Naam: 100 jaar Groote Oorlog GBS De Oester 6 de leerjaar meester Pascal
Wat voorafging Frans-Duitse oorlog (1870 1871). Het einde van de 18 de eeuw (1701 1800), staat bekend als de industriële revolutie. Deze revolutie werd veroorzaakt door de uitvinding van nieuwe machines. De stoommachine uit 1789 zorgde voor een hogere productie van goederen. Machines die eerder door windmolens of waterraderen werden aangedreven, worden snel vervangen door machines op stoomaandrijving. Deze massaproductie zorgde voor grote prijsdalingen, waardoor mensen zich plots veel meer producten konden veroorloven. Het ontstaan van deze fabrieken zorgde ook voor een hogere werkloosheid. Handenarbeid werd vervangen door machines. Deze industriële ontwikkelingen gingen niet in elk land even snel vooruit, afhankelijk van de natuurlijke bronnen en de politiek. We kijken samen naar een filmpje over de Frans-Duitse oorlog. Europese landen en hun kolonies. http://schooltv.ntr.nl/video/de-frans-duitse-oorlog-1870-1871/ In onze eerste WO-bundel (Back to (s)c(h)ool!) hadden we het al over de slavernij. De evolutie hiervan hangt ook samen met de industriële revolutie. Om de massaproductie op gang te houden, hadden de Europese landen grondstoffen nodig en nieuwe afzetgebieden voor hun geproduceerde goederen. Engeland, Frankrijk, Duitsland, Italië, België, Portugal, de Verenigde Staten en Japan hadden overal ter wereld kolonies. Deze uitbreiding betekent meer macht voor het land dat een kolonie bezit. De strijd om gebieden te veroveren, zorgt voor een reeks conflicten. Leg met eigen woorden het begrip kolonie(s) uit. Kolonies in de 19 de eeuw. 2
Bondgenoten. Vanaf het begin van de 20 ste eeuw bouwden de grote Europese machten geleidelijk aan hun militaire machten op. Het leger werd versterkt, ze maakten afspraken ( = allianties) met andere landen. Kleur de Europese kaart zoals die er in 1914 uitzag. Centralen Geallieerden Neutralen Moord op een troonopvolger. Op 28 juni 1914 worden in Sarajevo (Bosnië-Herzegovina) de troonopvolger, van Oostenrijk-Hongarije, en zijn vrouw vermoord. Frans Ferdinand en Sophie zijn dan op bezoek in het land dat door Oostenrijk-Hongarije wordt bestuurd. Een student, Gavrilo Princip, uit buurland Servië is de dader. De Servische regering weigert een onderzoek naar deze moord. Een beslissing die grote gevolgen zal kennen! Filmpje: De moordaanslag die Europa in brand zette. http://youtu.be/_oc8nkgqg2u Zet deze gebeurtenissen in de juiste volgorde. Schrijf nummers van 1 tot 6: De kroonprins van Oostenrijk-Hongarije wordt vermoord. Duitsland verklaart Rusland en Frankrijk de oorlog. Duitsland valt Frankrijk aan. Ze winnen al snel veel terrein. Duitsland helpt Oostenrijk-Hongarije met hun oorlog. Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. De Servische regering weigert een onderzoek naar de moord op de troonopvolger. 3
De eerste oorlogsmaanden 31 juli 1914 Mobilisatie. http://youtu.be/jimk59coskq 4 augustus 1914 Duitse inval. De dreiging van Duitsland om Frankrijk aan te vallen, en hierbij door ons land te trekken, zorgt ervoor dat alle mannen opgeroepen worden om zich aan te sluiten bij het Belgische leger. België was eerst niet van plan om zich in de oorlog tussen beide buurlanden te moeien. In grote steden, zoals Antwerpen en Brussel, worden aanplakbiljetten aangebracht. Op enkele dagen tijd verdubbelde het aantal soldaten aan Belgische kant. Duitsland kreeg geen toestemming, van koning