GELOOF EN WETENSCHAP Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief.
1. HET HARMONIEMODEL De leer van de twee boeken Het Ptolemaeïsche of Aristotelische wereldbeeld
De leer van de twee boeken In de middeleeuwse theologie wordt de metafoor van de twee boeken gebruikt om de verhouding tussen geloof en natuur en tussen theologie en natuurwetenschap te verduidelijken. Bonaventura Thomas van Aquino
De leer van de twee boeken De wil van God kan afgelezen worden uit het boek van de natuur en uit de Heilige Schrift. Omdat God zowel (als Schepper van hemel en aarde) de auteur is van het boek van de natuur als van de Heilige Schrift (als openbaring van God) is een conflict of een tegenstrijdigheid principieel uitgesloten.
De onbewogen beweger God is daarom niet alleen de hoogste levensvervulling van mens, geschiedenis en samenleving, niet alleen het eindpunt van alle menselijke reflectie (metafysica), maar ook degene die de hele kosmos in beweging zet en met scheppende kracht doortrekt. Elke goede kennis van de natuur leidt uiteindelijk naar God als begin, stuwende kracht en einde.
Metafysica Het ontstaan van de term is verbonden met Aristoteles (384-322 v. Chr.) Meta ta physica; wat na de physica komt. Metafysica bestudeert dus de werkelijkheid die zich achter de zichtbare en tastbare werkelijkheid bevindt. Binnen de metafysica onderscheiden we twee onderwerpen: De ontologie (de zijnsleer) en de natuurlijke theologie (de theorievorming over God die opkomt uit het menselijk ordenend denken.
Metafysica Samenvattend kunnen we dus zeggen dat de ontologie de studie van het zijn is in het algemeen. Van alles wat is en zich ook uit in de waarneembare werkelijkheid. Metafysica zien we als de studie van het hoogste of ware zijn. Wat valt er vanuit onze waarneembare werkelijkheid over die hogere, duurzame goddelijke werkelijkheid te zeggen? Dat is de vraag van de metafysica.
De onbewogen beweger Middeleeuwse theologen (bv. Thomas van Aquino) zien dan ook een samenvloeien tussen theologie en natuurwetenschap. Hierbij worden beide wetenschappen in één synthese gepresenteerd.
De onbewogen beweger Om dit wetenschappelijk te kunnen onderbouwen worden de metafoor van de twee boeken, de leer van de onbewogen beweger en de metafysica eigenlijk theologisch uitgelegd en geintergreerd.
De onbewogen beweger God Causa Prima Engelen Causae secundae Hemellichamen Aardse wezens en gebeurtenissen
De onbewogen beweger God wordt gezien als de onbewogen beweger. Hij die uiteindelijk alles in gang zet, maar zelf in volkomen harmonie is. Zelf dus niet beweegt. De verschillende hemellichamen zijn bezield met geestelijke krachten (engelen) die hun beweging halen uit de eerste beweger en op hun beurt lagere schepsels in beweging zetten.
De onbewogen beweger De Hemellichamen krijgen hun beweging van de engelen. De engelen geven vervolgens ook beweging aan de lagere schepsels, de aardse wezens en gebeurtenissen.
Het harmoniemodel
Uitleg van het harmoniemodel Bij de illustratie zien we de aarde, schepping van God, onderaan weergegeven. De aarde functioneert als spil van het geocentrische wereldbeeld, waarrond maan, zon en planeten draaien.
Uitleg van het harmoniemodel We merken een drievoudige verdeling, die telkens opnieuw in zeven onderverdeeld wordt. LET OP: drie en zeven zijn Bijbelse, heilige getallen!
Uitleg van het harmoniemodel Het ondermaanse (grijs) met de vier elementen: aarde, water, lucht en vuur. Dit wordt onderverdeeld om tot zeven te komen. Dit gebied behoort tot het materiële.
Uitleg van het harmoniemodel Het bovenmaanse, gestructureerd met de zeven gekende planeten die rond de aarde draaien: Maan, Mercurius, Zon, Mars, Jupiter, Venus en Saturnus. Dit gebied behoort zowel tot het materiële (de planeten) als tot het spirituele (de krachten die de planeten in perfect cirkelvormige banen aandrijven).
Uitleg van het harmoniemodel Het bovenhemelse dat als eerste gestructureerd is met de vier hogere spirituele vermogens (wil, ratio, intellect en geest). Vervolgens de triniteit: de H. Geest, het woord= Jezus en God de Vader. Dit niveau is exclusief spiritueel.
Uitleg van het harmoniemodel Daarboven is visueel nog een ruimte geplaatst die naar God als God verwijst. God zoals deze enkel door God gekend wordt, want God is groter dan wat wij via de openbaring en de schepping over God te weten komen.
Conclusie harmoniemodel Conclusie 1 Deze kosmologische structuur is dus in perfecte harmonie met de God die in de Bijbel geopenbaard wordt.
Conclusie harmoniemodel Conclusie 2 Tevens wordt ook de mens in deze harmonieuze structuur geplaatst. De structuur van de macrokosmos is ook de structuur van de mens. Die bestaat uit:
Conclusie harmoniemodel a. Materie, hier gesymboliseerd door het onderlichaam. b. Een tussenniveau van materie en geest, hier voorgesteld door het bovenlichaam. c. Het spirituele niveau, met de vier hogere vermogens en de plaats van de ontmoeting met de trinitarische God.