Veilig en gezond werken met persoonlijke beschermingsmiddelen Resultaten expertmeeting 21 november 2013 De naam van het ministerie naam van een directie/afdeling postadres telefoonnummer Een publicatiedatum de ministerienaam
Hoe kunnen leveranciers en gebruikers er samen voor zorgen dat er alleen persoonlijke beschermingsmiddelen op de markt komen waarmee veilig en gezond kan worden gewerkt? En wat is daarbij de rol van de Inspectie SZW? Het antwoord op die vragen stond centraal tijdens de expertmeeting die de Inspectie SZW organiseerde op donderdag 21 november 2013. Europa stelt veiligheids- en gezondheidseisen aan producten die op de Europese markt komen. Deze producten mogen geen gevaar opleveren voor onder meer de veiligheid en gezondheid van werknemers en consumenten. De lidstaten zijn verplicht toezicht te houden op juiste toepassing van de Europese richtlijnen. In Nederland houdt de Inspectie SZW het markttoezicht op een aantal productgroepen voor professioneel gebruik. Ze voert op basis van gerichte risicoanalyses controles uit, dus daar waar de grootste risico s en de grootste effecten te verwachten zijn. Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM en) zijn een risicovolle productcategorie. Het veilig en gezond gebruik van een persoonlijk beschermingsmiddel wordt geregeld in de Europese richtlijn 89/656/EEG. In 2014 neemt de Inspectie SZW samen met enkele andere lidstaten deel aan een Europees samenwerkingsproject met als doel: verdere verbetering van de afstemming als het gaat om veilig en gezond werken met PBM en in Europa. De inspectie wil dat werknemers in Nederland erop kunnen vertrouwen dat de persoonlijke beschermingsmiddelen die zij gebruiken goed zijn. Samen verkennen De Inspectie SZW ziet dat fabrikanten, importeurs en handelaren niet altijd weten aan welke wettelijke eisen zij moeten voldoen. Brancheorganisaties van deze bedrijven kunnen ervoor zorgen dat hun leden worden geïnformeerd over hun minimale verplichtingen. De inspectie werkt verder aan een risicoanalyse voor markttoezicht. Daarbij maakt ze graag gebruik van de kennis en ervaring van de marktpartijen, van gebruikers en leveranciers. Bij inspecties is de fase van dialoog voorbij, maar in de fase ervoor is het de uitdaging om samen te verkennen waar nieuwe vormen van toezicht wenselijk zijn. Een veilige werkplek zou het uitgangspunt van de werkgever moeten zijn, niet het voldoen aan wet- en regelgeving. Kennisgebrek en andere knelpunten Het gebrek aan kennis van de wet- en regelgeving herkennen de deelnemers. Ze zien dat er zowel aan de kant van leveranciers als gebruikers nog het nodig te doen is. De indruk is dat er over het algemeen geschikte producten op de Nederlandse markt zijn, maar dat het knelpunt vooral zit in het onjuist gebruik ervan. Gebruiksaanwijzingen zijn niet altijd duidelijk en worden bovendien vaak slecht gelezen. Als werkgevers of werknemers niet weten hoe zij beschermende producten moeten gebruiken, kunnen gevaarlijke situaties optreden. In het bijzonder bij producten die werknemers Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Inspectie SZW Gezond en veilig werken met persoonlijke beschermingsmiddelen 2
beschermen tegen een hoog gezondheidsrisico (klasse 3 producten). Hier ligt ook een verantwoordelijkheid voor de leverancier. Daarom zijn webshops die PBM en verkopen zonder enige vorm van advies, onwenselijk en de doodsteek voor specialisten. Ik zie bedrijven afglijden die de zaken eerst goed op orde hadden. De focus ligt nu vaak teveel op kostenbesparing. Daarnaast weten veel bedrijven onvoldoende dat zij een zorgplicht naar hun werknemers hebben en dat zij risico s op de werkplek moeten inventariseren als verdiepingsslag op hun RI&E. Daarbij moeten ze niet te snel naar de PBM en grijpen, maar risico s aanpakken bij de bron. Nog te vaak ontbreekt een deugdelijke risico-inventarisatie- en