Panel Psychisch Gezien: peiling dwangtoepassingen Achtergronddocument bij de factsheet Herziene versie Trimbos-instituut, 2014
Inhoud Deel 1 Respons op de enquête 5 Deel 2 Tabellenboek bij bevindingen factsheet 11 Deel 3 De vragenlijst 59 3
Deel 1 Respons op de enquête Respons Aantal aangeschreven panelleden : 832 Aantal respondenten dwangpeiling : 528 Respons : 63% Om te kijken of er verschillen zijn tussen deze twee groepen zijn vragen uit de instroomvragenlijst gebruikt. De antwoorden hebben betrekking op de situatie van panelleden ten tijde van hun aanmelding bij het panel Psychisch Gezien. In de Tabellen 1 t/m 4 staat per kenmerk aangegeven of er een significant verschil bestaat. De analyses zijn gedaan na hercoderingen van de categorie "anders" bij de vragen over woonsituatie, aard psychische klachten en hoogst afgeronde opleiding. Overall zijn er meer overeenkomsten dan significante verschillen. Niettemin zijn er met name op sociodemografisch gebied ook verschillen (zie Tabel 1). Zo geldt voor degenen die de enquête hebben ingevuld dat zij vaker hoog opgeleid, vrouw en autochtoon zijn. Degenen die de enquête niet hebben ingevuld verblijven vaker in een RIBW of instelling (c.q. wonen minder vaak zelfstandig). De groepen zijn allebei gemiddeld 49 jaar en hebben in iets minder dan de helft van de gevallen kinderen. Qua psychische klachten komen de meeste problemen in beide groepen ongeveer even vaak voor. Uit Tabel 2 blijkt echter dat responders wel vaker last hebben van (manisch) depressieve klachten en een persoonlijkheidsstoornis. Non-responders hebben vaker korter dan een jaar psychische problemen vergeleken met responders en vaker in zeer sterke mate last van bijwerkingen van medicijnen. Tabel 3 laat zien dat beide groepen vanwege hun psychische klachten beperkingen ervaren op het gebied van wonen, werken/leren, sociale contacten of op een ander gebied. Non-responders ervaren wel minder vaak beperkingen in het werken/leren. Gelet op de situatie bij aanmelding zijn veel situaties of dagactiviteiten van toepassing op beide groepen (vrijwilligerswerk, betaald werk, cursus volgen, huisman/vrouw, werkloos, mantelzorg/zorg voor kinderen). Er is ook een aantal verschillen. De groep die de vragenlijst niet invulde, is bijvoorbeeld vaker met pensioen en heeft vaker een stage of werkervaringplek dan de groep die de vragenlijst wel invulde (zie Tabel 4). Tot slot is gekeken naar panelleden die zichzelf hebben aangemeld bij het panel Psychisch Gezien (vrije werving) en panelleden die zijn benaderd voor deelname via de betrokken instellingen (systematische werving). Uit deze analyses blijkt dat de vrije werving panelleden vaker responderen dan de systematische werving panelleden (73% versus 54%) 1. 1 Binnen de groep responders: 57% vrije werving en 43% systematische werving. Binnen de groep non-responders: 36% vrije werving en 64% systematische werving. 5
Tabel 1: socio-demografische kenmerken: non-respons (N=304) versus respons (N=528) Socio-demografische kenmerken Non-respons Respons Toets (df) (NR) (R) p waarde Geslacht (n=827) - Man 47% 35% Χ 2 =10.7 (1) - Vrouw 53% 65% p=0.001 Leeftijd (n=814) - Gemiddelde (SD) 45.9 (12.4) 46.0 (11.5) t=-0.1 (812) p=0.94 Nationaliteit (n=805) - Autochtoon (CBS definitie) - Allochtoon Kinderen (n=829) - Ja - Nee Woonsituatie (n=829) - In (appartement van) instelling - Bij ouders - Zelfstandig; alleen - Zelfstandig; met partner - Zelfstandig; met partner, kind(eren) - Zelfstandig; met kind(eren) - Anders 76% 24% 42% 58% 21% 3% 44% 15% 12% 4% 2% 87% 13% 45% 55% 11% 2% 46% 18% 13% 5% 4% Χ 2 =15.9 (1) p<0.001 Χ 2 =0.4 (1) p=0.53 Χ 2 =18.6 (6) p<0.01 Richting R vaker vrouw R vaker autochtoon NR vaker woonachtig in instelling / c.q. minder vaak zelfstandig Zelfstandig wonen (n=805) - Ja (alleen, met kind(eren) en/of partner) - Nee (bij ouders, in instelling) Verblijf in RIBW (n=827) - Ja - Nee 76% 24% 14% 86% 86% 14% 8% 92% Χ 2 =13.6 (1) p<0.001 Χ 2 =7.1 (1) p<0.01 NR vaker niet zelfstandig NR vaker verblijf in RIBW Verblijf in instelling (n=828) - Ja - Nee 9% 91% 6% 94% Χ 2 =1.8 (1) p=0.18 Hoogst afgeronde opleiding (n=829) - Weinig tot geen - Lager onderwijs - LBO/VBO - MAVO - MBO - HA- VO/HBS/VWO/gymnasium - HBO - WO - Anders 7% 9% 23% 14% 15% 13% 11% 5% 3% 2% 4% 12% 14% 15% 16% 22% 12% 2% Χ 2 =60.5 (8) p<0.001 R vaker HBO en WO en minder vaak weinig/geen opleiding, lager onderwijs en LBO/VBO Hoogst afgeronde opleiding (n=829) CBS indeling - Laag - Middelbaar - Hoog - Anders 53% 28% 17% 3% 32% 31% 35% 2% Χ 2 =44.3 (3) p<0.001 R vaker hoog en minder vaak laag opgeleid 6
Tabel 2: psychische klachten: non-respons (N=304) versus respons (N=528) Psychische klachten Meerdere psychische klachten - Ja (>1) - Nee (1) - Gemiddeld aantal Angsten (n=824) - Ja - Nee Depressie (n=824) - Ja - Nee Verslavingsproblemen (n=824) - Ja - Nee Psychosen (n=824) - Ja - Nee Schizofrenie (n=824) - Ja - Nee Manisch depressief (n=824) - Ja - Nee Autisme (n=824) - Ja - Nee Persoonlijkheidsstoornis (n=824) - Ja - Nee Eetproblemen (n=824) - Ja - Nee Anders (n=824) - Ja - Nee Duur van de klachten (n=836) - langer dan 2 jaar - korter dan 2 jaar Nonrespons (NR) 37% 63% 1.7 42% 58% 33% 67% 8% 92% 16% 84% 8% 92% 15% 85% 3% 97% 15% 85% 5% 95% 19% 81% 94% 6% Respons (R) 51% 49% 1.9 45% 55% 42% 58% 7% 93% 16% 84% 8% 92% 22% 78% 6% 94% 23% 77% 7 % 93% 17% 83% 96% 4% Toets (df) p waarde Χ 2 =14.1 (1) p<0.001 Mann Whitney U-test p<0.001 Χ 2 =0.3 (1) p=0.56 Χ 2 =6.5 (1) p<0.05 Χ 2 =0.1 (1) p=0.76 Χ 2 =0.05 (1) p=0.83 Χ 2 =0.1 (1) p=0.78 Χ 2 =5.7 (1) p<0.05 Χ 2 =2.3 (1) p=0.13 Χ 2 =6.6 (1) p=0.01 Χ 2 =1.3 (1) p=0.25 Χ 2 =1.1 (1) p=0.31 Χ 2 =2.1 (1) p=0.15 Richting NR minder vaak meerdere psychische klachten R meerdere psychische klachten R vaker een depressie R vaker manisch depressief R vaker een persoonlijkheidsstoornis Duur van de klachten (n=836) - langer dan 1 jaar - korter dan 1 jaar Mentale gezondheid: MHI-5 (n=801) - Gemiddelde (SD) Mentale gezondheid: MHI-5 (n=801) - Mentaal gezond - Mentaal niet gezond 95% 5% 53.0 (21.4) 35% 65% 98% 2% 51.5 (21.6) 32% 68% Χ 2 =8.6 (1) p<0.01 Mann Whitney U-test p=0.34 t=0.96 (799) p=0.34 Χ 2 =0.6 (1) p=0.44 NR vaker korter dan 1 jaar klachten 7
Hulp afgelopen jaar (n=831) - Ja - Nee 86% 14% 88% 12% Χ 2 =1.5 (1) p=0.23 Medicijngebruik voor psychische klachten (n=829) - Ja - Nee 85% 15% 87% 13% Χ 2 =1.0 (1) p=0.31 Beperkingen dagelijkse leven door bijwerking (n=706) - Helemaal niet/geen bijwerkingen - In enige mate - Nogal - In sterke mate - In zeer sterke mate 32% 43% 13% 7% 6% 27% 50% 16% 5% 2% Χ 2 =12.4 (4) p<0.05 NR vaker in zeer sterke mate beperkingen 8
