Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Over de gevangenis Het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) te Ruiselede is naast een gevangenis ook een landbouwbedrijf. Het is gelegen tussen de bossen en de akkers in het Sint- Pietersveld, een gehucht tussen Beernem, Ruiselede, Wingene en Aalter. > blz. 2 Organisatie van de hulp- en dienstverlening De hulp- en dienstverlening komt tot stand door de samenwerking tussen diverse partners. Deze samenwerking wordt concreet gemaakt binnen een aantal overlegorganen. > blz. 4 De hulp- en dienstverlening Naast een overzicht van het aanbod vind je hier meer uitleg over een deel van het permanente aanbod en een jaaroverzicht. > blz. 5 Wat brengt 2015? We blikken vooruit op 2015. Wat staat er ons nog te wachten binnen de hulp- en dienstverlening in het PLC? > blz. 10 1 >>> > > > > > > Jaarverslag 2014
1. Over de gevangenis Het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) te Ruiselede is een open inrichting. Deze kenmerkt zich door een sterke reïntegratie- en opvoedingsgedachte. Het PLC is voor veel gedetineerden de laatste schakel in hun detentieplan. De plaats waar zij zich op een intensieve manier moeten voorbereiden op hun terugkeer naar de maatschappij. Gedetineerden die in aanmerking komen voor een transfer naar het PLC moeten aantonen dat ze met bepaalde vrijheden kunnen omgaan. 1.1. Reïntegratiegedachte De reïntegratiegedachte in het PLC steunt op vier pijlers. Het niet respecteren van de eerste drie pijlers leidt tot een onmiddellijke verwijdering uit de instelling. De eerste pijler is de verplichte tewerkstelling. Alle gedetineerden moeten bereid zijn om te werken. Naast diverse taken in het landbouwbedrijf, kunnen ze ook in de huishoudelijke diensten (wassen, poetsen, koken e.d.) of in de ateliers aan de slag. 2 De tweede pijler van het regime is het drugs- en medicatievrije leven. De gedetineerden stemmen toe om zich op regelmatige basis aan urine- en alcoholcontroles te onderwerpen. Een derde pijler is het leven in gemeenschap (nultolerantie op agressie). Tussen 7.30 uur en 19.30 uur brengen gedetineerden hun tijd door in groep: op het werk, tijdens een cursus of in de gemeenschappelijke leefruimte. De gedetineerden hebben geen cellen maar slapen op chambretten. Een vierde pijler van het regime is het bevorderen van de contacten met de familie en belangrijke derden. De ervaring leert dat reïntegratie de grootste slaagkans heeft als (ex-)gedetineerden kunnen rekenen op familiale steun. 1.2. Opvoedingsgedachte De opvoedingsgedachte veruitwendigt zich in diverse projecten en initiatieven die de gevangenis op maat van de gedetineerden oprichtte. B.leave (sinds 1995) is een intensief aanbod voor 16 druggebruikers dat tot doel heeft om via vorming, therapie en sport hen klaar te stomen voor een drugsvrij leven. Het project loopt jaarlijks van begin oktober tot eind mei. Work-out out (sinds 2000) is een samenwerkingsverband met de VDABopleidingscentra Roeselare en Gits. Aan 8 gedetineerden wordt de mogelijkheid
geboden om een beroepsgerichte opleiding bij de VDAB te volgen tijdens hun detentie. Het PLC staat in voor het vervoer naar Roeselare en Gits. Uitweg (sinds 2010) is een samenwerkingsverband met de psychiatrische kliniek Sint-Amandus Beernem. Zedendelinquenten in het PLC krijgen een pretherapeutisch programma (2u per week) waarin ze worden klaargestoomd voor het volgen van therapie na de invrijheidsstelling. In het PLC is er plaats voor 56 gedetineerden binnen het gewoon regime en 4 gedetineerden die onder het regime beperkte detentie vallen. Het PLC kent een publiek dat veroordeeld is tot relatief zware straffen. Twee derde van de gedetineerden is veroordeeld tot een straf van meer dan 3 en minder dan 7 jaar, met een piek van straffen tussen de 5 en de 7 jaar. In 2014 hebben we 117 unieke gedetineerden over de vloer gekregen. 