AAN BURGEMEESTER & WETHOUDERS Kenmerk: 203924 Sector: Inwonerszaken Team : Openbare Orde, Welzijn & Onderwijs Onderwerp: Motie hospice Voorne Besluit: 1. In te stemmen met de wijze van afhandeling van de motie. 2. De raad via de motierapportage voor te stellen de motie als afgehandeld te beschouwen. Portefeuillehouder: W.A.J. Borgonjen Vertrouwelijk: Nee Datum College 2 juli 2019 Raadscommissie OR/GO Raad Nee Nee Ja 1
1. Aanleiding In dit advies wordt een overzicht gegeven van de (vervolg)acties die zijn ondernomen sinds de uitgebrachte gelijk luidende moties in de drie Voornse gemeenteraden (Brielle d.d. 30 oktober 2018, Hellevoetsluis d.d. 8 november 2018 en Westvoorne d.d. 18 december 2019) m.b.t. een hospice op Voorne. 2. Argumenten In de motie wordt verzocht de volgende acties te ondernemen: 1. in overleg te treden met alle gemeenten en andere relevante stakeholders op Voorne- Putten om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om te komen tot een hospice op Voorne. 2. In gesprek te gaan met huisartsen, zorginstellingen en zorgverzekeraars om kennis te nemen van hun wensen en behoeften. 3. De Raad structureel te informeren over de voortgang. 4. Deze motie kenbaar te maken aan de gemeenteraden op Voorne-Putten. 5. De gemeenteraden op Voorne-Putten te informeren over bovengenoemde acties. Na het uitbrengen van de moties is zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau bij de Voornse gemeenten geïnventariseerd hoe het beste gevolg gegeven kon worden aan de gewenste acties. Daarbij is de geconcludeerd dat om de behoefte naar een hospice op Voorne te kunnen bepalen er ook een beeld moet zijn van de huidige situatie bij de gemeente Nissewaard en Goeree- Overflakkee waar de twee dichtstbijzijnde hospices voor dit gebied gevestigd zijn. Besloten is dan ook om dit dossier op het niveau Voorne-Putten en Goeree- Overflakkee op te pakken. Partijen die gevraagd zijn om hun input te geven op de behoefte naar een hospice op Voorne zijn o.a.: de huidige hospices De Waterlelie in Spijkenisse en Calando in Dirksland, de Catharinastichting, hospice initiatief Voornse Duinen, het Netwerk Palliatieve Zorg ZHE, huisartsen, Zorgverzekeraar CZ. Tevens is in Westvoorne gesproken met Stichting Hospice De Voornse Duinen. Palliatieve (terminale) zorg Palliatieve of palliatieve terminale zorg (PTZ) is bedoeld om de kwaliteit van het leven van de patiënt met een levensbedreigende ziekte in de laatste levensfase zo goed mogelijk te houden. Dat gebeurt door middel van verzachting of verlichting (ofwel palliatie) van het lijden. Dit kan bijvoorbeeld door het voorkomen en behandelen van lichamelijke pijn, maar ook het verhelpen van problemen die kunnen ontstaan op het sociale, psychologische of spirituele vlak. PTZ kan op drie verschillende plekken verleend worden: 1. Thuis. 2. In een hospice. 3. In een zorginstelling. Gezien de motie zal vooral in worden gegaan op PTZ in een hospice. Een hospice is een instelling die verblijf en verzorging biedt aan mensen die ongeneeslijk ziek zijn met een levensverwachting van 3 maanden of minder. Hospices zijn er in twee verschillende varianten: 1. High care hospice: in een high-care hospice is 24 uur per dag een verpleegkundige aanwezig. Ook hebben sommige high care hospices een eigen arts. Bijna thuis huis: bijna thuis huizen hebben geen zorgprofessionals in dienst. 2. Vrijwilligers werken samen met bijvoorbeeld wijkverpleegkundigen. De verantwoordelijkheid voor de medische zorg ligt in een bijna thuis huis bij de eigen huisarts, of bij een arts die verbonden is aan het hospice. Palliatieve terminale zorg is geen verantwoordelijkheid van gemeenten. De financiering van hospices wordt dan ook niet geregeld vanuit gemeenten. Afhankelijk van het type hospice wordt een hospice gefinancierd door het zorgkantoor, de zorgverzekeraar, subsidies en giften. In zijn 2
