Q&A Hoge instroom vluchtelingen en Crisisnoodopvang COA

Q&A Hoge instroom vluchtelingen en Crisisnoodopvang COA datum: 10-12-2015 versie: 16

Inleiding In dit document vindt u een bundeling van de veelgestelde vragen m.b.t. hoge instroom en de opvang van vluchtelingen in de gemeenten via de veiligheidsregio s. Achter het antwoord is de bron van het antwoord opgenomen. Onderscheid tussen de verschillende vormen van opvang (werkversie) Crisisnoodopvang Crisisnoodopvang vindt plaats in accommodaties, zoals sporthallen, die ook worden gebruikt voor de opvang van burgers bij incidenten, rampen of crises. De coördinatie van deze opvang ligt primair bij de veiligheidsregio of bij een provincie of grote stad. Crisisnoodopvang is bedoeld voor in beginsel 72 uur, waarna asielzoekers kunnen doorstromen naar de andere vormen van opvang. Gemeenten kunnen aanbieden om een crisisnoodopvang langer open te houden. Noodopvang Met deze tijdelijke locaties biedt het COA een soberder, maar adequate opvang aan. Het gaat om hallen (Zwolle), paviljoens (Heumensoord) en aangepaste kantoren (Den Haag) die voor de duur van 6 to 12 maanden opvang kunnen bieden aan +/- 300+ asielzoekers. Bewoners genieten hier doorgaans minder privacy dan op een reguliere opvanglocatie; ze hebben er ook geen gelegenheid om zelf te koken. Ze hebben echter wel dezelfde toegang tot gezondheidszorg. Voorbeelden zijn de locatie Heumensoord (3.000 bedden), de voormalige penitentiaire inrichting in Alphen a/d Rijn (1140) en de opvang voor minderjarige alleenstaande asielzoekers in Scheerwolde (35). (bron: COA). Reguliere opvang Reguliere opvanglocaties hebben een opvangcapaciteit van 300-1500+ personen en worden door het COA geëxploiteerd voor een termijn van minimaal twee jaar. Incidenteel worden ook recreatieparken, migrantenhuisvesting of vergelijkbare accommodaties benut. Kleinere zelfstandige vestigingen met een minimale capaciteit van 200 personen kunnen onderdeel zijn van een grote reguliere vestiging zoals in Katwijk. De reguliere opvang bevat asielzoekerscentra (azc's) en locaties voor andere typen opvang. In de asielzoekerscentra heeft de bewoner onderdak en toegang tot basisvoorzieningen als kook- en wasruimten en computers. Ook krijgt hij wekelijks leefgeld en sluit het COA een ziektenkostenverzekering voor hem af. De dagelijkse begeleiding is gericht op de fase van de asielprocedure waarin hij zit. Op de andere typen opvanglocaties gelden andere voorzieningen dan in de azc's. Voor een volledig overzicht zie: https://www.coa.nl/nl/overcoa/opvanglocaties/soorten-opvanglocaties COA is nog altijd op zoek naar noodopvang, tijdelijke opvang of reguliere opvang. Meer informatie is te vinden op www.coa.nl. 1 van 10

