De Riemaecker- Marguerite Legot Onze eerste vrouwelijke minister
Aan mijn moeder Aan mijn familie Aan al de pioniersters Aan de strijders voor de gelijkheid tussen vrouwen en mannen De Riemaecker- Marguerite Een opmerkelijke vrouw Legot
Inhoudstafel Voorwoord 4-5 De Roots 6 Bompa Léon 7 Haar jeugd en studies 8-10 Voorsmaakje van de politiek bij een exceptionele mentor 11-12 Het sleutelmoment 13-15 De politiek lonkt naar dynamisch humanisme 16-19 Marguerite wordt moeder 20-23 Haar loopbaan als volksvertegenwoordiger 24-31 Internationale en Europese intermezzo s 32-36 Eerste vrouwelijke minister 37-57 De terugkeer naar de Kamer van Volksvertegenwoordigers 58 Haar gemeentelijke periode 59-67 Eerste vrouwelijke Minister van Staat 68-70 Haar staatsbegrafenis 71-73 Baanbreker in de politiek 74-75 Een avant-gardekoppel 76 Marguerite leeft verder in haar klein- en achterkleinkinderen 77-79 Nawoord en bedankingen 80 2 3
Voorwoord In 2015 is het vijftig jaar geleden dat mijn moeder Marguerite De Riemaecker Legot de eerste vrouwelijke Minister in België werd. Die gebeurtenis is toen niet onopgemerkt gebleven. Deze benoeming genoot destijds meer aandacht van alle media dan de nieuwe regering. Het was inderdaad een mijlpaal, een grote première. Een stap vooruit voor alle vrouwen. Het was vooral ook een bekroning van de vele inspanningen en het doorzettingsvermogen van Marguerite. Ik dank van harte mijn echtgenote. Zij is de motor sinds lange jaren achter dit eerbetoon. Haar volharding heeft me gesteund om de redactie en de uitgave ervan tot een goed einde te brengen. Ze heeft me kennis laten maken met verschillende organisaties en verenigingen die ijveren voor gelijk heid tussen vrouwen en mannen. Zo ook met de NGO Soroptimist International, waarvan ze ondertussen lid is geworden. Wat mij echter droevig stemt, is te moeten vaststellen dat er tot op heden te weinig vooruitgang is geboekt. De situatie van de vrouw en de jeugd in onze westerse landen is beter dan enkele decennia geleden. Jammer genoeg is de tekst van het liedje Woman is the nigger of the world, in 1972 geschreven door wijlen John Lennon, samen met zijn echtgenote Yoko Ono, nog altijd brandend actueel in sommige wereldregio s. Overbodig de landen op te noemen waar de vrouw eerder slaaf is, terwijl de mannen palaveren. Of de landen waar de vrouw in de duisternis van de Middeleeuwen leeft onder religieuze verhullende voorwendsels. Ook wat het Westen betreft, mogen we zeker ons hoofd niet in het zand steken. Handel in vrouwen en meisjes, gewelddaden waarvan ze slachtoffer zijn,... Niet meteen de meest riante kant voor de beschaafde wezens die we beweren te zijn. Er is geen reden om reeds victorie te kraaien. Er is nog werk aan de winkel voor alle verenigingen die opkomen voor de rechten van de vrouw. In 1965 vertrouwde Marguerite tijdens een interview aan La Lanterne toe hoe dikwijls heb ik tijdens mijn loopbaan bij contacten met mijn collega s tijdens de verkiezingscampagnes niet gedacht: was ik een man geweest, dan zou dat veel zaken vereenvoudigen... Inderdaad, volgens mij bestaat er geen twijfel dat, indien ze een man was geweest, ze tien jaar eerder tot minister benoemd zou zijn geweest, dat ze misschien zelfs haar loopbaan als Burgemeester van de Stad Brussel had kunnen beëindigen en dat de media meer belang zou hebben gehecht aan haar werkelijke bekwaamheden dan aan haar lippenstift en poederdoos. Deze genderdiscriminatie heeft echter mijn bewondering voor mijn moeder alleen maar doen toenemen, namelijk voor de manier waarop ze tijdens haar hele leven een positie heeft kunnen innemen binnen deze mannenwereld. Zeker als je dit bekijkt in de context van 50 jaar geleden. Nog meer bewonderenswaardig is het feit dat ze van haar positie en haar macht gebruik heeft gemaakt om te DIENEN en niet om zich te bedienen, zoals men dat soms in de politieke wereld moet vaststellen en dat zij bovendien al haar krachten heeft benut om het statuut van de vrouw en het