evaluatie. Veel bedrijven proberen kosten te verlagen, ook op het gebied van veiligheidsproducten. De rol van de inkoper als adviseur wordt steeds groter, maar de budgethouder beslist over de aankoop. Daardoor worden soms de verkeerde producten ingekocht. Ook worden gebruikers niet altijd betrokken bij de aanschaf. Een ander genoemd knelpunt is het internet. Door sociale media wordt informatie snel verspreid, ook onjuiste informatie. Deze informatie kan werkgevers gemakkelijk op het verkeerde spoor zetten. Als afnemers hun inkoopproces beter regelen, vindt er bij de leveranciers vanzelf een verschuiving plaats. Prijsvechters krijgen dan minder voeten aan de grond. Resultaten expertsessie De fabrikanten en/of leveranciers: zorgen ervoor dat hun producten aan de opgegeven specificaties voldoen; geven duidelijk aan wat het beoogde gebruik is van het product, zodat afnemers kunnen bepalen of zij de juiste PBM en kopen; verbeteren de begrijpelijkheid van hun gebruiksaanwijzingen. Bijvoorbeeld door het op te splitsen in een compacte snelstartinstructie voor de gebruiker/werknemer en een gedetailleerder deel voor de afnemer/werkgever. Of door via een QR-code op de verpakking gebruikers te attenderen op een laagdrempelig filmpje met gebruiksinstructies over het product. Webshops zijn de doodsteek voor de specialisten. Zij zouden eigenlijk geen klasse 3 producten mogen verkopen. De afnemers: zijn op de hoogte van hun zorgplicht naar hun werknemers; voeren adequate risico-inventarisaties uit op de werkplek. Een standaard risico-inventarisatie en -evaluatie volstaat hierbij niet; de belangrijkste veiligheidsrisico s moeten verder worden verdiept; laten zich goed informeren door deskundigen en kopen de juiste producten in; regelen een helder inkoopproces waarin de verschillende belangen - de kosten (budgethouders), de veiligheid (adviseurs) en het comfort (gebruikers) - evenwichtig aan bod komen. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Inspectie SZW Gezond en veilig werken met persoonlijke beschermingsmiddelen 3
Zzp ers zijn vaak serieus bezig met hun persoonlijke bescherming. Voor hen telt elke verloren werkdag. De inspectie moet er onder meer op toezien dat: de producten op de Nederlandse markt voldoen aan de specificaties die de fabrikant opgeeft; (verantwoordelijkheid fabrikant) ook webshops hun adviesrol richting klanten adequaat oppakken, zeker als het gaat om klasse 3 producten, zoals adembescherming; (verantwoordelijkheid leverancier) het inkoopproces van PBM s bij bedrijven op een afgewogen wijze plaatsvindt; (verantwoordelijkheid afnemer) afnemers/bedrijven kunnen aantonen dat zij effectieve voorlichting geven aan de gebruikers van PBM en. (verantwoordelijkheid afnemer) De eerste twee punten hebben betrekking op het markttoezicht, de laatste twee vallen strikt genomen onder het arbo-toezicht. Het zijn echter wel knelpunten die het veilig en gezond werken met PBM en in de weg kunnen staan. De inspectie kan samen met leveranciers een communicatiecampagne ontwikkelen om bedrijven te overtuigen van het belang van het juist gebruik van PBM en. Goed om met de verschillende partijen aan tafel te zitten en met elkaar de werking van de markt verder te verbeteren. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Inspectie SZW Gezond en veilig werken met persoonlijke beschermingsmiddelen 4
Meer informatie www.inspectieszw.nl Colofon Dit document is een kort verslag van de resultaten van een expertsessie die de Inspectie SZW in 2013 organiseerde voor marktpartijen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Projectleider Markttoezicht drs. Ineke Lemmen e-mail: ilemmen@inspectieszw.nl Aan deze tekst kunnen geen rechten worden ontleend. De Inspectie SZW maakt deel uit van het ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid Inspectie SZW Postbus 820 3500 AV Utrecht www.inspectieszw.nl december 2013