VVA participeert in Floriade Vriendenbos

Alumnivereniging VVA Larenstein MAART 2011 / NR01 Toekomst Larenstein Shocktherapie natuur VVA participeert in Floriade Vriendenbos

column 2 Nascholing Sinds oktober vorig jaar werk ik bij de rijksoverheid; Rijkswaterstaat om precies te zijn. Tegen mijn persoonlijke verwachtingen in is dit een zeer leuke en boeiende werkgever. Kennelijk ben ik niet de enige die dit is overkomen. Dit blijkt namelijk ook recentelijk in een uitslag als het gaat om de beste publieke werkgevers. Wat mij bij Rijkswaterstaat verwonderd, is de informele sfeer die er hangt. Tutoyeren is gewoon, met respect. In een hiërarchisch gestuurde organisatie had ik dat absoluut niet verwacht. Een ander verwonderpunt is de mogelijkheid om je persoonlijk te ontwikkelen. Naast diverse eendaagse workshops en cursussen volg ik momenteel een landelijk erkende en bedrijfsbrede opleiding op het gebied van inkopen. Wat ik in de afgelopen periode in de praktijk heb ondervonden, wordt nu bekrachtigd met de achterliggende theorieën, modellen en ezelsbruggetjes. Veel lees- en leerstof, maar zeer boeiend. In het voorjaar 2011 komt daar als sluitstuk een landelijk examen. Ik moet dus weer blokken. Studeren is voor mij zeer lang geleden. Het is ruim 15 jaar geleden dat ik in de schoolbanken zat. En wat toen een appeltje en een eitje leek, blijkt in mijn huidige praktijk toch iets anders. Zeg maar gerust, een heel klein beetje lastiger. Als student heb je de verantwoordelijkheid aan jezelf en als volwassen heeft dat plaatsgemaakt voor de zorg en verantwoordelijkheid naar derden. Een tijdverdelingsprobleem. Ik moet daar nu in mijn huidige situatie mijn weg nog in vinden. Heb naast een baan, verenigingsleven(s), een gezin dat energie geeft en neemt. Het is nu duidelijk anders dan toen! Bijhouden van de lesstof is het credo, maar dat is wel moeilijk. Ik zoek de gaten op in mijn persoonlijke agenda om door de stof heen te komen. Als de piepjonge dames en de jonge heer op bed liggen, pak ik de boeken. Eigenlijk moet je ook de studiebijeenkomsten die er zijn, voorbereiden. Maar ik mag momenteel blij zijn, dat ik het kan bijhouden: werkboek, tekstboek, presentatiesheets, opdrachten, voorbeeld tentamens en eigen aantekeningen. Het treinen is daarbij een uitkomst. In de momenten van woon naar werk en de afspraken in Nederland pak ik de boeken er maar eens bij. Toch besef ik, als alumni van Larenstein, dat bijscholing nodig is. Onder meer nieuwe inzichten, veranderende wet- & regelgeving en gewijzigde competenties zijn hierbij voorbeelden. Eigenlijk zal elke alumni daar wat aan moeten doen. En zo prakkiserende moeten wij als vereniging daar wat in kunnen betekenen, vind ik. We moeten niet alleen alumni de mogelijkheid bieden om vakmanschap bij te houden via (korting op) vakbladen, maar ook meer (pro-)actief hierin handelen. Ik ben zeer benieuwd wat jullie hierover vinden. Of jullie er ook zo over denken. Welke ideeën kunnen er zijn of al ronddwalen. We hebben een vereniging met 3000 leden. Allemaal vakbekwaam met de nodige ervaring en talenten. Een gigantisch netwerk van kennis en kunde dat vraagt om opengesneden te worden als rijpe heerlijke meloen. Iedereen, en in het bijzonder de leden, moeten kunnen profi teren van de vruchten die de VVA-boom draagt. En hoe kunnen we als vereniging dit realiseren. Hierbij vraag ik je te reageren op mijn column op het hier onderstaande emailadres. Yuri Wolf voorzitter voorzitter@vva-larenstein.nl

3 INHOUD COLOFOn Het VVA-magazine is het verenigingsblad van Alumnivereniging VVA Larenstein Oplage: 14.000 Opdrachtgever: VVA-Larenstein uitgever: Agrio Uitgeverij druk: Senefelder Misset Vormgeving: Agrio Design Redactie: Reinout Burgers, Stijn van Gils, Ingeborg Schuitemaker, Ruben de Haan. Redactie-adres: VVA-Larenstein, Albert Bos, postbus 350, 6880AJ, Velp tel. 026-3695725 fax. 026-3695778, info@vva-larenstein.nl www.vva-larenstein.nl Ledenadministratie/advertentieverkoop: VVA-Larenstein, postbus 350, 6880AJ, Velp tel. 026-3695725 fax. 026-3695778, info@vva-larenstein.nl www.vva-larenstein.nl Opzeggen: Opzeggen van het lidmaatschap moet schriftelijk voor 1 december 2010 Copyrights: Het auteursrecht op dit blad en op de daarin verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd, gekopieerd of worden opgeslagen in een databank zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Aansprakelijkheid: VVA-magazine wordt met grote zorgvuldigheid en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs streven naar juistheid en volledigheid van informatie. Nochtans zijn fouten mogelijk. Uitgever en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van handelingen gebaseerd op onze informatie. 