algemeenheid geldt echter dat hospices zeer lastig te exploiteren zijn en niet zonder giften en/of subsidies kunnen draaien. Gemeenten kunnen in bepaalde gevallen dus subsidies verstrekken aan (een) hospice(s). De gemeente Westvoorne verstrekt jaarlijks een subsidie aan Hospice De Waterlelie (2019: 2.660,-). Hospices op Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee In het werkgebied Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee zijn op dit moment twee hospices gevestigd: 1. Hospice De Waterlelie in Spijkenisse 2. Hospice Calando in Dirksland Hospice De Waterlelie in Spijkenisse is een bijna thuis huis met vijf bedden in een thuiszorgsetting, waarbij de thuiszorg wordt ingehuurd. Hospice De Waterlelie maakt gebruik van 85 vrijwilligers, die een belangrijke rol in de zorg spelen. Gezien de vorm van een bijna thuis huis kunnen in dit hospice niet alle complexe zorgvragen behandeld worden in dit hospice. De gemeenten op Voorne-Putten ondersteunen Hospice de Waterlelie middels een subsidie. Veruit het grootste deel van de bewoners van De Waterlelie is afkomstig uit de gemeente Nissewaard en slechts een klein deel uit een van de drie Voornse gemeenten. Hospice Calando in Dirksland is een high care hospice met vijf bedden. Dit hospice wordt gekenmerkt door professionele krachten die bijgestaan worden door vrijwilligers. In Calando is 24 uur per dag een verpleegkundige aanwezig. De medische begeleiding is in handen van artsen die ook werkzaam zijn in het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis. Hospice Calando ontvangt geen gemeentelijke subsidie. Wat betreft de herkomst van bewoners van hospice Calando geldt dat ongeveer de helft van de bewoners uit de gemeente Goeree-Overflakkee komt en de andere helft uit Voorne-Putten. Van de bewoners uit Voorne-Putten is het grootste deel afkomstig uit een van de drie Voornse gemeenten. Algemene ontwikkelingen De vraag naar PTZ en specifiek naar hospices vanuit Voorne-Putten is in de afgelopen jaren verder toegenomen. Dit is zichtbaar in de stijgende bezettingsgraad van de huidige twee hospices die gemiddeld boven de 80% uitkomt. Bij hospice De Waterlelie heeft dit tot nu toe nog niet of nauwelijks geleid tot wachtlijsten. Bij hospice Calando is er echter wel sprake van een wachtlijst en bestaat ook het gevoel dat men vaak nee moet verkopen bij aanvragen. Wat betreft de wachtlijsten binnen de palliatieve zorg dient echter wel opgemerkt te worden dat deze vervuild kunnen zijn. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat mensen die op de wachtlijst staan, reeds overleden zijn wanneer er daadwerkelijk een plek vrij is voor opname. Soms zijn deze mensen dan al thuis overleden, in het ziekenhuis, of naar een ander hospice gegaan omdat ze zich bij meerdere hospices aangemeld hebben. Hospices stemmen hun eigen wachtlijsten op dit moment nog niet af met elkaar. De primaire reden voor de toegenomen vraag naar PTZ en hospices is de vergrijzing. Mensen worden steeds ouder en blijven langer zelfstandig wonen. De gemiddelde leeftijd van mensen in de hospices neemt dan ook steeds verder toe. Ondanks dat mensen steeds langer thuis blijven wonen en bij voorkeur ook graag thuis sterven, wordt er tot nu toe echter nog maar heel weinig gebruik gemaakt van palliatieve terminale zorg thuis, terwijl deze voorziening wel voorhanden is. Wel is de vraag naar deze vorm van palliatieve zorg verder aan het stijgen en wordt verwacht dat deze in de toekomst nog veel verder toe zal gaan nemen. Een andere ontwikkeling die zorgt voor een stijging van het aantal hospicebewoners is de stijging van het aantal oudere alleenstaanden. Deze mensen hebben vaker een beperkt dan wel niet aanwezig (ondersteunings)netwerk om zich heen waardoor zij in bepaalde gevallen in de terminale fase niet meer in staat zijn om thuis te overlijden en dan veelal naar een hospice gaan. Ook de toegenomen bekendheid van de huidige hospices binnen dit gebied bij mensen en doorverwijzende partijen heeft een aanzuigende werking bij deze voorzieningen. Wensen, behoeften en initiatieven De wens tot het realiseren van eigen hospicebedden op Voorne is niet nieuw. Reeds in 3