Rol Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) Een algemene rol van het LOCC is het verbinden en faciliteren van de samenwerking tussen COA en Veiligheidsregio s (VR s) die voorheen nog geen relatie tot elkaar hadden. De primaire afstemming zal vooral tussen COA en VR s gaan, het LOCC blijft de ondersteuning verzorgen van vooral de VR s als natuurlijke ketenpartner. De specifieke rol van het LOCC valt binnen de huidige kerntaken: 1) Het voorzien in informatie aan de VR s: a. De voortzetting van het gebruik van het LCMS waaronder een landelijk overzicht van gebruikte opvanglocaties; b. De voortzetting van de Q&A s in LCMS met informatie die van belang is voor de VR s en gemeenten over uitvoeringsvragen, regelingen, draaiboeken, best practices etc; c. Een multidisciplinair landelijk operationeel beeld over de omstandigheden rond de opvangcentra, zoals informatie en duiding over aspecten zoals openbare orde en veiligheid, gezondheid, bevolkingszorg etc. 2) Het inzichtelijk hebben en indien nodig verwerven en verkavelen van benodigde (schaarse) capaciteiten voor de opvangtaken van COA en VR s. Dit kan gaan om militaire bijstand of het verwerven en beschikbaar stellen van middelen, zoals tenten, bedden, matrassen, hygiëne-artikelen etc. Het LOCC speelt deze rol tussen de publieke partners, in internationale contacten met civil protection partners, met NGO s zoals het Nederlande Rode Kruis en met private partijen; 3) Het meedenken met COA en VR s in scenario s over de ontwikkelingen en effecten van een aanhoudende vluchtelingenstroom voor opvang(locaties), spinoff voor multipartners (openbare orde, processen van bevolkingszorg, gezondsheidszorg, brandweerzorg, etc). Verhoogde instroom en rolverdeling Rijk, provincies en gemeenten en veiligheidsregio s (VR s) Bestuurlijke afspraken Verhoogde asielinstroom Het kabinet heeft samen met de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG), de Veiligheidsregio s en provincies een aantal bestuurlijke afspraken vastgelegd en vrijdag 27 november ondertekend en gepresenteerd. Dit akkoord is een belangrijke stap die er uiteindelijk voor moet zorgen dat er voldoende opvangplekken komen om de aanhoudende instroom aan te kunnen. De belangrijkste afspraken tussen de partijen zijn: - 500 extra noodopvangplekken per Veiligheidsregio (25) voor een periode van drie tot zes maanden. Dit moet voor het einde van het jaar zijn gerealiseerd. - uitbreiding van het aantal (nood)opvanglocaties (2500 extra opvangplekken per provincie). De planvorming hiertoe moet voor 1 februari 2016 gereed zijn. 2 van 10

Daarnaast bevat het akkoord de volgende punten: - de kleinschalige amv-opvang, de huisvestingstaakstelling van gemeenten en de uitbreiding van huisvestingsmogelijkheden voor de uitstroom van vergunninghouders. - Compensatie van de kosten die gemeenten hebben gemaakt voor de crisisnoodopvang. Per plek en per nacht hebben gemeenten 40 euro vergoed gekregen. Dat is opgehoogd tot 100 met terugwerkende kracht. - De GZZA-regeling wordt per 1 januari 2016 omgezet in een nieuwe Gemeentelijk Versnellingsarrangement (GVA). Gemeenten kunnen de GVA inzetten als individuele, tijdelijke huisvestingsoplossing voor vergunninghouders. - Het instellen van regionale regietafels, onder leiding van de Commissarissen van de Koning. Gemeenten, veiligheidsregio s, provincie en COA nemen deel aan de regietafels. Aan de regionale regietafels worden afspraken gemaakt over de concrete invulling van opvang van vergunninghouders in gemeenten, regionale verevening en (nood)opvang. Uitfasering crisisnoodopvang Crisisnoodopvang en noodopvang zijn communicerende vaten: hoe meer noodopvang er beschikbaar is, hoe minder crisisnoodopvang nodig zal zijn. Gezien de resultaatsafspraak over 500 extra noodopvangplekken per veiligheidsregio voor het einde van 2015 voor 3-6 maanden komen Rijk en gemeenten overeen dat het uitgangspunt is dat crisisnoodopvang van 72 uur in 2016 niet wenselijk en niet nodig is. Dit uitgangspunt draagt bij aan het verminderen van het aantal verhuisbewegingen van asielzoekers. (Bron: Bestuursakkoord, d.d. 27 november 2015) Voor het bestuursakkoord, zie ook: https://www.coa.nl/nl/nieuws/bestuurlijke-afspraken-verhoogde-asielinstroom Aanvraag voor opvang in de nachtelijke uren: 1. Wanneer in de avond/nacht asielzoekers zich presenteren bijvoorbeeld op een treinstation en er geen doorreis mogelijk is, hoe gaan wij hiermee om? Er kunnen zich situaties voordoen dat het openbaar vervoer niet beschikbaar is om de vluchtelingen door te laten reizen. Denk hierbij aan de nachtelijke uren. In sommige steden/eenheden is hier een voorziening voor getroffen en is lokaal vervoer naar een noodlocatie mogelijk. In andere regio s wordt geadviseerd om de vluchtelingen enkele uren te laten wachten in de balie van het politiebureau totdat het openbaar vervoer weer beschikbaar komt. Dit zal afhangen van het aantal vluchtelingen en gemoedstoestand. 3 van 10