1.3. Het hulp- en dienstverleningsteam in het PLC In het PLC is er een volledig team aan de slag voor de organisatie en uitwerking van het hulp- en dienstverleningsaanbod (H&D). De verschillende partnerorganisaties zorgen voor de nodige mankracht om het aanbod in goede banen te leiden. Vanuit Het CAW Noord-West-Vlaanderen werken er twee organisatieondersteuners (elk 0.25VTE) en twee trajectbegeleiders (elk 0.4VTE) voor het PLC. Vanuit het Consortium Comenes is er een onderwijscoördinator actief (0.5VTE). De Rode Antraciet voorziet voor het PLC een sportfunctionaris (0.2VTE) en een sociaal-cultureel werker (+/- 0.1VTE). De VDAB stelt een detentieconsulent (0.3VTE) ter beschikking en vanuit CGG Fronta komt er een psycholoog (0.3VTE) naar het PLC. Ten slotte zorgt het departement welzijn, volksgezondheid en gezin (WVG) voor een beleidscoördinator (0.9VTE) in het PLC. 3 Leden coördinatieteam PLC Dankzij de steun van deze mensen kunnen we een uitgebreid aanbod aan hulp- en dienstverlening aanbieden in het PLC van Ruiselede!
2. Organisatie van de hulp en dienstverlening 4 Aanbodverstrekkers en partnerorganisaties CAW Noord- West- Vlaanderen (JWW) CBE Open School CGG Fronta Consortium Comenes Crefi CVO Roeselare CVO VIVO De Leerwinkel De Rode Antraciet Gemeentelijke bibliotheek Aalter Halte R OCMW Ruiselede PCVO Regionaal SVK Midden-West- Vlaanderen Sportdienst Ruiselede Suggnomè VDAB Verslaafdenzorg (CAP) Vlabus Vorming PLus 2.1. Organisatie H&D in het PLC: Beleidsteam: Verantwoordelijken of gemandateerden van de partnerorganisaties, directie PLC (Dir) en beleidscoördinator (BC) staan in voor: het opstellen van het actieplan H&D goedkeuren van de afsprakennota H&D opmaken van het jaarverslag H&D Coördinatieteam: Vertegenwoordigers van de partnerorganisaties, Dir, PSD, bewaking en BC staan in voor: VLOT: de uitwerking van het actieplan H&D de algemene jaarplanning H&D Medewerkers met coördinatie-uren voor het groepsaanbod staan in voor: de operationele uitwerking van het groepsaanbod 2.2. Provinciale samenwerkingsverbanden Levenslang sporten: Samenwerking met de provincie West-Vlaanderen (sport) en Vlabus om in de drie West-Vlaamse gevangenissen 400u extra sportlessen te voorzien. Open leren achter tralies (OLAT): Samenwerking met de provincie West-Vlaanderen (flankerend onderwijs) en Centrum voor Basiseducatie (CBE) om in de drie West-Vlaamse gevangenissen jaarlijks 50.000 te investeren in de drie Open-Leercentra. Herstelfonds: Samenwerking met de provincie West-Vlaanderen, waarbij de provincie instaat voor het administratieve beheer van de dossiers en een deel van de uitbetaling van het vrijwilligerswerk op zich neemt.
3. De hulp en dienstverlening 3.1. Overzicht van het aanbod in 2014 Welzijn Gezondheid Onderwijs Werk Sport Cultuur individueel aanbod trajectbegeleiding JWW Activiteitenteam maandelijks buitendienst JWW kinderbezoek slachtofferdader bemiddeling Suggnomè herstelfonds cursus: omgaan met moeilijke situaties (B.leave) individueel aanbod CGG Uitweg (Justitie) B.leave (Justitie) E-leren met VW p: open leercentrum rijbewijs B heftruck schilderen individuele leervragen De Leerwinkel groenonderhoud (B.leave) Rijbewijs G individueel aanbod detentieconsulent VDAB Work out (Justitie) omnisport fitness Voetbal training voetbal wedstrijd externen volleybal wedstrijd externen kick op sport kubb surfstage (B.leave) klimmen (B.leave) bibliotheek keramiekatelier workshop Raku film optreden lezing gaming Zomerfeest Parlé Detiné 5 welzijnsbeurs dinner-date voorleesverhalen P : staat voor permanent aanbod (Justitie): aanbod dat door Justitie wordt georganiseerd (B.leave): aanbod dat enkel toegankelijk is voor gedetineerden die het B.leave programma volgen De donkere vlakken zijn nieuw in het aanbod.