Tabel 3: beperkingen: non-respons (N=304) versus respons (N=528) Beperkingen Beperkingen in wonen (n=785) - Ja - Nee Beperkingen in werken en/of leren (n= 787) - Ja - Nee Beperkingen in sociale contacten (n= 801) - Ja - Nee Andere beperkingen (n=832) - Ja - Nee/onbekend Beperkingen op minimaal één levensgebied (n=824) - Ja - Nee (deels) arbeidsongeschikt (n=811) - Ja - Nee Non-respons (NR) 48% 52% 78% 22% 72% 28% 11% 89% 89% 11% 72% 28% Respons (R) 46% 54% 85% 15% 74% 26% 14% 86% 91% 9% 73% 27% Toets (df) p waarde Χ 2 =0.1 (1) p=0.75 Χ 2 =6.7 (1) p=0.01 Χ 2 =0.6 (1) p=0.45 Χ 2 =1.0 (1) p=0.31 Χ 2 =6.1 (1) p=0.31 Χ 2 =0.003 (1) p=0.96 Richting NR minder vaak beperkingen in werken en/of leren 9
Tabel 4: Dagbesteding a (N=528) en overige kenmerken: non-respons (N=304) versus respons Dagbesteding en overige kenmerken School/leren - Ja - Nee Training/cursus volgen - Ja - Nee Betaald werk - Ja - Nee Vrijwilligerswerk - Ja - Nee Stage of werkervaringplek - Ja - Nee Werkloos/werkzoekend - Ja - Nee (deels) arbeidsongeschikt b - Ja - Nee Huisvrouw/man - Ja - Nee AOW/ (vervroegd) pensioen - Ja - Nee Mantelzorg/zorg kinderen - Ja - Nee Anders - Ja - Nee Ervaringsdeskundige in een GGZ instelling (n=822) - Ja - Nee Non-respons (NR) 4% 956 9% 91% 16% 84% 30% 67% 4% 96% 7% 93% 38% 62% 10% 90% 6% 94% 4% 96% 10% 90% 91% 9% Respons (R) 4% 96% 12% 88% 18% 88% 35% 65% 2% 98% 6% 94% 45% 55% 13% 87% 3% 97% 6% 94% 10% 90% 90% 10% Toets (df) p waarde Χ 2 =0.2 (1) p=0.65 Χ 2 =1.2 (1) p=0.27 Χ 2 =0.7 (1) p=0.39 Χ 2 =2.3 (1) p=0.13 Χ 2 =4.2 (1) p<0.05 Χ 2 =0.4 (1) p=0.55 Χ 2 =4.3 (1) p<0.05 Χ 2 =1.3 (1) p=0.26 Χ 2 =5.3 (1) p<0.05 Χ 2 =1.7 (1) p=0.19 Χ 2 =0.02 (1) p=0.90 Χ 2 =0.2 (1) p=0.67 Richting NR vaker stage of werkervaringplek R vaker (deels) arbeidsongeschikt NR vaker met pensioen Ervaringdeskundige in een andere instelling c (n=7) - Ja - Nee Lid van cliënten/patiënten vereniging (n=824) - Ja - Nee 0% 100% 24% 76% 20% 80% 34% 66% Geen toets i.v.m. te lage n Χ 2 =10.0 (1) p<0.01 R vaker lid a In de instroomvragenlijst is aan panelleden gevraag welke omschrijving past bij hun situatie op dat moment. Hierbij konden panelleden meerdere antwoordmogelijkheden aankruisen (van school/leren tot mantelzorg). Deze vraag is ingevuld door 821 panelleden. b Bij deze vraag gaat het om een omschrijving van de huidige situatie en is het percentage dat aangeeft (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt te zijn lager dan de vraag waarbij specifiek naar arbeidsongeschiktheid gevraagd wordt. Mogelijk komt dat doordat meerdere beschrijvingen van toepassing waren en ze een keuze hebben gemaakt. Een panellid dat een cursus volgt en vrijwilligerswerk doet bijvoorbeeld, kruist deze omschrijvingen aan en geeft dan wellicht niet ook aan dat de omschrijving "arbeidsongeschikt" past bij de huidige situatie. c Het aantal panelleden die deze vraag hebben beantwoord is laag, omdat deze vraag in 2012 is toegevoegd aan de instroomvragenlijst. Van de panelleden die zich voor die tijd hebben aangemeld, is het antwoord op de vraag om die reden onbekend. 10
Deel 2 Tabellenboek bij bevindingen factsheet NB!!! Opmerkingen voorafgaand aan de uitwerking van de tabellen die hierna volgen. In de tabellen worden relevante vragen inclusief antwoordcategorieën getoond. Hierbij gelden voor de antwoordcategorieën de volgende regels: Staat voor de categorieën een letter, dan betreft het een vraag waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn Staat voor de categorieën een cijfer, dan betreft het een vraag waarop slechts één antwoord kan worden gegeven. In de kruistabellen waarbij een Chi-kwadraat toets is uitgevoerd, is in de cellen ook steeds het Standardized Residual (Std. Residual) te zien. Dit cijfer laat het belang zien van de betreffende cel voor de Χ 2 -waarde. Het cijfer geeft aan hoeveel standaarddeviaties de geobserveerde celwaarde afwijkt van de verwachte waarde. Hierdoor is eenvoudig vast te stellen welke cellen het meest bijdragen aan een statistisch significant toetsresultaat. 11
Ervaring met dwangtoepassingen Onderwerp Ooit te maken gehad met een dwangmaatregel? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 4. Heeft u ervaring met één of meer van de volgende dwangtoepassingen? (meerdere antwoorden mogelijk) a. Ja, met een dwangopname vanuit thuissituatie (u verbleef niet in een instelling en bent in een noodsituatie tegen uw wil opgenomen) b. Ja, met een dwangopname vanuit verblijf in een instelling (u verbleef bijvoorbeeld eerst vrijwillig en later werd dit omgezet naar een gedwongen verblijf met een IBS of RM) c. Ja, met separatie (insluiting in een separeerverblijf) d. Ja met afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) e. Ja, met afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) f. Ja, met dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) g. Ja, met toediening van vocht en/of voeding onder dwang h. Ja, met fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) i. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen, maar wel bijna; dwangtoepassing kon nog op tijd voorkomen worden j. Nee, geen ervaring met de genoemde dwangmaatregelen in acute noodsituaties maar wel ervaring met andere dwangtoepassingen in het kader van dwangbehandeling k. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen 2. Bent u ooit opgenomen geweest in een GGZ instelling? 1. Ja, zowel gedwongen als vrijwillig. Laatste opname was in (vul jaartal in) 2. Ja, alleen vrijwillig Laatste opname was in (vul jaartal in) 3. Ja, alleen gedwongen. Laatste opname was in (vul jaartal in) 4. Nee 32. Welke dwangmaatregel was dit? (over de laatst opgelegde maatregel) 1. Dwangopname vanuit thuissituatie 2. Dwangopname vanuit verblijf in een instelling 3. Separatie (insluiting in een separeerverblijf) 4. Afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) 5. Afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) 6. Dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) 7. Toediening van vocht en/of voeding onder dwang 8. Fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) Reden voor includeren van meerdere items Vraag 4 is hier de hoofdvariabele. De vragen 2 en 32 zijn meegenomen omdat sommige mensen bij vraag 4 niet aangeven gedwongen opgenomen te zijn geweest (opties a en b), terwijl ze dit bij vraag 2 en/of vraag 32 (antwoordopties a en b) wel aangeven. Door de drie vragen te combineren ontstaat het meest complete beeld. Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Mensen met een dwangervaring Mensen zonder dwangervaring 4a=Ja OF 4b=Ja OF 4c=Ja OF 4d=Ja OF 4e=Ja OF 4f=Ja OF 4g=Ja OF 4h=Ja OF 2=1 OF 2=3 OF 32>0 Uitkomsten Als aan de peiling is deelgenomen EN iemand voldoet niet aan de criteria in de kolom hiernaast (mensen met dwangervaring), dan valt iemand in deze groep. 12