Uitgangspunt is dat er geen vluchtelingen letterlijk in de kou komen te staan. Omdat niet alle situaties op voorhand te schetsen zijn, zal gezond verstand en een nauwe samenwerking met ketenpartners tot een oplossing moeten leiden. In de komende periode zal vanuit het NSGBO in nauwe afstemming met de eenheden een inventarisatie worden gemaakt die duidelijkheid verschaft over hoe/wat er geregeld is in de respectievelijke eenheden. (bron: Handelingskader en bejegeningsprofiel asielstroom en mensensmokkel NSGBO Politie) Vragen over crisisnoodopvang 1. Als het COA onze crisisnoodopvanglocatie uitkiest, hoe gaat dan het proces? Komt er eerst een overleg? Hoe snel is de locatie dan ingericht? En hoe snel zijn de eerste vluchtelingen er dan? Er is dan direct contact tussen het COA en een centraal punt binnen de Veiligheidsregio. In dit directe contact kunnen afspraken worden gemaakt. 2. Hoe hard is de opvangtermijn van 72 uur? In beginsel is er afgesproken dat de gemeente voor 72 uur de vluchtelingen opvangt en dat ze daarna doorstromen naar een van de andere opvangmogelijkheden. De voorkeur van COA is dat gemeenten voor een langere periode opvang aanbieden, minimaal 72 uur. Een gemeente kan dus aanbieden om de crisisnoodopvang langer open te houden. De gemeente beslist in deze. Wanneer de afspraak staat voor 72 uur, dan geldt die afspreek tussen gemeente en COA. Uiteraard wordt enige flexibiliteit gevraagd bij de doorstroom. Het zou natuurlijk ook 70, 71, 73 of 74 uur kunnen worden. (Bron: LOCC en COA) 3. Wanneer gaat de termijn van 72 uur in en wanneer loopt die af? De 72 uur gaat in principe in als de eerste vluchteling op crisisnoodopvanglocatie aankomt. (Bron: COA) 4. Klopt het dat vluchtelingen na 72 uur Crisisnoodopvang niet doorstromen naar nood- of reguliere opvang, maar worden verhuisd van Crisisnoodopvang naar Crisisnoodopvang? COA beschikt momenteel niet over voldoende nood- of reguliere opvangcapaciteit om alle vluchtelingen die in crisisnoodopvanglocaties zijn 4 van 10

