Denken met het hart. Christelijke filosofie in de traditie van Augustinus en Calvijn. Bas Hengstmengel. Buijten & Schipperheijn Motief Amsterdam

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Denken met het hart. Christelijke filosofie in de traditie van Augustinus en Calvijn. Bas Hengstmengel. Buijten & Schipperheijn Motief Amsterdam"

Transcriptie

1 Denken met het hart

2

3 Denken met het hart Christelijke filosofie in de traditie van Augustinus en Calvijn Bas Hengstmengel Buijten & Schipperheijn Motief Amsterdam

4 Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van de Stichting Dr Abraham Kuyperfonds en de Stichting Zonneweelde Buijten & Schipperheijn Motief, Amsterdam ISBN en (Verantwoording) Omslagillustratie: Fragment van mozaïek met opschrift Tolle Lege! (Galway, Ierland)

5 Inhoud Woord vooraf 11 Hoofdstuk 1: Inleiding Gereformeerde filosofie De term gereformeerd Vraagstelling en beperkingen In de traditie van Structuur van het boek 18 Noten 19 Hoofdstuk 2: Aurelius Augustinus Christendom en filosofie Denkcirkels Augustinus opvatting van filosofie Transformatie Twee soorten liefde: uti en frui Twee steden Augustinus beweging naar binnen Natuurlijk godsverlangen Augustinus opvatting van kennis Geloof en rede Augustijns platonisme Zonde en genade Voluntarisme Augustinisme 34 Noten 35 Hoofdstuk 3: Tussen Augustinus en Calvijn Aristoteles herontdekt Thomas en Aristoteles Thomas en Augustinus Zijnsleer Spreken over God Intellect en wil Godsbewijzen Geloven en weten Theologie en filosofie Natuurlijk Godsverlangen Natuur en genade 49 5

6 12. Thomas-interpretatie Na Thomas Duns Scotus Intellectualisme en voluntarisme Ockham en het nominalisme Potentia absoluta en potentia ordinata De reformatie Maarten Luther en de via moderna Luthers Deus absconditus Luther en de filosofie 59 Noten 61 Hoofdstuk 4: Johannes Calvijn De augustijnse reformatie De moderne Calvijn Calvijn en de filosofie Philosophia christiana Geloof en rede Corruptio totalis Transformatie Speculatie en grens Godskennis Betekenis van de sensus divinitatis Natuurlijke theologie Zelfkennis en Godskennis Schepping en algemene genade Twee regimenten Voluntarisme Duns Scotus Voorzienigheid Na Calvijn 90 Noten 91 Hoofdstuk 5: Neocalvinisme: levens- en wereldbeschouwing Nadere Reformatie en Réveil Kerkhistorische ontwikkelingen Guillaume Groen van Prinsterer Abraham Kuyper Herman Bavinck Het begrip calvinisme Romantisch idealisme 104 6

7 8. Levens- en wereldbeschouwing Beginsel tegen beginsel De antithese Het hart Zonde en de verduistering van het verstand Algemene genade Ordeningen Soevereiniteit in eigen kring Neocalvinisme en neothomisme 116 Noten 118 Hoofdstuk 6: Calvinistische filosofie? Calvinistische filosofie Filosofisch calvinisme Rationaliteit en filosofie Beginselen en perspectivisme Realistische kenleer Kuypers kritisch realisme Bavincks augustijns-thomistisch realisme Neocalvinistische wijsgerige invloeden in Zuid-Afrika Neocalvinistische wijsgerige invloeden in Noord-Amerika Drie varianten 136 Noten 137 Hoofdstuk 7: Herman Dooyeweerd: de wijsbegeerte der wetsidee Wijsgerige context Op weg naar een gereformeerde filosofie Filosofische stijl Kerngedachten Ontologie I: modale aspecten Verwijzingen Ontologie II: entiteiten Relativering van filosofie en wetenschap Horizon en kosmische tijd Zin en substantie Kritische vraag 159 Noten 160 7

8 Hoofdstuk 8: Filosofie en geloof Grondmotieven Kritische geluiden Transcendentale kritiek en de religieuze wortel van het denken Archimedisch punt Kritische geluiden Filosofie Levens- en wereldbeschouwing Christelijke filosofie Dialoog en antithese De geloofsfunctie Theologie Thomas en de scholastiek Openbaring Kritische geluiden De strijd der faculteiten Dooyeweerd en de theologen 187 Noten 188 Hoofdstuk 9: Waarheid en de grenzen van het kennen Epistemologie en ontologie Dooyeweerd en Kant Zinstructuur Gematigd realisme Religie en waarheid Scheppingsorde en wetsidee De wet als grens tussen God en kosmos Duns Scotus Geen speculatieve metafysica Geen natuurlijke theologie De boventijdelijkheid van het hart De rede Zonde en verlossing Algemene genade Theologisch kader 214 Noten 215 Hoofdstuk 10: Praktische filosofie Intellectuele invloeden Kant en het neokantianisme 222 8