Albert I en de regering, om door ons land te trekken. Om 9u s morgens steekt het Duitse leger de grens over. 5 augustus 1914 Begin slag om de Luikse forten. Luik is de sterkst verdedigde stad van Europa. Hier trekt het Duitse leger eerst naartoe. De 12 forten vormen voor de Duitsers een belangrijke hinderpaal op de weg naar http://youtu.be/7bgxngzxp2k Parijs. Als wraak op de weerstand die het Belgische leger biedt, bombardeert het Duitse leger de stad Luik vanuit de lucht. Tot 16 augustus 1914 blijven de forten in Luik verzet bieden (zie wapens - p.9). Andere steden werden vervolgens ingenomen door het Duitse leger. De Belgische soldaten trekken zich terug. Achter hen blazen ze alle bruggen op, dit om de doorgang van de Duitsers te bemoeilijken. 20 augustus 1914 Bezetting van Brussel. Koning Albert I had zijn leger de opdracht gegeven zich in de stad Antwerpen terug te trekken. Tijdens de Duitse opmars worden steden in brand gestoken, huizen geplunderd, inwoners gevangen genomen, Brussel bleef gespaard omdat de inwoners van de hoofdstad zich, op vraag van de burgemeester Adolphe Max, niet verzetten tegen de bezetter. 25 augustus 1914 Leuven staat in brand. http://youtu.be/r19pu2no3gm Twee Duitse compagnies namen elkaar onder vuur. De Duitsers stellen de burgers verantwoordelijk. Drie dagen en drie nachten lang brandt Leuven. Burgers verstikken in kelders, andere worden neergeschoten en honderden worden gevangen genomen. De bibliotheek van de universiteit wordt eveneens in brand gestoken. 4
9 oktober 1914 - Antwerpen Wij zijn lang niet opgewassen tegen de gruwelijke Duitse aanvallen. Hun leger is veel groter, beter uitgerust. Op heel korte tijd worden grote steden ingenomen door het Duitse leger. Na de val van Antwerpen, krijgen de verzwakte Belgische troepen het bevel om het stuk land achter de IJzer te verdedigen. Ze graven zich in achter de rivier. 28 oktober 1914 IJzervlakte wordt onder water gezet. Terwijl hard gewerkt werd aan de loopgraven, bedacht men op welke manier het Duitse leger kon tegengehouden worden. Met de hulp van schipper Hendrik Geeraert worden er verschillende sluisdeuren gedurende een aantal dagen, bij hoogtij, opengezet. De IJzervlakte staat onder water. Het front komt helemaal vast te zitten. Vele Duitse soldaten raken ingesloten, verdrinken of worden neergeschoten. Ook het Duitse leger wordt verplicht om zich in te graven. Zo ontstaan de loopgraven. Hier kondigt zich een strijd aan dat vier jaar lang zal duren. http://youtu.be/ze1b6mjvycy?t=24s Kleur en duid op de kaart de doortocht van het Duitse leger aan. Gebruik hiervoor een atlas. a. Noteer de namen van onze buurlanden. Duitse b. Duid de grote steden aan die in de eerste oorlogsmaanden door het leger werden bezet. c. Teken op de kaart de IJzer. d. Kleur de IJzervlakte in. 5
Het leven in de loopgraven Als je een loopgraaf van bovenaf bekijkt, zie je dat die steeds zigzag loopt, nooit in één rechte lijn. Waarom zou dat zijn? De loopgraven worden alsmaar verder en beter uitgebouwd. Meerdere posten of ook wel linies genoemd worden aangelegd. De soldaten losten elkaar af. Ze blijven enkele dagen of weken in de gevaarlijkste loopgraven. Daarna mogen ze even uitrusten in dorpen veilig ver weg achter het front. De loopgraven die het dichtst bij de vijand lagen, vormden de frontlinie. Daarachter lagen loopgraven voor bevoorrading en reservetroepen. Je had wachtposten, waarnemingsposten, luisterposten, Kun jij je inbeelden hoe het leven van die mannen was? Wat hun bezigheden tijdens die lange dagen van wachten waren. Zet de juiste letter bij de juiste foto. A. Gewonden en gesneuvelden wegbrengen. C. Even uitrusten achter het front. B. Munitie en voedsel naar de loopgraven brengen. D. De loopgraven onderhouden en versterken. 6