06 Rien Komen: Uniek locatie wordt onvoldoende verzilverd 20 VVA adopteert appelboom Floriade 08 Eveline Trines: De wereld van het nieuwe zaken doen VVA-bestuur Voorzitter: Yuri Wolf e. voorzitter@vva-larenstein.nl t. 06 4115 9284 Vicevoorzitter: Pim de Bokx e. vice-voorzitter@vva-larenstein.nl t. 06 5424 7268 penningmeester: Berty Lucas-Lokhorst e. penningmeester@vva-larenstein.nl t. 0317-617262 Secretaris: Ronnie Niesink e. secretaris@vva-larenstein.nl t. 06 2372 3130 Bestuurslid VVA voor MBCS Ruben de Haan e. mbcs@vva-larenstein.nl t. 06-50235919 Regiocoördinatoren: noord Vacant Oost Paulien van den Akker en Wouter Strijk e. oost@vva-larenstein.nl t. 0316-843257 Zuid Wilco van Hout e. zuid@vva-larenstein.nl t. 06-4986 6197 Arian Bossers West Ed Rodewijk e. west@vva-larenstein.nl t. 06-21527222 ISSN: 1879-422x 02 column yuri wolf 04 vva-nieuws 06 interview 08 mijn bedrijf 10 actueel nieuws 13 mening van leden 14 malaise in hovenierswereld 17 cultuurhistorisch onderzoek 18 droogval voor natuur 20 vriendenbos floriade 22 agenda 23 pingo column

vva-nieuws Arbeidsmarktenquête Pasafgestudeerde T&L-ers zoeken werk Een groot gedeelte van de pasafgestudeerde T&L-ers zoekt werk. Dat blijkt uit een enquête van de opleiding Tuin- en Landschapsinrichting. Ze heeft dit najaar een onderzoek gedaan onder haar afgestudeerden naar de werkgelegenheid. Alle afgestudeerden uit 2010 (3-8 maanden afgestudeerd) hebben een enquête toegestuurd gekregen. Ongeveer driekwart van de mensen geeft aan op dit moment een betaalde baan te hebben. Driekwart van de werkenden geeft aan dat de baan op HBO niveau is. Dat betekent dat een groot deel op zoek is naar een (betere) baan. Inzoomend op de specialisatie blijkt dat vooral de mensen die de major Landschapsarchitectuur hebben gevolgd nog geen werk hebben. De carrièresupport blijkt hiermee onvoldoende. Van de pasafgestudeerde T&L-ers vervolgt 17 procent de studie met een Masteropleiding. Wageningen Universiteit is hierbij populair. Toch kan de voorlichting over de mogelijkheden en kansen van doorleren volgens 67 procent van de respondenten verbeterd worden. Van de werkenden had 80 procent binnen 3 maanden een baan. Bijna driekwart geeft aan een baan binnen de sector T&L te hebben. Het merendeel van de afgestudeerden heeft een aanstelling bij een werkgever, slechts een klein deel werkt via een uitzendbureau (9 procent) of werkt als freelancer/ondernemer (4 procent). De stage binnen de opleiding blijkt voor de meeste afgestudeerden de basis te zijn om zich voor te bereiden op de arbeidsmarkt. Ook gesprekken met docenten en medestudenten zijn hiervoor belangrijk. Er wordt nog weinig (17 procent) gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van afgestudeerden. De opleiding T&L kan naar aanleiding van de resultaten van de enquête potentiële studenten beter voorlichten over de huidige arbeidsmarkt. Studenten kunnen in het kader van studieloopbaanbegeleiding beter voorbereid worden op de arbeidsmarkt met hulp van afgestudeerde studiegenoten. Meer weten over de resultaten: Freddy van Dijken (freddy.vandijken@wur.nl) LinkedIn subgroep regio oost Een aantal leden heeft haar al gevonden is er lid van geworden: de subgroep Oost op LinkedIn. Deze is te vinden onder de groep van VVA. Het doel van deze subgroep is tweeledig. Enerzijds wordt de subgroep gebruikt om informatie te geven over activiteiten, voor zover dat niet in het magazine of op de site komt staan. Men kan ook oproepen plaatsen om te carpoolen bij activiteiten in deze regio. Anderzijds kunnen leden, maar ook medewerkers van bedrijven, tips achterlaten voor activiteiten. Waar is behoefte aan en wie heeft leuke ideeën? Contactpersonen zijn altijd mooi meegenomen. Iedereen, die zich op welke manier dan ook verbonden voelt met regio oost, mag lid worden van deze subgroep. Word lid, maak er gebruik van en laat indien mogelijk tips en namen van mogelijke contactpersonen achter. Paulien van den Akker en Wouter Strijk, regiocoördinator oost. ALV + excursie Boomkwekerij Lappen in nettetal Vrijdag 15 april organiseert VVA-Larenstein de ALV in Venlo en een excursie naar Boomkwekerij Lappen in Nettetal VVA bon Ja, ik ga mee met de excursie naar Lappen Ja, ik neem deel aan de ALV Naam... Adres... Postcode en Woonplaats... Email... Telefoon... Per telefoon: 026-3695725, per fax: 026-3695778 of per e-mail: info@vva-larenstein.nl. Of vul de bon in een stuur hem op

5 Ontwikkelteam CYP voor carrière pasafgestudeerden Na oproepen van het VVA bestuur in het magazine, via de Linkedin-groep en de digitale nieuwsbrief, meldden zich elf leden, die aan de slag willen voor de pasafgestudeerden. Zij gaan voor de doelgroep Young Professionals nieuwe dienstverlening ontwikkelen, die helpt bij het opbouwen van de gewenste carrière. De eerste bijeenkomst vond plaats op in een wegrestaurant in Amersfoort. De crisis is nog niet voorbij en onderzoek wijst aan dat het nog moeilijker wordt om een baan te vinden. VVA-Larenstein biedt al decennia ondersteuning aan afgestudeerden bij het vinden van werk, ontwikkeling van netwerk en vaardigheden. Het Ontwikkelteam CYP (Carrièreontwikkeling Young Professionals) is opgezet om de VVA dienstverlening op moderne leest te gaan