Onderwerp Ooit gedwongen opgenomen? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 4. Heeft u ervaring met één of meer van de volgende dwangtoepassingen? (meerdere antwoorden mogelijk) a. Ja, met een dwangopname vanuit thuissituatie (u verbleef niet in een instelling en bent in een noodsituatie tegen uw wil opgenomen) b. Ja, met een dwangopname vanuit verblijf in een instelling (u verbleef bijvoorbeeld eerst vrijwillig en later werd dit omgezet naar een gedwongen verblijf met een IBS of RM) c. Ja, met separatie (insluiting in een separeerverblijf) d. Ja met afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) e. Ja, met afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) f. Ja, met dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) g. Ja, met toediening van vocht en/of voeding onder dwang h. Ja, met fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) i. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen, maar wel bijna; dwangtoepassing kon nog op tijd voorkomen worden j. Nee, geen ervaring met de genoemde dwangmaatregelen in acute noodsituaties maar wel ervaring met andere dwangtoepassingen in het kader van dwangbehandeling k. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen 2. Bent u ooit opgenomen geweest in een GGZ instelling? 1. Ja, zowel gedwongen als vrijwillig. Laatste opname was in (vul jaartal in) 2. Ja, alleen vrijwillig Laatste opname was in (vul jaartal in) 3. Ja, alleen gedwongen. Laatste opname was in (vul jaartal in) 4. Nee 32. Welke dwangmaatregel was dit? (over de laatst opgelegde maatregel) 1. Dwangopname vanuit thuissituatie 2. Dwangopname vanuit verblijf in een instelling 3. Separatie (insluiting in een separeerverblijf) 4. Afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) 5. Afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) 6. Dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) 7. Toediening van vocht en/of voeding onder dwang 8. Fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) Reden voor includeren van meerdere items In alledrie de vragen is specifiek uitgevraagd of iemand wel eens gedwongen is opgenomen. Combinatie van de drie items levert het meest complete plaatje op. Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Wel gedwongen opgenomen Niet gedwongen opgenomen 4a=Ja OF 4b=Ja OF 2=1 OF 2=3 OF 32<3 Als aan de peiling is deelgenomen EN iemand heeft geen "Ja" gescoord op de items in de kolom hiernaast (mensen met dwangervaring), dan valt iemand in deze groep. Uitkomsten 13
Onderwerp Ooit te maken gehad met M&M? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 4. Heeft u ervaring met één of meer van de volgende dwangtoepassingen? (meerdere antwoorden mogelijk) a. Ja, met een dwangopname vanuit thuissituatie (u verbleef niet in een instelling en bent in een noodsituatie tegen uw wil opgenomen) b. Ja, met een dwangopname vanuit verblijf in een instelling (u verbleef bijvoorbeeld eerst vrijwillig en later werd dit omgezet naar een gedwongen verblijf met een IBS of RM) c. Ja, met separatie (insluiting in een separeerverblijf) d. Ja met afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) e. Ja, met afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) f. Ja, met dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) g. Ja, met toediening van vocht en/of voeding onder dwang h. Ja, met fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) i. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen, maar wel bijna; dwangtoepassing kon nog op tijd voorkomen worden j. Nee, geen ervaring met de genoemde dwangmaatregelen in acute noodsituaties maar wel ervaring met andere dwangtoepassingen in het kader van dwangbehandeling k. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen 32. Welke dwangmaatregel was dit? (over de laatst opgelegde maatregel) 1. Dwangopname vanuit thuissituatie 2. Dwangopname vanuit verblijf in een instelling 3. Separatie (insluiting in een separeerverblijf) 4. Afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) 5. Afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) 6. Dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) 7. Toediening van vocht en/of voeding onder dwang 8. Fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) Reden voor includeren van meerdere items In alletwee de vragen is specifiek uitgevraagd of iemand wel eens met M&M te maken heeft gehad. Combinatie van de twee items levert het meest complete plaatje op. Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Wel ervaring met M&M Geen ervaring met M&M 4c=Ja OF 4d=Ja OF 4e=Ja OF 4f=Ja OF 4g=Ja OF 4h=Ja OF 32>2 Uitkomsten 4c=Nee EN 4d=Nee EN 4e=Nee EN 4f=Nee EN 4g=Nee EN 4h=Nee EN 32<3 14
Onderwerp In welke mate worden de verschillende M&M toegepast? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 4. Heeft u ervaring met één of meer van de volgende dwangtoepassingen? (meerdere antwoorden mogelijk) a. Ja, met een dwangopname vanuit thuissituatie (u verbleef niet in een instelling en bent in een noodsituatie tegen uw wil opgenomen) b. Ja, met een dwangopname vanuit verblijf in een instelling (u verbleef bijvoorbeeld eerst vrijwillig en later werd dit omgezet naar een gedwongen verblijf met een IBS of RM) c. Ja, met separatie (insluiting in een separeerverblijf) d. Ja met afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) e. Ja, met afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) f. Ja, met dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) g. Ja, met toediening van vocht en/of voeding onder dwang h. Ja, met fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) i. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen, maar wel bijna; dwangtoepassing kon nog op tijd voorkomen worden j. Nee, geen ervaring met de genoemde dwangmaatregelen in acute noodsituaties maar wel ervaring met andere dwangtoepassingen in het kader van dwangbehandeling k. Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen Niet gekeken naar antwoordcategorieën a, b, i, j en k. Het gaat hier uitlsuitend om de M&M. Onderscheiden groepen nv.t. Uitkomsten Zie volgende pagina 15
16
De laatst opgelegde dwangmaatregel Onderwerp Hoe lang geleden? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 31. Wanneer is er voor het laatst vanwege een noodsituatie een dwangmaatregel bij u toegepast? 1. Afgelopen jaar 2. Een jaar tot vijf jaar geleden 3. Vijf jaar of langer geleden Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Uitkomsten 17