3.2. Het aanbod van naderbij bekeken a. Permanent aanbod De gedetineerden kunnen het hele jaar door gebruik maken van het permanent aanbod, P in het overzicht. Hieronder stellen we er een viertal voor. Individueel aanbod trajectbegeleiding JWW Met twee trajectbegeleiders wordt drie dagen per week permanentie in het PLC voorzien. De trajectbegeleiders bieden een vindplaatsgericht algemeen welzijnswerk onthaal aan in de gevangenis. Daarnaast bieden ze ook individuele integrale begeleiding in detentiecontext aan en staan ze in voor de hulp- en dienstverleningscoördinatie ten opzichte van de individuele gedetineerde. In 2014 hebben ze samen zo goed als alle gedetineerden gezien (97%). Naast de gesprekken met gedetineerden sluiten ze ook aan op een aantal overlegmomenten binnen het PLC (Coördinatieteam, VLOT-overleg en cliëntoverleg). 6 Detentieconsulent VDAB De detentieconsulent staat in voor de individuele begeleiding van de gedetineerde die op zoek is naar werk of een opleiding. Tevens wordt hun VDAB-dossier op orde gezet. Er wordt samen met de gedetineerde gezocht naar potentiële werkgevers en er worden contacten gelegd zodat gedetineerden vanuit de gevangenis op sollicitatiegesprek kunnen gaan (tijdens uitgaansmodaliteiten). Dit gebeurt in overleg met partners van zowel binnen als buiten de gevangenis. Daarnaast wordt er informatie gegeven over opleidingen en gewerkt aan motivatie. Gedetineerden kunnen zich in het PLC ook inschrijven voor het E-leren. In 2014 heeft de detentieconsulent 23 trajecten opgestart, goed voor 128 gesprekken. Individueel aanbod CGG Vanuit Fronta, het forensische team van het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Mandel en Leie komt er twee dagen per week een psychologe in het PLC voor behandeling en begeleiding van gedetineerden. Gedetineerden kunnen hun hulpvraag rechtstreeks voorleggen of doorverwezen worden door andere diensten. Het Fronta-team beslist of de behandeling kan worden opgestart na consultatie van het PSD-verslag. Twee soorten hulpvragen komen voor behandeling in aanmerking: enerzijds hulpvragen die te maken hebben met het gepleegde delict (voorkomen van herval) en anderzijds hulpvragen die te maken hebben met huidige psychologische problemen (depressie, angst, ). Wanneer het nuttig is kan de behandeling na de vrijlating verder gezet worden bij een Frontacollega in de voorzieningen van Kortrijk, Ieper, Roeselare, Izegem of Tielt.