schoeien. Gosse Rodenboog, Doede Wessels, Pim de Bokx, Gerda Hammink, Maarten Niekus hebben nu de basis gelegd voor de werkzaamheden voor het Ontwikkelteam. Inmiddels zijn de eerste verkenningen uitgevoerd om een beeld te krijgen van de problematiek, re- cente ontwikkelingen en aanbod. Online groupware is opgezet en er wordt nagedacht over hoe zoveel mogelijk mensen te betrekken bij dit initiatief. Afgelopen maand was de tweede vergadering alweer, dit keer een online vergadering met behulp van Skype, voor sommigen was dit een nieuwe ervaring. Met deze nieuwe hulpmiddelen moet het haalbaar zijn nieuwe dienstverlening vanaf september aan te gaan bieden. Blijf op de hoogte! Meld je aan op onze Linkedin groep Alumnivereniging VVA Larenstein. Vice-voorzitter Pim de Bokx. VVA wordt Floriade vriend Het certifi caat van het Floriade Vriendenbos is afgelopen maand overhandigd aan de VVA. Wilco van Hout (midden) en Arian Bossers(rechts) namen het certifi caat in ontvangst. Er staat nu een VVAappelboom in het Vriendenbos en de VVA is vriend van Floriade met zo n 85 andere organisaties en bedrijven. Hiermee krijgt de vereniging een breed netwerk tot haar beschikking en het bestuur en de VVA-leden kunnen gebruik maken van de activiteiten die worden ontplooid. Vrienden van het Vriendebos zijn de ambassadeurs van de Floriade 2012, aldus relatiemanager Floriade 2012, Juliette Pijpers (links). Excursie naar Hondsbroeksche Pleij bij Westervoort VVA bon Ja, ik ga mee met de excursie naar Hondsbroeksche Pleij Vrijdag 18 maart organiseert VVA-Larenstein een excursie naar Hondsbroeksche Pleij bij Westervoort Naam... Adres... Postcode en Woonplaats... Email... Telefoon... Per telefoon: 026-3695725, per fax: 026-3695778 of per e-mail: info@vva-larenstein.nl. Of vul de bon in een stuur hem op Excursie Keukenhof VVA bon Ja, ik ga mee met de excursie naar Keukenhof Vrijdag 22 april organiseert VVA-Larenstein een excursie naar de Keukenhof Naam... Adres... Postcode en Woonplaats... Email... Telefoon... Per telefoon: 026-3695725, per fax: 026-3695778 of per e-mail: info@vva-larenstein.nl. Of vul de bon in een stuur hem op

interview

7 Rein Komen en Aalt Dijkhuizen over toekomstplannen Kennislandgoed Larenstein Van nostalgie kunnen we de schoorsteen niet laten roken In het VVA-Magazine van december 2010 stond een verslag van een excursie van VVA-leden over het Landgoed Larenstein. Zowel aan het begin als aan het eind van het verslag werd gerefereerd naar Aalt Dijkhuizen, voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen UR. Dijkhuizen zou van mening zijn dat het landgoed verkocht moet worden. En het verslag eindigt met de opmerking dat hij, tot opluchting van de VVA-leden, uiteindelijk niet zijn zin heeft gekregen. Volgens Dijkhuizen een onjuiste afspiegeling van zaken. Tekst: Judith Peirik Foto: VHL Larenstein Ruim een jaar geleden heb ik de medewerkers en studenten in Velp bezocht, en laten weten dat de kosten van het landgoed een te zware wissel trekken op de beschikbare financiën voor het onderwijs, aldus Dijkhuizen. Ik heb aangegeven, dat het geven van (goed) onderwijs onze primaire taak is. Niet het beheren van een landgoed. Dus is het zaak een succes te maken van de ingezette lijn, om een deel van de kosten terug te verdienen. Bijvoorbeeld door kantoorruimte te verhuren aan bij ons domein betrokken bedrijven, dan wel het landgoed te benutten om extra studenten aan te trekken. Wat dit laatste betreft bleek mij dat het landgoed tot dan toe niet of nauwelijks benut werd in de studentenwerving, en studenten veelal pas op de hoogte raakten van dit unieke landgoed als ze al besloten hadden aan de studie te beginnen. Een gemiste kans natuurlijk. Medewerkers en studenten hebben de handschoen opgenomen, en we hebben afgesproken dat we na een paar jaar de balans op zouden maken. Als het dan gelukt is de kosten significant te drukken, door die met anderen te delen en het aantal studenten flink te verhogen, kunnen we het landgoed behouden. Wat ik hoop. Is het niet gelukt, of niet in voldoende mate, dan kunnen we niet anders dan voorrang geven aan het onderwijs, en de middelen daarvoor aanwenden in plaats van aan het landgoed. Dijkhuizen vervolgt: Het is dus geen kwestie van mijn zin krijgen, zo zit ik niet in elkaar. Het gaat om de zaak. Het gaat om het behoud van goed onderwijs. Als het landgoed daar 1-op-1 aan bijdraagt, zijn we er snel uit. Als het dat niet doet, zullen we stappen moeten nemen, hoe pijnlijk ook. Als er alumni zijn, die andere mogelijkheden zien, hoor ik het graag. Maar dan wel concreet en met boter bij de vis. Van nostalgie kunnen we de schoorsteen niet laten roken. Die mening is ook Rien Komen toegedaan. Komen bekleedt sinds september 2010 de functie van directeur Bedrijfsvoering en Onderwijskwaliteit bij Van Hall Larenstein, en is daarmee ondermeer verantwoordelijk voor de planvorming met betrekking tot het landgoed in Velp. Als kennisinstelling bevinden we ons hier op een