Onderwerp Laatst opgelegde dwangmaatregel: hoe vaak gaat het alleen om een gedwongen opname en in welke mate worden de M&M toegepast? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 32. Welke dwangmaatregel was dit? 1. Dwangopname vanuit thuissituatie 2. Dwangopname vanuit verblijf in een instelling 3. Separatie (insluiting in een separeerverblijf) 4. Afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) 5. Afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) 6. Dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) 7. Toediening van vocht en/of voeding onder dwang 8. Fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Uitkomsten 18
Onderwerp Laatst opgelegde dwangmaatregel: de duur van M&M. Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met een M&M als laatst opgelegde dwangmaatregel (n=91) Relevante items in de vragenlijst 32. Welke dwangmaatregel was dit? 1. Dwangopname vanuit thuissituatie 2. Dwangopname vanuit verblijf in een instelling 3. Separatie (insluiting in een separeerverblijf) 4. Afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) 5. Afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) 6. Dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) 7. Toediening van vocht en/of voeding onder dwang 8. Fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) 33. Hoe lang duurde deze dwangmaatregel? 1. 1 dag 2. 2 dagen 3. 3 dagen 4. 4 dagen 5. 5 dagen 6. 6 dagen 7. 7 dagen 8. 1 4 weken 9. 1 3 maanden 10. 3 6 maanden 11. 6 maanden of langer 12. Ik weet het niet meer Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen Vanuit vraag 32 een selectie gemaakt met de respondenten die M&M opgelegd hebben gekregen (32>2). De duur-antwoordcategorieën (vraag 33) zijn teruggebracht tot: 1. 1 t/m 7 dagen (33=1 t/m 33=7) 2. Langer dan 7 dagen (33=8 t/m 33=11) 3. Ik weet het niet meer (33=12) Onderscheiden groepen Uitkomsten Commentaar: Een grote groep respondenten (33%) geeft aan dat de M&M langer dan 7 dagen heeft geduurd. Dit is een hoog percentage, aangezien het wettelijk gezien op nul zou moeten liggen. In de fact sheet wordt dit percentage gerelativeerd, met name omdat de wet wel toestaat dat m&m na 7 dagen omgezet worden in dwangbehandeling. Het is voorstelbaar dat individuele respondenten deze overgang niet (meer) bewust hebben meegewogen in hun antwoord. Gezien het belang van deze bevinding is hieronder per dwangmaatregel weergegeven hoe lang deze duurde voor de betrokken respondenten. 19
20 Commentaar: In de meeste gevallen is separatie (30% van de 89) of dwangmedicatie (10% van de 89) toegepast. Nemen we de separaties apart omdat deze het meest voorkomen en bovendien over het algemeen als de meest ingrijpende maatregel beschouwd worden, dan blijkt dat een kwart van de betrokkenen aangeeft dat deze langer dan 7 dagen geduurd heeft. Dat betreft dus weliswaar een lager percentage dan wat gevonden is bij de duur van maatregelen in het algemeen (33%), maar is nog altijd substantieel te noemen.
Onderwerp Inspraak Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 35. Had u inspraak in de keuze van de laatst opgelegde dwangmaatregel (mocht u bijvoorbeeld kiezen uit verschillende vormen van dwangmaatregelen of kiezen hoe lang de dwangmaatregel toegepast zou worden)? 1. Ja, voldoende 2. Ja, maar niet voldoende 3. Nee, helemaal niet Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Uitkomsten Commentaar: Naar de mate van inspraak is verder gekeken. Twee groepen zijn met elkaar vergeleken: mensen waarbij de laatste dwangervaring (relatief) recent is geweest (0 tot 5 jaar geleden) en mensen waarbij de ervaring 5 jaar of langer geleden is opgedaan. Deze info is in de eerstvolgende tabel opgenomen. 21
Onderwerp Inspraak Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 31. Wanneer is er voor het laatst vanwege een noodsituatie een dwangmaatregel bij u toegepast? 1. Afgelopen jaar 2. Een jaar tot vijf jaar geleden 3. Vijf jaar of langer geleden 35. Had u inspraak in de keuze van de laatst opgelegde dwangmaatregel (mocht u bijvoorbeeld kiezen uit verschillende vormen van dwangmaatregelen of kiezen hoe lang de dwangmaatregel toegepast zou worden)? 1. Ja, voldoende 2. Ja, maar niet voldoende 3. Nee, helemaal niet Reden voor includeren van meerdere items De tweede variabele (vraag 31) is hier gebruikt om een indeling in twee groepen te kunnen maken (zie "Onderscheiden groepen" voor meer info). Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Recente dwangervaring (tot 5 jaar geleden) Oudere dwangervaring (5 jaar of langer geleden) 31<3 31=3 Uitkomsten 22
Commentaar: De beide groepen verschillen significant. Mensen met een meer recente dwangervaring zeggen relatief vaak dat zij wel inspraak hebben gehad, maar dat deze inspraak onvoldoende was. Het lijkt er dus op dat de laatste jaren meer inspraak geboden wordt in de zorg, maar dat dit nog altijd onvoldoende is in de ogen van veel betrokkenen. 23
Onderwerp Hoe is de laatst opgelegde maatregel ervaren? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 37. Hoe heeft u de laatst opgelegde dwangmaatregel ervaren? 1. Heel positief 2. Positief 3. Positief én negatief 4. Negatief 5. Heel negatief Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen De antwoordcategorieën zijn van vijf teruggebracht naar drie. Mede om een verdere analyse in de verdeling (via de Pearson Chi-kwadraat toets) beter uit te kunnen voeren. De volgende drie categorieën zijn hierdoor ontstaan: 1. (Heel) positief 2. Positief en negatief 3. (Heel) negatief Onderscheiden groepen n.v.t Uitkomsten 24
Onderwerp Hoe is de laatst opgelegde maatrgel ervaren? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 31. Wanneer is er voor het laatst vanwege een noodsituatie een dwangmaatregel bij u toegepast? 1. Afgelopen jaar 2. Een jaar tot vijf jaar geleden 3. Vijf jaar of langer geleden 37. Hoe heeft u de laatst opgelegde dwangmaatregel ervaren? 1. Heel positief 2. Positief 3. Positief én negatief 4. Negatief 5. Heel negatief Reden voor includeren van meerdere items De tweede variabele (vraag 31) is hier gebruikt om een indeling in twee groepen te kunnen maken (zie "Onderscheiden groepen" voor meer info). Overige opmerkingen De antwoordcategorieën voor vraag 37 zijn van vijf teruggebracht naar drie. Mede om een verdere analyse in de verdeling (via de Pearson Chi-kwadraat toets) beter uit te kunnen voeren. De volgende drie categorieën zijn hierdoor ontstaan: 1. (Heel) positief 2. Positief en negatief 3. (Heel) negatief Onderscheiden groepen Recente dwangervaring (tot 5 jaar geleden) Oudere dwangervaring (5 jaar of langer geleden) 31<3 31=3 Uitkomsten 25
26 Commentaar: De mensen in de groep met een recente dwangervaring blijken de dwangmaatregel relatief vaak als (heel) positief te hebben ervaren (25% binnen de groep met recente ervaringen tegen 13% binnen de groep met oudere ervaringen). Let wel, de overgrote meerderheid heeft de maatregel als negatief ervaren ofwel ziet zowel positieve als negatieve kanten.