gezin te verbeteren en wegen voor de vrouwen heeft geopend die toen moeilijk toegankelijk waren. Vandaag zijn er talrijke verenigingen die ijveren voor de rechten van vrouwen en van jonge meisjes. Het is bemoedigend vast te stellen dat ze talrijker en actiever worden. Nochtans, zoals Marguerite het zelf verwoordde: Indien vrouwen voor vrouwen zouden stemmen, zouden ze eindelijk iets te zeggen hebben. Mijn vurigste wens is dan ook dat die link, tussen haar actieve loopbaan en de missie van dergelijke vrouwelijke verenigingen wereldwijd, kan bijdragen tot een welverdiende supplementaire zichtbaarheid voor deze organisaties. En dat bovendien alle vrouwen er zich bewust zouden van zijn dat er, dankzij pioniers zoals Marguerite Legot, vele deuren zijn opengegaan voor vrouwen. Of zoals Isabelle Gatti de Gamond (1839-1905) het destijds al verwoordde: On ne saura jamais, chaque fois qu on ouvre une porte aux femmes, l importance de la révolution qui va s accomplir. Men kan nooit inschatten, telkens men een deur voor vrouwen opent, welke omvang van omwentelingen dit zal teweegbrengen. Tenslotte hoop ik dat het lezen van deze biografie u de nodige stimuli zal geven om verder te strijden in onze pseudo-democratische wereld, die echter nog teveel overheerst wordt door mannen. De strijd aanbinden voor mensenrechten is goed, zich inzetten voor vrouwenrechten is nog beter! Christian V.P. De Riemaecker Met de onschatbare steun van Evelyne Bastin 4 5
De roots Zéphirin Oscar Legot, de grootvader van Marguerite, was eerst Gouverneur van de gevangenis van Tongeren en later van Oudenaarde. In 1911 vestigt hij zich in Oudenaarde met zijn echtgenote Anne-Marie Dierickx en zijn zoon Léonard, die toen 25 jaar oud was. Alhoewel de familie Legot uit Marchin stamt, wordt Léonard geboren te Antwerpen op 12 oktober 1886. Hij studeert Rechten aan de Universiteit van Luik. Hij trouwt in Hasselt op 18 mei 1912 met Maria Joanna Jeurissen, dochter van Jan Jeurissen, een vakman in kerk ramen. Ze krijgen twee dochters: Marguerite in 1913 en Liliane in 1925. Léonard is advocaat bij de Balie van Oudenaarde en was gekend als zijnde een liberale katholiek. Bompa Léon Wanneer Léonard (dus mijn groot vader Léon ) over zijn dochter Marguerite sprak, vertelde hij maar al te graag dat hij nog steeds geen voornaam had toen hij op weg was naar het gemeentehuis om de geboorte van zijn dochtertje aan te geven. Door te passeren langs een weide vol met madeliefjes (ook gekend als margrietjes in de volksmond) is hij spontaan op haar voornaam gekomen. Margrietje : een klein wit bloempje dat men reeds in de eerste dagen van de lente aan treft. Een kranig bloempje dat bijna gedurende een heel jaar vreugde, kleur en frisheid aan het landschap geeft. Hij wist toen niet in welke mate hij een voornaam had gekozen die de persoonlijkheid van zijn dochter wonderlijk goed zou omvatten. Daarom volg ik in de voetstappen van mijn bompa Léon en zal u haar, beste lezers, in deze levensgeschiedenis onder haar voornaam Marguerite steeds terugvinden. (Links) Zéphirin Oscar Legot Léonard Legot & Maria Joanna Jeurissen (Rechts) Anne-Marie Dierickx 6 7 Oudenaarde 1930
Haar jeugd en studies Marguerite wordt geboren in Oudenaarde op 9 maart 1913. Ze geniet haar lager onderwijs bij de zusters Bernardinen, volgt dan Griekse en Latijnse Humanoria in de Nieuwen Bosch te Gent om vervolgens aan de Universiteit van Gent Rechten te studeren. Dit alles lijkt redelijk normaal, bijna vanzelfsprekend misschien. Men mag echter niet vergeten dat pas in februari 1907 in Gent het eerste atheneum voor meisjes was gesticht. Marguerite - Oudenaarde 1931 In die tijd waren diploma s alleen in het mannelijk opgesteld. Zo zien we op de diploma s van Marguerite dat het woordje hij telkens met de hand was overschreven door zij! Ondanks het feit dat het beroep van advocaat toegankelijk werd voor vrouwen door de wet van 7 april 1922, was het vinden, in die tijd, van een stage patron aan de balie ook geen