unieke locatie, en dat weten Uniek locatie wordt onvoldoende verzilverd we nog onvoldoende te verzilveren, aldus Komen. Om daar verandering in te brengen gaan we in een tweetrapsplan aan het werk. Eerst stellen we met een kleine kerngroep, bestaande uit directie, onderwijsdirecteuren en vertegenwoordiging vanuit Helicon, de kaders voor de toekomst van het onderwijs en het landgoed vast. Vervolgens gaat er een bredere werkgroep van start die op basis van deze kaders de onderwijsvisie formuleert. Deze visie bepaalt de wensen, eisen en randvoorwaarden voor het ruimtelijk programma van het landgoed, wat uiteindelijk de basis zal vormen voor het stedenbouwkundig plan. Een voorbeeld: in de concept-strategienota van Van Hall Larenstein, hebben we vastgelegd dat we binnen het competentiegerichte onderwijs (nog) meer gaan werken in Communities. Dat kader zou in de onderwijsvisie kunnen worden vertaald naar de wens om groen-gerelateerde bedrijven op het landgoed te huisvesten, of het voorstel om het landgoed in te richten als een kenniscampus die ook ruimte biedt voor studentenhuisvesting. We benaderen de planvorming dus meer vanuit de ambities van het onderwijs, gegeven de economische en financiële kaders die eerder onvoldoende duidelijk zijn gesteld. Dat was in maart 2009 ook het voornaamste bezwaar dat de Werkgroep Kwaliteit Larenstein-Helicon maakte tegen het concept globaal stedenbouwkundig plan dat voorlag. Bovendien was de werkgroep van mening dat het behoud van de kwaliteit van de buitenruimte en de voor het onderwijs waardevolle gebieden in het conceptplan onvoldoende werd gegarandeerd. Vandaar dat we de planvorming nu anders aanvliegen, aldus Komen, die verwacht dat binnen twee jaar de eerste concrete resultaten ook voor de buitenwereld zichtbaar zullen zijn. Er is de afgelopen jaren al veel gesproken en nagedacht over de toekomst van het onderwijs, zowel Van Hall Larenstein breed als specifiek op het landgoed in Velp. De uitdaging is nu om uit de vele ideeën en meningen één gedragen visie en een ruimtelijk concept voor het landgoed af te leiden. Gezien de betrokkenheid die medewerkers en studenten tentoonspreiden heb ik er alle vertrouwen in dat dat ons gaat lukken.

mijn bedrijf Silvestrum: klimaatprojecten Er is een nieuwe tijd aangebroken De maatregelen tegen klimaatveranderingen hebben de wereld een beetje op haar kop gezet. Bedrijven willen en moeten, om mee te kunnen blijven draaien, ineens wereldverbeteraars zijn en investeren in groen en milieu. En in tegenstelling tot het algemeen heersend sentiment, doet menig bedrijf dat met hart en ziel. Klimaatverandering heeft het zaken doen veranderd en pioniers in het nieuwe zaken doen, zijn VVA-lid Eveline Trines en Igino Emmer van Silvestrum. Zij begeleiden wereldwijd klimaatprojecten en koppelen bosbouwprojecten, mensen, bedrijven en organisaties aan elkaar. Tekst: Reinout Burgers Foto s: Eveline Trines worden bossen beschermd tegen rigoureuze kap. CO2-rechten spelen een belangrijk rol voor grote bedrijven om hun klimaatverplichting na te komen en hoe die rechten berekend moeten worden, is aan strenge, internationale afspraken gebonden met een reeks regels en methodieken. Dit is het terrein van Silvestrum. Zij zorgt dat een project aan alle eisen voldoet. Eveline: Er is een nieuwe tijd aangebroken in ons vakgebied: duurzaam ondernemen. Bedrijven willen dit communiceren met hun klanten. Dat is toch wel een van de voordelen van de globalisering. Nationale bedrijven kunnen internationaal duurzaam ondernemen. Globalisering kan dus een bijdrage leveren aan een betere wereld. In tegenstelling tot wat menigeen denkt, zijn de meeste bedrijven volgens Eveline echt gemotiveerd om verantwoordelijk te ondernemen; corperate social responsibility. Het zijn zéér betrokken mensen van bedrijven die de projecten ondersteunen. Integriteit is belangrijk Wij zijn de matchmakers in het nieuwe zaken doen, vertelt VVA-lid en mededirecteur van Silvestrum, Eveline Trines. Letterlijk een wereldvrouw met haar voeten ferm in de groene aarde en veel ervaring in mondiale milieuvraagstukken, regels en wetgeving. Van de meest ver weggestopte indianen tot de meest prestigieuze minister; we brengen ze bij elkaar en zorgen dat het beste naar boven komt. Het nieuwe zaken doen, is in feite verantwoordelijk ondernemerschap. Payment for enviromental services: Investeren om het mondiale klimaatprobeem op te lossen met een klimaatneutraal stempel, productie van biobrandstoffen en verbetering van het landgebruik, zoals duurzame bosbouw. Vooral de klimaatprojecten zijn booming business en overal ter wereld worden bossen aangeplant om CO2 te binden; zijn er biobrandstofprojecten om de CO2 uitstoot te verminderen of te compenseren, of Toewijding Door de specifi eke achtergrond van Silvestrum is het bedrijf als een van de weinigen in staat om initiatieven wereldwijd te begeleiden onder het motto: Think global, act local. Zo bezit Eveline Trines een Master s Degree in Environmental Forestry en heeft zij meer dan 20 jaar ervaring in Bosmanagement certifi cering, duurzame bosbouw, projectontwikkeling en klimaatproblematiek. Ze werkte in het veld in Latijns- Amerika en Afrika. In de afgelopen jaren lag haar focus primair op de klimaatproblematiek in ontwikkelingslanden. Ook diende ze onder oud-minister Pronk en ontving het Certifi cate for Special Contribution to Nobel Peace Price 2007. Een behoorlijk staat van dienst, maar ondanks deze achtergrond wordt het werk zonder pretenties uitgevoerd. We gaan niet voor de glitter of het grote geld en doen niet aan window dressing, maar we zijn

