KANSEN VOOR KALSDONK! Kansen voor de Philipsbuurt

KANSEN VOOR KALSDONK! Kansen voor de Philipsbuurt Subsidieaanvraag Roosendaal in het kader van de 40+ regeling VROM 26 februari 2010.

1

Voorwoord VROM wil via de zogeheten 40+ subsidieregeling een impuls geven aan de ontwikkeling van de leefbaarheid in krachtwijken in grotere Nederlandse gemeenten, die buiten de G30 (de 30 grootste steden) vallen. Op grond van de Leefbaarometer (zie www.vrom.nl/wijkaanpak) zijn gebieden geselecteerd die slecht scoren op een aantal leefbaarheidsindicatoren, en waar tenminste 1500 mensen wonen. Deze gebieden kunnen in aanmerking komen voor een 40+ subsidie: maximaal 1 miljoen voor projecten die de leefbaarheid bevorderen, en waar lokale partijen ook tenminste 50% van de kosten voor hun rekening nemen. In dit voorstel presenteren wij onze projectdoelen en voorstellen waarmee wij de leefbaarheid in Kalsdonk, en dan met name in het gebied dat in de Leefbaarometer wordt beschreven en dat we in deze aanvraag de Philipsbuurt noemen, de komende 2 jaar willen verbeteren. Deze voorstellen zijn opgesteld door bewoners en bedrijven uit het gebied, de woningcorporatie, welzijnsinstelling en de gemeente. De voorstellen vallen niet uit de lucht. Ze sluiten goed aan op eerdere herstructureringsprojecten, op een breed uitgevoerd onderzoek onder bewoners, instanties en ondernemers naar verdere verbeteringsmogelijkheden, én op de resultaten van vier jaar wijkgericht werken in Kalsdonk. Voor de 40+ subsidie-aanvraag focussen we op drie projecten, waarvan er twee refereren aan belangrijke lokale iconen: De Zegeningen van Pius X en Duurzaam werken in de Philipslaan. Met Pius X richten we ons vooral op de sociaal-maatschappelijke versterking van de wijk, met Philips geven we een economische impuls. Het derde project gaat over de monitoring van maatschappelijke resultaten, versterking van de positionering van de wijk en versterking van de samenwerking in de wijk. In dit voorstel leest u hoe we dit gaan realiseren. Roosendaal, februari 2010 Deelnemers wijkcafé Kalsdonk Bewonersplatform Kalsdonk Ondernemers Kalsdonk Woningcorporatie Aramis AlleeWonen Welzijnsstichting SIW Traverse (Maatschappelijk Welzijn) Gemeente Roosendaal 2

Samenvatting Kalsdonk is een wijk met veel gezichten. Nu de grote fysieke ingrepen voor een belangrijk deel gerealiseerd zijn, wordt zichtbaar dat al veel is bereikt. Veel buurten en straten zijn er op vooruit gegaan: mooier, veiliger, betere woningen, minder verloedering. Toch is er ook nog werk aan de winkel. Het voorzieningenniveau moet omhoog, de sociale cohesie versterkt en vooral: de tegenstellingen tussen buurten en tussen inwoners moeten worden verminderd. 1998 2008 Nevenstaande kaart geeft weer, welke veranderingen in leefbaarheid de afgelopen jaren zijn gerealiseerd. Groen is goed, oranje slecht. Hoe donkerder oranje, hoe slechter de leefbaarheidsituatie. Zichtbaar is zowel dat de wijk als geheel er op vooruit is gegaan, als dat er een duidelijk tegenstelling is ontstaan binnen de wijk. In 2008 steekt de situatie in de Voltastraat en omgeving (het gebied dat we in dit rapport verder Philipsbuurt noemen) scherp af tegen de omgeving. Natuurlijk heeft ieder zijn eigen karakter, charme en cultuur. Dat geldt voor mensen, dat geldt voor buurten, en dat willen we ook vooral zo houden. Maar er zijn ook verschillen die we wel willen bestrijden. Kort gezegd gaat het dan om het terugdringen van grote achterstanden op alle gebieden van leefbaarheid. Op een belangrijk aantal onderdelen doen we overigens ook al heel veel aan leefbaarheid. Met de 40+ subsidie willen we vooral inzetten op die onderdelen, waar we verwachten snel veel extra effect te kunnen bereiken. Hetzij door bestaande initiatieven te versnellen (intensiveren) en ook specifieker op de buurt te richten (concentreren), hetzij door belangrijke zaken op te pakken die nu nog blijven liggen, bijvoorbeeld op het gebied van wijkeconomie. Dit leidt tot de volgende driedeling: 1) Belangrijke onderwerpen voor leefbaarheid die al voldoende geborgd zijn in andere activiteiten en daarom geen onderdeel van deze aanvraag uitmaken: Veiligheid/overlast: courage, credo, buurtbemiddeling, handhaving, rising stars, HALT Perspectief, opleiding en inkomen: onderwijs, Workforce, Brede School Kalsdonk Gezondheid en vergrijzing: Gezondheidscentrum Heilig Hart, Centrum voor Jeugd en Gezin 2) Onderwerpen die we via impulsmaatregel willen intensiveren en/of concentreren: Veiligheid/overlast: buurtcoaches; perspectief bieden via kaderopleidingen, sport, cultuur Verloedering: versnellen wijkbeheer Perspectief, opleiding en werk: You re the Future (jongerenwerk), inzet verenigingen, Taalmaatjes Gezondheid/beweging: Buurtsportvereniging Participatie/integratie: diverse welzijnsintiatieven, buurthuis, buurthuiswerk Herstructurering Philipslaan: stimuleren voorzieningen (profit en non-profit) Starterscentrum (stimuleert startende ondernemers gemeentebreed) Integrale samenwerking (positioneren wijk en organisaties, versterken wijkgericht werken) 3) Witte vlekken die we met impulsmaatregel op willen pakken: Wijkeconomie, ondernemerschap, inzet ondernemers uit de wijk in begeleiding starters en/of MKB-ondernemers, bieden werkplek incl. begeleiding en link met opleidingen. Emancipatie/participatie vrouwen in de buurt. Organiseren en uitdragen succes van stijgingsroutes in de wijk. Bij alles wat we gaan doen zoeken we telkens eerst aansluiting bij bestaande initiatieven, en zorgen we er voor dat verschillende actoren die zich op (ongeveer) hetzelfde terrein begeven goed gaan samenwerken. We willen voorkomen dat de inzet versnipperd, dat er een wildgroei aan projecten ontstaat, en vooral willen we profiteren van de vaak prima ervaringen van de verschillende in de wijk werkzame organisaties, ondernemers en stichtingen. 1