opgevangen hier naartoe te laten doorstromen. De hoogste prioriteit ligt op het kunnen onderbrengen van alle vluchtelingen, zodat niemand op straat komt te staan. Helaas is de enige wijze waarop dit mogelijk is het verlengen van de 72- uurs termijn voor crisisnoodopvang, of als dit niet mogelijk is, vluchtelingen onder te brengen in een andere crisisnoodopvanglocatie. COA en VenJ overleggen met veiligheidsregio's en provincies over meer langdurige (crisis)noodopvang om dit te voorkomen en COA is natuurlijk volop bezig met het verwerven van reguliere opvanglocaties. 5. Wat moeten we als gemeente regelen als we worden gevraagd een crisisnoodopvang te openen? Denk aan zaken als: inrichting ruimte, catering, toezicht ed. We gaan ervanuit dat een zelfvoorzienende locatie wordt aangeboden, waarbij de gemeente zorgt voor de inrichting van de ruimte (bedden, e.d.), catering en toezicht. (Bron: COA). 6. Wat gebeurt er met de aanwezige middelen (bedden, beddengoed, etc.) wanneer onze crisisnoodopvanglocatie wordt gesloten? Het aanwezige materiaal gaat weer terug naar de eigenaar. Dit kan de gemeente zelf zijn, maar bijvoorbeeld ook het Nederlandse Rode Kruis, Het Ministerie van Defensie* of het Instituut Fysieke Veiligheid. De eigenaar kan vervolgens aan LOCC aangeven óf en wanneer het materiaal elders kan worden ingezet. LOCC coördineert vervolgens eventuele daadwerkelijke inzet elders. *Het IFV haalt de bedden van Defensie op, maakt deze schoon en geeft ze weer uit. 7. Heeft COA capaciteit om te assisteren op crisisnoodopvanglocaties? COA heeft momenteel zoveel mogelijk van haar capaciteit nodig om alle eigen locaties te verwerven en te beheren. COA gaat er van uit dat zelfvoorzienende crisisopvanglocaties ook volledig worden beheerd vanuit de gemeente. Mochten er zich desondanks situaties voordoen waarin assistentie noodzakelijk is, leg dit dan voor en COA zal zoeken naar mogelijkheden om dit op te pakken. Uiteraard is COA bereikbaar voor vragen. Heeft u vragen over crisisnoodopvang (vervoer, aankomsttijden, vertrektijden, samenstelling groep) dan is het COA bereikbaar op 088-7156789 en noodopvangveiligheid@coa.nl. (Bron: COA). 5 van 10

8. Wat moeten we als gemeenten doen als onze normale partner op dit moment geen bedden kan leveren? Vraag eerst binnen de Veiligheidsregio aan andere gemeenten of aan bevolkingszorg of bedden en dergelijke regionaal zijn uitgeput. Indien er regionaal geen voorraad meer is, loopt de bijstand aanvraag via artikel 51 Wet veiligheidsregio s formeel door voorzitter veiligheidsregio. Als praktische richtlijn is het handig via de gepiketteerde bevolkingszorgfunctionaris hetzij de coördinator bevolkingszorg, contact op te nemen met het LOCC. Het LOCC coördineert het bijstandsverzoek. Zie ook: https://www.nctv.nl/onderwerpen/crisisbeheersing/operationelecoordinatie/bijstand/index.aspx De landelijke voorraad is niet onuitputtelijk. Indien er op dat moment geen bedden in de voorraad, meldt het LOCC dat in LCMS. Het LOCC, het IFV en het Nederlandse Rode Kruis hebben gewerkt aan een Instructie Middelen Crisisnoodopvang. Deze instructie is te vinden op de landelijke LCMS-activiteit van het LOCC. 9. Worden er voorwaarden gesteld aan de inrichting van de locatie? Voor de crisisnoodopvang gelden sobere voorzieningen. Met andere woorden er wordt van uitgegaan dat er naast slaapvoorzieningen sanitaire faciliteiten zijn en dat voedselvoorziening mogelijk is. Ook gaan we ervan uit dat de crisisnoodopvanglocatie voldoet aan de brandveiligheidseisen en dat er toegang tot reguliere zorg mogelijk is. GGDGHOR Nederland zorgt dat PGAprofessionals werkinstructies krijgen (Bron: COA, GGDGHOR Nederland). 10. Wat regelt het COA? COA bepaalt van welke crisisnoodopvanglocatie gebruik wordt gemaakt. COA zorgt voor het vervoer van de vluchtelingen naar en van de crisisnoodopvanglocatie. COA focust haar energie op het creëren en het vullen van de reguliere opvang, zodat het gebruik maken van crisisnoodopvang zo snel als mogelijk niet meer nodig is (Bron: COA). 6 van 10