2014 was er al een initiatief vanuit enkele personen om een eigen hospice voor de Voornse eenten te starten. Dit initiatief is ook kenbaar gemaakt aan de gemeenten op Voorne en hier is door de initiatiefnemers ook een businessplan voor opgesteld. Vanuit het Netwerk Palliatieve Zorg ZHE is indertijd aangegeven dat er op dat moment geen behoefte was aan extra hospicebedden op Voorne-Putten. Vanuit de Voornse gemeenten is ook geen medewerking verleend aan de verdere realisatie van dit initiatief. De huidige hospices kijken op dit moment ook naar de eventuele behoefte en noodzaak dan wel de mogelijkheden tot het uitbreiden van het huidige aantal bedden binnen het huidige hospice of het eventueel opstarten van een nieuw hospice op Voorne-Putten. Voor Hospice De Waterlelie geldt dat zij voor de komende twee jaar nog geen noodzaak zien voor een nieuw/aanvullend hospice, zeker wanneer de huidige hospices optimaal benut worden en mensen verdeeld worden over de verschillende hospices in de omgeving. Gezien de stijgende eigen bezettingsgraad denkt De Waterlelie dat er op termijn een tweede (bijna thuis huis) hospice nodig zal zijn op Voorne-Putten. Verdere uitbreiding van de Waterlelie op de huidige locatie lijkt namelijk technisch gezien niet mogelijk. Eventuele uitbreidingsplannen vanuit De Waterlelie bevinden zich op dit moment echter nog in de oriënterende fase. De Waterlelie verwacht wel dat wanneer een nieuwe hospice-aanbieder bij komt op het gebied van Voorne-Putten dat dit negatieve gevolgen kan gaan hebben voor de bijdragen van derden die dit hospice nu ontvangt. Indien er een nieuw bijna thuis hospice op Voorne-Putten zou komen, zullen er ook heel veel nieuwe vrijwilligers bij moeten komen om dat type hospicezorg te kunnen verlenen. Hospice De Waterlelie streeft er naar om per huidig hospicebed 20 vrijwilligers bij de zorg te betrekken. Bijna een kwart van de huidige vrijwilligers van het hospice is afkomstig uit een van de Voornse gemeenten. Hospice Calando denkt dat extra hospicebedden gewenst zijn zeker gezien de huidige reële vraag en behoefte en dan in het bijzonder aan high care bedden. Binnen Calando bestaat er nog onduidelijkheid of deze extra bedden dan binnen het huidige hospice ingevuld zouden moeten worden of door middel van bijvoorbeeld een hospice op Voorne, eventueel in samenwerking met een andere partij. Een extra hospice op Voorne kan mogelijk wel gevolgen hebben voor de bezetting van Hospice Calando. Hospice Calando denkt dat er in eerste instantie vooral behoefte is aan meer gedegen cijfers en gegevens, eventueel aangevuld met een haalbaarheidsstudie. Dat kan bij het willen starten van een high care hospice helpen bij de onderhandelingen met het zorgkantoor die hier ook goedkeuring voor moet geven. Vanuit het netwerk Netwerk Palliatieve Zorg ZHE wordt aangegeven dat zij op dit moment bezig zijn met het opstellen van een meerjarenplan voor het gebied ZHE. Hierin worden de speerpunten en ontwikkelingen voor alle drie de eilanden (waaronder dus ook Voorne- Putten) benoemd. Dit document zal van de zomer klaar zijn en gedeeld worden met de gemeenten. De cijfers vanuit het netwerk laten op dit moment niet zozeer behoefte zien aan een bijna thuis huis. Gezien de ontwikkelingen van het langer thuis blijven wonen van mensen, is de verwachting dat er steeds meer behoefte komt aan hospicezorg thuis en indien dat echt niet meer lukt meer aan specialistische zorg in een high care hospice. Het netwerk onderschrijft de huidige wachtlijsten bij Hospice Calando, ondanks de geschetste onzuiverheid van de wachtlijsten, en de grote hoeveelheid mensen uit vooral Voorne die gebruik maakt van dit hospice. Echter kan niet gesteld worden dat deze mensen gebruik maken van dit hospice vanwege het high care-concept of omdat hospice De Waterlelie verder gelegen is. Om een nieuw hospice op Voorne rendabel te laten draaien, zijn er volgens het netwerk minimaal 4 à 5 bedden nodig. Wanneer een nieuw hospice een bijna thuis huis wordt, zullen er volgens het netwerk heel veel nieuwe vrijwilligers opgeleid moeten worden. Vanuit het netwerk is het niet de verwachting dat een extra hospice op Voorne voor minder mensen bij hospice De Waterlelie zal zorgen. Dit omdat het merendeel van de bewoners uit de gemeente Nissewaard komt. Daarnaast is de verwachting dat een nieuw hospice ook voor nieuwe vraag zal zorgen. Nieuwe initiatieven 4