De ervaring leert dat het voor een goed en blijvend resultaat noodzakelijk is, dat veranderingen worden gedragen door de inwoners. Alle impulsmaatregelen zijn daarom ook gericht op het opsporen van talent in de buurt. Om dat te bereiken doen we twee dingen: - Bewoners leren kennen; - Bewoners activeren, mee laten doen. Deze procesdoelstellingen bereiken we door het realiseren van de impulsprojecten, zoals aansluiten bij de buurtsportvereniging, bijeenkomsten met (allochtone) vrouwen, inventariseren bestaand ondernemerschap in de buurt, stimuleren van vrijwilligerswerk, etcetera. Daarbij wijzen we ook concreet een aantal locaties aan in de buurt, waar we dit voor elkaar willen krijgen: het tijdelijke buurthuis midden in de Philipsbuurt, het nieuwe buurthuis dat tegen het gebied aan ligt, en de winkelstrip aan de Philipslaan. De Brede School, het sportveld en het Gezondheidscentrum liggen in de directe omgeving, wat het leggen van dwarsverbanden vergemakkelijkt. Vervolgens bieden we op-maat-trajecten aan om alle talenten verder te ontwikkelen: via de (bekende) stijgingsroutes, maar belangrijker nog, via allerlei manieren die we al ontwikkeld hebben en die hun kwaliteit hebben bewezen: samenwerking met scholen, intensivering STA-teams en ErOpAf, inzet starterscentrum, etcetera. De inzet van alle organisaties wordt aangejaagd door een kwartiermaker, en komt samen in de hieronder weergegeven structuur: Stuurgroep Kalsdonk - 2 maal per jaar - Wijkwethouder (vz), bestuurder Aramis, voorzitter bewonersplatform, vertegenwoordiger buurthuis vd toekomst, directeur SIW. Secretaris: programmamanager Leefbare Wijken en Dorpen (gemeente) Partneroverleg - 4 maal per jaar - Programmamanager (vz), manager Aramis, manager SIW, Traverse, wijkmanager/bewonersplatform*. Secretaris: wijkmanager Wijkgericht werken coördinerend overleg - maandelijks - wijkmanager (vz), wijkcoördinator Aramis, vertegenwoordiger bewonersplatfom, projectleiders herstructurering Aramis en gemeente, Agendaleden: projectleiders relevante projecten Pius X kwartiermaker Duurzaam Werken kwartiermaker Wereld- Wijk Trekker: Aramis ** MKBA Trekker: gemeente ** Fysieke herstructurering Projectleiders Gem.&Aramis Overige projecten (Brede school, gezondheidscentrum etc.) * In overleg nader te bepalen of wijkmanager bewonersplatform en andere organisaties vertegenwoordigd, of dat deze een eigen vertegenwoordiger in dit overleg willen en kunnen afvaardigen. ** definitieve opdracht/verantwoordelijkheidsverdeling nog vast te stellen voor daadwerkelijke aanvang project De gemeente Roosendaal en de woningcorporatie AramisAlleeWonen investeren de komende jaren ruim 7 miljoen in de ontwikkeling van de Philipsbuurt en de Philipslaan, op de terreinen waarvoor nu impulsmaatregelen zijn geformuleerd. Wanneer de fysieke investeringen buiten beschouwing worden gelaten, resteert een bedrag van 2 miljoen euro. Om de gewenste intensivering en concentrering te realiseren, wordt naast dit bedrag nu een subsidie van 1 miljoen euro aan het ministerie van VROM gevraagd in het kader van de 40+ gemeenten-regeling. 2

Inhoud 1. Inleiding... 1 2. Philipsbuurt: de buurt, de problemen en de oplossingsrichtingen... 3 2.1 Beschrijving van de wijk... 3 2.2 De cijfers... 5 2.3 Situatie en specifieke problematiek Philipsbuurt... 8 3. Onze visie en de projecten... 11 3.1 Wijkvernieuwing als proces, balans in de wijk... 11 3.2 Van problemen naar oplossingen:wat doen we al,wat dragen we voor 40+subsidie voor12 3.3 De Zegeningen van Pius X... 13 3.4 Duurzaam werken in de Philipslaan... 15 3.5 Over de grens... 16 4. Organisatie en planning... 18 4.1 Organisatie... 18 4.2 Kennisdeling... 19 4.3 Tijdspad en belang 40+ subsidie voor doorgang impulsprojecten... 19 5. Het geld... 21 De bijlagen... 23 B.1 Kennis maken met Kalsdonk... 23 B.2 Cijfers en analyse... 25 B.3 Uitwerking projectmaatregelen... 33 B.4 Theoretische onderbouwing van de projecten: Kalsdonk actief... 47 B.5 Begroting... 49

1. Inleiding Kalsdonk is van oudsher een arbeiderswijk in Roosendaal. Belangrijke werkgevers en iconen voor de logistieke en industriële sector waren en zijn de Spoorwegen, de RedBandfabriek en Philips Lighting. De wijk ligt ingeklemd tussen spoor en industriegebied, en huisvest zowel de oorspronkelijke arbeidersbevolking als veel nieuwkomers met uiteenlopende achtergronden. Een groot deel van de woningen stamt uit de jaren 50. Veel ervan zijn sinds 1998 in het kader van de herstructurering onder handen genomen. Vaak door middel van groot onderhoud, in veel gevallen ook via sloop-nieuwbouw. Dit heeft op onderdelen tot goede resultaten geleid. Grote delen van de wijk zijn nu veel diverser van opbouw, zowel qua woningbestand als sociaal-economische samenstelling. Tegelijkertijd kan worden geconstateerd, dat de aandacht vooral naar fysieke maatregelen is uitgegaan. De fysieke herstructurering wordt de komende jaren afgerond. Op sociaal-maatschappelijk en economisch gebied wordt een inhaalslag gemaakt. Een klein deel van de wijk is niet geherstructureerd: de Voltastraat en omgeving, ook wel bekend als de Philipsbuurt. Specifiek op dit deel van de wijk, en dan met name op sociaal-maatschappelijk en sociaal-economisch gebied, is deze subsidieaanvraag gericht. Figuur 1: Ligging en begrenzing Voltastraat e.o. ( Philipsbuurt ); buurt Kalsdonk en wijk Kalsdonk Kalsdonk (hele wijk) Kalsdonk (CBS-buurt) Voltastraat e.o. (clusterniveau) 1998 2008 Bron: www.leefbaarometer.nl en Geobrowser/Mapviewer NedGraphics/gemeente Roosendaal. De resultaten van de herstructurering in de rest van de buurt zijn goed zichtbaar, als de leefbaarometer van 2008 met die van 1998 wordt vergeleken. 1