Bibliotheek Iedere woensdagavond en zaterdagmorgen worden er ontleenmomenten voorzien in het PLC. Deze worden verzorgd door vrijwilligers van de bibliotheek van Aalter. Tijdens deze momenten kan men boeken ontlenen uit de eigen collectie van het PLC. Daarnaast kan men via het systeem van interbibliothecair leenverkeer zowel boeken als cd s opvragen uit andere bibliotheken. Op de sectie staat een computer waarop de catalogus van de bibliotheek geraadpleegd kan worden. In 2014 sneuvelden alle records. Niet alleen het aantal gebruikers lag absoluut hoog, maar ook het bereik binnen de gevangenismuren lag zeer hoog. 86% van alle passanten heeft gebruik gemaakt van de bibliotheekdienstverlening. Nu de populatie binnen het Penitentiair Landbouwcentrum wat stabieler is en het verloop minder intens, is de kans ook groter dat een gedetineerde vroeg of laat kennismaakt met de gevangenisbibliotheek. b. Jaaroverzicht Januari Kick Off Actieplan hulp- en diensteverlening 2014-2015 Het Activiteitenteam of kortweg A-team start nieuwe module op (eveneens in mei en september) Workshop teken en schilderen: 10 sessies op vrijdagavond A-team organiseert Soireé PLC (met Live Karaoke band) Februari Opstart rijbewijs G: een reeks met lessen theorie, workshop trekker-behendigheid, gevolgd door het praktijk examen in juni De bibliotheek verhuist naar de nieuwe locatie Overleg met OCMW in het kader van de afbetaling van de burgerlijke partij Open Leercentrum (OLC) organiseert OLAT+, speciale sessies om gedetineerden op een laagdrempelige manier kennis te laten maken met het OLC (valentijns- en nieuwjaarskaarten, basis Frans, CV-schrijven etc.) Gaming (vind ook plaats in mei, augustus en november) B.leave: Cursus Omgaan met lastige situaties (deel 2 in november) Examen theoretisch rijbewijs G in het examencentrum (na theoretische lessen in het OLC) 7
Maart Eerste samenkomst van het Coördinatieteam in het PLC Gratis telefoonnummers: de zelfmoordlijn, teleonthaal, drugslijn en rookstoplijn zijn vanaf nu gratis bereikbaar vanop sectie A-team organiseert tornooi op sectie (eveneens in de grote vakantie en de kerstvakantie) April Animatie voor de kinderen tijdens paasmaaltijd B.leave: 1/2Marathon Start Voetbaltraining op zaterdagvoormiddag en Omnisport op woensdagavond (tot en met september) 8 Mei Sportdienst Ruiselede zorgt voor nieuwe sporttenues en organiseert een voetbal- en volleybalwedstrijd B.leave: BBQ als afsluit en bedanking van de medewerkers Panavoetbal Lezing Antartica met steun van de bibliotheek Juni Teamnamiddag voor medewerkers hulp- en dienstverlening Voetbalwedstrijd tegen externe ploeg, wordt maandelijks gepland tijdens de zomermaanden Opleiding Heftruck: volledige week opleiding gevolgd door examen (eveneens in oktober) Afsprakennota van kracht (bevat het operationele deel van het Actieplan hulp- en dienstverlening) PLC: Opendeurdag A-team ontvangt 10 personen met een mentale beperking van Mivalti. Het A-team verzorgt een rondleiding op het landbouwbedrijf en een volksspelennamiddag. Proclamatie met optreden Juli Initiatie Kubb A-team: beheer spelletjeskast op sectie en aankoop nieuwe gezelschapsspelen Minivoetbaltornooi met externe ploegen
Augustus Zomerfeest: voorstelling van het nieuw schooljaar met pizza en optreden Een week vernieuwende sporten Workshop Raku (Keramiek) September Tine Van Laeken vervangt Mieke Seys tijdelijk als organisatieondersteuner A-team: Quiz en Karaoke Gitaar & Yoga: kleine groepjes gedetineerden kunnen zelfstandig aan de slag in de bibliotheek Cursus Schilderen, een module binnen de opleiding polyvalent onderhoudstechnieker Voetbalwedstrijd tussen beambten en gedetineerden Oktober Voorleesverhalen: gedetineerden worden begeleid bij de opname van een DVD waarop ze een verhaal voorlezen voor hun kinderen Uitweg: cursus slachtoffer in beeld Yoga: groepslessen met begeleiding B.leave: opstart nieuwe groep (onder andere met cursus Groenonderhoud in het programma) Leerwinkel komt (op afroep) naar het PLC: gedetineerden met een leervraag kunnen een Buren bij kunstenaars: we sluiten aan op dat Provinciaal initiatief met een open atelier en een expositie beroep doen op de leerwinkel West-Vlaanderen Tijdens het Provinciale initiatief Kick op sport geven we twee dagen uitleg over de gevangenis in ruil voor een avondactiviteit voor de gedetineerden 9 November Samenwerkingsovereenkomst tussen Justitie en de Vlaamse Gemeenschap krijgt de nodige lokale verfijning Dinner-date: gedetineerden kunnen met hun partners samen Parlé Detiné: samenwerking tussen bibliotheek en Vorming Plus, lezing en ruimte tot dialoog tussen gedetineerden en externen, Cindy Frey als eerste gast