Het leven is er heel hard. Slechte hygiëne, te weinig voedsel, ongedierte, kou, uitputting, zorgen ervoor dat talloze soldaten sterven aan een ziekte. Geef aan welke onaangename gevolgen het leven in de loopgraven met zich meebracht. a. b. http://schooltv.ntr.nl/video/soldaat-in-de-eerste-wereldoorlog-een-uitzichtloos-gevecht/ a....... b....... c....... c. We leven in de aarde. Onze kleding zit onder een dikke laag grond, we hebben overal jeuk: in onze schoenen, in onze broek, onder ons hemd. We kunnen geen enkel moment indutten. Zelfs als de geweren zwijgen, blijft het ongedierte kruipen. God, wat zijn we vuil! Mijn baard staat al vijftien dagen en ik heb de afgelopen achttien dagen mijn schoenen niet meer uitgedaan of schoon ondergoed aangetrokken. We hebben geen water om ons te wassen, alleen maar modder om ons heen. Henri Desagneau een Franse soldaat 7
Dieren in de oorlog Dieren speelden een belangrijke rol in Wereldoorlog I. De cavalerie was tot de Eerste Wereldoorlog het meest gevreesde wapen van elk leger. Het was een groep ruiters die met getrokken sabel de vijand te lijf gingen. De cavalerie kon snel en onverwacht opduiken en een bres slaan in de vijandelijke linies. De moderne wapens betekenen het einde voor de ruiterij. Toch was daarmee de rol van het paard niet uitgespeeld in de oorlog. Ook andere dieren werden tijdens de oorlog ingezet. Vertel op welke manier. 8
Wapens Bekijk de uitvindingen op de foto s aandachtig. Schrijf er telkens bij wat het is. Noteer ook de letter waarbij staat waarvoor de uitvinding diende. a. Tegen vijandelijke sluipschutters en rondvliegende granaatscherven. b. Bescherming tegen gasaanvallen. c. Om de loopgraven en de achterliggende linies van de vijand te bestoken en zo te verzwakken. d. Om van op een afstand in een loopgraaf of bunker van de vijand te werpen. e. Om de positie van de vijandelijke troepen te kunnen zien en bommen te gooien op de vijand. f. Om de linies van de vijand te kunnen doorbreken, zonder gewond te raken of vast te lopen in prikkeldraad. g. Om schepen met bevoorrading (troepen, wapens, voeding, geneesmiddelen, ) te doen zinken en zo de vijand te verzwakken. 9
Het leven thuis De bevolking in de bezette gebieden leeft vier jaar lang in heel moeilijke omstandigheden. Hoe langer de oorlog duurt, hoe schaarser het voedsel wordt en hoe meer de prijzen stijgen. Mensen hamsteren en leggen een groentetuin aan. Velen moeten voedselhulp krijgen. Verenigingen zorgen ervoor dat de arme gezinnen broodbonnen of voedselbonnen krijgen. Met die bonnen kunnen ze in de winkel eten kopen Heel veel mensen vluchten echter het land uit. Naar Frankrijk, Engeland en Nederland. Het leven in eigen land wordt onmogelijk gemaakt door de bezetters. Alle voedselvoorraden worden opgeëist. Fabrieken sluiten de deuren, machines worden ontmanteld en naar Duitsland verscheept. Belgische gezinnen die hier toch blijven, worden verplicht Duitse officieren onderdak te bieden. Noodgeld Voedselbonnen 10
