MEMORANDUM SST 2014 Een Sociale Werkplaats
Sociale werkplaats geeft mensen zin! 8.800 mensen Sociale werkplaatsen in Vlaanderen zijn een belangrijke deelsector van de sociale economie. Meer dan 8.800 mensen hebben een job in een sociale werkplaats, meer dan 80% komt uit kansengroepen. Personen die omwille van psychosociale problemen nog niet of misschien nooit in het reguliere arbeidscircuit terechtkunnen. Kringwinkels, fietspunten, bouw, groenonderhoud en biolandbouw zijn enkele voorbeelden van sectoren waar sociale werkplaatsen actief zijn. Onze kernopdracht Maatschappelijke integratie van langdurige werklozen en hen ontplooien naar duurzame tewerkstelling is de kernopdracht van sociale werkplaatsen. Om deze doestelling te kunnen realiseren moet uiteraard ook de economische setting ontwikkeld zijn. Door intense professionaliserings- en kwaliteitstrajecten zijn de werkplaatsen geëvolueerd tot volwaardige ondernemingen. Economische opbrengsten worden opnieuw geïnvesteerd in de organisatie, in de persoonlijke ontwikkeling van werknemers en in de creatie van extra tewerkstellingsplaatsen. Maatwerkdecreet Vanaf 2015 komt er mogelijk een nieuw decretaal kader: het Maatwerkdecreet. Sociale en beschutte werkplaatsen worden maatwerkbedrijven of -afdelingen. Op basis van de nood aan ondersteuning en begeleiding op de werkvloer krijgt elke werknemer van een maatwerkbedrijf subsidies die het rendementsverlies compenseren. Daarnaast krijgt de werkgever organisatieondersteuning om tewerkstelling van de kansengroep te faciliteren. 2
Memorandum SST In een economisch onzekere context en met drastisch wijzigende overheidsfinanciering staat de sector aan de vooravond van vele uitdagingen. Met dit memorandum willen we vanuit de werkgeversfederatie SST de urgente noden en verwachtingen aan de nieuwe beleidsmakers kenbaar maken. 1. Toekomstgericht activeringsbeleid 2. Gegarandeerde financiering voor de zwakke werknemers 3. Tewerkstelling van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt is een gedeelde verantwoordelijkheid 4. Sociale economie: opportuniteiten voor (lokale) besturen & particulieren 3
1. Toekomstgericht activeringsbeleid = Investeer in sociale economie & sociale tewerkstelling Recht op arbeid is art.6 van de Universele Verklaring van sociale economische en culturele rechten uit 1966. Dit recht wordt door alle politieke partijprogramma s erkend waarbij gestreefd wordt naar een zo volledig mogelijke waarborg of invulling van dit recht. Toch stellen we vast dat een groeiende groep van deze werklozen niet kan worden toegeleid tot de reguliere economie en dat de vraag naar gespecialiseerde tewerkstellingsplaatsen het aanbod ruimschoots overschrijdt. Naast een langetermijnvisie is daadkracht nodig om aan de noden van deze groep tegemoet te komen. Het staat buiten discussie dat de noodzakelijke uitbreiding van deze sector een legitieme en duurzame investering betekent voor de samenleving. 4
= Nettowinst van 12.228 Onderstaande rekenoefening geeft een globaal overzicht van de kosten en baten bij de tewerkstelling van één extra voltijds equivalent doelgroepwerknemer in de sector van sociale werkplaatsen (zie de bijlage voor details). Deze jaarlijkse nettowinst is opgebouwd uit een meerwaarde voor: de overheid + 3.793 Het creëren van extra tewerkstelling is een goede investering voor de overheid! Immers, de kost voor de overheid wordt ruimschoots en op korte termijn gecompenseerd door een reeks nieuwe inkomsten en door het wegvallen van de kost van werkloosheid (+3.793 ). Als we de totale initiële kost voor de overheid vergelijken met de maatschappelijk nettowinst, blijkt bijkomende sociale tewerkstelling een return on investment van 52,6% te genereren. de samenleving + 5.350 Een uitbreiding van het contingent genereert een nettowinst van 5.350 per vte voor de samenleving. De winst voor de reguliere economie en de samenleving is enorm. Aangezien de tewerkstellingskansen van de doelgroep in de reguliere economie bijzonder laag zijn weegt de welvaartscreatie door activering ruimschoots door in de analyse. het individu + 3.085 De positieve gevolgen en de latente meerwaarde van arbeid voor het individu zijn voldoende gekend. Arbeid als motor van re-integratie waarbij we denken aan groeiende zelfredzaamheid en zelfwaardering. Betere levensstandaard door hoger besteedbaar inkomen, daling van sociale kosten (armoede, gezondheidszorg) en het versterken van de sociale cohesie zijn maar enkele voorbeelden. Dit brengt 3.085 per jaar op! 5