Zowel uit evaluaties en vervolgplannen 1, als uit bijeenkomsten met bewoners 2, blijken de volgende thema s van groot belang met betrekking tot de leefbaarheid in de Philipsbuurt: - overlast en veiligheid; - integratie, opleiding en taal; - werk en inkomen; - gezondheid en vergrijzing; - imago van de wijk. Levendigheid en diversiteit zijn sterke punten van zowel de wijk als de buurt, evenals de nabijheid van een grote logistiek-industriële sector, die ook de komende jaren nog veel werkgelegenheid biedt. Een nadere beschrijving van de wijk en de buurt is opgenomen in hoofstuk 2. Leeswijzer In hoofdstuk 2 van deze subsidieaanvraag zoomen we nader in op de kansen en problemen van de buurt. Op basis van een beschrijving van de buurt, de resultaten van de eerder ingezette herstructurering en een analyse van statistische gegevens presenteren we de belangrijkste problemen van de buurt. In hoofdstuk 3 worden deze problemen aan projecten gekoppeld, en focussen we op de projecten die we voordragen voor de 40+subsidie. Deze worden in hoofdlijnen omschreven. De specifieke uitwerking van verschillende maatregelen is in de bijlagen opgenomen. De aanpak van de projecten wordt in hoofdstuk 4 weergegeven, de benodigde financiering in hoofdstuk 5. Veel achtergrondinformatie en voor deze subsidieaanvraag relevant cijfermateriaal is in de bijlagen opgenomen. Belangrijk is verder met name bijlage 3. Hier worden de voorgestelde maatregelen nader uitgewerkt, en wordt per onderdeel onder meer aangeven wat de specifieke doelen zijn, welke aanpak wordt gevolgd, wie betrokken zijn, en wat de effecten van elke impulsmaatregel zijn. In de hoofdtekst wordt hier alleen de hoofdlijn van weergegeven. De antwoorden op veel specifieke, gedetailleerde vragen m.b.t. de subsidieaanvraag zijn in bijlage 3 te vinden. Per maatregel wordt in bijlage 3 ook toegelicht hoe de borging ervan op lange termijn vorm krijgt. 1 Beheer & Ontwikkelingsvisie Groot Kalsdonk, gemeente Roosendaal, 1998; Evaluatie herstructurering Kalsdonk, gemeente Roosendaal, 2007; Kansen voor Kalsdonk! conceptdiscussienota, Vannimwegen, 2009; Ons Kalsdonk!, AramisAlleeWonen, 2010; Schatgraven in Kalsdonk, Vannimwegen, 2010. 2 Regelmatig wordt in wijkcafé s een aantal onderwerpen rond de ontwikkeling van de wijk behandeld. De wijkcafé s worden goed bezocht door inwoners, bedrijven en organisaties die zich met de wijkontwikkeling bezighouden. Tijdens het wijkcafé op 25 januari 2010 is in een workshop specifiek ingegaan op de subsidieaanvraag Kansen voor Kalsdonk!. Verder worden bewoners op verschillende wijze betrokken bij de ontwikkelingen in de wijk, zowel via vast overleg in het Bewonersplatform als via diverse projectgerelateerde overlegvormen. 2

2. Philipsbuurt: de buurt, de problemen en de oplossingsrichtingen 2.1 Beschrijving van de wijk Wonen, woonomgeving, veiligheid en voorzieningen In 1998 is begonnen met de herstructurering van Kalsdonk. Juist ten noorden van de Philipsbuurt zijn veel huizen en het RBC-stadion gesloopt. Hiervoor zijn zowel betaalbare huurwoningen als duurdere koopwoningen teruggebouwd. Dit heeft tot een duidelijke verbetering van de leefbaarheid geleid: betere woningen, betere sociaal-economische opbouw van de bevolking, minder overlast. Wel is het zo, dat veel inwoners zijn verhuisd naar elders in Roosendaal, met name naar de wijk Kroeven. De overlast in die wijk is sindsdien toegenomen. Dit impliceert dat deze strategie niet de oplossing biedt voor de Philipsbuurt: daarom zetten we veel meer in op het faciliteren van sociale stijging van bewoners binnen hun buurt en wijk. In het centrum van Kalsdonk, direct grenzend aan de Philipsbuurt, wordt in het kader van de herstructurering hard gewerkt aan een verbetering van de voorzieningen. Zo is hier een brede school gerealiseerd, wordt binnenkort de tot gezondheidscentrum omgebouwde Heilig Hartkerk heropend, en bestaan er plannen voor versterking van de winkelstrip in de Philipslaan, het herbestemmen van de Pastorie, het moderniseren van de Aldi, en het verplaatsen en vernieuwen van het buurthuis. Dit laatste in combinatie met het versterken van de samenwerking tussen buurthuis, welzijnsstichting en met zowel de Marokkaanse als de Turkse Welzijnsstichting. Deze plannen zijn nog niet allemaal rond. Een deel ervan kan met behulp van de 40+-subsidie van de grond komen. De Philipsbuurt is niet in de eerdere herstructurering meegenomen. Juist in dit gebied is een cumulatie te zien van problemen: lage inkomens, lage opleidingen, veel vergrijzing onder de groep autochtone bewoners. Daarnaast kent het gebied veel instroom van nieuwe Nederlanders uit West-Afrika en Oost- Europa en een grote groep Turkse en Marokkaanse inwoners, waarvan veel jonger dan 24 jaar. Een deel van deze grote groep jongeren zorgt voor overlast. De jeugd in de buurt kent bovengemiddelde gezondheidsproblemen, voor veel inwoners is de Nederlandse taal een knelpunt, er staan in de Philipsbuurt veel oude woningen, veelal huur, de waardering voor de woningkwaliteit blijft ruim achter bij het Roosendaals gemiddelde, en op het vlak van overlast, verloedering, drugsproblemen en gevoelens van onveiligheid scoort het gebied slechter dan de rest van de wijk en de gemeente. De wijk kent een aantal panden van waaruit drugs worden verhandeld. Dit heeft grote aantrekkingskracht op de jeugd, en maakt de overstap naar criminaliteit gemakkelijk. De stap is maar heel klein. Rondhangende jongeren, vernielingen aan auto s en winkels, verloedering en vervuiling en drugsgerelateerde overlast vragen in Kalsdonk om een stevige aanpak. Veiligheid en bestrijding van overlast staan voor de bewoners met stip op 1 als het gaat om wijkverbetering. Een belangrijk kenmerk van het gebied is de ruime beschikbaarheid van goedkope huurwoningen. Veel bewoners zijn zich bewust van het feit dat ze een lage huur betalen, en accepteren dat daarbij een kwalitatief wat mindere woning past. Gezien de inkomens in de wijk is het goed dat in deze prijsklasse voldoende woningen beschikbaar zijn. Keerzijde hiervan is wel weer, dat veel instroom van nieuwkomers zich juist op deze buurt blijft richten. De integratie is daardoor nooit klaar, maar vraagt constante aandacht. Ook gezondheid is een belangrijk punt. 25% van de jongeren in Kalsdonk heeft een slechte gezondheid, tegen 17% gemiddeld in de gemeente (bron: gezondheidsmonitor GGD). Ouderenbonden, het bewonersplatform en de welzijnsstichting geven aan dat ook onder ouderen veel gezondheidsproblemen spelen. In de praktijk blijkt dat vooral lager opgeleiden, lagere inkomensgroepen en de huidige generatie ouderen met (veel) meer dan gemiddelde gezondheidsproblemen te kampen hebben, zowel op lichamelijk als geestelijk vlak. Juist de in Kalsdonk sterk oververtegenwoordigde groepen hebben de grootste problemen. 3