9 in ons vakgebied enorm toegewijd in ons vakgebied met een specialistische kennis van zaken. We kennen mondiale standaarden op het gebied van landgebruik, bosbouw en klimaat. FSC, CDM (Clean Development Mechanism) of VCS (Voluntary Carbon Standard). We beheersen alle technische dossiers en methodieken om de koolstofkredieten te bepalen. Daarnaast ontwikkelen we zelf methodieken voor het herstel van mangrovebossen, verbeterd bosbeheer in Maleisië of de vernatting van de veengronden in Wit-Rusland. India Silvestrum is een klein bedrijf en ze nemen niet alle projecten aan. Eveline: We willen alleen goede projecten, die robuust zijn en CO2 opleveren met zo min mogelijke administratie. Projecten moeten effi ciënt zijn. Dan kunnen fabrieken de uitstoot compenseren met CO2-rechten. Het geld gaat naar de lokale landeigenaren. De projecten zijn vaak samenwerkingsverbanden tussen beleidmakers, private sector en lokale bevolking. Een project moet goed zijn voor het milieu, de lokale bevolking ten goede komen en een betere leefomgeving creëren. Die zaken gaan hand in hand. Zo kun je met internationale verdragen toch de levens beïnvloeden van de allerarmste boertjes van de wereld. Een van de projecten waar Silvestrum mee aan de slag gaat, is een initiatief van the Artist For Nature Foundation (ANF) in India. Kunst als inzet om aandacht te vragen voor natuur en milieu en met name de leefomgeving van de tijger. Er is een aantal parken in India waar de tijger leeft, maar de lokale bevolking heeft vee en leeft van het bos. Dat levert een spanningsveld op. De tijger aast op het vee en vee verandert het bos. Het leefgebied van de tijger wordt steeds kleiner. Dit zijn zeer fragiele gebieden. De welpjes van de tijgers worden vermoord en de tijgerpopulatie is zeer kwetsbaar. Commercieel geld Om het spanningsveld te verminderen, helpt ANF de lokale bevolking iets verder op te gaan boeren; op betere landbouwgronden. ANF koopt het land, legt Eveline uit. De tijger wordt met rust gelaten en krijgt het bos terug. De boertjes hebben vijf kilometer verder betere grond en worden geholpen met betere landbouwtechnieken. Nu wordt dit project in het klein uitgevoerd, maar wij gaan proberen dit op te schalen samen met een Nederlandse energieleverancier. Met commercieel geld wordt de natuur beschermd en het leefgebied van tijger uitgebreid. Maar tegelijkertijd helpen we de lokale boertjes met betere landbouwtechnieken, robuuster vee en krijgen lokale scholen educatie over de tijger. ANF heeft al een educatiecentrum voor kinderen en toeristen opgezet. De energieleverancier is erg geïnteresseerd. Ze voelen hun commitment in de nieuwe manier van zaken doen. Er is een visie bij deze bedrijven met het besef dat we de wereld niet gaan redden met kiloknallers. In het ANF-project faciliteert Silverstrum het contact tussen de lokale organisatie die met de bevolking en grote bedrijven werkt; als een soort spin in het web. Silvestrum zorgt voor de juiste methodiek voor de kwantifi cering van de koolstofkredieten. We brengen alle partijen bij elkaar in een goed project, kwantifi ceren de CO2 en bieden oplossingen voor de lokale bevolking. We leveren een totaalpakket. Een ander project, dat Silvestrum heeft begeleid, is biobrandstofproject in Malawi. Er zijn nu zo n 40.000 boertjes die jatrophabonen produceren voor biobrandstof. Dat moeten er in de toekomst ongeveer 200.000 worden. Voor Malawi, dat geen invoerhaven heeft, is dit een belangrijke bron van brandstof. Het inkomen van de boertjes gaat van 300 dollar per jaar naar 400 dollar. Dat lijkt niet veel, maar hiervan kunnen twee kinderen naar school en heeft de familie dat jaar geen honger. Larenstein Hoewel Eveline HBCS Tropische bosbouw op Larenstein heeft gestudeerd, zijn er geen Larensteiners betrokken bij de projecten die ze begeleidt. We hebben meestal mensen in het buitenland in dienst. Die hebben lokale kennis. We hebben echte specialisten nodig en er zijn voor zover wij weten geen Larensteiners met de kennis die wij nodig hebben. Er zijn zelfs geen opleidingen of cursussen voor mondiale koolstofkreditering. Ik heb wel eens college gegeven op VHL Larenstein in Velp, maar er wordt nog geen cursus gegeven. Als ze dat op Larenstein wel zouden doen, biedt dat veel kansen om als Larensteiner deel te nemen aan het nieuwe zaken doen.