van de huidige hospices en van nieuwe partijen voor dit gebied worden door het netwerk gevolgd en ook besproken binnen het netwerk. Zorgverzekeraar CZ hanteert een normtijd (30 minuten) voor de reistijd naar een hospice voor bewoners. Als er naar deze norm gekeken wordt, volstaan de huidige twee hospices voor dit gebied. Ook CZ ziet een ontwikkeling waarbij steeds meer mensen thuis willen overlijden en daar ook hun palliatieve terminale zorg willen ontvangen. Deze verzekeraar vraagt zich dan ook af of een extra hospice op Voorne tegemoet komt aan deze vraag/ontwikkeling. Huisartsen in deze regio zien een stijgende behoefte naar palliatieve terminale zorg, zowel thuis als in hospices. In Westvoorne is ook gesproken met Stichting Hospice De Voornse Duinen. Deze stichting heeft als doel een hospice te realiseren. De gemeente Westvoorne heeft aangegeven een positieve grondhouding te hebben ten aanzien van het doel van de stichting, maar is geen partij in financieel oogpunt. 3. Aanpak/uitvoering Rol gemeenten en vervolg Gevraagd naar welke rol er van de gemeenten wordt verwacht bij eventuele aanvullende en nieuwe hospice-initiatieven reageren de betrokken partijen verschillend. Volgens alle bevraagde partijen is een actieve gemeentelijke rol op dit moment niet noodzakelijk. Zelf zijn zij al aan het kijken hoe ze om willen gaan met de stijgende vraag naar palliatieve terminale zorg (in een hospice) en houden ze gegevens bij om de behoefte te kunnen bepalen. Zoals eerder gesteld is het Netwerk Palliatieve Zorg ZHE op dit moment ook bezig met een meerjarenplan, waarin ook dit gebied wordt meegenomen, wat rond de zomer afgerond moet zijn. Eventueel zal er aanvullend nog een apart haalbaarheidsonderzoek nodig zijn waarbij de gemeenten mogelijk ook een rol zouden kunnen hebben. Op dit moment is er voor de gemeenten echter nog geen duidelijke rol weggelegd. Alle palliatieve zorgorganisaties onderschrijven daarentegen wel het belang van een goede samenwerking met de gemeenten. Dit kan bijvoorbeeld door het uitwisselen van informatie en gegevens. De verschillende partijen geven wel aan dat wanneer er eventueel een haalbaar voorstel zou komen voor een nieuw hospice op Voorne dat een positieve grondhouding vanuit de gemeenten kan helpen bij het daadwerkelijk kunnen realiseren van het initiatief. Afhankelijk van het soort hospice zal dit ook gepaard gaan met (financiële) ondersteuning. Gemeenten kunnen wel een belangrijke rol spelen bij het ondersteunen van de werving van voldoende vrijwilligers. Vooral palliatieve zorgorganisaties die veel gebruik maken van vrijwilligers zouden hiermee geholpen kunnen worden. De gemeente gaat de ontwikkeling ten aanzien van de vraag naar zorg in een hospice, eventuele wachtlijsten, initiatieven voor een nieuwe hospices of uitbreiding van een hospice volgen. Door jaarlijks informatie op te vragen bij het Netwerk Palliatieve Zorg ZHE en in gesprek te blijven met de hospices op het eiland. 4. Communicatie/Burgerparticipatie/Servicepunt Zie punt 3. 5. Duurzaamheid N.v.t 6. Kosten, baten en dekking N.v.t. 7. Risicomanagement en weerstandvermogen N.v.t. 5
8. Toelichting N.v.t. 9. Samenvatting In dit advies wordt een overzicht gegeven van de (vervolg)acties die zijn ondernomen sinds de uitgebrachte gelijk luidende moties in de drie Voornse gemeenteraden (Brielle d.d. 30 oktober 2018, Hellevoetsluis d.d. 8 november 2018 en Westvoorne d.d. 18 december 2019). Daarbij wordt ingegaan op: - welke acties in de motie gevraagd zijn en hoe er invulling aan de motie is gegeven; - algehele informatie palliatieve terminale zorg en de hospices in dit gebied; - algemene ontwikkelingen en behoeften/wensen en initiatieven (vanuit het veld); - de rol van gemeenten en het vervolg. 6