Leren en werken Roosendaal kent de grootste uitstroom uit de bijstand in Nederland. Dit wonder van Roosendaal is het gevolg van gericht beleid, in combinatie met de beschikbaarheid van voldoende arbeidsplaatsen in (met name) de industrie en logistiek. Wanneer iemand zich meldt voor een bijstandsuitkering, wordt hij of zij direct doorverwezen naar Workforce. Daar is altijd werk beschikbaar dat met behoud van uitkering (met een kleine plus op het inkomen) kan worden uitgevoerd; tegelijk wordt ruimte geboden voor sollicitaties en opleiding. Roosendaal heeft expliciet gekozen voor een gemeentebrede, heldere en simpele aanpak. Bewust wordt dus niet gewerkt met leerervaringstrajecten, instroombanen etcetera. Een ander onderdeel van het Roosendaalse economische beleid krijgt vorm in Zinc en het Starterscentrum. In samenwerking met de woningbouwcorporatie Aramis heeft de gemeente in deze projecten geïnvesteerd. Verspreid over de gemeente worden ruimtes voor starters aangeboden: ambachtelijke ruimten op het bedrijventerrein Majoppeveld, ruimte voor dienstverlenende starters in een kantoorpand in het centrum (Molenstraat), en ruimte voor detailhandel in panden in Westrand. Ook hier geldt dat het beleid generiek, op de hele stad gericht is. Ondanks het succes van de aanpak is het aantal bijstandsgerechtigden in Kalsdonk met 10% nog steeds hoog. Ook de werkloosheid in deze wijk ligt twee keer zo hoog als gemiddeld in de hele gemeente. Het zijn de moeilijk bemiddelbaren, ook wel het granieten bestand, die met name in Kalsdonk en daarbinnen vooral in de Philipsbuurt wonen. Participatie, werk, werkervaring en opleiding zijn dus in de Philipsbuurt zo mogelijk nóg belangrijker aandachtspunten als elders in de stad. Zeker wanneer het grote aantal allochtone jongeren in ogenschouw wordt genomen. In Kalsdonk en de Philipsbuurt willen we inzetten op het versterken van de kansen op opleiding en werk, zonder daarbij het integrale, stadsbrede beleid te doorbreken. Door specifieke projecten te koppelen aan de bestaande stedelijke initiatieven denken we dit mogelijk te maken. Bovenomschreven ontwikkelingen worden geïllustreerd door statistische gegevens in de volgende paragraaf en in bijlage 2. Ervaringen van bewoners Verschillende malen zijn bewoners gevraagd naar hun mening en wensen over de wijkontwikkeling. Tijdens een workshop op 25 januari 2010 is, tijdens het Wijkcafé, in een workshop specifiek ingegaan op de wensen en ideeën van de inwoners m.b.t. de 40+ subsidieaanvraag Kansen voor Kalsdonk! Daaruit kwam het volgende naar voren: - In het gebied waar veel woningen zijn gesloopt en nieuwbouw is gepleegd, zijn de problemen verdwenen. Maar het gebied is (nog) géén onderdeel van Kalsdonk geworden. In het oude gebied blijven de problemen bestaan. De tegenstellingen worden zichtbaarder, en daardoor scherper ervaren door de bewoners. - De inwoners van Kalsdonk, en vooral ook de jongeren, hebben een groot rechtvaardigheidsgevoel. Dat werkt vaak positief en vertaalt zich in betrokkenheid bij de straat, bij problemen, en wanneer men direct wordt gevraagd iets bij te dragen. Het werkt ook negatief en kan omslaan in overlast en agressie wanneer zaken als oneerlijk worden ervaren. - Mensen die al heel lang in de buurt wonen, zowel van Nederlandse als Turkse of Marokkaanse afkomst, herkennen zich niet altijd meer in de buurt. Ouderen trekken zich vaak terug, hun leefomgeving wordt kleiner. - De locaties waar alles plaats vindt zijn volgens de bewoners niet het belangrijkste. Het mag door de herstructurering best van plaats veranderen, het is prima als aan de Pius X wordt gedacht om tijdens de duur van de herstructurering Philipslaan een aantal belangrijke functies onder te brengen, maar de locatie staat uiteindelijk niet voorop. Het sociale en economische programma wel! - Belangrijke onderwerpen om de komende jaren aan te pakken zijn volgens de bewoners: o Veiligheid: meer betrokkenheid creëert een veilig gevoel. Spreek ouders aan op overlastgevende jeugd; zet buurtcoaches in om te kijken wat de jeugd uitvreet en ze aan te spreken, zet sportcoaches in, biedt een kaderopleiding sport voor jongeren; meer blauw op straat. o Werk en opleiding. Aanpak onderwijsachterstanden en met name taalachterstanden. Taal is de basis voor alles; Organiseer taalcoaches, zorg dat dit fysiek nabij en laagdrempelig is. Zoek mensen die in isolement leven actief op; Zorg dat je als professionele partij weet wat de inwoners en ondernemers in de wijk zélf willen, doe 4