actueel 10 Groeiseizoen duurt een maand langer Het voorjaar zal eerder beginnen en het groeiseizoen zal deze eeuw een maand langer duren. Dat blijkt uit de waarnemingen van planten en dieren die door duizenden vrijwilligers en scholieren verzameld zijn voor de Natuurkalender. Momenteel ligt de ontwikkeling in de natuur 3 weken voor op schema. De Natuurkalender bestaat tien jaar en viert haar jubileum. In deze 10 jaar begon het vroege voorjaar 17 dagen eerder, terwijl de winter juist 9 dagen later begon. Vroeg bloeiende planten reageerden het sterkst op de temperatuurschommelingen terwijl de vogels die in de winter naar Afrika trekken het minst reageerden. De Natuurkalander werd in februari 2001 door Wageningen Universiteit en het VARA radioprogramma Vroege Vogels gestart. Sindsdien zijn tientallen organisaties betrokken geraakt. Doel van De Natuurkalender is het monitoren, analyseren, voorspellen en communiceren van het moment waarop jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur zich voordoen. Een van de centrale vragen was hoe veranderingen in weer en klimaat het ritme van de natuur beïnvloedt, welke gevolgen dat voor de samenleving heeft en hoe we ons daaraan kunnen aanpassen. Sinds de start van De Natuurkalender zijn meer dan 120.000 waarnemingen doorgegeven. Temperatuur De afgelopen tien jaar waren klimatologisch zeer interessant. Er werd een groot aantal weerrecords gebroken. De gemiddelde jaartemperatuur lag 1,3 C hoger dan in de jaren 40 tot en met 60 van de vorige eeuw, de periode die door De Natuurkalender wordt beschouwd als normaal omdat er toen ook fenologische waarnemingen aan planten gedaan zijn en de temperatuur representatief was voor de vorige eeuw. Uit de waarnemingen blijkt overduidelijk dat het ritme van de meeste planten en dieren nauw samenhangt met de temperatuur. Door de hoge temperaturen in de afgelopen tien jaar was het groeiseizoen gemiddeld een maand langer dan normaal. In 2008 begon het groeiseizoen het vroegst. Vroege bloeiers als els en hazelaar bloeiden toen 31 dagen eerder dan normaal. Daartegenover stond 2010 waarin de koude start ervoor zorgde dat het groeiseizoen zelfs een week later begon dan 50 jaar geleden. De winter begon nog nooit zo laat als in 2006. Bladverkleuring en bladval van eiken en beuken begon gemiddeld twintig dagen later dan normaal. Ook in 2001 en 2005 duurde het lang voordat het blad van de bomen was. 2010 Naast het overzicht van de laatste 10 jaar presenteert De Natuurkalender ook het jaaroverzicht van 2010. Na de trage start van het groeiseizoen door de kou konden lentebloeiers als pinksterbloem en fluitenkruid een groot deel van de achterstand weer inlopen. De zeer koele mei remde de ontwikkeling even af. Libellen liepen hierdoor de grootste vertraging op. De warme juni en zeer warme juli versnelden vervolgens de ontwikkeling van zomerbloeiers en de vruchtrijping van bijvoorbeeld wilde lijsterbes en vlier. Doordat de eerste nachtvorst pas half oktober optrad, begon de herfst een week later dan normaal. Door de vrij zachte januari ligt de ontwikkeling in de natuur op dit moment zo n 3 weken voor op normaal en 5 dagen voor op het gemiddelde van de afgelopen tien jaar. De zeer koude december zorgt ervoor dat vroege bloeiers snel kunnen reageren op hoge temperaturen. Regio moet herijking EHS bepalen Het kabinet zou de belangen van de regio bepalend moeten laten zijn bij de herijking van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Daarvoor pleiten bestuurders en professionals van waterschappen, provincies, natuurorganisaties en gemeenten die op 14 februari in Meppel bijeenkwamen om de toekomst van platteland hoger op de politieke agenda te krijgen. De toekomst van het platteland staat door bezuinigingen en magere economische groei onder druk. Herijking moet plaatsvinden met een gemeenschappelijk doel, vertrouwen en geld. Er dient een streekagenda gemaakt te worden en er moet gezorgd worden voor draagvlak en middelen. Het realiseren van groenblauwe diensten moet op collectieve wijze met boeren en burgers uit het gebied gebeuren. Verder wil men samenwerken met ondernemers, die investeren in natuur en landschap met als basis gebiedscontracten.