9 3. Denkontwikkeling Dooyeweerd als rechtsfilosoof Het juridische aspect Natuurrecht Opnieuw Thomas Vroege visie Rechtsbeginselen Natuurrechtelijke momenten Rechtswetenschap Positivering en gelding Een dubbelzinnige erfenis Individualiteitsstructuren: huwelijk en gezin Staatsleer Ten slotte: na Dooyeweerd 241 Noten 244 Hoofdstuk 11: Alvin Plantinga: wijsgerige revolutie Wijsgerige context Gods filosoof Intellectuele invloeden Plantinga en Dooyeweerd Helderheid 257 Noten 259 Hoofdstuk 12: Reformed epistemology Tegen het evidentialisme Faith and rationality Godsbewijzen en natuurlijke theologie Een nieuw element: warrant Warranted Christian belief Zonde en verlossing Kritische geluiden 274 Noten 275 Hoofdstuk 13: Augustijnse christelijke filosofie Filosofie Christelijke filosofie Augustijnse christelijke filosofie Augustijnse wetenschapsopvatting Tegen Kant Filosofie en theologie 286 9

10 7. Analytische filosofie en wijsbegeerte der wetsidee 288 Noten 290 Hoofdstuk 14: Metafysica en wijsgerige theologie Realisme en platonisme Abstracte entiteiten Mogelijke werelden Modale logica Enkele toepassingen Metafysica en wijsgerige theologie Simplicitas Dei Theïsme en anti-realisme Een dooyeweerdiaanse kritiek Kritische wedervragen Dooyeweerd welbeschouwd Rationaliteit 312 Noten 313 Hoofdstuk 15: Denken met het hart Context Christelijke filosofie Brümmer: Het dilemma van een christelijke filosofie Een neothomistisch debat Het hart in de augustijns-calvinistische traditie Denken met het hart 325 Noten

In de reeks Verantwoording zijn de volgende delen verschenen:

In de reeks Verantwoording zijn de volgende delen verschenen: Denken met het hart In de reeks Verantwoording zijn de volgende delen verschenen: 1. Dr. J. Klapwijk (red.): De eerste en tweede geschiedenis 2. Dr. H. Vander Goot: Onbevangen verstaan 3. Dr. A.M. Wolters:

Nadere informatie

Ter inleiding (tot een inleiding)

Ter inleiding (tot een inleiding) Inhoud Voorwoord 3 Aanvullende lectuur 4 Ter inleiding (tot een inleiding) 1. Wijsbegeerte, haar begin(sel) en doelstelling 5 2. Waarom filosofie altijd een inleiding blijft 7 3. Waarom een historische

Nadere informatie

REFORMATORISCHE WIJSBEGEERTE IN DE ONTWIKKELING VAN DE TIJD VERSCHEIDENHEID EN EENHEID

REFORMATORISCHE WIJSBEGEERTE IN DE ONTWIKKELING VAN DE TIJD VERSCHEIDENHEID EN EENHEID REFORMATORISCHE WIJSBEGEERTE IN DE ONTWIKKELING VAN DE TIJD VERSCHEIDENHEID EN EENHEID door prof. dr. H. G. Geertsema 'Lijdt de reformatorische wijsbegeerte niet aan een zekere mate van verstarring, doordat

Nadere informatie

Christelijke denkers en de. participatiesamenleving. AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 1 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil

Christelijke denkers en de. participatiesamenleving. AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 1 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil Christelijke denkers en de participatiesamenleving AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 1 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil 14 25 JANUARI MAART 2015 AKZ+ collegeserie Nederland participatieland

Nadere informatie

INLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT

INLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT INLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT HOOFDSTUK 1. Wijsbegeerte binnen de antieke bestaanshorizon: zijn en worden

Nadere informatie

Samenvatting. Deze dissertatie (getiteld Wat over God gekend kan worden, is duidelijk) poogt een antwoord te

Samenvatting. Deze dissertatie (getiteld Wat over God gekend kan worden, is duidelijk) poogt een antwoord te Samenvatting Deze dissertatie (getiteld Wat over God gekend kan worden, is duidelijk) poogt een antwoord te geven op de onderzoeksvraag Waarom, als God bestaat, is zijn bestaan niet evidenter? De vraag

Nadere informatie

REFORMATORISCHE WIJSBEGEERTE IN DE ONTWIKKELING VAN DE TIJD DE WAARDERING VAN DE VERLICHTING

REFORMATORISCHE WIJSBEGEERTE IN DE ONTWIKKELING VAN DE TIJD DE WAARDERING VAN DE VERLICHTING REFORMATORISCHE WIJSBEGEERTE IN DE ONTWIKKELING VAN DE TIJD DE WAARDERING VAN DE VERLICHTING door prof. dr. H. G. Geertsema Enige tijd geleden werd door enkele jongeren die zich nauw betrokken weten bij

Nadere informatie

Geloven en redeneren. Religie en filosofie

Geloven en redeneren. Religie en filosofie Geloven en redeneren Religie en filosofie Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Het begin

Nadere informatie

deden nk K e EN n om OsM S h H aallom om Denken om shalom BW.indd :13

deden nk K e EN n om OsM S h H aallom om Denken om shalom BW.indd :13 denken DENKEN om shalom OM SHALOM voor Nicholas Wolterstorff met dank en respect denken om denken om shalom shalom De praktische filosofie van Nicholas Wolterstorff Onder redactie van Robert van Putten

Nadere informatie

Descartes schreef dat er geen ander land was "où l'on puisse jouir d'une liberté si entière" (waar men een zo volledige vrijheid kan genieten)

Descartes schreef dat er geen ander land was où l'on puisse jouir d'une liberté si entière (waar men een zo volledige vrijheid kan genieten) Verslag 25 mei 2018, Salon der Verdieping: Spinoza s politieke filosofie De bespreking van de politieke filosofie doe ik aan de hand van zijn belangrijkste politieke werk, te weten het Theologisch-politiek

Nadere informatie

Melchior Leydecker ( )

Melchior Leydecker ( ) Het eerste hoofdstuk van deze studie, Melchior Leydecker (1642 1721). Een onderzoek naar de structuur van de theologie van een gereformeerd scholasticus, behelst met name begripsverheldering en de behandeling

Nadere informatie

Inleiding COGG conferentie Gezamenlijke erfenis, gezamenlijke uitdaging. 16 mei 2014 Prof.dr. Barend Kamphuis, GKv, hoogleraar te Kampen.