We lezen de getuigenissen van kinderen die tijdens de Eerste Wereldoorlog in bezet gebied leefden. In die teksten kom je heel wat te weten over het dagelijks leven tijdens de oorlog. Bouw rond elk thema een woordspin. Maak hiervoor gebruik van sleutelwoorden uit de getuigenissen. Zo krijg je een beeld van enkele belangrijke aspecten uit het leven in de oorlog van 14-18. 11
Belangrijke gebeurtenissen In België woedde de strijd verder rond de streek van de IJzer. De Europese loopgraven strekten zich echter veel verder uit. Van Nieuwpoort (België), door Frankrijk, Zwitserland, Italië, Slovenië, Albanië, Macedonië, Griekenland tot in Turkije. 4 jaar lang werd er hard gevochten. De legers uit de verschillende landen hadden ondertussen de inwoners uit hun kolonies (zie p.2) opgeroepen, om hun troepen te versterken. Ondermeer daardoor noemen we dit een wereldoorlog. Elke doorbraak van het Duitse leger mislukte. Aan beide kanten vielen veel doden en gewonden. Op de eerste kerstavond van de oorlog (december 1914) hoorden Britse troepen aan het westelijk front de vijand Duitse kerstliedjes zingen. De Britten deden mee met hun eigen liedjes en de wapens aan beide kanten zwegen. Duitse en Britse soldaten ontmoetten elkaar in het niemandsland en er werd zelfs een voetbalwedstrijd gespeeld. De belofte, met Kerstmis zijn jullie terug thuis, die jonge soldaten bij het vertrek kregen bleek niet te kloppen. Ook op zee werd zwaar gevochten. Duitsland zette volop zijn duikboten in. In mei 1915 vallen de Duitsers een Brits schip aan. Er sneuvelen ook Amerikanen. Amerika die, tot dan, niet wou tussenkomen in deze Europese oorlog sluit zich nu aan bij de geallieerden (p.3). Dit zorgt voor een groot machtsverschil. In 1916 was de hoofdaanval van de Duitsers bij Verdun. Deze slag duurde 10 maanden lang. Om de Duitse troepen weg te lokken uit Verdun viel het Britse leger ten noorden van de rivier de Somme aan. De Fransen vielen ten zuiden aan. http://youtu.be/okxhe9ey2ua We kijken samen naar een filmpje over beide slagen, bij Verdun en bij de Somme. http://schooltv.nl/video/slag-bij-de-somme-belangrijke-slag-in-de-eerste-wereldoorlog/ 1917 De oorlog gaat haar derde jaar in. Hoe langer de oorlog duurde, hoe zinlozer de soldaten de bevelen van hun officieren gingen vinden. Het Duitse leger slaagde er maar niet in om de streek rond Ieper te bezetten. Amerika verklaart Duitsland de oorlog en stuurt haar leger naar Europa. In de tweede helft van dat jaar vechten Britten, Canadezen, Zuid-Afrikanen, tegen de Duitsers. Rusland tekent een wapenstilstand met Duitsland, het einde van de strijd aan het oostfront. De Duitse troepen trekken nu naar het westfront. Frankrijk en Groot-Brittannië zien de beslissing van Rusland als verraad. 12
Dit allemaal lijkt wel een kantelmoment in het verdere verloop van de oorlog. Na mislukte Duitse offensieven vroeg in 1918 en een nederlaag in Noord-Frankrijk in de zomer krijgt Duitsland een nieuwe regering. Veel Duitse politici wilden een vredesovereenkomst sluiten. De mensen zijn de oorlog beu. Keizer Wilhelm II wordt niet meer gesteund. Hij vlucht naar Nederland. Het ooit zo sterke Duitse Rijk stort in elkaar en moet zich overgeven. 11 november 1918, in een spoorwegwagon in het Franse Compiègne (bij Parijs) wordt de wapenstilstand ondertekend. Duitsland leverde alle wapens in en moest binnen veertien dagen de bezette gebieden verlaten. Door de nederlaag moest Duistland gebied afstaan aan België, Denemarken, Polen en Frankrijk. Bovenstaande foto werd genomen nadat de wapenstilstand was ondertekend. Op de voorgrond de Franse maarschalk Ferdinand Foch (1), geflankeerd door twee Britse officieren: schout-bij-nacht Hope (5) en admiraal Wemyss (2). De Duitse legerleiding had de politicus Matthias Erzberger afgevaardigd voor de onderhandelingen. In juni 1919 bepalen de overwonnen landen in het Verdrag van Versailles bij Parijs de toekomst van Duitsland. Het land zal gedurende vele jaren de oorlogsschade moeten betalen. 13