actueel 11 Wageningen zoekt professionals Wageningen University onderzoekt de mogelijkheden om een distance learning masteropleiding op te zetten. Ze is daarvoor op zoek naar mensen met een Bachelor diploma (universitair of HBO) die op dit moment werkzaam zijn binnen de vakgebieden life sciences, biology of environmental sciences. Deze personen wil de universiteit de exclusieve kans geven om actief met hen mee te denken in een online community waarin het thema studeren op afstand centraal staat. Deelnemers zijn dus echt onderdeel van het innovatieproces. Voor deze online community is Wageningen op zoek naar Nederlandse professionals die een Bachelor opleiding hebben afgerond en minimaal drie jaar werkervaring hebben in het domein van Wageningen University. Oud-VHL studente begint zeeboerderij In de Oosterschelde start dit voorjaar de eerste Zeeboerderij van Nederland. Oud-studente Kust- en zeemanagement Julia Wald gaat onderzoeken hoe je het beste zeewier en andere gewassen kunt verbouwen, zo meldt VHL Larenstein. Met een zeeboerderij kan er meer voedsel verbouwd worden, en wordt de kwaliteit van het zeewater beter. Julia gaat samenwerken met onderzoekers van Wageningen Universiteit. Ze zegt zichzelf niet echt als boerin te zien, omdat een boer of boerin volgens haar vooral een ondernemer is en zij zichzelf meer als onderzoeker ziet. Als plantmanager van de zeeboerderij zal zij zich dan ook bezig houden met de vraag op Nieuwe natuurgraadmeters sloten en beken welke manier de gewassen het beste verbouwd kunnen worden. Tot nu toe is dat alleen in een laboratorium van de Wageningen Universiteit gebeurd. Zeeboerderijen kunnen bijdragen aan een oplossing voor het wereldvoedselprobleem. Wie weet wordt er in de toekomst Zeeuwse sushi gegeten, maar bijvoorbeeld ook kaas uit zeewier is een mogelijkheid. Verder kunnen zeeboerderijen een bijdrage leveren aan een gezonde zee: als je het combineert met viskweek, krijg je een gesloten kringloop van voedingsstoffen, terwijl gewone visserij erg vervuilend is. Verder verbetert zeesla de zuurgraad van zeewater, die door vervuiling is verstoord. Onderzoekers van Alterra hebben twee sets van goed te meten indicatoren voor sloten en beken gemaakt die het voorkomen van een groep van algemenere, kenmerkende, functionele of gevoelige soorten als maat gebruiken. Bestaande natuurgraadmeters gaan uit van de aan- of afwezigheid van zeldzame natuurdoelsoorten. Bij reguliere monitoring worden doelsoorten echter weinig aangetroffen. De onderzoekers hebben een methode ontwikkeld met meervoudige indicatoren. Ze combineerden verschillende individuele indicatoren met elkaar, zoals soortenrijkdom van een bepaalde groep, verhoudingen tussen groepen, tolerantie en gevoeligheid van organismen en functionele eigenschappen. Dit geeft volgens hen een beter beeld van de reactie van de levensgemeenschap op menselijke verstoring dan afzonderlijke soorten, omdat verschillende aspecten van het ecosysteem belicht worden. Voor zowel de beken als voor de sloten is er nu een prototype beschikbaar dat verder nog verfijnd moet worden voordat de graadmeter echt gebruikt kan worden voor signalering, beleidsevaluatie en verkenningen. Leeuwarden heeft Dairy Campus Dairy Campus, het nieuwe internationale kennisinstituut voor de melkveehouderij, is officieel van start. Woensdag 26 januari spraken de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden, Wageningen UR Livestock Research en Van Hall Larenstein (onderdeel van Wageningen UR) de intentie uit om samen te werken aan Dairy Campus. Om de melkveehouderijsector op de toekomstige uitdagingen voor te bereiden is samenwerking, ontwikkeling en verspreiding van kennis via onderzoek, onderwijs en trainingen essentieel. Dairy Campus wordt een ontmoetingsplek tussen wetenschap en praktijk en hét visitekaartje van het Nederlandse melkveehouderijonderzoek. Een plek waarbij onderzoekers, studenten, docenten en veehouders samen met (inter)nationale stakeholders werken aan vernieuwende, toekomstbestendige oplossingen voor een duurzame zuivelsector. Kenniscentrum Watertechnologie Van Hall Larenstein zet met NHL Hogeschool een nieuw Kenniscentrum Watertechnologie in Leeuwarden op. Dat meldt Resource Wageningen. Volgens Resource stellen de ministeries van OCW en EL&I voor het kenniscentrum gedurende vijf jaar een miljoen euro per jaar beschikbaar. Het geld is bestemd voor de ontwikkeling van onderzoeksprogramma s. In het centre of expertise kunnen hbo-studenten toepassingsgericht, kortdurend onderzoek doen op het gebied van watertechnologie, aldus Resource. Waterbedrijven als Vitens, Pacques, Landustrie Sneek en Wetterskip Fryslân, universitair waterinstituut Wetsus, de hogescholen zelf en de MBO s steken gezamenlijk als cofinanciering ook vijf miljoen in het centrum. Dat moet zich na vijf jaar zelf kunnen bedruipen met inkomsten uit het onderzoeks- en opleidingsprogramma.