Inleiding COGG conferentie Gezamenlijke erfenis, gezamenlijke uitdaging. 16 mei 2014 Prof.dr. Barend Kamphuis, GKv, hoogleraar te Kampen. Inleiding COGG conferentie Gezamenlijke erfenis, gezamenlijke uitdaging. 16 mei 2014 Prof.dr. Barend Kamphuis, GKv, hoogleraar te Kampen. Inleiding 'De 21 e eeuw is anders dan de 16 e eeuw. We hebben te

Nadere informatie

Blad van de Theologische Faculteit Universiteit Leiden

Blad van de Theologische Faculteit Universiteit Leiden jaargang 33 september 2003 Blad van de Theologische Faculteit Universiteit Leiden MIDDELEEUWSE BIJBELUITLEG: BONAVENTURA EN HENDRIK VAN GENT 1. Inleiding Hoe moeten we de bijbel uitleggen? Heeft hij een

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord 7 Gebruikte afkortingen 9

Inhoudsopgave. Voorwoord 7 Gebruikte afkortingen 9 Inhoudsopgave Voorwoord 7 Gebruikte afkortingen 9 1 Evangelicalisme en de godsvraag 23 1.1 Wat is evangelicalisme? 23 1.1.1 Ruimere betekenis 23 1.1.2 Engere betekenis 25 1.2 Geschiedenis 28 1.2.1 Ontwikkeling

Nadere informatie

Politieke filosofie van de christen-democratie

Politieke filosofie van de christen-democratie opm politieke filo cda 03-11-2003 15:42 Pagina 3 Politieke filosofie van de christen-democratie H.E.S. Woldring DAMON opm politieke filo cda 03-11-2003 15:42 Pagina 4 Politieke filosofie van de christen-democratie

Nadere informatie

GELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief.

GELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. GELOOF EN WETENSCHAP Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. 1. HET HARMONIEMODEL De leer van de twee boeken Het Ptolemaeïsche of Aristotelische wereldbeeld

Nadere informatie

De logosfilosofie van Jan Woltjer ( )

De logosfilosofie van Jan Woltjer ( ) De logosfilosofie van Jan Woltjer (1849 1917) Logos en wijsbegeerte aan de vroege Vrije Universiteit Rob Nijhoff Buijten & Schipperhein Motief Amsterdam Afbeeldingen op het omslag: voorzijde: Jan Woltjer

Nadere informatie

Geloven en redeneren. Samenvatting

Geloven en redeneren. Samenvatting Geloven en redeneren Samenvatting Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Ontwikkelingen

Nadere informatie

dat van de meetkunde is lokalisatie. De tweede orde van beide is de wetenschappelijke formulering van axioma s en afleidingen. Aangaande de fundering

dat van de meetkunde is lokalisatie. De tweede orde van beide is de wetenschappelijke formulering van axioma s en afleidingen. Aangaande de fundering Samenvatting Filosofie in opbouw. D.H.Th. Vollenhoven en de verschijning van de Reformatorische wijsbegeerte, samen met de tekstkritische uitgave van zijn voornaamste systematische bijdrage, Isagôgè Philosophiae

Nadere informatie

Religie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief

Religie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief Religie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief - Het christelijke belemmert de politiek niet, maar maakt haar juist mogelijk en waardevol - Pieter Jan Dijkman Vereniging voor Wijsbegeerte

Nadere informatie

Tegelzetter of Tovenaar? Jan Koster

Tegelzetter of Tovenaar? Jan Koster Tegelzetter of Tovenaar? Jan Koster 1 Overzicht inhoud 1. De tegelzetter en de tovenaar 2. De rol van het laat-middeleeuwse nominalisme 3. Nihilisme in de 20 e eeuw en de terugkeer van de metafysica 4.

Nadere informatie

Prof. dr. D. H. Th. Vollenhoven

Prof. dr. D. H. Th. Vollenhoven Prof. dr. D. H. Th. Vollenhoven 1892-1978 86 Prof. dr. D. H. Th. Vollenhoven 6 juni 1978 overleed Dirk Hendrik Theodoor Vollenhoven in de leeftijd van 86 jaar. Hij was vanaf 1926 hoogleraar in de wijsbegeerte

Nadere informatie

SAMENVATTING HOOFDSTUKKEN. Dit proefschrift wil een op de historie gebaseerde constructieve theologie van

SAMENVATTING HOOFDSTUKKEN. Dit proefschrift wil een op de historie gebaseerde constructieve theologie van SAMENVATTING HOOFDSTUKKEN Dit proefschrift wil een op de historie gebaseerde constructieve theologie van discipelschap bij Abraham Kuyper en Dietrich Bonhoeffer bieden. Het wordt, ten principale alsook