o o o o daar een goede enquête naar. Stimuleer kleinschalige detailhandel waar leerwerktrajecten mogelijk zijn (bijvoorbeeld fietsenmaker, computerherstelbedrijf, bakker, etc.). Benut de ervaringsdeskundigen in de wijk om jongeren en kleine ondernemers te begeleiden. Gezondheid: aanpak eenzaamheid, inzet ouderencoördinator; terugkeer van de wijkzuster; meer bewegen (voor jongeren, ouderen, vrouwen); Samenwerking professionele partijen en inwoners. Zet een buurtonderneming a la Westrand (andere wijk in Roosendaal) op, om te zorgen dat allerlei organisaties die zich met de wijk bezighouden beter samenwerken en een laagdrempelige aanpak volgen waarbij de inwoners sterk worden betrokken. Werk integraal, over de grens van de organisaties heen. Zorg voor slimme participatie, door bewoners inhoudelijk te betrekken op telkens een klein onderwerp, dicht bij huis. Laat de vorm van participatie aansluiten op de behoefte en leefwereld van de groep die je aanspreekt. Versterk/intensiveer de ErOpAfteams; huisbezoeken, participatie op maat; Integratie en emancipatie: het gaat er niet om waar je elkaar tegenkomt, maar dat je elkaar tegenkomt. Benut de bestaande locaties beter en doelgroepoverstijgend. Betrek bewoners, constant. Vraag wat ze zelf willen. Zorg voor binding. Laat ouderen hun verhaal vertellen, aan elkaar of aan jongeren. Ook zijn, via huishuisbezoeken in februari, in de Voltastraat en de Ampèrestraat de meningen van buurtbewoners over hun wijk gepeild. Die gesprekken bevestigen het bovengenoemde beeld: er wordt vooral aandacht gevraagd voor overlast door een groep jonge Marokkanen die bij de Aldi rondhangen, voor het onderhoud en de kwaliteit van de openbare ruimte (zowel m.b.t. rollator- en rolstoelvriendelijke inrichting, als voor kinderspeelplaatsen en veilige oversteek- en parkeerplekken), en voor taal. Zo is het nog steeds noodzakelijk dat kinderen op de lagere school bijles Nederlands krijgen voordat ze naar groep 3 en/of later ook naar de brugklas kunnen, doordat de ouders thuis gebrekkig Nederlands spreken. 2.2 De cijfers Figuur 2: algemene evaluatie van de wijk door bewoners Scoort lager, maar loopt in Ontwikkeling 2001-2007 4% Scoort hoger en loopt uit 2% tolberg kortendijk nispen langdonk -15% -10% -5% MdK 0 5% 10% 15% westrand centrum burgerhout wouw Positie t.o.v. Roosendaal 2007 kalsdonk kroeven -2% -4% heerle wouwse plantage moerstraten Scoort lager, en achterstand groeit -6% Scoort hoger maar voorsprong krimpt 10.000 5000 1000 500 inwoners = ontwikkeling wijk 2001-2007; dikte geeft grootte van de verandering weer MdK = Minnebeek-De Krogten Bron: naar een idee van Inbo, data wijkatlas Roosendaal/ bewonersenquête (algemene evaluatie v.d. buurt); bewerking: gemeente Roosendaal 5

In de tweejaarlijkse bewonersenquête 3 wordt onder meer de algemene evaluatie van de buurt door bewoners 4 gemeten. Waar deze voor Roosendaal als geheel licht toeneemt, neemt deze voor Kalsdonk juist iets af. Figuur 2 geeft weer hoe de Roosendaalse wijken door de eigen inwoners worden gewaardeerd, in relatie tot de waardering van de andere wijken. De x-as geeft aan hoeveel hoger of lager de wijk ten opzichte van het Roosendaals gemiddelde scoort. De positie op de y-as geeft aan of de relatieve waardering voor de wijk in de loop der jaren is verbeterd of verslechterd. Het is duidelijk dat Kalsdonk, ondanks positieve herstructureringsresultaten op onderdelen, de belangrijkste aandachtswijk van Roosendaal blijft. Binnen de wijk Kalsdonk (CBS-benaming Noord ) is het kleinste niveau waarop structureel data beschikbaar zijn de buurt Kalsdonk (CBS-benaming Kalsdonk ). Linksboven in figuur 1 (pagina 1) is de begrenzing daarvan weergegeven. Binnen deze buurt springt de Voltastraat e.o. er uit: in dit gebied is, in tegenstelling tot de rest van de buurt, geen grootschalige sloop/nieuwbouw uitgevoerd. Over dit gedeelte zijn geen specifieke statistische gegevens beschikbaar; wel kunnen we op basis van de (intensieve) betrokkenheid van wijkprofessionals en bewoners goede kwalitatieve uitspraken doen. Kort gezegd komt het er op neer, dat de zwakke scores van de buurt Kalsdonk vooral worden bepaald door het gebied Voltastraat e.o.; de overige delen van de buurt scoren juist hoger. Daar waar Kalsdonk negatief scoort, liggen de scores in Voltastraat e.o. dus nog eens lager en spelen de problemen juist in die buurt het meest. Figuur 3: Wijkstatistieken Kalsdonk 3 Zie: www.buurtmonitor.roosendaal.nl voor alle resultaten sinds 2001. 4 We hebben hiervoor gebruik gemaakt van de belangrijkste indicator uit de bewonersenquête: algemene evaluatie van de buurt. Dit is een schaalscore van 0 (slecht) tot 10 (goed), op basis van stellingen over prettig wonen in de buurt, zoals: Mensen willen graag in deze buurt blijven wonen ; Als je in deze buurt woont heb je het goed getroffen ; Het is vervelend in deze buurt te wonen ; Als 't maar even kan ga ik uit deze buurt verhuizen. 6