eenvoudige zaak voor een jonge vrouw. In een interview (september 1961) met Frank Swaelen (toekomstige voorzitter van de Senaat en toen voorzitter van de CVP Jongeren) vertrouwde ze hem toe: Marguerite Legot Hierdoor vereenvoudigde de toegang tot universitaire studies voor vrouwen dus aanzienlijk. Voordien moesten de jonge meisjes de lage middelbare school volgen om dan, via private lessen, een eindexamen af te leggen voor de Centrale Jury, om zo een diploma van hoger middelbaar te bekomen. Marguerite met haar nichtje Anne-Marie Nelen Oudenaarde 1933 In 1931 is het aantal jonge vrouwen, vooral in de faculteit Rechten, nog uiterst beperkt. Marguerite slaagt in 1936 met onderscheiding, ondanks allerlei moeilijkheden die ze bij haar medestudenten ondervond, zoals kritiek, opschudding, commentaar... Toen ik als vers gepromoveerd advokaatje op zoek ging naar een patron, zoals men dat noemt, ondervond ik al gauw dat dit voor een jong meisje nog niet zo gemakkelijk was. In mijn geboortestad Oudenaarde was zulks in het jaar onzes Herens 1936 zelfs bijna ondenkbaar, zodat ik dan maar te Brussel ging zoeken. Maar ook in de hoofd stad bekende een brave advokaat-huisvader: Mijn vrouw wilt niet horen van vrouwelijke stagiaires hier in huis Eindgetuigschrift RUG - 1936 8 9
Voorsmaakje van de politiek bij een exceptionele mentor Juffrouw Baers was voorzitter van de Kristelijke Arbeiders Vrouwen beweging, die deel uitmaakte van het Algemeen Christelijke Werkersverbond. Het was opnieuw Maurice Orban die het idee van Maria Baers steunde om Marguerite aan te werven als secretaresse van haar politiek kabinet. wetsvoorstellen indienen om enerzijds het werk te verbieden van de vrouw in mijnen en steengroeven en anderzijds om de titel van sociale helpster te beschermen. Maria Baers & Marguerite - 1937 Marguerite - Oudenaarde 1933 Geholpen door haar professor Maurice Orban, die toen eveneens senator was, zal Marguerite uiteindelijk een stageplaats vinden bij de advocaat Pierre Nothomb, de vader van de politicus Charles-Ferdinand Nothomb. Marguerite - 1935 Juffrouw Maria Baers Gezien de gevaren van de grote stad eisten haar ouders dat ze in een deftig en streng home voor jonge meisjes zou wonen. Zo kwam ze terecht in de Poststraat 109, te Schaarbeek, vlak naast het Katholiek Instituut voor hoger onderwijs voor vrouwen, de beroemde 111. Daar maakte ze kennis met Juffrouw Maria Baers, Senator en bezielster van sociale werken. Het is van groot belang om hier te onderstrepen welke invloed Maria Baers op Marguerite zal hebben. Als daadwerkelijke mentor zal ze niet alleen een voorbeeld zijn door haar gedachtepatroon, maar ook door haar betrokkenheid. Maria Baers stichtte in 1920 de eerste sociale school van België: de Katholieke Sociale Normaalschool voor Vrouwen. De aandacht van Maria Baers richtte zich vooral op scholing voor vrouwen, de werkomstandigheden van de vrouw, de waardering van het beroep van huisvrouw en openbare gezondheidszorg. Als eerste katholieke gecoöpteerde senatrice zal Maria Baers in 1936 met succes de 10 11
Maria Baers was toen ook op internatio naal vlak actief. Van 1927 tot 1950 was ze secretaresse van de Internationale Katholieke Unie voor het sociaal werk, waarvan ze in 1920 voorzitter was geworden. In 1939 vertegenwoordigde ze België in de commissie voor sociale aangelegenheden op de SDN (Société des Nations) te Genève en in 1946 was ze mede-stichtster van de Hoge Raad van het Gezin waarvan ze vicevoorzitter was tot 1953. Het sleutelmoment Op 7 mei 1938 trouwt Marguerite met Jules De Riemaecker, scheikundig landbouwingenieur. Ze had hem leren kennen toen ze beiden aan de universiteit van Gent studeerden en ze dikwijls dezelfde trein Oudenaarde Gent namen. De NMBS kan soms al eens wonderen verrichten! Wat een fantastisch voorbeeld voor Marguerite. Door aan haar zijde te werken, heeft ze enerzijds kunnen leren van de wijs heid en betrokkenheid van haar mentor en anderzijds haar gedachtegoed en lessen kunnen