koken en genieten van hun zelf gemaakte hapjes. Campagne: 3 tips die kunnen helpen om werk te vinden vanuit het PLC wordt gelanceerd Welzijnsbeurs: diverse organisaties komen hun diensten voorstellen A-team: teambuildingsactiviteit (zal herhaald worden bij de opstart van elke module) December Het A-team organiseert een Quiz ten voordele van Moeders voor Moeders en halen zo 1348 op De Sint komt op bezoek tijdens het Kinderbezoek (dat maandelijks plaatsvindt) Herstelgerichte film: Knallhart met nabespreking De aalmoezenier organiseert Tralies uit de weg Uitbereiding van de eigen bibliotheekcollectie met dank aan de Provincie die instond voor het nieuwe materiaal c. Tendensen in 2014 10 Het Activiteitenteam krijgt stilaan zijn centrale plaats binnen het ontspanningsluik van het PLC. De ondersteuning vanuit het VLOT blijft nog nodig. Het positieve effect dat het A-team heeft op de algemene werking van het PLC wordt ook door directie gezien en gewaardeerd. De inspanningen die geleverd werden in het kader van het Actieplan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden 2014-2015 2015 zorgen voor een grotere betrokkenheid en een efficiëntere samenwerking tussen de medewerkers van Justitie en de Vlaamse Gemeenschap. We hebben ons doel, een eengemaakt hulp- en dienstverleningsaanbod, nog niet bereikt maar we zijn wel op de goede weg. 4. Wat brengt 2015? Het Actieplan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden 2016-2018 2018 wordt voorbereid. Op 1 januari 2015 worden de consortia volwassenonderwijs ontbonden. De middelen die voorzien waren voor de onderwijscoördinatoren blijven behouden en de aansturing van de onderwijscoördinatoren komt onder VOCVO (Vlaams ondersteuningscentrum voor het volwassenenonderwijs) terecht. Welke impact
deze verschuiving zal hebben op het onderwijsaanbod en op de vertegenwoordiging in het beleidsteam is nog onduidelijk. Het Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI) maakt samen met de vakbonden een oefening om 10% te besparen op de loonkost. Deze ingrijpende verandering zal ongetwijfeld gevolgen hebben voor de organisatie op de hulp- en dienstverlening. We hopen dat we tot een constructieve dialoog kunnen komen met de lokale directie om het bestaande hulp- en dienstverlening aanbod te continueren. De Rode Antraciet heeft geen bijkomende middelen gevonden om de extra ½- tijdse sportcoördinator te bestendigen na 2014. Vanaf 2015 krijgt Emma de moeilijke taak om ½-tijds te werken voor de drie gevangenissen in West- Vlaanderen. De nieuwe werking van de Provincies, die nu geen persoonsgebonden materie meer mogen opnemen, zorgt voor onzekerheid op een aantal gebieden: Herstelfonds (terug naar centrale comité in Leuven?), Levenslang sporten (wat na 2015?), Open Leren Achter Tralies (komt flankerend onderwijs in het gedrang?). De organisatieondersteuners en de sociaal-cultureel-werker blijven krachtgericht werken met de gedetineerden van het A-team om hun zelfstandigheid in het PLC te vergroten. 11 Onder begeleiding van het CGG zal in 2015 gewerkt worden aan een suïcide preventiebeleid in het PLC. De VDAB ontwikkelt een sollicitatietraining op maat van het PLC. Het VLOT werkt een nieuwe regeling uit voor het Creatief atelier (voorheen Keramiek atelier). Justitieel Welzijnswerk (JWW) werkt aan een gemeenschappelijke visie omtrent herstelgericht werken met gedetineerden en hun naastbestaanden (trajectbegeleiders, buitendienst en organisatieondersteuners). Er komt in 2015 een nieuwe beleidscoördinator hulp- en dienstverlening aan gedetineerden in het PLC.