal zwemmen. Zo kunnen ze van diep, voedselrijk water naar ondiep rustig water zwemmen. Omgekeerd kunnen grote, volwassen vissen die in de poldersloten leven, nu naar het Amsterdam- Rijnkanaal zwemmen. De vispassage bij Kerkeland is de eerste passage tussen Rijkswater (Amsterdam-Rijnkanaal) en regionaal water (de poldersloten). Deze De Wit-vispassage is in eigen beheer ontwikkeld. Met de aanleg van de vispassage zijn drie knelpunten opgelost: Samenwerking De aanleg van de vispassage is mogelijk gemaakt door de samenwerking tussen drie overheden: provincie Utrecht, Rijkswaterstaat en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. De aanleg van de vispassage is een belangrijke ecologische maatregel, waardoor zowel de visstand in het Amsterdam-Rijnkanaal als in de poldersloten verbetert. Daarmee leveren de drie overheden een bijdrage aan de Europese eis om migratieknelpunten voor vissen op te heffen. Ieder heeft een derde van de kosten voor zijn rekening genomen. In deze uitgave vindt u een impressie van de renovatiewerkzaamheden, de aanleg van de vispassage en de inzwemvoorziening voor bodemvissen. de stuw is geen barrière meer voor vissen, door de aanleg van de vispassage; bodemvissen kunnen via de inzwemvoorziening langs het Amsterdam-Rijnkanaal de Kerkelandwetering bereiken; er is een grote doorzwemopening voor vissen in de damwand langs het Amsterdam-Rijnkanaal aangebracht waardoor ze eenvoudig de poldersloten in kunnen zwemmen. 5 Visvriendelijk waterbeheer

6 Visvriendelijk waterbeheer 6

7 Vispassage tweezijdig passeerbaar Het verschil in waterstand tussen het Amsterdam-Rijnkanaal en de Kerkelandwetering is erg groot (ruim één meter). Daarom bestaat deze De Wit-vispasage uit 22 kamers. In elke kamer overbruggen vissen vijf cm. Deze aan elkaar geschakelde kamers staan met elkaar in verbinding via (doorzwem)openingen. De openingen verspringen van elkaar waardoor het water minder snel door de kamers stroomt. Hierdoor ontstaan rustplaatsen voor vissen. Dit is belangrijk voor vissoorten die niet in één keer door de vispassage kunnen zwemmen. De randen van de openingen zijn afgerond, zodat passerende vissen zich niet beschadigen. De bodem van de kamers bestaat uit cement dat is opgevuld met gebroken steen. Dit vertraagt de stroomsnelheid bij de bodem. Bodemvissen (zoals de paling) en andere bodembewoners kunnen hierdoor ook gemakkelijker gebruik maken van de vispassage. In het Amsterdam-Rijnkanaal komen diverse vissoorten voor zoals baars, blankvoorn, brasem, kolblei, paling, snoekbaars en winde. In het kanaal hebben deze soorten te weinig mogelijkheden om zich voort te planten door gebrek aan delen met ondiep(er) water met een gevarieerde waterplantenbegroeiing. De vispassage is tweezijdig passeerbaar. Via de vispassage kunnen vissen uit het Amsterdam- Rijnkanaal de Kerkelandwetering bereiken en naar de achterliggende poldersloten, de Schalkwijkse Wetering en het Inundatiekanaal bij Honswijk zwemmen. Via de stuw en de vispassage kunnen vissen de tegengestelde route afleggen. De Wit-vispassage. 7 Visvriendelijk waterbeheer

