1 Wild van de Veluwe! Op weg naar een Veluwemanifest.? Ondergetekende organisaties zijn wild van de Veluwe, en willen daar werk van maken! De Veluwe behoort tot de mooiste en bijzonderste gebieden van Nederland, en geeft Gelderland (inter)nationale allure. Natuur en landschap zijn de drager van het merk Veluwe, als recreatiegebied, als woon- en werkgebied. Dit kunnen we nog veel beter benutten als regionaal vestigingsklimaat en als de groene contremal van Gelrestad. Om de Veluwe weer als parel te laten glimmen is een kwaliteitsimpuls nodig. Want die voor Gelderland zo belangrijke kansen komen niet vanzelf, want er zijn ook een aantal belangrijke knelpunten: er is onvoldoende samenwerking tussen gemeenten, en tussen partijen op de Veluwe. De toeristisch recreatieve structuur en het belevingsproduct is niet up to date, er is in hoge mate ongewenst gebruik van recreatieve complexen, uitbreidingen gaan veelal gepaard met aantasting van de natuur en landschap, het beoogde herstel van natuur en landschap is nog lang niet klaar, behoud van erfgoed kan beter, onderhoud van alle recreatieve voorzieningen kost veel geld, en enkele landbouwsectoren staan onder druk, en hier en daar dreigt verrommeling. Maar er zijn ook grote kansen, want de Veluwe is niet alleen het grootste aaneengesloten natuurgebied van Noordwest Europa, met een grote variëteit aan landschappen,, het is ook een gebied met unieke cultuurhistorische en aardkundige waarden die beter aan het voetlicht gebracht kunnen worden. Het is qua ligging interessant voor zowel mensen uit de Randstad als uit het Ruhrgebied, maar ook met goede ondernemers en een bevolking die zich met trots Veluwenaar noemt. Niet voor niets heeft de Provincie gekozen voor een majeure opgave Veluwe. Wij bieden aan om daarin te investeren, en deze in co-creatie te ontwikkelen, en daar burgers bij te betrekken. Wij willen werken aan de kip en de gouden eieren, aan ecologie, erfgoed en economie in samenhang. Wij vragen de Provincie om met ons mee te doen, en onderstaande Veluweagenda Wild van de Veluwe een plek in het nieuwe Collegeakkoord, en de provinciale investeringsagenda te geven. In een vijftal kernpunten vindt u hieronder onze agenda. Doe als centraal middenbestuur met ons mee!
2 Wat moet er gebeuren 1. De Veluwe als Werelderfgoed! De Veluwe verdient een extra status als een van de meest bijzondere gebieden van Nederland. Om het merk te versterken. We willen in samenwerking een serieuze verkenning doen naar een status als Werelderfgoed. Dit levert geen extra beperkingen maar wel en grotere aantrekkingskracht en focus voor verbetering op. Met een Werelderfgoedstatus wordt de Veluwe nationaal en internationaal substantieel echt op de kaart gezet. Een van de grote waardes van de Veluwe is de enorm rijke cultuurhistorie en het erfgoed, en alle recreatieve voorzieningen, samen deel van de kip met de gouden eieren. Daarin gaan we dus verder investeren, maar deze ook uitbaten. Dit omvat landgoed- en landschapsherstelplannen, maar ook de vertaling van het erfgoed naar beleving en betrokkenheid, en participatie van mensen. Onder dit thema valt ook een koppeling van de benodigde geldstromen voor de ecologie (natuur en beleving) aan de economie die daarvan profiteert, b.v. door een verkenning van ecosysteemdiensten: hoe kunnen gebruikers en sectoren die profiteren van het erfgoed van de Veluwe en daaraan verdienen op gepaste wijze bijdragen aan het behoud daarvan? Zo worden natuur en landschap meer onderdeel van de Veluwse economie, en omgekeerd. Het Veluwefonds kan hierin een hele goede rol vervullen. 