11. Helpt het COA bijvoorbeeld bij de communicatie? COA ondersteunt de IND bij voorlichting over de asielprocedure aan de vluchtelingen in cno, zie ook de bijlage Q&A voor gemeenten en vrijwiligers cno. 12. Klopt het dat geworven capaciteitsplaatsen in crisisnoodopvang niet altijd volledig worden benut? Crisisnoodopvang wordt altijd zoveel mogelijk ten volle benut. In een enkel geval kan het voorkomen dat een crisisnoodopvang niet alle dagen (helemaal) is bezet vanwege de wisselende instroom per dag en mogelijkheden en beperkingen voor doorstroom. Desondanks blijft het COA alle crisisnoodopvang nodig hebben om aan de vraag te kunnen voldoen. 13. Hoe lang van tevoren geeft het COA aan de gemeente inzicht in de aard en samenstelling van de arriverende groep? Wanneer een groep vluchtelingen vanuit een andere cno-locatie komt, kan er meestal een dag van tevoren (soms meerdere dagen) inzicht worden gegeven in de aard, samenstelling en nationaliteiten van de groep. Wanneer een groep direct na instroom en identificatie naar een crisisnoodopvang-locatie wordt overgebracht is de aard en samenstelling van de groep afhankelijk van de instroom en dus niet van tevoren bekend. 14. Hoe zit het met de kosten? Ook bijvoorbeeld van gederfde huurinkomsten. COA voert de financiële afhandeling namens het Rijk uit. De vergoeding betreft 100 euro p.p.p.n. (met terugwerkende kracht). Heeft u vragen over crisisnoodopvang dan is het COA bereikbaar op 088-7156789 en noodopvangveiligheid@coa.nl. (Bron: COA). 15. Blijven de vluchtelingen in de noodopvanglocatie of mogen ze zich vrij bewegen in de omgeving? Vluchtelingen mogen zich in beginsel vrij bewegen. De burgemeester zou, in uitzonderlijke gevallen - wanneer er een duidelijke aanleiding bestaat voor een verstoring van de openbare orde of een gezondheidsgevaar-, ervoor kunnen kiezen om proportionele noodmaatregelen te treffen. Op dit moment worden richtlijnen uitgewerkt om het mogelijk te maken dat vluchtelingen (zonder verblijfstatus)bij familie/vrienden kunnen verblijven en 7 van 10

daarom niet gebonden hoeven te zijn aan verblijf in cno, specifiek CNO? (Bron: COA). 16. Wie registreert de vluchtelingen? Wat wordt er geregistreerd? Er vindt een zogenaamde startregistratie plaats. In beginsel zijn van elke vluchteling zijn naam en nationaliteit bekend. Het KOCV coördineert de registratie en identificatie van de vluchtelingen door Avim (identificatie en registratie) (Bron: COA). 17. Hoe gaan we om met gezondheidsaspecten? Is de gemeente verantwoordelijk voor het regelen van medische zorg? Ja, de gemeente is verantwoordelijk voor het regelen van de medische zorg voor asielzoekers die verblijven in de crisisnoodopvanglocaties (72 uur). Zij kan de GGD of Veiligheidsregio vragen deze zorg te regelen. Er zal mogelijk op onderdelen moeten worden afgeweken van de bestaande richtlijnen bijvoorbeeld het tijdelijk opschorten van de tbc-screening van Syrische asielzoekers, dat op 21/9 is vastgesteld door de minister. De Commissie voor Praktische tuberculosebestrijding zal hierover t.z.t. een definitief advies opstellen. (Bron: GGDGHOR en V&J). Op de website van het RIVM is ook veel informatie te vinden omtrent het thema asielzoekers en (infectie)ziekten: http://www.rivm.nl/onderwerpen/a/asielzoekers_en_infectieziekterisico 18. Klopt het dat het COA geen locaties meer accepteert met een religieuze achtergrond, zoals het ANP bericht? Alle aanbiedingen zijn welkom. 19. Vluchtelingen in onze crisisnoodopvanglocaties beginnen veel vragen te stellen, omdat zij meer duidelijkheid willen over hun uiteindelijke permanente plaatsing. Wat kunnen we tegen hen zeggen? De overheid is momenteel druk bezig deze buitengewoon grote instroom van vluchtelingen in goede banen te leiden en moet alle zeilen bijzetten om ervoor te zorgen dat voor alle instromende vluchtelingen een (tijdelijk) onderdak kan worden geboden, zodat geen vluchteling op straat hoeft te slapen. Uiteraard zal er alles aan worden gedaan om de tijd die moet worden doorgebracht in een (crisis)noodopvang zo kort mogelijk te houden. Uiteindelijk zal COA informatie verschaffen over de uiteindelijke huisvesting bij het COA. 8 van 10