Nadere informatie

Durf te denken. Oriëntatie in geloof, wetenschap en cultuur. Roel Kuiper Robert van Putten Maarten Vogelaar. Herziene uitgave

Durf te denken. Oriëntatie in geloof, wetenschap en cultuur. Roel Kuiper Robert van Putten Maarten Vogelaar. Herziene uitgave Durf te denken Oriëntatie in geloof, wetenschap en cultuur Roel Kuiper Robert van Putten Maarten Vogelaar Herziene uitgave Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Templeton World

Nadere informatie

jaargang 33 januari 2004 T.F

jaargang 33 januari 2004 T.F jaargang 33 januari 2004 T.F LOF OP DE PASSIVITEIT Deugdethiek bij Augustinus en Thomas van Aquino VWO-scholieren zullen in 2004 en 2005 voor hun eindexamen het boek Deugdelijk leven. Een inleiding in

Nadere informatie

314 Samenvatting lossingen gezocht voor allerlei problemen van de moderniteit. Tegelijkertijd werd de identiteit van de groep erdoor versterkt. Hierdo

314 Samenvatting lossingen gezocht voor allerlei problemen van de moderniteit. Tegelijkertijd werd de identiteit van de groep erdoor versterkt. Hierdo Samenvatting Dit proefschrift gaat over de vraag hoe gereformeerden en rooms-katholieken in Nederland in de periode 1880-1940 omgingen met de natuurwetenschap. Bij het beschrijven en analyseren daarvan

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. Kennis en geloof

Hoofdstuk 2. Kennis en geloof Hoofdstuk 2 Kennis en geloof Kennis of dogma Is religieus geloof een vorm van kennis? Is het mogelijk een rationeel bewijs van het bestaan van God te geven? Is religieus taalgebruik betekenisvol? Vormen

Nadere informatie

Politieke Filosofie Oudheid en Middeleeuwen

Politieke Filosofie Oudheid en Middeleeuwen Politieke Filosofie Oudheid en Middeleeuwen Geschiedenis en politieke filosofie Geschiedenis Beschrijving feitelijke gebeurtenissen. Verklaring in termen van oorzaak en gevolg of van bedoelingen. Politieke

Nadere informatie

Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap

Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap 1 Illustratie omslag: Vincent van Gogh, Stilleven met Bijbel en roman van Emile Zola Dr. C.P. Boele Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap

Nadere informatie

Filosofie en theologie

Filosofie en theologie Filosofie en theologie Een gesprek tussen christen-filosofen en theologen K. van Bekkum Dr G. van den Brink Drs A.L.Th, de Bruijne Pfof.dr J. Douma Ors C.E. Evink Prof.dr H.G. Geertsema Dr J. Hoogland

Nadere informatie

De toekomst van Edward Schillebeeckx theologie Stephan van Erp, universitair docent systematische theologie, Radboud Universiteit Nijmegen

De toekomst van Edward Schillebeeckx theologie Stephan van Erp, universitair docent systematische theologie, Radboud Universiteit Nijmegen De toekomst van Edward Schillebeeckx theologie Stephan van Erp, universitair docent systematische theologie, Radboud Universiteit Nijmegen Geachte rector, monseigneurs, dames en heren, Wie de nalatenschap

Nadere informatie

11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets

11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets 11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets Opdracht 1 Wat is de Sokratische methode? Opdracht 2 Waarom werd Sokrates gedwongen de gifbeker te drinken? Opdracht 3 Waarom zijn onze zintuigen

Nadere informatie

Augustinus. Utrecht verhaalt: ( ) bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt. Doornburgh/ Dames en heren (bewoners)/

Augustinus. Utrecht verhaalt: ( ) bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt. Doornburgh/ Dames en heren (bewoners)/ Utrecht verhaalt: Augustinus (354 430) bladzijden uit het boek Doornburgh verhaalt Augustinus (354 430) Zr.Mirjam, Priorij Emmaus te Maarssen 2015 Utrecht verhaalt is een concept van ar-gitect Bij gebruik

Nadere informatie

SECULIERE BOKITO S EN CHRISTELIJKE CALIMERO S

SECULIERE BOKITO S EN CHRISTELIJKE CALIMERO S SECULIERE BOKITO S EN CHRISTELIJKE CALIMERO S 112595 Seculiere bokito.indd 2 01-11-16 10:02 Cors Visser SECULIERE BOKITO S EN CHRISTELIJKE CALIMERO S De strijd om het grote gelijk Buijten & Schipperheijn

Nadere informatie

herman dooyeweerd Dienst aan de samenleving

herman dooyeweerd Dienst aan de samenleving herman dooyeweerd Dienst aan de samenleving H. Dooyeweerd (1894 1977) was van 1926 tot 1965 hoogleraar rechtsfilosofie, encyclopedie der rechtswetenschap en oudvaderlands recht. H.E.S. Woldring Herman

Nadere informatie

Immanuel Kant Kritiek van de zuivere rede 53

Immanuel Kant Kritiek van de zuivere rede 53 Ten geleide Kant en de grenzen van de rede 15 Geraadpleegde literatuur 39 Verantwoording bij de vertaling 41 Immanuel Kant aan Marcus Herz (21 februari 1772) Het 'geboorteuur' van de Kritiek van de zuivere

Nadere informatie

Het natuurlijke godsverlangen. een confrontatie tussen het denken van Thomas Van Aquino, Thomas Stearns Eliot en andere denkers

Het natuurlijke godsverlangen. een confrontatie tussen het denken van Thomas Van Aquino, Thomas Stearns Eliot en andere denkers Het natuurlijke godsverlangen een confrontatie tussen het denken van Thomas Van Aquino, Thomas Stearns Eliot en andere denkers Inhoud: 2 Voorwoord 3 ook. 4 56 Samenvatting van het artikel Amor intellectualis

Nadere informatie

God zoeken met de zinnen?