2. De Veluwe als vakantiebestemming nummer 1 van Nederland De Veluwe behoort de vakantiebestemming nummer 1 van Nederland te zijn. Maar dat is de Veluwe helaas niet: Daar moet heel erg veel voor gebeuren, door ondernemers, gemeenten, partijen. Wij zien enorme mogelijkheden om de toeristisch-recreatieve infrastructuur en de beleving van de Veluwe te verbeteren. De grootste uitdaging is een integrale upgrading van de vele recreatiecomplexen waarvan er vele oneigenlijk gebruikt worden en wel zo dat ze natuur en landschap zo min mogelijk aantasten, of deze aantastingen compenseren (groei-krimp 2.0: Vitale vakantieparken!). Dat is dus ook planologisch en financieel een grote uitdaging, waar ondernemers en overheden beide in moeten investeren. We willen hierover afspraken maken voor de komende jaren. Maar er is ook een grote impuls nodig in het stelsel van fiets- ruiter en wandelpaden, vooral ook in aansluiting op elkaar: Excellente routestructuren en voorzieningen! Er is nu wel een Twents wandelroutenetwerk, maar nog geen Veluws wandelroutenetwerk! Daarnaast moet er geïnvesteerd worden in de Veluwebeleving. Ondernemers ontwikkelen zich meer tot ambassadeurs van de Veluwebeleving. Zij dragen de Veluwetrots over! Door te investeren in het netwerk van ondernemers en in gebiedskennis, en arrangementen komt het merk de Veluwe beter naar voren! Koppeling van de diverse attracties, congresarrangementen, sportactiviteiten, kunst- en wellness-aanbod, en zelfs watersport aan de Veluwe is daarin ook belangrijk. Ook terreinbeheerders, IVN, SLG en anderen ontwikkelen meer natuurbelevingsproducten en arrangementen en mogelijkheden om erfgoed te beleven.
3 Als het product op orde is moet de marketing van de Veluwe en grote impuls krijgen, vooral gericht op de kortere vakanties vanuit de randstad, gecombineerd met seizoensverlenging: Robuuste Veluwemarketing! De mogelijke keerzijde van deze aantrekkelijkheid is dat het ook nu al erg druk is op de Veluwe. We willen daarom extra aandacht besteden aan gastheerschap (door boswachters en vrijwilligers), maar ook aan extra toezicht. We willen in een deelproject gastheerschap en toezicht naar een intensivering daarvan. 3. De Veluwe het wildste en spannendste natuurgebied van Nederland De Veluwe mag wilder en spannender worden. De aanwezigheid van herten, zwijnen en wisenten, dassen en reeën (de big five.) is uniek voor Nederland en mag beleefd worden! We hebben in feite de spannendste natuur van Nederland, in een gebied waar je dagenlang in zou moeten kunnen dwalen en ook verdwalen We zien meer mogelijkheden om de Eindeloze Veluwe met haar wilde dieren te beleven. Dat vergt productontwikkeling (denk aan wildsafari s, en observatiepunten, en arrangementen). Belangrijk daarbij is dat de kans op ontmoeting met wild wordt vergroot. Dat kan onder meer door in het centrale deel van de Veluwe de jachtdruk en verstoring te verminderen. Maar misschien ook wel de verkenning van een streekproductenlijn natuurvlees van de Veluwe.. Locaal mag er ook, waar dat kan zonder schade te veroorzaken, meer ruimte worden gemaakt voor wilde dieren (wisenten, hogere wilddichtheden). Op een aantal plekken kunnen wildweides ontwikkeld worden. Zo werken we aan meer wildzichtbaarheid, een grote publiekswens. Dat vergt inrichting en beheer. Op een aantal plekken zullen we moeten kijken naar weginrichting en maximum snelheid. Zo willen we b.v. zo min mogelijk rasters, maar hier en daar zullen ze toch nodig zijn om schades te voorkomen. We willen wel wild, maar ook werk maken van vermindering van schade en aanrijdingen. 4. De Veluwe, meer dan natuur alleen! De Veluwe is niet alleen het spannendste natuurgebied van Nederland, het is ook een gebied waarvan de aardkundige en cultuurhistorische waarde van uitzonderlijke internationale betekenis is. De stuwwallen van de Veluwe bepalen niet alleen het gezicht van de Veluwe, ze verbeelden ook een geschiedenis van meer dan 150.000 jaar aan aardkundige processen. De Veluwe vormt het meest omvangrijke stuwwalcomplex van West Europa. Het voedselarme karakter van de Veluwe en de enorme zoetwatervoorraad daarin opgeslagen, vormen de randvoorwaarden voor de bijzondere natuur die zich op de Veluwe kon ontwikkelen. Deze Veluwe vormde ook een landschap dat al vele eeuwen door de mens is gebruikt en waarvan nog vele sporen zichtbaar zijn: Celtic Fields, grafheuvels, sporen van op klapperstenen gebaseerde ijzerindustrie, hessenwegen, walburgen, sprengenstelsels, watermolens en vele kastelen historische huizen en landgoederen. Het zijn maar enkele voorbeelden van de rijke geschiedenis die op en rond Veluwe geschreven is. Deze geschiedenis verdient het om ontdekt te worden. Dit kan bijdragen aan een nieuw en completer verhaal over de Veluwe,