20. Is er een landelijke richtlijn voor de ontsmetting en hergebruik van de stretchers en beddengoed? De GGD in uw regio kan hierin adviseren. Bijvoorbeeld, er is een scabies richtlijn van het LCI waarin wasvoorschriften zijn opgenomen die bruikbaar kunnen zijn. (bron: GGDGHOR Nederland) Vragen over andere vormen van opvang 1. Wat moeten we als gemeente regelen met betrekking tot een andere vorm van opvang? Welke rol heeft COA hierbij? Welke voorwaarden worden aan de andere vormen van opvang gesteld? De antwoorden op deze vragen zijn terug te vinden op www.coa.nl. Er zijn op deze verschillende factsheets te vinden, die geregeld geactualiseerd worden. (Bron: COA) 2. Wat moet een gemeente regelen met betrekking tot het huisvesten van asielzoekers die al een verblijfsvergunning hebben (zogenaamde vergunninghouders)? Voor vragen over het huisvesten van vergunninghouders kan contact worden opgenomen met helpdeskuitvoering@coa.nl of 0800-238023. (Bron: V&J) Vragen over het informatiemanagement 1. Is de informatie die in LCMS gedeeld wordt openbaar? Het LOCC publiceert in LCMS operationele informatie. Informatie uit LCMS is nooit openbaar. Wel kunnen er ter informatie in LCMS producten worden opgenomen die naar buiten zijn gebracht. Deze zullen in de titel de naam persbericht e.d. dragen. (Bron: LOCC) 2. Op welke manieren kunnen we in contact treden met LOCC en/ of COA? COA is bereikbaar op 088-7156789 en noodopvangveiligheid@coa.nl voor Vragen over crisisnoodopvang (over verplaatsingen, vervoer, aankomsttijden, samenstelling groepen e.d.). We merken momenteel dat vragen via allerlei kanalen het COA bereikt. Dit verstoort de overige processen. Het verzoek is dan ook om alleen bovengenoemde kanalen te gebruiken (bron: COA) 9 van 10

Het LOCC is bereikbaar via de piketlijn 088 662 8048 en locc@nctv.minvenj.nl. Het verzoek is om zoveel mogelijk te mailen (bron: LOCC). 3. Kunnen er wat meer best practices, juridische tips & tricks en/of meer pragmatische handvatten worden gedeeld? Via de LCMS-activiteit van het LOCC zijn draaiboeken en checklists voor vluchtelingenopvang ter beschikking gesteld vanuit o.a. De VRR, VRU, Laren en Twente. Hierin is terug te lezen hoe deze regio s en gemeenten e.e.a. hebben aangepakt. Verder worden veel terugkomende issues gecommuniceerd via deze Q&A en de Q&A van GGD/GHOR Nederland, die ook beschikbaar is via de LCMS-activiteit van het LOCC. Gemeenten en VR s worden opgeroepen om tips & tricks, best practices, lessons learnt en andere pragmatische zaken bekend te stellen via locc@nctv.minvenj.nl. Het LOCC zorgt dan dat deze informatie wordt gedeeld. Een best practice die het LOCC opmerkt, is de coördinatie van (crisis)noodopvang centraal vanuit de Veiligheidsregio. 10 van 10