100 jaar later In Vlaanderens velden In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen Tussen de kruisen, rij aan rij die onze plek aangeven; en in de lucht vliegen leeuweriken, nog steeds dapper zingend ook al hoor je ze nauwelijks te midden van het kanongebulder aan de grond.. Wij zijn de doden. Enkele dagen geleden leefden we nog, voelden de dauw, zagen de zon ondergaan. Beminden en werden bemind en nu liggen we in Vlaanderens velden. Neem ons gevecht met de vijand weer op: Tot u gooien wij, met falende hand de toorts; aan u om haar hoog te houden Als gij breekt met ons die sterven zullen wij niet slapen, ook al bloeien de klaprozen in Vlaanderens velden. Gedicht geschreven door een Canadese militaire arts en dichter John McCrae (1915). Hij stierf op 28 januari 1918. De IJzertoren in Diksmuide moet iedereen herinneren aan die vreselijke tijd. Tegelijk wordt met de toren eer gebracht aan de soldaten die voor het vaderland stierven. De IJzertoren staat ook symbool voor vrede, vrijheid en verdraagzaamheid. Sedert 1928 brengen klaroenblazers eer aan de gesneuvelden van Eerste Wereldoorlog. Stipt om 20u wordt het onder de Menenpoort in Ieper muisstil. De Last Post wordt gespeeld. De poort herdenkt de 54 896 gesneuvelde Britse soldaten. 14
Ik lees. Ik weet. Ik kan. Ik ken. Ik vertel. Ik leer. Ik kan bondig verwoorden wat aan de Eerste Wereldoorlog voorafging: - Ik vertel over de industriële revolutie (p.2). - Ik beoordeel zinnen als waar of niet waar. - Ik kan het begrip kolonie verklaren (p.2). - Ik kan het begrip bondgenoten verklaren en de bondgenoten uit WO I opsommen (p.3). Ik kan de moordaanslag op de troonopvolger aanhalen als aanleiding voor WO I (p.3). Ik kan de situatie in de eerste oorlogsmaanden schetsen. Hierbij : - Kan ik het woord mobilisatie verklaren (p.4). - Kan ik de volgende gebeurtenissen chronologisch rangschikken: slag om Luikse forten, bezetting van Brussel, Leuven brandt, val van Antwerpen, IJzervlakte staat onder water (p.4-5). Ik kan een blinde kaart van België inkleuren met gegevens uit 1914 (p.5). Ik kan het leven in de loopgraven met eigen woorden beschrijven (p.6). Ik kan de taken van soldaten aan het front opsommen (p.6). Ik kan de slechte leefomstandigheden in de loopgraven met eigen woorden beschrijven (p.7). Ik kan opsommen welke dieren tijdens de oorlog werden ingezet en beschrijven op welke manier dat gebeurde (p.8). Ik kan de wapens uit de Eerste Wereldoorlog benoemen (p.9). Ik kan voorbeelden geven van het dagelijks leven voor vrouwen en kinderen tijdens de oorlog (p.10). Ik kan bij elk thema voorbeelden geven uit de getuigenissen van kinderen tijdens de oorlog (p.11). Ik kan belangrijke gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog beschrijven: het kerstbestand, de slag om Verdun, de slag bij de Somme (p.12). Ik weet wanneer het Wapenstilstand is. Ik kan met eigen woorden verklaren hoe deze tot stand kwam (p.13). Ik kan de gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog op een tijdlijn plaatsen. 15
16