= 1600 nieuwe jobs Investeren in sociale economie en sociale tewerkstelling is investeren in een toekomstgericht en duurzaam activeringsbeleid. Bovenstaande sociale kosten-batenanalyse leert ons dat de maatschappelijke nettowinst vandaag 47,7 miljoen euro bedraagt op jaarbasis. Uit bevraging van de sector leren we dat deze klaarstaat om de komende 3 jaar 1600 bijkomende vaste tewerkstellingsplaatsen aan te bieden indien de nodige ondersteuning voorzien wordt. Deze uitbreiding is noodzakelijk om tegemoet te komen aan de continuïteit van het ondernemen en om een antwoord te bieden aan de vele werklozen die onmogelijk aan de slag kunnen in de reguliere arbeidsmarkt. Deze inhaalbeweging behoeft een gefaseerde toename van het contingent met jaarlijks 12%. Merk op dat dit in 2014 slechts 2,9% bedroeg. We vragen de overheid om prioritair budgetten vrij te maken voor jobcreatie van 1.600 banen. 6
2. Gegarandeerde financiering voor de zwakke doelgroepwerknemers Sinds de structurele erkenning van sociale werkplaatsen in 1998 subsidieert de Vlaamse Overheid onze sector. Recente cijfers tonen aan dat minder dan de helft, 46% van de bedrijfsopbrengsten, afkomstig is uit subsidies. Dit getuigt van innovatief ondernemerschap en een vergevorderde professionalisering van de sector. Deze zijn erop gericht een optimale allocatie te bereiken van gemeenschapsmiddelen, eigen middelen en arbeid. We beogen een maximale maatschappelijke return on investment van de ter beschikking gestelde budgetten. Een noodzakelijke voorwaarde is een klimaat van rechtszekerheid en gegarandeerde financiering. Het maatwerkdecreet en de bijhorende uitvoeringsbesluiten moeten dit verankeren. Gegarandeerde financiering voor de zwakke werknemer is ons uitgangspunt. We vragen het volgende: = Kansen voor de zwakste werknemer Enkel bij gegarandeerde financiering en voldoende compensatie voor het rendementsverlies kan de tewerkstelling van de zwakste werknemer gewaarborgd worden. Zo niet, dan dreigt een verdringingseffect door de sterkere werknemer met een hoger rendement. Een contingentering in vte is noodzakelijk om de zwakste werknemer voldoende kansen ten geven. = Realistische indicering en bepaling van startpakketten Twee aparte doelgroepen met een eigen problematiek vragen een verschillende benadering. Maatwerk is werk op maat met aangepaste ondersteuningspakketten naar begeleiding en loonpremie in functie van de problematiek en het rendementsverlies en niet in functie van de aard van de activiteit. Bij aanvang is de begeleidingsnood steeds hoog voor psp doelgroep. 7
= Gewaarborgde financiering Vlaams en federaal Het huidige budget voor de sociale werkplaatsen blijft behouden voor deze doelgroep. Een optimalisering van de invulling van het contingent mag geen impact hebben op de subsidies per vte. De verschuivingen van federale middelen naar de gewesten (RSZ verminderingen via de 6de staatshervorming) moet gecompenseerd worden door Vlaamse maatregelen. Het behoud (en groei) van de tewerkstelling van artikel 60 in sociale werkplaatsen is primordiaal en impliceert een win/win scenario voor het OCMW en de werkplaats. = Hoge kwaliteit van begeleiding Begeleiden van kansengroepen staat centraal in de kernopdracht van sociale werkplaatsen. Voldoende financiering voor een hoge begeleidingsnood is noodzakelijk om de intense begeleidingsnood van deze doelgroep te verankeren. 8
3. Tewerkstelling van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt is een gedeelde verantwoordelijkheid = Werk maken van doorstroom In 2012 realiseerde 5,4% van de doelgroep een geslaagde uitstroom naar betaald regulier werk. Doorstroom naar de reguliere economie is, in de mate van het mogelijke, een belangrijke opdracht voor de sociale werkplaatsen. Hoewel de bepalingen volgend uit het maatwerkdecreet de doorstroom verder kunnen faciliteren, dringen we er op aan om van het doorstroomconcept geen politiek fetisj te maken. De problematiek van het overgrote deel van de doelgroep is dermate groot, dat doorstroom in veel gevallen onrealistisch is. Enkel die doelgroepmedewerkers met voldoende potentieel kunnen een geslaagde overstap naar de reguliere economie realiseren. = Voldoende jobaanbod in de reguliere economie Voldoende jobaanbod van reguliere bedrijven met blijvende voorziening van de nodige begeleiding en zicht op langdurige tewerkstelling is een absolute noodzaak om de slaagkansen van tewerkstelling van onze doelgroep te optimaliseren. Het is noodzakelijk dat de reguliere economie sterk gesensibiliseerd wordt om die verantwoordelijkheid op te nemen. Ondernemen betekent kansen krijgen maar evengoed kansen geven, ook aan diegene die dit het hardst nodig hebben. Voorwaarde is wel de uitwerking van het individuele luik van maatwerk die begeleide tewerkstelling in de reguliere economie moet financieren. 9