toepassen tijdens haar volledige politieke loopbaan. Naast het feit dat Marguerite secretaresse was van Maria Baers en stagiaire aan de balie van Brussel, heeft ze ook les gegeven in Burgerlijk en Grondwettelijk Recht aan de Sociale school in de Poststraat, en dit tot 1946. Herdenkingswoord aan Maria Baers door Marguerite Bij het heengaan van Maria Baers, op 30 december 1959, schreef Marguerite een herdenkingswoord dat eveneens bij haar eigen heengaan toepasbaar zou geweest zijn. Zij heeft namelijk dezelfde weg gevolgd dan deze die door haar mentor werd gelegd en dit met Marguerite Legot & Jules De Riemaecker mei 1938 dezelfde ingesteldheid, dienen. 12 13
Jules De Riemaecker was in 1938 inspecteur op het laboratorium voor controle van de voedingswaren te Anderlecht. Zijn vurigste wens was echter om naar Colombia te vertrekken, om er zijn diploma in de praktijk te kunnen toepassen op de koffieplantages. Het scheelde dan ook geen haar of Marguerite was eind 1945 vertrokken naar Bogota. Toen ze met Jean Michiels, toekomstige voorzitter van de chocoladefabriek Côte d Or, over dit project sprak, bood hij haar echtgenoot een betrekking aan in het laboratorium van de firma, om te vermijden dat ze naar het buitenland zou vertrekken en uit de politiek zou stappen. Jules nam in december 1945 deze functie aan. Hij zal 35 jaar trouw blijven aan zijn werkgever en gaat er in 1980 als productie directeur op pensioen. Marguerite, dromerig tijdens haar huwelijksreis Côte d Or - 17.09.1963 Vooraan: 3de van links: Jean Michiels Vooraan: 2de van links: Jules De Riemaecker 3de rij: 1ste van links: Marguerite De Riemaecker-Legot Dit werd een sleutelmoment in het leven van Marguerite. Ze was in de mogelijkheid gekomen om haar politieke roeping verder te zetten dankzij twee feministgezinde personen uit haar onmiddellijke omgeving die allebei bewust en overtuigd waren van haar bekwaamheden. De nieuwe beroepsoriëntatie van haar echtgenoot is werkelijk het kantelmoment voor de aanvang van haar politieke loopbaan geweest. Jean Michiels & Jules De Riemaecker - 1970 25 jaar dienst La Roche-en-Ardenne - 1938 14 15
De politiek lonkt naar dynamisch humanisme Marguerite, die het steeds opnam voor de problemen van weduwen en wezen, werd in 1945 benoemd tot kabinetsattaché van Henri Pauwels, Minister van de oorlogsslachtoffers, en tezelfdertijd tot staatscommissaris bij hetzelfde ministerie. Op 18 en 19 augustus 1945 wordt de CVP- PSC opgericht. Aan Maria Baers had men gevraagd om lid van het Nationaal Comité te worden. Zij zal - zoals ze het zelf verwoordde - iemand jonger en dynamischer voorstellen. Juist, ja, Marguerite en zo zal ze de functies als lid van het nationaal comité en van het nationaal bureau van de partij waarnemen tot in 1965. Voor de verkiezingen van 1946 was de CVP-PSC op zoek naar jonge dynamische kandidaten voor haar verkiezingslijst. Na lang aarzelen en na aanmoediging van haar echtgenoot en van Maria Baers aanvaardt Marguerite om op de lijst te worden opgenomen. Zij verklaart in het interview met Frank Swaelen (september 1961): als ik nu bedenk dat mijn zetel in de Kamer mij toen op een zilveren schoteltje werd aangeboden en dat ik hem in mijn argeloosheid slechts na lang aarzelen heb aangenomen! Het is hoogst opmerkelijk vast te stellen dat het gedachtegoed van de nieuwe partij vooral de mens (in de humanistische zin van het woord) centraal wil stellen en aan mannen en vrouwen een gelijke, maar afzonderlijke rol wil toebedelen. Ze moesten elkaar aanvullen, zoals het hoofd en het hart. Werkbewijs - april 1944 3de nationale kaderdag voor vrouwen 10.05.1950: links van P.W. Segers: Maria Baers en rechts: Marguerite De Riemaecker-Legot en Jeanne Vertonghen Vrijgeleide - maart 1945 Kabinet van Minister Pauwels - 1945 De oproep die Pius XII in 1945 richtte tot de vrouwen betreffende hun morele plicht tot deelname aan het openbare leven was als mobiliserend element zeker niet onbelang rijk. Het neutraliseerde de weerstand die tot dan toe zeker binnen de katholieke-actiegroeperingen van vrouwen bestond ten aanzien van de deelname van vrouwen aan het openbare leven. (bron: Vrouw en Politiek in België). 16 17