God zoeken met de zinnen? Aurelius Augustinus God zoeken met de zinnen? De leefwijze van de kerk en de leefwijze van de manicheeërs [De moribus ecclesiae et de moribus manichaeorum] Ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien

Nadere informatie

I De filosoof als kind van zijn tijd: Spinoza en Descartes

I De filosoof als kind van zijn tijd: Spinoza en Descartes Woord vooraf-wiep van Bunge 11 Inleiding 1 Spinoza in de canon van Nederland 15 2 Vier perioden: vier beelden van Spinoza 18 3 Het spinozisme een richtsnoer voor de moderne mens 28 I De filosoof als kind

Nadere informatie

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 INHOUD VOORWOORD 11 INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 HOOFDSTUK 1. Op zoek naar een stabiele werkelijkheid. De Oudheid (6 de eeuw v.c. 6 de eeuw n.c.) 25 1. Het ontstaan

Nadere informatie

Plaatsingslijst van het archief van H. van Riessen

Plaatsingslijst van het archief van H. van Riessen Plaatsingslijst van het archief van H. van Riessen (ca. 1951-ca. 1984) 718 Samengesteld door J.F. Seijlhouwer Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt

Nadere informatie

Abdijweekend met Erik Borgman

Abdijweekend met Erik Borgman Abdijweekend met Erik Borgman vrijdag 19 oktober 2006 zondag 21 oktober 2007 Norbertijnerabdij Postel, Abdijlaan 16, 2400 Mol Abdijweekend te Postel: Lectuur en verdieping van Metamorfosen. Over religie

Nadere informatie

ANALYTISCHE WIJSBEGEERTE EN DOOYEWEERDS WIJSBEGEERTE

ANALYTISCHE WIJSBEGEERTE EN DOOYEWEERDS WIJSBEGEERTE ANALYTISCHE WIJSBEGEERTE EN DOOYEWEERDS WIJSBEGEERTE René van Woudenberg Ik wil beginnen met een persoonlijk punt. In zijn reactie op mijn korte paper Aspects and Functions of Individual Things benadrukt

Nadere informatie

Filosofie voor de Wetenschappen

Filosofie voor de Wetenschappen Date 15-10-2013 1 Filosofie voor de Wetenschappen Presentatie voor de Honours-studenten van de Rijksuniversiteit Gent Jan-Willem Romeijn Faculteit Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen Date 15-10-2013

Nadere informatie

Inhoud. 1. Protagoras Gorgias Thrasymachus, Callicles en Hippias 13

Inhoud. 1. Protagoras Gorgias Thrasymachus, Callicles en Hippias 13 Voorwoord XIII Deel 1 Oudheid Historische situering 1 I. De natuurfilosofen of presocratici Inleiding 3 Het veranderlijke en het blijvende 5 II. De sofisten en Socrates Inleiding 9 A. De sofisten 10 1.

Nadere informatie

Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap

Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap 1 VRIJE UNIVERSITEIT Noordmans, de filosofie en christelijk leiderschap ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan de Vrije Universiteit

Nadere informatie

Brede Coetus en. Filosofische discussiegroep. Wijsgerige Groep

Brede Coetus en. Filosofische discussiegroep. Wijsgerige Groep Inventaris van het archief van de Vereniging voor Calvinistische Wijsbegeerte, Stichting Bijzondere Leerstoelen voor Calvinistische Wijsbegeerte, Correspondentiebladen, Filosofische discussiegroep Brede

Nadere informatie

De Christelijke wortels van de moderne natuurwetenschap

De Christelijke wortels van de moderne natuurwetenschap De Christelijke wortels van de moderne natuurwetenschap volgens Harry van den Bouwhuijsen F.H. van Lunteren Ontstaan natuurwetenschap Openbaringsmonotheïsme levert noodzakelijke voorwaarden voor dit proces

Nadere informatie

Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW)

Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Citation: K. Kuypers, Levensbericht H. Dooyeweerd, in: Jaarboek, 1977, Amsterdam, pp. 198-205 This PDF was made on 24 September

Nadere informatie

Copyright Shaker Media 2009

Copyright Shaker Media 2009 Copyright Shaker Media 2009 Alle rechten voorbehouden (*). Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm, zonder

Nadere informatie

Filosofie. Auteur: dr. G. van den Brink Versie: ST09/A/1

Filosofie. Auteur: dr. G. van den Brink Versie: ST09/A/1 Filosofie Auteur: dr. G. van den Brink Versie: ST09/A/1 Deze module is een enigszins bewerkte versie van het boek: Oriëntatie in de filosofie: westerse wijsbegeerte in wisselwerking met geloof en theologie

Nadere informatie

4. Welk geloof wordt bedoeld? Het gaat om het zaligmakende geloof. Dus niet om een historiëel, tijd- of wondergeloof.

4. Welk geloof wordt bedoeld? Het gaat om het zaligmakende geloof. Dus niet om een historiëel, tijd- of wondergeloof. NGB artikel 1: DE ENIGE GOD Wij geloven allen met het hart en belijden met de mond, dat er een Enig en eenvoudig geestelijk Wezen is, dat wij God noemen: eeuwig, ondoorgrondelijk, onzienlijk, onveranderlijk,

Nadere informatie

Democratie als cultus

Democratie als cultus SUB Hamburg A/570762 Marin Terpstra Democratie als cultus Over politiek en religie BOOM AMSTERDAM IN HOUD Voorwoord 9 Hoofdstuk 1 De democratie en het probleem van de theolo^ia politikê. Varro, Augustinus,

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Master Filosofie () Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september 2016.