BRONNEN Eerste Wereldoorlog: http://nl.dreamstime.com/stock-foto-de-elementen-van-het-prikkeldraad-image6018820 http://www.schoolklassen.be/schoolreizen/klassen/herinneringsklassen-14-18/index.php http://www.sambre-marne-yser.be/article.php3?id_article=13 http://www.patricklagrou.be/uniformen.htm EXPO14-18, het legermuseum in Brussel InFlandersFields Belevingscentrum 14-18 in Tildonk AFBEELDINGEN: TENTOONSTELLINGEN: http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/industriele-revolutie/ http://www.npo.nl/histoclips/14-02-2012/nps_1197370 http://www.warveteranstv.be/nl/ www.inflandersfields.be http://www.warchild.nl/ http://wereldoorlogen.yurls.net/nl/page/925992#topboxes http://www.kindereninbezetgebied.be/ http://www.hetklokhuis.nl/algemeen/het%20klokhuis%20maakt%20geschiedenis/eerste+wereldoorlog# www.schooltv.nl http://www.entoen.nu/eerstewereldoorlog http://nl.wikipedia.org/wiki/hoofdpagina http://www.14-18.bruxelles.be/index.php/nl/ http://www.antwerpen1914-1918.be/ http://www.wezoozacademy.be/vak/tips-tricks-alle/wo-i-special-tips-tricks-alle http://members.home.nl/keesdebrouwer/eerste_wereldoorlog/02_de_oorlog.htm http://depretshow.ketnet.be/gebeurtenis/wereldoorlog-i#inhoud WEBSITES: In Vlaamse Velden Nieuwsuitzendingen Openbare omroep en commerciële zender(s). Brave little Belgium Canvas (uitzendingen zomer 2014) Apocalyspe 14-18 Rtbf La Une (heruitzendingen zomer 2014) Het journaal van de eeuw (bron: Youtube) Film War Horse, Steven Spielberg. Zonneland 9, 95 e jaargang, 10 januari 2014 100 jaar Wereldoorlog I, uitgeverij Averbode Het verhaal van De Groote Oorlog, info- en werkboekje voor klas 4, 5 en 6 in het BaO De Eerste Wereldoorlog Dag na dag bekeken. (Ian Westwell) uitgegeven door Artis MEDIAUITZENDINGEN: TIJDSCHRIFTEN: BOEKEN: 17
Oplossingen: p.2 Kolonies = Sterke (machtige) Europese landen die buiten hun grenzen, gebieden veroveren. Daarbij worden de bevolking en hun rijkdommen uitgebuit. p.3 p.3 Centralen Duitsland Oostenrijk-Hongarije Italië Neutralen o.a. Zwitserland België Nederland Spanje Geallieerden Frankrijk Engeland Rusland 1 De kroonprins van Oostenrijk-Hongarije wordt vermoord. 5 Duitsland verklaart Rusland en Frankrijk de oorlog. 6 Duitsland valt Frankrijk aan. Ze winnen al snel veel terrein. 4 Duitsland helpt Oostenrijk-Hongarije met hun oorlog. 3 Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. 2 De Servische regering weigert een onderzoek naar de moord op de troonopvolger. p.5 Nederland Duitsland Frankrijk 18
p.6 Loopgraven werden zigzaggend gegraven om zo te vermijden dat één granaat de hele loopgraaf zou vernietigen. p.6 A B C D p.7 a. Na hevige regenbuien stonden de loopgraven onder water. b. Voedselresten trokken ratten aan. c. Door slechte hygiëne (geen proper water) kregen soldaten te kampen met een luizen- en vlooienplaag. p.8 Paarden: Op de modderige wegen van en naar het front waren paarden meestal het enige middel om snel materiaal en boodschappen mee te vervoeren. Honden: Ze werden vaak ingezet om slachtoffers te vinden. Er waren ook honden getraind op het opspeuren van gas. Ook voor het vervoer van munitie hadden honden een belangrijke rol. Duiven: Postduiven zorgden voor communicatie tussen verschillende legergroepen. Zo geraakte een Amerikaans bataljon ingesloten tussen het Duitse leger en hun eigen leger. Ze werden langs alle kanten beschoten. Dankzij Cher Ami konden de Amerikanen hun officieren verwittigen en werd het vuur gestaakt. 19
f p.9 c g b d e a p.11 20