Aandeel westerse en niet-westerse etniciteit (als % van de inwoners 2009) Inwoners naar etniciteit en leeftijdsklasse (percentage, 2009) Gemeente Roosendaal Gemeente Roosendaal Buurt Kalsdonk Buurt Kalsdonk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % Nederlandse etniciteit % overig westerse etniciteit % niet-westers Marokkaanse etniciteit % niet-westers Oost-Europese etniciteit % niet-westers Surinaamse/Antilliaanse etniciteit % niet-westers Turkse etniciteit % overig niet-westerse etniciteit 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% westers 0-24 jaar niet-westers 0-24 jaar westers 25-54 jaar niet-westers 25-54 jaar westers 55 jaar en ouder niet-westers 55 jaar en ouder Besteedbaar inkomen per huishouden (percentage huishoudens per inkomensklasse, 2006) Hoogst voltooide opleiding (percentage, 2009) Gemeente Roosendaal Gemeente Roosendaal Buurt Kalsdonk Buurt Kalsdonk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Huish. met besteedb. inkomen tot 13.800 Huish. met besteedb. inkomen 13.800-17.300 Huish. met besteedb. inkomen 17.300-21.400 Huish. met besteedb. inkomen 21.400-27.500 Huish. met besteedb. inkomen vanaf 27.500 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% lagere school lager beroepsonderwijs mavo havo/vwo mbo hbo/universiteit Bron: wijkatlas 2009, gemeente Roosendaal Uitgebreide statistische informatie uit de leefbaarometer en uit de Roosendaalse wijkatlas is in de bijlagen opgenomen. Enkele opvallende conclusies: - Demografie: ongeveer de helft van de bevolking van de buurt Kalsdonk bestaat uit autochtonen; in de Philipsbuurt is dit aandeel nog iets lager. - Kalsdonk kent zowel een hoge vergrijzing onder autochtonen als een zeer groot aandeel jongeren ( vergroening ) onder allochtonen; - Ook in opleidingsniveau is een tweedeling zichtbaar: zeer veel laag opgeleiden (meer dan 50%) en een gemiddeld aantal hoog opgeleiden. De middengroep ontbreekt vrijwel. - Ongeveer 85% van de inwoners heeft een besteedbaar inkomen per huishouden van minder dan ca. 1800 per maand; 41% van de huishoudens moet zelfs met minder dan 1100 per maand rondkomen. - Het aantal inwoners met bijstand of werkloosheidsuitkering is met respectievelijk 10% en 6% ruim tweemaal zo groot als het Roosendaals gemiddelde. 7

- Speelgelegenheden en jongerenvoorzieningen worden positief gewaardeerd. Hierin zijn de resultaten van de in het noorden van de buurt gerealiseerde herstructurering zichtbaar. Het zuiden van de buurt (Philipsbuurt) kent aanmerkelijk minder speelmogelijkheden en jongerenvoorzieningen. - De waardering van de buurt in het algemeen en van de openbare ruimte, de kwaliteit van de woningen, het winkelaanbod, overlast, verloedering en veiligheidsgevoel zijn onderwerpen waarop de wijk negatief scoort. Ernstiger is dat behalve op sociale cohesie op al deze punten de scores verslechteren of in een enkel geval hooguit stabiel blijven ten opzichte van 2 jaar geleden. 2.3 Situatie en specifieke problematiek Philipsbuurt De herstructurering van Kalsdonk heeft sinds 1998 tot een aanzienlijke verbetering van de leefbaarheid van de wijk geleid. Toch kan worden geconstateerd dat met name in het gedeelte Philipsbuurt nog een aantal hardnekkige problemen bestaan. Niet alleen zijn deze cumulatief ( probleem op probleem ), ook is het verschil met de rest van Kalsdonk steeds scherper zichtbaar. Een bijkomend aandachtspunt is dat op belangrijke onderdelen als waardering van de buurt, overlast en verloedering de situatie in 2009 slechter is als in 2007. Belangrijke maatregelen die genomen kunnen worden om de herstructurering van Kalsdonk fysiek, sociaal en economisch af te ronden liggen op het vlak van: o Sociaal-maatschappelijke ontwikkeling aanpak overlast en verloedering, bieden perspectief, versterken sociale cohesie en participatie, aanpak armoede, opleidingen en taal; o Sociaaleconomische ontwikkeling opleiding en taal, werkgelegenheid, versterken voorzieningen, sociale cohesie en participatie; o Gezondheid en vergrijzing bestrijden negatieve gezondheidsontwikkelingen, aanpak vergrijzingsproblematiek; o Fysieke ingrepen verbeteren woningkwaliteit met behoud van voldoende aanbod goedkope woningen, bestrijden verloedering woningen en woonomgeving, verbeteren inrichting en beheer openbaar gebied; herstructureren centrum Kalsdonk (winkels en voorzieningen Philipslaan); o Aanpak - Samenwerking tussen verschillende organisaties in de wijk onderling, en met bewoners/bedrijven uit de wijk, versterken communicatie en imago-vorming. Onderwerp Situatie in Philipsbuurt Soort probleem Wonen en leven: - Kwaliteit van de woningen en van de buurt is slecht, waardering loopt terug. - Woningen zijn oud maar ook goedkoop. Dat is niet alleen een nadeel, juist de lage huren zijn ook een voordeel. Kwaliteit woningen Verloedering buurt (in stand houden) voldoende aanbod goedkope woningen - Levendigheid, diversiteit en aanwezigheid van voorzieningen (behalve winkels) zijn relatief sterke punten van de wijk. - Gezondheid relatief slecht. Zowel in het algemeen, als specifiek bij allochtone vrouwen, autochtone ouderen en jeugd in het algemeen - Veel vergrijzing autochtonen - Na de herstructurering gaat het op veel onderdelen beter met de wijk. Inwoners zien dat, maar mensen die in andere wijken wonen hebben nog steeds een negatief beeld van de wijk. - De herstructurering is nog niet af. Het centrum van Kalsdonk heeft met de brede school en de binnenkort als gezondheidscentrum in gebruik te nemen Heilig Hartkerk al een goede impuls gekregen, maar de winkelstrip aan de Philipslaan, de Aldi, de pastorie en het buurthuis komen nog aan bod. De Pius X staat leeg, daar moet nog een goede invulling aan worden gegeven. In stand houden/ versterken voorzieningen Gezondheid, beweging Gezondheid, eenzaamheid, geschiktheid woning, inrichting openbaar gebied, zorg&welzijn, vergrijzing Imago Voorzieningen en leegstand, sociale cohesie 8