4. Sociale economie: Opportuniteiten voor (lokale) besturen & particulieren De crisis laat zich ook in onze sector voelen. De vraag bij lokale besturen krimpt en de concurrentie groeit. We zijn genoodzaakt het aanbod te diversifiëren en ons te richten zowel op besturen als particulieren. De sector en de overheid staan voor een gemeenschappelijke uitdaging om meer maatschappelijk verantwoord te ondernemen met een geringe ecologische en een grote sociale impact. De overheid neemt hierin een voorbeeldfunctie en moet de verdere uitbouw en ontwikkeling van sociale economie ondernemingen ondersteunen. Sociale werkplaatsen zijn dan ook een uitgelezen partner om bepaalde taken over te nemen van (lokale) besturen. Ze hebben een flexibel organisatiemodel met de juiste expertise voor specifieke opdrachten en vaak met meerdere vestigingen gespreid over de regio. Lokale besturen kunnen deze vorm van tewerkstelling op verschillende manieren faciliteren door sociale clausules op te nemen in aanbestedingen. Gelijkschakeling van aanwervingsvoorwaarden met het statuut van doelgroepwerknemer sociale werkplaats maakt de overstap laagdrempelig. 10
Bijlage Een Sociale Werkplaats Direct meetbare gevolgen tewerkstelling in sociale economie Kosten Baten Saldo Opmerkingen omgerekend per gesubsidieerd vte doelgroepwerknemer * 12228,63 Overheid 3792,95 Totale ondersteuning door Vlaamse Overheid -15135,96 Bron: Departement WSE SINE premie RVA -3336,9 55,6% van de doelgroep heeft recht op deze premie; Bron: Departement WSE Wegvallen werkloosheidsuitkering 12000 Uitgaand van een langdurig werkloze met een laag loon in de periode voorafgaand aan de werkloosheid.* Wegvallen begeleiding en oriëntatie van de werkloze 1514,7 Cijfer uit Gerard & Valsamis (2013, Over.Werk), gecorrigeerd voor de kost van een beperkte trajectbegeleiding door VDAB op de werkvloer Werknemersbijdragen 854,14 Inclusief vermindering van de bedrijfsvoorheffing voor lage lonen Werkgeversbijdragen 2305,96 Inclusief doelgroepverminderingen RSZ Personenbelasting 3540,81 Inclusief werkbonus lage lonen Extra indirecte belastingen door hogere consumptie 942,06 Percentage van het jaarlijks extra besteedbaar inkomen door werk in plaats van werkloosheid; bij de laagste inkomens is de spaarquote gelijk aan 0 Overheidsondersteuning voor omkadering -4757,62 Omkaderingspremie per doelgroepwerknemer Gedeeltelijk terugverdieneffect tewerkstelling omkadering 3344,3 Uitgaand dat een deel van de jobcreatie niet opgevangen kan worden door andere sectoren; kost werkloosheid uit Gerard & Valsamis (2013, Over.Werk) Opbrengsten BTW uit toegevoegde waarde bedrijfsactiviteit 1827,09 Rekening houdend met een stuk verdringing van activiteit in het NEC. Gemiddeld BTW tarief van 13%. Op basis van omzet in Jaarrekeningen Sociale Werkplaatsen. Andere: autotaksen, rechtspersonenbelasting, 694,37 Bron: Jaarrekeningen Sociale Werkplaatsen patrimoniumtaks en gemeentebelasting Samenleving 5350,44 Niet-gesubsidieerde kostprijs doelgroep -5461,7 Naast de loonsubsidies voor de doelgroep wordt een deel van de loonkost gefinancierd door de sociale werkplaats zelf Niet-gesubsidieerde kostprijs omkadering -3242,38 Naast de omkaderingspremie wordt de noodzakelijke omkadering gefinancierd door de sociale werkplaats zelf Opbrengsten uit de bedrijfsactiviteit 18739,37 Gemiddelde toegevoegde waarde doelgroepwerknemer. Bron: Jaarrekeningen Sociale Werkplaatsen Netto effect verdringing en stimulering activiteit NEC -4684,84 Een deel van de activiteiten zou in het alternatieve geval opgepikt worden door het NEC. Anderzijds hebben SW s typisch een heel specifieke activiteit en verhoogt de bedrijvigheid van toeleveranciers en partners. Individu 3085,23 Nettoloon min gederfde werkloosheidsuitkering 4291,59 Jaarlijks extra besteedbaar inkomen door werk in plaats van werkloosheid, min indirecte belasting (excl. indirecte belastingen) Kosten werknemer omwille van werk -1206,36 We veronderstellen 7% van het totale nettoloon. Anderzijds krijgt men vaak voordelen in natura. *Opmerking: bij de berekening van de belastingsinkomsten voor de overheid en de werkloosheidsuitkeringen gaan we uit van een alleenstaande zonder kinderlast; de exacte samenstelling van de doelgroep is onbekend maar dit houdt fiscaal gezien het midden tussen een koppel met en zonder kinderlast. Bovendien gaan we uit van het minimumloon (ggmmi). 11