Onderwerp Hoe is de laatst opgelegde maatregel ervaren? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 43. Heeft dwangtoepassing volgens u achteraf ook voordelen gehad op sommige gebieden? 1. Nee, dwangtoepassing heeft alleen nadelen 2. Ja, namelijk (meerdere antwoorden mogelijk): a. Voor de rust op de afdeling b. Voor mijn eigen veiligheid c. Voor de veiligheid van medecliënten d. Voor de veiligheid van personeel e. Voor de veiligheid van anderen (bijv. familie, vrienden, mensen op straat) f. Voor mijzelf om tot rust te komen g. Voor mijn herstel h. Voor mijn psychische gezondheid i. Voor de psychische gezondheid van medecliënten j. Voor de psychische gezondheid van personeel k. Voor de psychische gezondheid van anderen (bijv. familie, vrienden, mensen op straat) l. Om een andere reden Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen n.v.t Uitkomsten 27
28
29
30
Onderwerp Veranderingen in de toepassing van dwang binnen de GGZ? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 19. Merkt u dat er de laatste jaren iets is veranderd in de toepassing van dwang in de GGZ? 1. Ja, het is beter geworden 2. Ja, het is slechter geworden 3. Nee, alles is hetzelfde gebleven Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen n.v.t Uitkomsten 31
Onderwerp Interactie met personeel: aantal contactmomenten en voldoende rekening houden met wensen en behoeften. Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 38. Heeft het personeel over het algemeen voldoende rekening gehouden met uw wensen en behoeften gedurende de periode(s) van dwangtoepassing? 1. Ja 2. Nee 39. Heeft u volgens u voldoende contact gehad met het personeel gedurende de periode(s) van dwangtoepassing? 1. Ja 2. Nee Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen n.v.t Uitkomsten 32
Onderwerp Interactie met personeel: bespreken van het doel van een dwangmaatregel met de begeleider/behandelaar. Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 40. Heeft uw behandelaar of begeleider ooit met u besproken wat het doel is van dwangmaatregelen? (meerdere antwoorden mogelijk) a. Ja, nadat dwang is toegepast is het doel hiervan met mij besproken b. Ja, al voordat dwang is toegepast is het doel hiervan met mij besproken c. Nee, het doel van dwang is nooit met mij besproken Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen Dit item is in de dataset gehercodeerd, zodat de resultaten in één frequentietabel kunnen worden ondergebracht. Er waren namelijk meerdere antwoorden tegelijk mogelijk, maar het bleek dat alleen de antwoordcategorieën 1 en 2 tegelijk werden ingevuld. De nieuwe variabele bevat dus de volgende antwoordcategorieën: a. Ja, nadat dwang is toegepast is het doel hiervan met mij besproken b. Ja, al voordat dwang is toegepast is het doel hiervan met mij besproken c. Ja, zowel voor- als achteraf is het doel hiervan met mij besproken d. Nee, het doel van dwang is nooit met mij besproken Onderscheiden groepen n.v.t Uitkomsten 33
Onderwerp Interactie met personeel: globaal bespreken van een dwangmaatregel met de begeleider/behandelaar. Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Respondenten met dwangervaringen (n=242) Relevante items in de vragenlijst 41. Had u na een periode van dwang een gesprek met uw behandelaar of begeleider over deze dwangtoepassing? (bijvoorbeeld over de aanleiding, uw ervaringen en hoe herhaling voorkomen kan worden) 1. Altijd 2. Vaak 3. Soms 4. Nooit 42. Hoe tevreden was u met dit gesprek/deze gesprekken? 1. Heel tevreden 2. Tevreden 3. Tevreden en ontevreden 4. Ontevreden 5. Heel ontevreden Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen Voor vraag 42 bestaat de respondentengroep uit alle mensen die NIET met "Nooit" hebben geantwoord op vraag 41. Onderscheiden groepen n.v.t Uitkomsten 34
Onderwerp Mening over dwangtoepassingen: stellingen Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 8. Separatie (iemand afzonderen en opsluiten op een separeerverblijf) is soms noodzakelijk 1. Mee eens 2. Mee oneens 9. Dwang mag alleen worden toegepast als de cliënt heeft mogen kiezen uit verschillende dwangmaatregelen 1. Mee eens 2. Mee oneens 10. Als de zorg goed is, zijn dwangmaatregelen niet nodig 1. Mee eens 2. Mee oneens 11. Dwangmaatregelen hebben ook voordelen 1. Mee eens 2. Mee oneens Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen n.v.t Uitkomsten 35
36
Onderwerp Mening over dwangtoepassingen: stellingen (vergelijking tussen mensen met en mensen zonder dwangervaringen) Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 11. Dwangmaatregelen hebben ook voordelen 1. Mee eens 2. Mee oneens Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen Deze vergelijking is voor allevier de stellingen gemaakt, maar hier wordt alleen de stelling weergegeven waarvoor de Chi-kwadraat toets een significant resultaat oplevert. Onderscheiden groepen Mensen met een dwangervaring Mensen zonder dwangervaring Zie pagina 5 voor de wijze waarop deze groep is aangemaakt. Uitkomsten Zie pagina 5 voor de wijze waarop deze groep is aangemaakt. 37
38
Onderwerp Mening over dwangtoepassingen: welke maatregelen kunnen blijven bestaan? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 29. Welke dwangmaatregelen kunnen wat u betreft binnen de GGZ blijven bestaan? (meerdere antwoorden mogelijk) a. Dwangopname vanuit thuissituatie b. Dwangopname vanuit verblijf in een instelling c. Separatie (insluiting in een separeerverblijf) d. Afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) e. Afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) f. Dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) g. Toediening van vocht en/of voeding onder dwang h. Fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) i. Geen enkele: alle bovengenoemde dwangmaatregelen moeten worden afgeschaft Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Uitkomsten 39
40
41
Onderwerp Mening over dwangtoepassingen: hoe zinvol zijn alternatieve interrventies? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 12. t/m 18. Hoe zinvol zijn de volgende interventies? Signaleringsplan Crisiskaart Zelfbindingsverklaring Familie/naastbetrokkenen inschakelen Intensievere zorg 1-op-1 begeleiding (Nood)medicatie Stressmeter Comfortroom Begeleiding bij leren omgaan met agressie Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen Uitkomsten 1. Erg zinvol 2. Redelijk zinvol 3. Weinig zinvol 4. Niet zinvol 5. Geen mening 42
43
44
Onderwerp Mening over dwangtoepassingen: hoe zinvol zijn alternatieve interrventies? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 12. t/m 18. Hoe zinvol zijn de volgende interventies? Signaleringsplan Crisiskaart Zelfbindingsverklaring Familie/naastbetrokkenen inschakelen Intensievere zorg 1-op-1 begeleiding (Nood)medicatie Stressmeter Comfortroom Begeleiding bij leren omgaan met agressie Antw cat.; 1. Erg zinvol 2. Redelijk zinvol 3. Weinig zinvol 4. Niet zinvol 5. Geen mening Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen Deze vergelijking is voor alle items gemaakt, maar hier worden alleen de items weergegeven waarvoor de Chikwadraat toets een significant resultaat oplevert. Onderscheiden groepen Mensen met een dwangervaring Mensen zonder dwangervaring Zie pagina 5 voor de wijze waarop deze groep is aangemaakt. Uitkomsten Zie pagina 5 voor de wijze waarop deze groep is aangemaakt. 45