Waarom deze aarzeling? In een interview (La Meuse 28.07.1965) geeft ze hierover uitleg. Van start gaan met functies die tradi tioneel mannelijke functies zijn, vertegenwoordigt op zich een verantwoordelijkheid voor een vrouw. Indien ze als vrouw haar taak slecht vervult, zal ze zich niet alleen in diskrediet brengen, maar tevens alle andere vrouwen die gelijk aardige functies ambiëren te vervullen. Toen ik de Kamer betrad, vreesde ik hiervoor. Alles is goed verlopen. Godzijdank. De verkiezingen van 17 februari 1946 bezorgden aan de CVP-PSC een ongelofelijke uitslag met meer dan één miljoen stemmen op de 2,5 miljoen kiezers. De partij beschikte over 92 zetels in het Parle ment en Marguerite wordt verkozen: zo wordt ze de eerste vrouwelijke volksvertegenwoordiger van de CVP voor het arrondissement Brussel. Hier startte werkelijk haar politieke loopbaan. Men kan het uitzonderlijke karakter van deze verkiezingsdag niet genoeg beklemtonen. Op die dag bleven Marguerite en alle andere Belgische vrouwen thuis. Ze hadden immers nog geen stemrecht bij parlementsverkiezingen. Dit recht zullen ze pas op 18 februari 1948 verwerven. Zij werd dus, in 1946, verkozen door toen nog uitsluitend mannelijke kiesgerechtigden! In 1946 waren er op de 212 volksvertegenwoordigers slechts 3 vrouwen: mevrouw M. De Riemaecker Legot, CVP, mevrouw I. Blume-Grégoire, POB (voorzitter - Conseil Mondial de la Paix 1966-1969) en mevrouw S. Grégoire, PCB. In de Senaat waren ze eveneens met 3: mevrouw de Barones A. della Faille d Huysse, CVP (één van de eerste vrouwe lijke burgemeesters), mevrouw M-A. Spaak-Janson, POB (moeder van de politicus P-H. Spaak) en mevrouw G. Ciselet, PL (eerste vrouw die in de Raad van State zetelde). Vanaf dat moment en tot het einde van haar leven zal Marguerite zich inzetten voor 5 grote strijdpunten, namelijk: De CVP-kandidaten Uitslag van de verkiezingen van 17.02.1946 Let op: opdruk Monsieur door Madame rechten en statuut van de vrouw opwaardering van de familie en van het beroep van huismoeder jeugdbescherming vooruitgang op het vlak van sociale politiek verbetering van de huisvesting. 18 19
Marguerite wordt moeder Marguerite met haar zoon Christian 1946-1947 - 1948 8 jaar na haar huwelijk, in december 1946, wordt Marguerite eindelijk moeder van haar eerste zoon, met als voornamen Christian Vincent Paul en zo krijgt het kindje de initialen CVP mee! In een interview met Suzanne De Winter (Rosita 23.03.1965) vertelde zij: Ik had toen geen kinderen (februari 1946). Ik wanhoopte zelf nog ooit die vreugde te mogen beleven, want ik was reeds acht jaar getrouwd en de hemel had ons nog niet bedacht met kinderzegen En als u toen kinderen gehad zou hebben? Dan zou ik meer dan geaarzeld hebben. Ik zou voor hen aan iets verzaakt hebben, waarin alles me boeit en aan grijpt zowel grote als kleine problemen. Ik denk, dat ik zou verzaakt hebben om de eenvoudige reden, dat ik nog niet wist hoe een vrouw en moeder haar leven kan organiseren. Toen de oudste kwam, lag er al een periode van aanpassing achter mij en verliep alles vlot. Het is waar dat mijn ouders bij mij woonden en ik dus op de kostbare hulp van mijn moeder kon reken en, alsook op die van mijn zuster. Bij de komst van mijn tweede zoon (Xavier in 1949), veranderde er hoegenaamd niets en ik ging verder mijn leven zo in te richten, dat ik niemand van de mijnen te kort deed 20 21