8 Visvriendelijk waterbeheer 8

9 9 Visvriendelijk waterbeheer

10 Visvriendelijk waterbeheer 10

11 11 Visvriendelijk waterbeheer

12 Visvriendelijk waterbeheer 12

13 13 Visvriendelijk waterbeheer

14 Visvriendelijk waterbeheer 14

15 Inzwemvoorziening voor bodemvissen Langs de damwand van het Amsterdam- Rijnkanaal is een inzwemvoorziening (een flauwe helling) voor bodemvissen aangelegd. Deze helling is nodig, omdat de bodem van het Amsterdam-Rijnkanaal een stuk lager ligt dan de bodem van de Kerkelandwetering. Bodemvissen zoals paling kunnen vanaf de bodem van het Amsterdam-Rijnkanaal, via de helling, de bodem van de Kerkelandwetering bereiken. De helling is achter de bestaande damwand van het Amsterdam-Rijnkanaal aangebracht. Hiervoor is een tweede damwand achter de bestaande damwand geplaatst. Tussen beide damwanden is de flauwe helling aangebracht. Ter hoogte van de bodem van het Amsterdam-Rijnkanaal is een opening in de damwand gemaakt waardoor de bodemvissen de helling kunnen bereiken. Ook andere vissen kunnen nu eenvoudig de achterliggende polders bereiken via een grote doorzwemopening in de damwand langs het Amsterdam-Rijnkanaal. Voorheen was dat niet mogelijk, omdat het water door smalle spleten in de damwand aan- en afgevoerd werd. 15 Visvriendelijk waterbeheer

16 Visvriendelijk waterbeheer 16

17 17 Visvriendelijk waterbeheer

18 Visvriendelijk waterbeheer 18

19 Gemaal Kerkeland Gemaal Kerkeland bestaat uit een gemaal en een stuw. Het gemaal en de stuw waren technisch verouderd en zijn ingrijpend gerenoveerd. De stuw en het gemaal regelen de waterstand in een hectare groot gebied. De waterstand in het Amsterdam Rijnkanaal is lager dan de waterstand in de polder Honswijk. Om de waterstand in de polder op peil te houden ligt er een grote stuw in de Kerkelandwetering. Overtollig water uit de polder wordt door middel van deze stuw op het Amsterdam Rijnkanaal geloosd. Bij een tekort aan water pomt gemaal Kerkeland water vanuit het Amsterdam Rijnkanaal in het gebied. De oude vijzel (pomp) is vervangen door een visvriendelijk exemplaar. Hierbij is de instroomzijde zo vormgegeven dat schade aan vissen wordt voorkomen. De nieuwe vijzel heeft een maximale capaciteit van 60 m 3 per minuut (dat zijn ongeveer 100 emmers per seconde). Voor de stuw hangt een rooster dat voorkomt dat zwerfvuil in het Amsterdam-Rijnkanaal terecht komt. De grofvuilreiniger op de stuw haalt het vuil uit het water, zodat de wateraanen -afvoer niet worden belemmerd. Het gemaal, de stuw en de reiniger werken volledig automatisch en zijn op afstand te bedienen. 19 Visvriendelijk waterbeheer

20 Visvriendelijk waterbeheer 20

21 21 Visvriendelijk waterbeheer

22 Visvriendelijk waterbeheer 22

23 23 Visvriendelijk waterbeheer

24 Visvriendelijk waterbeheer 24

25 25 Visvriendelijk waterbeheer

26 Visvriendelijk waterbeheer 26

27 Gemaal Vuylcop-Oost Het oude gemaal Vuylcop-Oost is volledig vervangen. Het oude vijzelgemaal is gesloopt, het stelsel van watergangen is gewijzigd en er is een nieuw gemaal gebouwd. Dit nieuwe gemaal is grotendeels onder de grond geplaatst. Gemaal Vuylcop-Oost regelt de waterstand in de 224 hectare grote polder Vuylcop. De waterstand in deze polder is lager dan in het Amsterdam- Rijnkanaal. Overtollig water kan daarom niet via een stuw worden geloosd, maar moet worden opgepompt en afgevoerd naar het Amsterdam-Rijnkanaal. Het gemaal heeft een maximale capaciteit van 20 m 3 per minuut (dat zijn ongeveer 33 emmers per seconde). Meer informatie vindt u op: 27 Visvriendelijk waterbeheer

28 Visvriendelijk waterbeheer 28

29 29 Visvriendelijk waterbeheer

30 Visvriendelijk waterbeheer 30

31 Colofon Dit fotoboekje over de aanleg van een vispassage bij de renovatie van de gemalen Kerkeland en Vuylcop-Oost in Schalkwijk is een gezamenlijke uitgave van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, de provincie Utrecht en Rijkswaterstaat. Mei 2010 Contact Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Postbus GJ Houten T (030) Provincie Utrecht Postbus TH Utrecht T (030) Rijkswaterstaat Postbus MB Utrecht T (088) Oplage 75 exemplaren Realisatie en vormgeving Bruksvoort Design & Content

32