4 waarin de samenhang tussen waarden op het gebied van aardkunde, natuur en cultuurhistorie wordt belicht. Een verhaal dat ook weer nieuwe bezoekers zal trekken. 5. De Grote Veluwe : Randgebieden leggen de verrassendste verbinding legt tussen natuur, landschap, cultuurhistorie en mensen De randgebieden van de Veluwe wonen en werken de meeste mensen. Hier ligt Gelrestad. Hier vinden we de waardevolste cultuurlandschappen, een vitale landbouw, landgoederen en erfgoed, en vele dorpen en bedrijventerreinen. En hier verblijven ook de meeste bezoekers! Hier vinden we ook de grootste drukte en verrommeling. Hier willen we integrale oplossingen realiseren, waarbij natuur, landschap, cultuurhistorie, recreatie en toerisme en voedselproductie een duurzame plek krijgen. Er liggen hier vele opgaven, zowel op het gebied van economie als ecologie: werken aan economische kansen in combinatie met een omvangrijke biodiversiteitsopgave (verankerd in SNL, Natura 2000, PAS), of werk aan een landbouwverkaveling, een bedrijventerrein, of aan een klompenpad. Dat vraagt gezamenlijke strategie en synergie. Daarom willen we een aantal kansrijke gebieden selecteren waar we gebiedsgericht en integraal aan de gang willen om, samen met gemeenten en stakeholders resultaten te boeken. Te denken valt aan gebieden zoals de Veluwepoorten, het Valleilint, maar ook een stadsrandgebied waar veel ontwikkelingen gepland zijn. Elk geselecteerd gebied krijgt een maatwerkagenda rond economie, erfgoed en ecologie. We willen veel aandacht geven aan de betrokkenheid van bewoners en bedrijven bij realisatie, onderhoud, en beleefbaar en toegankelijk maken van natuur, landschap en erfgoed.
5 Hoe willen we daaraan werken Essentieel is een structurele Veluwesamenwerking (zoals die er eerder in een andere vorm ook was ten tijde van Veluwe 2010 met een Veluwecommissie). In 2015 moet worden verkend hoe die nu het beste vormgegeven kan worden. We stellen voor dat de Veluwe de regie neemt, en dat we in co-creatie allereerst een wervend Veluwe programma uitwerken op basis van deze agenda, en afhankelijk van de inhoud daarvan een structureel uitvoeringsprogrammaverband optuigen. Van de provincie wordt gelet op het provinciaal belang een zeer actieve deelname gevraagd! Dit doet en groot beroep op onze samenwerkingsbereidheid. Van belang is bij voorbeeld intergemeentelijke samenwerking, en het aanbrengen van focus daarbij (en niet alleen het combineren van gemeentelijke wensenlijstjes). Maar ook samenwerking tussen terreinbeheerders, verenigd in de Stuurgroep Eindeloze Veluwe, moet geïntensiveerd alsook de samenwerking in de recreatiesector. En vervolgens ook de samenwerking tussen deze groepen en sectoren, tussen economie, ecologie, en erfgoed. Het Veluwefonds probeert momenteel ook al de nodige bruggen te slaan. Ondergetekende organisaties bieden een enthousiaste en actieve deelname op ambtelijk en bestuurlijk niveau aan de uitwerking van bovenvermelde agenda. We doen mee aan cocreatie, ondernemerschap en cofinanciering van de te ontwikkelen investeringsagenda. We vragen van de provincie, gelet op het grote provinciaal belang, deelname aan de cocreatie, en facilitatie en cofinanciering van de benodigde investeringen in de deelprojecten. Kortom: Er is een agenda op hoofdlijnen. Het speelveld ligt klaar. De urgentie is helder. Doet u mee? Arjan Snel, Staatsbosbeheer Jan Gorter, Vereniging Natuurmonumenten Peter van den Tweel, Het Geldersch Landschap Volkert Vintges, Gelderse Natuur- en Milieufederatie Arjan Vriend, Stichting Landschapsbeheer Gelderland Joline de Weerdt, IVN Gelderland
En nog vele anderen, naar wij hopen! 6