Nadere informatie

Meisleiding van het Brein Het Fundamentalisme. Prof. John A. Dick

Meisleiding van het Brein Het Fundamentalisme. Prof. John A. Dick Meisleiding van het Brein Het Fundamentalisme Prof. John A. Dick Inleiding 1. Een Amerikaan in Vlaanderen 2. Sprekend over het fundamentalisme kan verrassingen brengen 3. Fundamentalisme verschijnt soms

Nadere informatie

BIJBELSTUDIE. De brief van Paulus aan de ROMEINEN. Leren wandelen in de Geest. Kees de Vlieger. Een Kerygma cursus

BIJBELSTUDIE. De brief van Paulus aan de ROMEINEN. Leren wandelen in de Geest. Kees de Vlieger. Een Kerygma cursus BIJBELSTUDIE De brief van Paulus aan de ROMEINEN Leren wandelen in de Geest Kees de Vlieger Een Kerygma cursus Copyright Stichting Kerygma Nederland Baron van Nagellstraat 9a 3781 AP Voorthuizen Tel. 0342-475048

Nadere informatie

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven!

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven! Filosofie Op het VWO Wat is Filosofie? Wetenschappen beantwoorden vragen: Over een eigen onderwerp (object van studie) Op een eigen manier (methode van bestuderen) Filosofie beantwoordt vragen die niet

Nadere informatie

Dr. Hans Burger. In God zijn. Bewondering voor een gulle, drievuldige God. 2 september 2015

Dr. Hans Burger. In God zijn. Bewondering voor een gulle, drievuldige God. 2 september 2015 Dr. Hans Burger In God zijn Bewondering voor een gulle, drievuldige God 2 september 2015 Wat gaan we doen? Twee lijnen: God bewonderen / in God zijn Inleiding Paulus Romeinen 8 Johannes Johannes 17 Herman

Nadere informatie

Over de meerduidigheid van het begrip onderwijsvrijheid

Over de meerduidigheid van het begrip onderwijsvrijheid Vrij van ouders, kerk én staat? Over de meerduidigheid van het begrip onderwijsvrijheid J.M. Praamsma Utrecht 2006 Scheiding tussen kerk en staat Het denken over onderwijsvrijheid in Nederland vindt haar

Nadere informatie

Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie

Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie Godsdienstkritiek, respect en actieve tolerantie Feuerbach herlezen Jasper Schaaf DAMON bw Schaaf, Godsdienstkritiek.indd 3 11-5-10 11:35 Inhoudsopgave Voorwoord door Ronald van Raak 7 1 Inleiding 9 1.

Nadere informatie

B. Het calvinisme - een overzicht

B. Het calvinisme - een overzicht B. Het calvinisme - een overzicht B.1. Wat is het calvinisme? Er worden in de literatuur verschillende definities gegeven. Zelfs christenen die zich calvinist noemen, zijn het niet altijd met elkaar eens

Nadere informatie

geloof in de toekomst

geloof in de toekomst geloof in de toekomst copyright 2019 geloof in de toekomst een terugblik met het oog op morgen Meint Smit Buijten & Schipperheijn Motief - Amsterdam copyright 2019 1 e druk januari 2019 Copyright 2018

Nadere informatie

Dag Hammarskjøld, 1950

Dag Hammarskjøld, 1950 Godsdienstfilosofie God does not die on the day when we cease to believe in a personal deity, but we die on the day when our lives cease to be illumined by the steady radiance, renewed daily, of a wonder,

Nadere informatie

Plaatsingslijst van het archief van H.J. van Eikema Hommes

Plaatsingslijst van het archief van H.J. van Eikema Hommes Plaatsingslijst van het archief van H.J. van Eikema Hommes 16 Samengesteld door prof. dr. H.E.S. Woldring Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit

Nadere informatie

Overdenkingen. Emanuel Rutten

Overdenkingen. Emanuel Rutten Overdenkingen Overdenkingen Emanuel Rutten Uitgever: Omslagontwerp: Druk: Jaar van uitgave: ISBN: Overdenkingen Emanuel Rutten Uitgeverij Stad op een berg Mendel de Kok Eerste uitgave April 2017 9789082186994

Nadere informatie

Baas in eigen Boek? Kruyswijk_binnenwerk DISS DEF.indd :08

Baas in eigen Boek? Kruyswijk_binnenwerk DISS DEF.indd :08 Baas in eigen Boek? isbn 978-90-8704-253-0 2011 Hittjo Kruyswijk & Uitgeverij Verloren Torenlaan 25, 1211 ja Hilversum www.verloren.nl Omslagontwerp: Reynoud Homan, Muiderberg Typografie: Rombus, Hilversum

Nadere informatie

Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren

Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2013-2014 Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2013-2014 I Inhoudsopgave Vak:

Nadere informatie

Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013

Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 I Inhoudsopgave Vak:

Nadere informatie

3 Levensoriëntatie: perspectief op Gods Koninkrijk

3 Levensoriëntatie: perspectief op Gods Koninkrijk 3 Levensoriëntatie: perspectief op Gods Koninkrijk INLEIDING In het vorige thema hebben we stil gestaan bij de invloed van het modernisme op onze huidige cultuur en welke 'control beliefs' daaraan ten

Nadere informatie

AANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?

AANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS? AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/98599

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing H4 en H5. 2 Leven en wereld: drie soorten brillen

Samenvatting Levensbeschouwing H4 en H5. 2 Leven en wereld: drie soorten brillen Samenvatting Levensbeschouwing H4 en H5 Samenvatting door Eva 1680 woorden 2 jaar geleden 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Hoofdstuk 4: Denken over de mens 1 inleiding - Wijsgerige

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo I

Eindexamen filosofie vwo I Opgave 3 Ramadan in de post-seculiere samenleving 12 maximumscore 4 verlichtingsfundamentalisme: laïciteit: verbannen van religie uit openbaar onderwijs en politiek 1 verlichtingsvijandig multiculturalisme:

Nadere informatie

Filosofie en actualiteit. Derde avond

Filosofie en actualiteit. Derde avond Filosofie en actualiteit Derde avond Godsdienstvrijheid Alle overtuigingen toestaan? Moet de staat een oordeel vellen over een geloof? Zijn er harde criteria? (boerkaverbod omdat dat het functioneren hindert)

Nadere informatie

'ER IS GESCHREVE!' Christelijke geschiedbeschouwingen aan het eind van de twintigste eeuw

'ER IS GESCHREVE!' Christelijke geschiedbeschouwingen aan het eind van de twintigste eeuw 'ER IS GESCHREVE!' Christelijke geschiedbeschouwingen aan het eind van de twintigste eeuw Herman Paul In 1669 publiceerde Abraham van der Velde zijn boek De wonderen des A/lerhoogsten. Hij beschreef hierin

Nadere informatie

Er is in de laatste veertig jaar een heropleving van filosofische

Er is in de laatste veertig jaar een heropleving van filosofische Argumenteren voor het bestaan van God Debat Jeroen de Ridder Het bestaan van God is een serieuze optie voor een weldenkend mens. Voor deze stelling vindt Jeroen de Ridder minder medestanders dan hij dacht.

Nadere informatie

Werkstuk Christologie en de interreligieuze dialoog.

Werkstuk Christologie en de interreligieuze dialoog. Werkstuk Christologie en de interreligieuze dialoog. Nell Notermans Nr: 0323128 Arcen. Oktober 2006. 1 Christologie en de interreligieuze dialoog. Christologie betekent de leer van Jezus Christus. Maar

Nadere informatie

Crisis zonder weerga Moderniteit en christendom 1

Crisis zonder weerga Moderniteit en christendom 1 Verschenen in: SdL dond 2 dec 1999 Crisis zonder weerga Moderniteit en christendom 1 Herman De Dijn Naarmate het christendom sociaal-cultureel meer en meer terrein verliest (tenminste in het Westen), lijkt

Nadere informatie

Denken over zin en wetenschap. Waarom de filosofie van Dooyeweerd belangrijk is.

Denken over zin en wetenschap. Waarom de filosofie van Dooyeweerd belangrijk is. Denken over zin en wetenschap. Waarom de filosofie van Dooyeweerd belangrijk is. Mijnheer de rector, dames en heren, Dat het geven van een afscheidscollege voor een sterk gemengd gehoor een niet gemakkelijke

Nadere informatie

27Waar blijft het roemen dan? Het is uitgesloten. Door welke wet? Der werken? Neen, maar door de wet van geloof. 28Want wij zijn van oordeel, dat de

27Waar blijft het roemen dan? Het is uitgesloten. Door welke wet? Der werken? Neen, maar door de wet van geloof. 28Want wij zijn van oordeel, dat de ROMEINEN 3: 21-31 21Thans is echter buiten de wet om gerechtigheid Gods openbaar geworden, waarvan de wet en de profeten getuigen, 22en wel gerechtigheid Gods door het geloof in [Jezus] Christus, voor

Nadere informatie

De brief van Paulus aan de Romeinen

De brief van Paulus aan de Romeinen Dagboek De brief van Paulus aan de Romeinen Romeinen 5-8 en 12 Leren wandelen in de Geest Kees de Vlieger Een Kerygma studie Copyright Stichting Kerygma Nederland Kerkstraat 24-3 3781 GB Voorthuizen Tel.

Nadere informatie

Bart Labuschagne, Timo Slootweg & Rico Sneller

Bart Labuschagne, Timo Slootweg & Rico Sneller Woord vooraf Bart Labuschagne, Timo Slootweg & Rico Sneller Dit boek is een kritische inleiding in de godsdienstfilosofie, aan de hand van een confrontatie tussen enerzijds G.W.F. Hegels filosofie van

Nadere informatie

Inleiding: vreemde verwanten?