Zo komt het dat mijn broer en ik, tot onze geboorte, in het Parlement zetelden. U zal begrijpen dat wij ons beiden hierover uiteraard niets herinneren, doch ons heel graag aansluiten bij hetgeen mama ons hierover vertelde. Tot zover de sfeer waarin Marguerite haar parcours begon. Nu verdiepen we ons in het werk dat ze gerealiseerd heeft! Christian De Riemaecker Xavier De Riemaecker Marguerite met haar zonen Xavier & Christian 1952 De twee broers - 1953 Marguerite & Christian - 1956 Door haar mannelijke volksvertegenwoordigers werd Marguerite met gemengde gevoelens en houdingen onthaald. Hierover vertrouwt ze aan Frank Swaelen (CVP Jongeren september 1961) het volgende toe: Wanneer ik de verhalen van juffrouw Baers over haar ervaring herdenk, was de toestand in 1946 al erg geëvolueerd. Er bestond een duidelijk verschil tussen de toenmalige oude garde, die soms duidelijk liet blijken dat er eigenlijk geen dames in de Kamer thuishoor den, en de jonge collega s die helemaal anders reageerden. Een oudere staats minister, wiens naam ik maar zal verzwijgen, aarzelde niet tweemaal de kaas van mijn brood te eten door willens en wetens juist vóór mijn beurt naar de tribune te stappen en een speech te houden over een onderwerp waarvan was afgesproken dat ik het zou behandelen Ik herinner mij nog dat papa Devèze eens lachend beweerde dat mijn aanwezigheid in de Kamer ongrondwettelijk was omdat ik als moedertje-in-blijde verwachting het aantal aanwezigen van 212 op 213 bracht! Een ogenblik ontspanning op verlof - Wenen 1967 22 23
Haar loopbaan als Volksvertegenwoordiger Marguerite - 1949 Marguerite pakt de problemen aan die ze zelf als jonge juriste en jonge vrouw heeft meegemaakt. Zo zal ze op 15 oktober 1946 een wetsvoorstel rapporteren waarbij de vrouw wordt toegelaten tot de uitoefening van het beroep van pleitbezorger. In maart 1947 rapporteert Marguerite een wetsvoorstel over machtiging van de vrouw tot het uitoefenen van het ambt van advocaat bij het Hof van Cassatie en nog een wetsvoorstel over toelating van de vrouwen tot de magistratuur. In april 1949 legt ze een wetsontwerp neer over toekenning van gelijke rechten aan man en vrouw met betrekking tot het uitoefenen van de openbare functies. In mei 1948 verdedigt ze eveneens de rechten van de vrouw als lid van de studiecommissie voor de herziening van het Burgerlijk wetboek aangaande de wederzijd se rechten en plichten van de echtgenoten. Ze zal ook het wetsvoorstel van de CVP mee ondertekenen dat aan de vrouw hetzelfde stemrecht verleent als dat van de man. Naast de rechten van de vrouw focust ze haar aandacht op de toestand binnenin het gezin. Laat ons even haar opvattingen aangaande de familie nader toelichten om te begrijpen waarom dit centraal stond in haar belangstellingsfeer. De journaliste Lucienne Plisnier (ELLE 11.08.1965) schrijft in haar interview: En de familie? Ik luister naar Mevrouw De Riemaecker. En zie, hier verliest het woord Familie haar hoofd letter. Gelukkig! Er wordt vooruitgang geboekt, zowel in hart als in ziel. De familie is niet meer die theoretische groep die een minister zal verdedig en. Het is een vrouw die kookt, of die haar gasten ontvangt, of nog een vrouw die een les laat opzeg gen. Het is een man die thuis komt, die een siga ret aansteekt, die de TV aanzet. Het is een jonge man die zijn examens voor bereidt en een jong meisje dat naar een nieuwe jurk snakt. De familie is het alledaagse leven. Het echte leven: moei lijk, gelukkig, zenuwslopend, kalm, zacht, gejaagd. Mevrouw De Riemaecker spreekt er met kennis van zaken over. Ze heeft twee zonen, een echtgenoot, een huis dat haar identiteit uitstraalt en een boeiend beroep. En dan? Dan beseft men dat ze weet waarover ze spreekt. En dat is enorm geruststellend. In een interview met de Pourquoi Pas? van 13.01.1966 staat te lezen: Vraag: Is de familie even belangrijk als vroeger? 24 25 Antwoord: Nog belangrijker dan vroeger, volgens mij. Op het huidige ogenblik hebben de studies een zeer grote techniciteit bereikt. Precies door deze specialisatie heeft de school moeilijkheden om de vorming van de mens, in de humanistische zin van het woord, op zich te nemen. Vandaar het vernieuwde belang van de vorming van het kind door de ouders en daaruit voortvloeiend de vorming van de ouders. Vandaar koesteren wij de projecten die ouders toelaten deze zeer moeilijke taak perfect te vervullen.