46
47
Commentaar: Voor vier items worden significante toetsresultaten gevonden: signaleringsplan betrekken van familie/naastbetrokkeken intensieve zorg (nood)medicatie Steeds wordt hetzelfde patroon gevonden. De groep zonder dwangervaring oordeelt namelijk: a. minder 'pessimistisch' over de zinvolheid van de interventie (antwoordt minder vaak "weinig tot niet zinvol" dan verwacht in het geval van een neutrale verdeling) b. vaker terughoudend dan de groep met dwangervaringen; ze hebben vaker geen mening dan op basis van een neutrale verdeling verwacht kan worden. 48
Onderwerp Ervaring met alternatieve interventies. Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 12. t/m 18. Zijn de volgende interventies wel eens toegepast? Signaleringsplan Crisiskaart Zelfbindingsverklaring Familie/naastbetrokkenen inschakelen Intensievere zorg 1-op-1 begeleiding (Nood)medicatie Stressmeter Comfortroom Begeleiding bij leren omgaan met agressie Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen - Onderscheiden groepen 1. Ja 2. Nee 3. Weet ik niet Uitkomsten 49
50
51
Onderwerp Mening over dwangtoepassingen: hebben mensen wel eens te maken gehad met alternatieve interrventies? Naar welke (sub)groep wordt gekeken? Volledige respondentengroep (n=528) Relevante items in de vragenlijst 12. t/m 18. Is er bij de respondenten wel eens gewerkt met de volgende interventies? 1. Ja 2. Nee 3. Weet ik niet Signaleringsplan Crisiskaart Zelfbindingsverklaring Familie/naastbetrokkenen inschakelen Intensievere zorg 1-op-1 begeleiding (Nood)medicatie Stressmeter Comfortroom Begeleiding bij leren omgaan met agressie Reden voor includeren van meerdere items Overige opmerkingen Deze vergelijking is voor alle items gemaakt, maar hier worden alleen de items weergegeven waarvoor de Chikwadraat toets een significant resultaat oplevert. Onderscheiden groepen Mensen met een dwangervaring Mensen zonder dwangervaring Zie pagina 5 voor de wijze waarop deze groep is aangemaakt. Uitkomsten Zie pagina 5 voor de wijze waarop deze groep is aangemaakt. 52
53
54
55
56
57
58 Commentaar: De mensen met dwangervaringen hebben vaker dan degenen zonder dwangervaringen te maken gehad met de volgende alternatieve interventies: Signaleringsplan; zelfbindingsverklaring; betrekken van familie/naastbetrokkeken; intensieve zorg; 1-op-1 begeleiding en (nood)medicatie.
Deel 3 De vragenlijst VRAGENLIJST DWANG IN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 2012 59
Om te beginnen Thema van de vragenlijst: dwangmaatregelen in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Het panel Psychisch Gezien gaat over wonen, werken en leven, kortom: meedoen in de maatschappij. We zijn vooral geïnteresseerd in zorg en steun die kunnen helpen bij meedoen. Deze keer stellen we u echter vragen over zorg en steun met een (heel) dwingend karakter. Zorg, bijvoorbeeld, die aan iemand wordt opgelegd als het heel slecht met hem of haar gaat, of als gedacht wordt dat diegene een gevaar is voor zichzelf of voor anderen. We hebben het dan over het toepassen van dwangmaatregelen. Dwangmaatregelen zijn vrijheidsbeperkende maatregelen zoals: iemand tijdelijk afzonderen zoals "separeren", of tegen iemands wil vocht of voeding of medicijnen toedienen. In deze vragenlijst richten we ons met name op dwangopnames en dwangmaatregelen in acute noodsituaties, waarbij direct ingrijpen nodig is. Dit onderwerp is een blijvend aandachtspunt en behoeft altijd kritische discussie in de GGZ. Niet alleen bij beleidsmakers en hulpverleners, maar zeker ook bij cliënten en degenen die hen vertegenwoordigen. U denkt bij het panel Psychisch Gezien misschien niet direct aan dergelijke 'zorg onder dwang'. Toch staat dit onderwerp bovenaan de lijst bij de mensen die we gevraagd hebben waarover zij het panel willen raadplegen. Juist wanneer het tijdelijk niet goed gaat met iemand is het belangrijk als de betrokkene een respectvolle, persoonlijke bejegening krijgt. Als dan het toepassen van dwang nodig wordt geacht, is belangrijk dat dat tot een minimum beperkt wordt. Hierover hebben we enkele vragen opgesteld. We zijn heel benieuwd naar uw mening, ook als u zelf geen ervaring heeft met dit soort maatregelen! We hebben de vragen in deel A en B zo geformuleerd dat alle panelleden hieraan mee kunnen werken, ook degenen die zelf geen ervaring hebben opgedaan met dwangmaatregelen. In deel C stellen we enkele vragen aan degenen die persoonlijk een dwangmaatregel hebben meegemaakt. Voorafgaand aan de vragen in deel A, B en C volgt op de volgende pagina een instructie voor het invullen van de vragenlijst. 60
Instructie Het gaat ons uitsluitend om uw mening en uw ervaringen. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Wij stellen het zeer op prijs als u alle vragen beantwoordt. Als u het gevoel heeft dat de antwoordmogelijkheden niet zo goed bij uw situatie aansluiten, kies dan het antwoord dat het meest in de richting komt. U kunt de vragen beantwoorden door het hokje in te kleuren bij het door u gekozen antwoord. Voorbeeldvraag: Hoe tevreden bent u met het contact met uw hulpverlener? Als u tevreden bent met het contact met uw hulpverlener kleurt u het volgende hokje in: 0 Erg tevreden Tevreden 0 Neutraal 0 Ontevreden 0 Erg ontevreden 0 Niet van toepassing, ik heb geen contact met een hulpverlener Mocht u het verkeerde hokje hebben ingekleurd, kruis dan dat hokje door en kleur het juiste hokje in. Het veranderen van een antwoord: = fout = goed Bij de meeste vragen zult u één antwoord moeten kiezen. Maar bij een aantal vragen mag u meerdere antwoorden aankruisen. Dit wordt altijd achter de vraag aangegeven met de toevoeging "meerdere antwoorden mogelijk". Na het invullen van de vragenlijst, kunt u deze terugsturen naar het Trimbos-instituut in de bijgeleverde antwoordenveloppe. Een postzegel is niet nodig. Heeft u vragen of opmerkingen? Neem dan contact op met: Tel: 030 29 59 280 (Caroline Place) E-mail: panel@trimbos.nl Succes met het invullen! Het panelteam 61