Onderwerp Situatie in Philipsbuurt Soort probleem Werken: - Bijna de helft van de bevolking heeft zeer laag inkomen. Armoede, participatie Leren & opgroeien: Integreren & inburgeren: Veiligheid: Aanpak - Meer dan helft bevolking laag opgeleid. - Bijstand en werkloosheid tweemaal zo hoog als Roosendaals gemiddelde. - Op zich zijn er op Majoppeveld en Borchwerf voldoende bedrijven die werkgelegenheid bieden, ook aan lager geschoolden. Met Workforce is er een goede oplossing om mensen die een bijstandsuitkering krijgen weer aan het werk te helpen, en met Zinc en het starterscentrum zijn er goede mogelijkheden om ondernemerschap te stimuleren. Met gebruikmaking van deze goede bestaande initiatieven kan gewerkt worden aan het versterken van de wijkeconomie. - (Gepensioneerde) ondernemers en vakmensen die in de wijk wonen, willen graag hun kennis inzetten om ondernemers (in spé) uit de buurt op weg te helpen. - Overlast door jongeren. - Taalachterstanden groot probleem (bij nieuwkomers, maar ook in gezinnen waar ouders taal onvoldoende beheersen en hierdoor problemen voor jeugd ontstaan) - Taalachterstand werkt door in kansen op goede opleiding en positie op de arbeidsmarkt - Allochtoon: veel jeugd en jeugdproblematiek - Mede door aard woningvoorraad: structureel hoge instroom nieuwkomers - Taalachterstand oudkomers (zie bij leren en opgroeien) en taalachterstand nieuwkomers - Emancipatie allochtone vrouwen - Sociale stijgingskansen, participatie allochtonen - Slechte score buurt op veiligheidscijfers - Verloedering en overlast belangrijkste aandachtsveld - Drugshandel vanuit panden in wijk, met grote aantrekkingskracht op jongeren om mee te werken. Overstap naar criminaliteit is klein, aantrekkingskracht groot. - Veel organisaties werken aan de ontwikkeling van de wijk, maar te vaak werken ze teveel langs elkaar heen. - Verbeteringen door herstructurering worden door Kalsdonkers wel gezien, maar buiten de wijk blijft het imago slecht. Dit belemmert instroom van kansrijke inwoners. Opleiding (onderwijs, leerwerkplekken) Armoede, werk Werk, voorzieningen Werk, sociale cohesie Overlast, handhaving, voorzieningen, perspectief Opleiding, taal Opleiding, taal Perspectief, voorzieningen (zie ook werken, leren & opgroeien) Integratie als continu aandachtsveld Taalachterstanden (van verschillende aard) Participatie Participatie, sociale cohesie Veiligheid, overlast, inrichting openbare ruimte, verloedering, handhaving, perspectief (relatie met alle bovenstaande onderdelen) Samenwerking/coördinatie, waardoor ook continuïteit van inzet in gevaar komt Imago/waardering van de wijk 9

Samenvatting De problemen in de Philipsbuurt zijn cumulatief, en de tegenstelling tussen de Philipsbuurt en de rest van Kalsdonk wordt steeds duidelijker zichtbaar. Niet alles is problematisch, en de wijk als geheel gaat de goede kant op. De leefbaarheid sinds 1998 is duidelijk verbeterd. Wel geldt dat de relatieve achterstand ten opzichte van de rest van de stad nog steeds groeit. Specifiek in de Philipsbuurt spitsen de problemen zich toe op de volgende onderwerpen: veiligheid, overlast, verloedering woningen en woonomgeving, integratie, gezondheid, vergrijzing (m.n. autochtoon), kansen voor jongeren (m.n. allochtoon), opleiding, taal, werk en inkomen. In het volgende hoofdstuk koppelen we de hier geschetste problemen voor dit specifieke gebied aan mogelijke oplossingen, en lichten we toe welke projecten we voor de 40+-subsidie voordragen. 10

3. Onze visie en de projecten 3.1 Wijkvernieuwing als proces, balans in de wijk De projecten die we voorstellen sluiten goed aan op het bestaande herstructureringsproces, en geven een belangrijke impuls aan de huidige maatschappelijke opgave. De belangrijkste vernieuwingen zijn: 1) Balans brengen tussen enerzijds fysiek (al veel gerealiseerd) en anderzijds sociaal (initiatieven gestart, maar inhaalslag nodig) en wijkeconomisch (nog op te starten). 2) Positionering van de wijk Kalsdonk als WereldWijk, waardoor de aantrekkingskracht sterk vergroot. 3) Wijkvernieuwing als proces organiseren. Door betrokkenheid en invloed van bewoners te versterken worden effect en duurzaamheid van de ingrepen versterkt. De aangescherpte overkoepelende visie voor Kalsdonk hebben we als volgt vastgesteld: De wijkvernieuwing in Kalsdonk en specifiek in de Philipsbuurt dient bij te dragen aan het bieden van een sociale stijgingsroute voor de inwoners: kansen voor bewoners en ondernemers op het gebied van Wonen, Leren en Werken. Duurzame wijkvernieuwing als proces Om de in hoofdstuk 2 geschetste problemen effectief en duurzaam op te lossen, willen we vooral een meer samenhangend proces van wijkvernieuwing op gang brengen. We willen werken aan een procesverandering gekoppeld aan de inhoud (en andersom), in plaats van te sturen op losse projecten. De maatregelen die we voor ogen hebben, hebben als doel concrete verbeteringen te realiseren die duurzaam bijdragen aan de stijgingsroute voor individuele bewoners en ondernemers van en rondom de Philipsbuurt. Door sterk in te zetten op de samenwerking tussen partners en bewoners willen we bereiken, dat de maatregelen ook duurzaam zijn. Duurzaam in de betekenis van ook na afloop van een project blijft het netwerk en de betrokkenheid van eigen inwoners bij de wijkontwikkeling in stand, en ligt er een basis waarop inwoners, instanties, ondernemers en verenigingen de wijkontwikkeling zelf verder mee kunnen uitbouwen. De voorgestelde maatregelen zijn geen losse, subsidie-gedreven en top-down georganiseerde projecten, maar ingrepen van, met en door de bewoners en hun organisaties zelf. Wanneer in de praktijk blijkt dat de maatregelen niet aansluiten op de behoeften of mogelijkheden van de wijk, zullen we deze tijdens de rit bijstellen. De maatregelen die NU worden voorgesteld, zijn tot stand gekomen in intensief overleg met de buurt. Ze zijn gebaseerd op interviews, een goed bezochte workshop tijdens het wijkcafé, en overleg met inwoners, instanties en ondernemers die zich tijdens dat wijkcafé hebben aangemeld als meedenkers en meewerkers. Balans tussen fysiek, sociaal en economisch De maatregelen die we voorstellen hebben een concreet sociaal-maatschappelijk of sociaaleconomisch effect, en dragen bij aan het integraal leren samenwerken in de wijk. Elk van de maatregelen kent een organisatorische, programmatische en fysieke component. De 40+-subsidieaanvraag is vooral bedoeld voor de eerste twee onderdelen. In een enkel geval wordt subsidie gevraagd voor een (beperkte) fysieke aanpassing van een pand. Het leeuwendeel van de benodigde fysieke investeringen wordt gedekt uit gemeentelijke- en corporatiemiddelen. Buurthuis Gezondheidscentrum Brede School Philipslaan Pius X 11