Aan M-L. Bernard-Verant van Femmes d Aujourd hui (14.09.1966) vertrouwt ze toe: Ik denk dat de politiek op vlak van het gezin er niet meer alleen uit bestaat om voordelen van materiële aard te bezorgen, maar ook om voortaan de familie te waarderen en de eerbied ervan te bevorderen. Daarom staat namelijk het volgende op mijn programma: de ontwikkeling en de coördinatie van wat bij ons al op een waardige wijze bestaat inzake de voorbereiding tot het huwelijk, de echtelijke en familiale raadplegingen; de jongeren en de ouders begeleiden in de richting van evenwichtigheid en geluk in het gezin, de morele gezondheid van de kinderen, het welzijn van de ouderen, ziehier enkele van de aspecten van de te volgen politiek. In de Marie-Claire van 15.09.1965 spreekt Marguerite over de herwaardering van de familie met de volgende bewoording: 1949 - CVP-PSC-banket links van Marguerite: haar echtgenoot en Marie-Josée Meeus (Algemeen Adjunct Sekretaris PSC-CVP) Eerst en vooral een reële mogelijkheid scheppen voor deeltijds werken voor de vrouw. Op moreel vlak, doch ook op materieel vlak ervaart de vrouw een behoefte om te werken, maar deze behoefte mag niet ten koste zijn van die sociale eenheid die de familie eigenlijk vertegenwoordigt. Om die reden moet ik gesprekken hebben met de Minister van Arbeid en Werkvoorziening omdat de hele sociale wetgeving van deel tijds werken dient aangepast te worden. Aantekeningen bij beelden. Mus destio. Ut quid quamus aut aut prem eum aut velest. Marguerite - 1950 26 27
Wat betreft het verzoenen van het parlemen taire werk met dat van moeder zegt ze het volgende aan Suzanne De Winter (Rosita 23.03.1965) Is het niet onontbeerlijk dat vrouw en moeder mee werken aan het opmaken der wetten? Ze kent beter dan wie ook de moeilijkheden waarmee het leven van een vrouw bezaaid is. Moei lijkheden die een man niet aanspreken, omdat hij ze niet eens kent. Er zijn nu eenmaal twee verschillende menselijke wezens, wier verlangens tegenovergesteld kunnen zijn. Dit is al een voldoende reden voor de aanwezigheid van vrouwe lijke leden in het Parlement. Men kan Marguerite dan ook een realistische feministe noemen. Ze wou zich niet mengen met strijdpunten die op voorhand al verloren waren, die toen werkelijk geen enkele kans maakten om te lukken. Op 31 maart 1949 legt Marguerite een wetsontwerp neer voor de oprichting van de Prenuptiale Spaarkas. Op 20 december 1949 legt ze een eerste wetsontwerp neer betreffende de uitoefening van de ouderlijke macht, een tweede betreffende de wijziging van artikel 266bis van het Burgerlijk wetboek over echtscheiding, een derde betreffende de wijziging van artikel 311bis van het Burgerlijk wetboek over de gevolgen van scheiding van tafel en bed en tenslotte rapporteert ze een wetsvoorstel betreffende de wijziging van artikel 1444 van het Burgerlijk wetboek over scheiding van goederen. In juni 1954 zal ze een wetsontwerp neerleggen over de oprichting van een Nationaal Studie-Instituut voor Gezins- en Bevolkingsproblemen. Ze zal actief deelnemen aan de besprekingen inzake gezinsvergoedingen door het wetsvoorstel te rapporteren dat de wet van 4 augustus 1930 wijzigt inzake gezinsvergoedingen voor loontrekkenden. In 1948 wordt Marguerite ondervoorzitter van de Hoge Raad voor het Gezin en voorzitter van de Economische en Sociale afdeling van dezelfde raad. Haar inspanningen om de plaats van het kind in de maatschappij te verbeteren en ook de jeugd te beschermen waren ook niet van de minsten. In juli 1947 rapporteert ze een wetsvoorstel over de wettiging van de kinderen waarvan de ouders gedurende de oorlog in het buitenland een huwelijk hadden aangegaan. In mei 1949 rapporteert ze een wetsvoorstel tot uitbreiding van het toepassingsgebied van de wet van 15 mei 1912 op kinderbescherming. In mei 1952 rapporteert ze een wetsont werp tot zedelijke bescherming van de jeugd. 