A. Inleidende vragen 1. Deze vragenlijst gaat over dwangtoepassingen in de GGZ. Hoe vindt u het om hierover na te denken? (meerdere antwoorden mogelijk) O Geen probleem O Moeilijk, het haalt nare herinneringen naar boven O Moeilijk, ik vind het een ingewikkeld onderwerp O Ik vind dat het beter kan en laat graag mijn mening horen 2. Bent u ooit opgenomen geweest in een GGZ instelling? O Ja, zowel gedwongen als vrijwillig. Laatste opname was in (vul jaartal in) O Ja, alleen vrijwillig Laatste opname was in (vul jaartal in) O Ja, alleen gedwongen. Laatste opname was in (vul jaartal in) O Nee Ga door met vraag 4 3. Is er direct bij de opname met u en eventueel met uw familie besproken wat te doen bij oplopende spanning of agressie (naar u zelf of anderen) om dwangtoepassing te voorkomen? O Ja O Nee O Weet ik niet (meer) 4. Heeft u ervaring met één of meer van de volgende dwangtoepassingen? (meerdere antwoorden mogelijk) O Ja, met een dwangopname vanuit thuissituatie (u verbleef niet in een instelling en bent in een noodsituatie tegen uw wil opgenomen) O Ja, met een dwangopname vanuit verblijf in een instelling (u verbleef bijvoorbeeld eerst vrijwillig en later werd dit omgezet naar een gedwongen verblijf met een IBS of RM) O Ja, met separatie (insluiting in een separeerverblijf) O Ja met afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) O Ja, met afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) O Ja, met dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) O Ja, met toediening van vocht en/of voeding onder dwang O Ja, met fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) O Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen, maar wel bijna; dwangtoepassing kon nog op tijd voorkomen worden O Nee, geen ervaring met de genoemde dwangmaatregelen in acute noodsituaties maar wel ervaring met andere dwangtoepassingen in het kader van dwangbehandeling O Nee, geen ervaringen met dwangmaatregelen 5. Kent u iemand in uw naaste omgeving (familielid, vriend/kennis, andere cliënt) die ervaring met dwangtoepassing in de GGZ heeft gehad? O Ja O Nee 62
Patiënten- en familievertrouwenspersonen Een patiëntenvertrouwenspersoon (pvp) geeft u informatie over uw rechten tijdens de behandeling en komt op voor uw belangen. Hij/zij luistert naar uw klachten over de behandeling en eventuele dwangmaatregelen. Een pvp kan ook informatie geven over uw rechten bij dwang en uitleggen wanneer er sprake is van (mogelijke) dwang. Ook kan een pvp u helpen uw klachten te bespreken met de behandelaar of om deze voor te leggen aan de klachtencommissie. 6. Heeft u met een patiëntenvertrouwenspersoon gesproken over dwangtoepassing? (bijvoorbeeld over uw rechten bij dwangmaatregelen of klachten over dwangtoepassing) O Ja O Ik heb geen contact gehad met een pvp O Ik heb wel contact gehad met een pvp, maar niet gesproken over dwangtoepassing O Weet ik niet (meer) Een familievertrouwenspersoon (fvp) geeft uw familie informatie, advies en ondersteuning. Familieleden kunnen met hun verhaal en vragen terecht bij een fvp. Hij/zij geeft ook informatie over welke dwangmaatregelen er zijn en waarom en wanneer deze toegepast mogen worden. 7. Heeft uw familie informatie over dwangmaatregelen gekregen van een familievertrouwenspersoon? O Ja O Familie heeft geen contact gehad met een fvp O Familie heeft wel contact gehad met een fvp, maar heeft hierover geen informatie gekregen O Weet ik niet (meer) 63
B. Uw mening over dwangtoepassing én over manieren om dwang te verminderen Uw mening over dwangtoepassing Hieronder volgen enkele stellingen. Wilt u per stelling aangeven of u het hier mee eens bent (linker kolom) of het niet mee eens bent (rechter kolom)? Stelling Mee eens Niet mee eens 8. Separatie (iemand afzonderen en opsluiten op een separeerverblijf) is soms noodzakelijk 9. Dwang mag alleen worden toegepast als de cliënt heeft mogen kiezen uit verschillende dwangmaatregelen O O O O 10. Als de zorg goed is, zijn dwangmaatregelen niet nodig O O 11. Dwangmaatregelen hebben ook voordelen O O Manieren om dwangtoepassing te verminderen of te beperken De GGZ heeft verschillende manieren bedacht om dwangmaatregelen te voorkomen, te beperken en/of zorgvuldig toe te passen. We zijn benieuwd hoe zinvol u een aantal van deze instrumenten vindt. Bij onderstaande vragen 12 t/m 18 wordt per instrument aan u gevraagd: a) of dit bij u van toepassing is geweest? b) of u dit instrument zinvol vindt? 12. Werken met signaleringsplannen In het signaleringsplan staan adviezen over wat hulpverleners, familie en uzelf wel en niet moeten doen bij oplopende spanning en signalen, een naderende crisis of tijdens een crisissituatie. Het plan heeft vaak 3 fases: een fase waarin het goed gaat met u, een fase waarin het slechter gaat met u en een fase waarin de piek van moeilijkheden het hoogste is (crisis). Een signaleringsplan is bedoeld om een crisis en dwangmaatregelen te voorkomen door op tijd de juiste hulp te vragen en te krijgen. Uw hulpverlener maakt het plan samen met u, en soms ook samen met uw familie. a) Is er met u gewerkt aan een signaleringsplan? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is het werken met signaleringsplannen volgens u zinvol om dwangtoepassing in de GGZ te voorkomen? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 64
13. Crisiskaart Een crisiskaart is een klein kaartje dat u bij u draagt. Bijvoorbeeld in uw portemonnee. Er staat op hoe u het beste benaderd kan en wil worden in geval van crisis. Ook staat aangegeven welk familielid of welke behandelaar gebeld kan worden om u te ondersteunen. a) Heeft u een crisiskaart (gehad)? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is het gebruik van een crisiskaart volgens u zinvol om dwangmaatregelen op een zo goed mogelijke manier toe te passen? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 14. Zelfbindingsverklaring In een zelfbindingsverklaring legt u vast wanneer en in welke instelling u vrijwillig of gedwongen opgenomen wilt worden als het slecht met u gaat. Hierin staat ook hoe, door wie en voor hoe lang u behandeld wilt worden. a) Is er met u een zelfbindingsverklaring gemaakt? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is het gebruik van een zelfbindingsverklaring volgens u zinvol om dwangtoepassing te voorkomen en/of dwangmaatregelen op een zo goed mogelijke manier te laten verlopen? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 65
15. Familie/naastbetrokkenen Familie en naastbetrokkenen kunnen betrokken worden in crisissituaties. Zij kennen u meestal goed en kunnen u en de hulpverleners op dat moment helpen. a) Zijn uw familie of naastbetrokkenen wel eens betrokken in crisissituaties? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is het betrekken van familieleden en naastbetrokkenen in crisissituaties volgens u zinvol om dwangtoepassing in de GGZ te voorkomen, te beperken en/of dwangmaatregelen op een zo goed mogelijke manier te laten verlopen? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 16. Alternatieve interventies Bij alternatieve interventies worden andere of extra hulpvormen gebruikt om dwangtoepassing te vermijden of te beperken (ofwel geen dwang, minder vaak of korter). Enkele voorbeelden van alternatieve interventies zijn: intensieve(re) zorg, 1-op-1 begeleiding, (nood)medicatie en een stressmeter. Hieronder vragen we per interventie of u hiermee ervaring heeft en of u dit zinvol vindt. 16.1 Intensieve(re) zorg Intensieve(re) zorg betekent dat een cliënt meer begeleiding krijgt dan normaal, zodat dwangtoepassing niet of minder nodig is. Cliënten hebben bijvoorbeeld meer contact met hun hulpverlener of worden tijdelijk door meer hulpverleners begeleid. a) Is er bij u wel eens tijdelijk intensieve(re) zorg geboden? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is tijdelijk intensieve(re) zorg volgens u zinvol voor het vermijden of beperken van dwang? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 66