De projecten die we voordragen zijn: 1. De zegeningen van Pius X sociaal-maatschappelijke maatregelen; 2. Duurzaam leren en werken in de Philipslaan sociaaleconomische maatregelen; 3. Over de grens positionering van Kalsdonk als WereldWijk en vernieuwende samenwerking. 3.2 Van problemen naar oplossingen: wat doen we al, wat dragen we voor 40+ subsidie voor? Kort samengevat is in hoofdstuk 2 omschreven, dat uit de analyse en uit de beleving van de buurtbewoners blijkt dat extra inzet nodig is op de volgende terreinen: veiligheid, werk en opleiding, gezondheid, armoede en sociaal isolement, integratie en emancipatie. In figuur 4 zijn deze problemen in de linker kolom nader uitgewerkt. Met deze subsidieaanvraag willen we graag focussen op maatregelen, waar we relatief het meeste winst kunnen boeken m.b.t. de leefbaarheid van de wijk. Wij denken dat dit vooral mogelijk is door nieuwe ontwikkelingen te koppelen aan bestaande (in plaats van het wiel opnieuw uit te vinden), en door in te zetten op die onderwerpen die een grote impact hebben, maar nog niet ook al op andere wijze zijn gestart. Tenslotte kiezen we voor maatregelen, die passen binnen bestaande samenwerkingsverbanden en structuren. Zaken die nog echt in de kinderschoenen staan, komen op dit moment niet in aanmerking. Deze afweging is in figuur 4 vertaald in een koppeling van de in hoofdstuk 2 geschetste problemen, aan projecten die we voor subsidie voordragen. Zoals gezegd dragen we niet alle projecten voor in het kader van de 40+-subsidie. Een aantal projecten of maatregelen is al opgestart of staat in de steigers (Gezondheidsmotor Heilig Hart, Brede School), past niet binnen de criteria van de 40+-subsidie (renovatie en nieuwbouw) of staat nog in de kinderschoenen (De Pastorie van Morgen) om nu al op te voeren. We noemen deze projecten toch, omdat wijkvernieuwing een integraal proces is, en samenhang en positionering een belangrijk onderdeel is van onze visie en aanpak. De maatregelen die in het project Over de Grens vallen, hebben onder meer als doel de integrale aanpak en daarmee ook de continuïteit van de maatregelen te borgen. Monitoren en bijsturen van de voortgang op alle projecten en maatregelen in de wijk hoort daarbij ook die maatregelen die buiten de nu voorliggende subsidieaanvraag vallen. De donker gemarkeerde projecten worden dus wel bewaakt via wijkgericht werken, maar maken geen deel uit van de huidige subsidieaanvraag. 12

Figuur 4: Van probleem via project naar maatregel en effect Probleem Project Impulsmaatregel Veiligheid en overlast, Handhaving; Sociale Cohesie; Opleiding; Integratie; Armoede; Perspectief; Taal- Achterstand; leegstand De Zegeningen van Pius X Buurthuis vd Toekomst STA-teams in de buurt, Buurtcoaches, ErOpAf, Actief voor mijn wijk, Actief met elkaar, Samen actief, Meer Taalmaatjes Beoogd effect Participatie, Integratie, Perspectief en veiligheid overlast & verloedering, taalachterstanden Opleiding; Werk; Voorzieningen; Taalachterstand; Perspectief; Sociale cohesie Duurzaam werken in de Philipslaan WonenLerenWerken: werkmakelaar, De Bazaar, Het Gilde Vrouwenstudio Werkgelegenheid, Opleidingsniveau, Wijkvoorzieningen, Perspectief, Integratie en Sociale cohesie Taalachterstanden Gezondheid Vergrijzing Gezondheidsmotor Heilig Hart Wijkzuster Bewegen voor (doelgroep) CJG Woonservicediensten Gezondheid Bewegingstekort, eff ecten vergrijzing Vergrijzing; EenZaamheid; Leegstand Taalachterstand Opleiding Kwaliteit en prijs Woningen; Verloedering Langs elkaar heen Werken Imago wijk De Pastorie van Morgen Brede School Renovatie& Nieuwbouw Over de grens Eenzaamheidsbestrijding (Hi)storietelling Educatie Taal Woningaanpassing Grootschalig onderhoud acupuntuur nieuwbouw Inrichting openbare ruimte Versterken integrale samenwerking MKBA/Leefbaarheidsmonitor WereldWijk Kalsdonk Eenzaamheid Binding, Integratie Sociale cohesie, integratie, emancipatie taalachterstanden overlast & verloedering kwaliteit wonen/woonomgeving Behoud goedkoop aanbod Integraliteit, Continuïteit en Waardering wijk In onderstaande paragrafen worden deze projecten nader toegelicht. Een uitwerking van alle bijbehorende maatregelen is opgenomen in bijlage 3. 3.3 De Zegeningen van Pius X Het huidige buurthuis staat aan de Philipslaan, in het Hart van Kalsdonk en aan de rand van de oude Philipsbuurt. In het kader van de herstructurering is voorzien, dat het Hart van Kalsdonk een impuls krijgt door het realiseren van (vernieuwde en nieuwe) voorzieningen en het toevoegen van woningen. De brede school is al gerealiseerd, in de Heilig Hartkerk wordt in mei 2010 een Gezondheidscentrum geopend, voor de Pastorie worden nog plannen ontwikkeld. De Aldi krijgt een nieuwe huisvesting naast het buurtcentrum, en de winkelstrip aan de Philipslaan wordt als werk- en detailhandelsgebied herontwikkeld. Het buurthuis krijgt een nieuw onderkomen in het hart van de wijk (circa 2013/1014). Dat impliceert dat, gedurende de herstructurering, voor een periode van naar verwachting 3 jaar, tijdelijk een andere locatie nodig is. Belangrijk aandachtspunt daarbij is, dat de vele vrijwilligers ondanks alle veranderingen behouden blijven voor de buurt. De Pius X is een leegstaand schoolgebouw in de oude Philipsbuurt. Niet alleen ligt dit op 2 steenworpen afstand van het Hart van Kalsdonk, het is ook een monumentaal pand met een karakteristieke uitstraling. In afwachting van een definitieve bestemming, is het uitstekend geschikt voor het onderbrengen van een tijdelijk buurthuis. We willen het moment aangrijpen om de al in gang gezette toenadering tussen verschillende in de wijk actieve stichtingen, te versterken. Niet alleen met 13