Inleiding: vreemde verwanten? Inleiding: vreemde verwanten? De stroom van publicaties over de islam van de laatste jaren lijkt te bewijzen dat je pas aandacht krijgt, wanneer je moeilijkheden maakt. Misschien moeten we de problemen

Nadere informatie

6 Geestelijke gezondheidszorg in het licht van zingeving en spiritualiteit

6 Geestelijke gezondheidszorg in het licht van zingeving en spiritualiteit Inhoud Inleiding 11 Zingeving versus maakbaarheid 13 Zingeving: een vast item in diverse contexten 15 Zingeving in de GGZ 16 Zingeving versus objectiviteitseisen in de GGZ 17 Zingeving als item in personeelsmanagement

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo II

Eindexamen filosofie vwo II Opgave 2 Over wetenschap en religie: zij die uit de hemel kwamen 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom wetenschappelijke kennis niet als probleemloze bron van vooruitgang kan worden beschouwd: wetenschap

Nadere informatie

Dogmatiek voor iedereen

Dogmatiek voor iedereen Dogmatiek voor iedereen Almatine Leene & Wim Markus DOGMATIEK VOOR IEDEREEN Weten wat je gelooft Uitgeverij Jes! Zoetermeer Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk

Nadere informatie

Moderne historicus wijst godsdienst arrogant af

Moderne historicus wijst godsdienst arrogant af Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact. Publicatiedatum:

Nadere informatie

Dooyeweerds filosofie van de economie

Dooyeweerds filosofie van de economie Dit artikel is verschenen in Radix, vol. 37, no. 3 (2001), pp. 191-201. Dooyeweerds filosofie van de economie Joost W. Hengstmengel Abstract Abraham Kuyper heeft herhaaldelijk gewezen op de noodzaak van

Nadere informatie

Persoonlijkheid, geloof, kerk

Persoonlijkheid, geloof, kerk Persoonlijkheid, geloof, kerk Stellingen. Mee eens of oneens? Als iemand bewust tot geloof komt, wordt hij / zij door de Heilige Geest een ander mens. Als iemand bewust tot geloof komt, krijgt hij / zij

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Opgave 1 Het bestaan van God en het voortbestaan van religie Aan het begin van een uitzending van het televisieprogramma Pauw & Witteman (oktober 2009) wordt de aanwezigen aan tafel gevraagd of ze geloven

Nadere informatie

Lees- en werkboek voor belijdeniscatechese

Lees- en werkboek voor belijdeniscatechese Lees- en werkboek voor belijdeniscatechese Buijten & Schipperheijn Motief Amsterdam Colofon Follow Up! is een complete leeromgeving. Naast de boekjes hebt u de beschikking over handleidingen, extra werkbladen,

Nadere informatie

Thomas van Aquino ( )

Thomas van Aquino ( ) Thomas van Aquino (1225-1274) inhoudsopgave Personalia Thomas van Aquino Uit het leven van Tegenstellingen Scholastiek Basis denken en wetenschap Meer Thomas van Aquino Tijdgenoten Hedendaagse toepassing

Nadere informatie

Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in

Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in 1. We willen gereformeerd zijn 2. We geloven in genade 3. We zijn samen op reis Gereformeerd onderwijs voor christenen Met de Bijbel op weg de wereld

Nadere informatie

Plaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp

Plaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp 677 Plaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp Levensjaren 1879-1950, (1922-1950) Samengesteld door drs. K.D. Houniet Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme

Nadere informatie

Het brein geeft te denken

Het brein geeft te denken Het brein geeft te denken Eerste druk, oktober 2012 2012 G.D.J. Dingemans Cover: afbeelding van het werk Uitleg van de wereld (3) van SAGE www.sage-art.nl isbn: 978-90-484-2653-9 nur: 770 Uitgever: Free

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Beoordelingsmodel Opgave 1 Het bestaan van God en het voortbestaan van religie 1 maximumscore 3 een uitleg hoe het volgens Anselmus mogelijk is dat Pauw en Witteman het bestaan van God ontkennen: het zijn

Nadere informatie

INLEIDING Bij deze uitgave 21 Vier zelfkritische opmerkingen vooraf 21 Het object van de filosofie 24 Enkele kernvragen 27

INLEIDING Bij deze uitgave 21 Vier zelfkritische opmerkingen vooraf 21 Het object van de filosofie 24 Enkele kernvragen 27 INLEIDING Bij deze uitgave 21 Vier zelfkritische opmerkingen vooraf 21 Het object van de filosofie 24 Enkele kernvragen 27 DEEL EEN/DE WIJSHEID VAN HET OOSTEN I. DE FILOSOFIE VAN HET OUDE INDIA 31 i. Het

Nadere informatie

Van God spreken - een bijdrage vanuit de gereformeerde traditie

Van God spreken - een bijdrage vanuit de gereformeerde traditie I Van God spreken - een bijdrage vanuit de gereformeerde traditie Inleiding We kunnen alleen op een goede manier over iemand spreken als we hem of haar persoonlijk hebben leren kennen en geregeld met de

Nadere informatie

n filosofie n wetenschapsfilosofie n soorten wetenschap n filosofie van de informatica n inhoud college n werkwijze college

n filosofie n wetenschapsfilosofie n soorten wetenschap n filosofie van de informatica n inhoud college n werkwijze college Filosofie van de Informatica FILOSOFIE VAN DE INFORMATICA Prof. Dr. John-Jules Meyer Dr. R. Starmans Dr. J. Broersen n n wetenschaps n soorten wetenschap n van de informatica n inhoud college n werkwijze

Nadere informatie