16.2 1-op-1 begeleiding 1-op-1 begeleiding is zeer intensieve zorg, waarbij een cliënt continu begeleiding krijgt van een hulpverlener. Een hulpverlener loopt dan voor een bepaalde periode steeds mee met de cliënt en hij/zij wordt (bijna) niet alleen gelaten. Dit wordt ook wel hand-in-hand begeleiding genoemd. a) Heeft u wel eens 1-op-1 begeleiding gekregen? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is 1-op-1 begeleiding volgens u zinvol voor het vermijden of beperken van dwang? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 16.3 (Nood)medicatie (Nood)medicatie is medicatie die ingezet wordt om oplopende spanning en stress te verminderen en daarmee dwang te voorkomen/beperken. Mensen die al medicijnen gebruiken kunnen overgaan op een hogere dosering of andere medicatie naast hun huidige medicijnen. a) Heeft u wel eens (nood)medicatie gekregen? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is (nood)medicatie volgens u zinvol voor het vermijden of beperken van dwang? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 67
16.4 Stressmeter Een stressmeter is een apparaatje dat de hartslag meet en daarmee iemands stressniveau in de gaten houdt. Zo kunnen de cliënt en de hulpverleners op tijd een oplossing bedenken bij te veel stress. a) Heeft u wel eens een stressmeter gebruikt? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is het gebruik van een stressmeter volgens u zinvol voor het vermijden of beperken van dwang? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 17. Comfortrooms Een comfortroom is een prettig ingerichte ruimte waar u tot rust kan komen en die meer te bieden heeft dan een slaapkamer (bijv. tijdschriften, muziek en een tv). Het gebruik van een comfortroom is vrijwillig en de ruimte kan niet afgesloten worden. Comfortrooms worden ook wel eens rustkamers, kom-tot-rust kamers of troostkamers genoemd. a) Heeft u wel eens gebruik gemaakt van een comfortroom? O Ja O Nee, er was geen comfortroom aanwezig O Nee, maar er was wel een comfortroom aanwezig O Weet ik niet O Niet van toepassing, ik ben nooit opgenomen geweest b) Is het gebruik van comfortrooms volgens u zinvol om dwangtoepassing in de GGZ te voorkomen of te beperken? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening 68
18. Begeleiding bij het leren omgaan met boosheid, agressie of conflicten (ruzies) a) Heeft u begeleiding gekregen in het leren omgaan met boosheid, agressie of conflicten? O Ja O Nee O Weet ik niet b) Is begeleiding aan cliënten in het leren omgaan met boosheid, agressie en conflicten (ruzies) volgens u zinvol om dwangtoepassing in de GGZ te voorkomen of te beperken? Ook als u hier zelf geen ervaringen mee heeft, zijn we erg benieuwd naar uw mening. O Erg zinvol O Redelijk zinvol O Weinig zinvol O Niet zinvol O Geen mening Veranderingen in dwangtoepassing binnen de GGZ 19. Merkt u dat er de laatste jaren iets is veranderd in de toepassing van dwang in de GGZ? O Ja, het is beter geworden O Ja, het is slechter geworden O Nee, alles is hetzelfde gebleven Hieronder kunt u uw antwoord toelichten: 69
Er wordt de laatste jaren gewerkt aan een cultuuromslag in de zorg om dwangtoepassing binnen de GGZ te verminderen. De vraag is of de veranderingen ook daadwerkelijk zichtbaar zijn voor cliënten. Hieronder noemen we een aantal voorbeelden van veranderingen in de afgelopen 5 jaar. U kunt per voorbeeld aangeven of u deze verandering heeft teruggezien in de geestelijke gezondheidszorg die u of anderen in uw omgeving hebben gekregen. Verandering 20. Meer verpleegkundigen/ begeleiders op de afdeling. 21. Meer directe toegankelijkheid van verpleegkundigen (open balie / verpleeg-posten/ personeelsruimte in plaats van gesloten) 22. Een vriendelijkere inrichting van de afdeling (huiselijker, comfortrooms, kunst aan de muur, fijne banken). 23. Een meer persoonlijke bejegening door personeel (meer luisteren, met meer respect, klantgerichter, gelijkwaardiger). 24. Meer individuele aandacht en aandacht voor mening en wensen van cliënten. 25. Bij crisis wordt meer naar andere mogelijkheden gezocht. Separatie wordt vaker als laatste optie ingezet. 26. Vaker evaluatie na toegepaste dwang (een gesprek over de dwangtoepassing of cliënt vult hierover een vragenlijst in). 27. Vaker een kamer op de afdeling voor familie. Familie kan hier ook overnachten, de cliënt gezelschap houden en ondersteunen (rooming-in). 28. Meer eigen kracht conferenties of andere manieren om de cliënt samen met anderen (familie, vrienden, buren, collega's en professionals) te laten zoeken naar een oplossing voor de problemen die tot dwangtoepassing zouden kunnen leiden. Een onafhankelijk persoon biedt hierbij begeleiding. Heeft u deze verandering teruggezien in de afgelopen 5 jaar? O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet O Ja O Nee O N.v.t. / weet ik niet 29. Welke dwangmaatregelen kunnen wat u betreft binnen de GGZ blijven bestaan? (meerdere antwoorden mogelijk) O Dwangopname vanuit thuissituatie O Dwangopname vanuit verblijf in een instelling O Separatie (insluiting in een separeerverblijf) O Afzondering op de eigen kamer (insluiting in uw eigen kamer) O Afzondering (insluiting in een speciaal daarvoor bestemde, sober ingerichte, éénpersoonskamer) O Dwangmedicatie (toediening van geneesmiddelen) O Toediening van vocht en/of voeding onder dwang O Fixeren (beperking van de bewegingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld vastbinden) O Geen enkele: alle bovengenoemde dwangmaatregelen moeten worden afgeschaft 70
30. In deze vragenlijst zijn verschillende manieren genoemd om dwangtoepassing te verminderen. Weet u hiervoor nog andere manieren? O Nee, ik heb niets toe te voegen O Ja, het toepassen van dwangmaatregelen zou voorkomen kunnen worden door: Als u op vraag 4 heeft aangegeven ervaring te hebben met dwangtoepassing, volgen op de volgende pagina's nog enkele vragen over uw ervaringen. We stellen het erg op prijs als u deze vragen wilt beantwoorden. Als u op vraag 4 heeft aangegeven geen ervaring te hebben met dwangtoepassing is dit het einde van de vragenlijst. De vragen op de volgende pagina's hoeft u niet in te vullen. We willen u heel erg bedanken voor het meedoen. Uw antwoorden en uw mening zijn zeer waardevol voor het panel: Hartelijk bedankt voor het invullen van de vragenlijst! U kunt de vragenlijst en het toestemmingsformulier terugsturen in de bijgevoegde antwoordenveloppe. Een postzegel is niet nodig. Retouradres: Trimbos-instituut (IDM - NR) t.a.v. panel Psychisch Gezien Antwoordnummer 2705 3500 VJ Utrecht 71