1948 - Verkiezingsbanket in het gezelschap van Frans Van Cauwelaert In maart 1962 legt ze een wetsontwerp neer tot oprichting van een bijzondere jeugdpolitie. In maart 1970 legt ze een wetsontwerp neer tot oprichting van het Nationaal Fonds voor sociale bescherming van de jeugd. Op 26 januari 1965 zal ze het wetsvoorstel rapporteren aangaande adoptie, wetsvoorstel neergelegd door Pierre Harmel. Zij zal deelnemen aan besprekingen betref fende de delinquente jeugd (1957) en de jeugdbescherming (1958 & 1962). Zij was binnen de CVP ook voorzitter van het contactcentrum met de jeugd. Marguerite was ook zeer actief op het vlak van de verbetering van de sociale politiek. Ze lag aan de basis van een reeks amendementen aan het wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 10 maart 1900 aangaande de arbeids overeenkomst (1951), aan het wetsontwerp aangaande het beheren van instellingen van openbaar nut, van sociale zekerheid en sociale voorziening (1960), aan het wetsontwerp betref fende het rust- en overlevingspensioen voor bedienden en werklieden (1962). 28 29
Aan de toog in het gezelschap van Théo Lefèvre Ze neemt deel aan een reeks besprekingen betreffende prostitutie (1947) en alcoholgebruik (1957). Zij rapporteert een wetsvoorstel aangaande de wijzigingen en aanvullingen aan de wet van 7 augustus 1922 met betrekking tot het bedienden contract, een wetsvoorstel aangaande de verhoging van de loongrens voor de bere kening van de kinderbijslag, een wetsvoorstel tot aanvulling van de wet van 12 juli 1957 betreffende het rust- en overlevingspensioen van bedienden. Banket van de verkozenen - PSC van Elsene 30 31
Internationale en Europese intermezzo s Naast haar parlementair werk was Marguerite tezelfdertijd afgevaardigde van de regering bij de UNO (1951). Van 1951 tot 1954 was ze afgevaardigde bij de Internationale Arbeidsconferentie te Genève. Parijs - Algemene Vergadering UNO - 1951 Genève - Internationale Arbeidsconferentie juli 1951 Op 21 oktober 1953 wordt Marguerite de eerste vrouwelijke Secretaris van de Kamer. Deze functie zal ze tot 1958 bekleden tot ze als eerste Belgische vrouw in het Europees Parlement te Straatsburg gaat zetelen en dat vanaf de oprichting in 1958 tot in april 1961. Om familiale redenen echter zal ze Straatsburg verlaten om van 1961 tot 1966 opnieuw Secretaris van de Kamer te worden. Marguerite - 1955 Genève - Internationale Arbeidsconferentie - juni 1953 32 33
Over haar Europese loopbaan vertrouwt ze aan Suzanne De Winter van Rosita (23.03.1965) toe: SDW Maar u zetelt ook in het Europees Parlement te Straatsburg? Marguerite U bedoelt dat ik er gezeteld heb, want voorlopig heb ik me terug getrokken. SDW Om de jongens? Marguerite Ja. Ik heb mijn kandidatuur niet meer gesteld, omdat de zittingen me te lang van huis weghielden. In dit geval was mijn man me van groot nut, want nooit hadden de kinderen me kunnen zeggen wat hij me zei. Eens, na mijn zoveelste terug keer, vertelde hij me hoe verloren onze jongens erbij liepen tijdens mijn dagenlange afwezigheid. Met enorm veel tact, want hij wist hoe hard het me zou vallen, liet hij me verstaan dat ik beter deed me terug te trekken. SDW En hebt u het dan toen gedaan? Marguerite Ik heb niet geaarzeld, alhoe wel het me ik durf het herhalen hard viel. Het Belgisch Parlement is goed, maar Straatsburg betekent Europa, de problemen worden er op een groter, interna tionaal vlak bestudeerd en aangepakt. Men leert er zo ongelooflijk veel, vermits men er geconfronteerd wordt met vertegenwoordigers van landen waarover men zo weinig of toch onvoldoende weet. Straatsburg - Rapportering Sociaal Fonds januari 1960 Genève - Internationale Arbeidsconferentie juli 1951 Verder in dit interview zegt ze: ik kan en wil vooral mijn kinderen niet opofferen aan een zuiver intellectueel genoegen van mezelf. Straatsburg - op wandel met haar echtgenoot Genève - Internationale Arbeidsconferentie - 1960 Het Bureau - juli 1951 34 35
Eerste vrouwelijke minister Ondertussen zijn we januari 1965. Sinds twee jaar werken Marguerite en Pierre Harmel nauw samen aan het dossier van het wetsvoorstel met betrekking tot adoptie, wetsvoorstel neergelegd door Pierre Harmel, dat ze op 26 januari zal rapporteren. Pierre Harmel en Marguerite hebben in 1946 samen hun intrede gedaan in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Al snel vonden ze gemeenschappelijke wegen met gelijkaardige bekommernissen. Het is dus niet verwonderlijk dat Pierre Harmel aan Marguerite denkt om haar het nieuwe Ministerie van Gezin en Huis vesting toe te vertrouwen. Rome - Europese vergadering - 1960 Regering Harmel-Leburton - juli 1965 Aan u om te raden waar Marguerite op deze foto staat? 36 37