actueel 12 Boek Albert Jan Blijdenstein Er is een nieuwe druk uit van het boek Albert Jan Blijdenstein, president van de Nederlandsche Heidemaatschappij 1889-1896 door Ronald Wilfred Jansen. In dit boek staat centraal Albert Jan Blijdenstein (1829-1896), president van de Nederlandsche Heidemaatschappij (1889-1896). Hij speelde een essentiële rol in de oprichting en opbouw van de Nederlandsche Heidemaatschappij in haar beginjaren. De bestaande historiografi e over deze organisatie wordt hierdoor in een compleet nieuw daglicht geplaatst. Blijdenstein kocht diverse woeste heidegronden in Oost-Nederland, die hij vervolgens liet ontginnen. Hij gold als een kenner van bos- en houtbouw en was een voorloper op het terrein van de grootschalige ontginningen in Nederland. Het heidegebied de Snippert werd door hem aangekocht en omgevormd tot een landgoed. De op dit landgoed gelegen Judithhoeve is genoemd naar zijn kleindochter Judith Geertruid Blijdenstein. Blijdenstein was voorzitter van de Twentse Kamer van Koophandel. Hij was liberaal en was politiek actief in de Provinciale Staten van Overijssel (1866-1878) en in de Eerste Kamer (1878-1895). Blijdenstein was een kleizoon van de Twentse fabrikant, politicus en burgemeester van Enschede, Jan Bernard Blijdenstein. Van Blijdenstein was ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij overleed in 1896, twee weken voor zijn 67e verjaardag. Het boek is rechtstreek te bestellen bij www.unibook.com of bij elke goede boekhandel. VNO-NCW opent klachtenlijn Wabo VNO-NCW heeft een e-mailadres wabo@vno-ncw.nl geopend waar ondernemers hun klachten over de Wabo-procedure kunnen melden. De ondernemingsorganisatie reageert daarmee op het bericht van Binnenlandse Bestuur dat zestig tot tachtig procent van de gemeenten niet klaar is voor het digitaal verwerken van omgevingsaanvragen. Zij keren massaal terug naar de papieren procedure. VNO-NCW is verbijsterd over het feit dat veel ambtenaren een aanvraag niet integraal kunnen beoordelen. Overheden blijken, volgens onderzoek van het Platform Omgevingsrecht van de Vereniging Stadswerk, intern vaak niet in staat om op tijd beslissingen te nemen. Dit systeem vraagt volgens Binnenlands Bestuur om integraal denken en dat blijkt in de praktijk tegen te vallen. De één kijkt nog met een milieubril naar de vergunning, de ander met een bouwbril. De invoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) kent ook technische kinderziektes. Zo kreeg VNO-NCW al eerder het bericht dat bedrijven die te maken hebben met BREF-documenten, slechts twee van die documenten kwijt kunnen in een minuscuul digitaal vakje, ook al zijn er vijf documenten van toepassing. Een ander bedrijf, dat een hele lijst van afvalstromen had ingevuld, maar een tikfoutje maakte (250.000 in plaats van 25.000 ton), moest de hele aanvraag opnieuw doen. Het was namelijk niet mogelijk dit ene getal aan te passen. Uitbreiding beeldenbank gebreksziekten De Beeldenbank ziekten, plagen en onkruiden is uitgebreid met de categorie gebreksziekten in boomkwekerijgewassen. Van tien verschillende voedingselementen zijn beschrijvingen en beelden van gebreksverschijnselen, algemene informatie en maatregelen te vinden om de problemen te voorkomen. Onder het kopje Gebreksziekten zijn beschrijvingen en 99 schadebeelden te vinden veroorzaakt door nutriëntengebrek. Het is mogelijk om te zoeken op voedingsstof en op gewasgroep. De beeldenbank is gratis toegankelijk voor iedereen op databank.groenkennisnet. nl. De beeldenbank biedt verder foto s van méér dan 800 ziekten, plagen en onkruiden met de Nederlandse en Latijnse naam en de gewassen waarin de aantasting voorkomt. Daarnaast is er een duidelijke omschrijving van de symptomen, de levenswijze en de bestrijdingsmaatregelen die beschikbaar zijn. De beeldenbank is tot stand gekomen vanuit diverse onderwijsprojecten in samenwerking met het praktijkonderzoek. Groen Kennisnet heeft er voor gezorgd dat de beeldenbank gratis beschikbaar is voor een breed publiek. Het afgelopen jaar is de beeldenbank uitgebreid met quarantaine organismen en herbicideschadebeelden. Komend jaar zal de beeldenbank verder worden uitgebreid met natuurlijke vijanden.

mening van 13 Blijft bronbemaling weerbarstig? Aan bronbemaling kleven tal van nadelen. Onttrekken van water hier betekent daling van de grondwaterstand elders en de praktijk van retourbemaling blijkt weerbarstig. Maar nu is er het uit Duitsland overgekomen DSI (düsensauginfiltration). Bij deze ingewikkelde vorm van retourbemaling wordt het weggepompte water op bepaalde punten terug in het grondwater gepompt. Wordt deze techniek de standaard? Tekst: Stijn van Gils Mattijs Borst, Adviseur Geohydrologie, Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam Bronbemalen is een grillig proces met risico s, waarbij lokale ervaring met de bodem een grote rol speelt. Zeker bij retourbemaling is die lokale kennis erg belangrijk. Daarom zien we in de Rijnmond nauwelijks bemalers van buiten de regio. De meeste projecten in de Rijnmond worden uitgevoerd door een handvol bemalers. Retourbemalen doen we niet voor ons plezier. We passen het alleen toe als er echt geen alternatief is, bijvoorbeeld omdat we anders het bemalingswater niet kwijt kunnen of om schadelijke effecten tegen te gaan. Als de effecten op de omgeving kleiner zijn met DSI retourbemaling, hebben wij daar absoluut belangstelling voor. Ik sta zeker open voor DSI retourbemaling, maar tot nu toe hebben de leveranciers nog geen pogingen gedaan om mij te overtuigen van de meerwaarde. Doordat de techniek gepatenteerd is, wordt deze slechts door een beperkt aantal bedrijven aangeboden. Daarmee lijkt de patentering op dit moment een brede toepassing in de weg te staan. Mark Kuipers, Marketeer, Koop Bronbemaling Wij werken niet met DSI. In plaats daarvan gebruiken we een zelf ontworpen systeem, Koop Rewatering System, dat vergelijkbaar is en zeker zo goed werkt. Hierdoor is het voor ons niet nodig om het dure patent te kopen en kunnen we onze klanten een prijsvoordeel bieden. De vraag naar retourbemaling neemt in Nederland zeker toe. Op dit moment worden bij ongeveer 15 procent van onze bouwprojecten retourbemaling toegepast. We werken ook in de landen om ons heen en daar zien we dezelfde trend. Voorheen mocht men in België overal en ongemeten hoeveelheden water lozen. Per 1 januari dit jaar, echter, is retourbemaling overal verplicht. Ondanks de trend zie ik verschillen tussen het bestek en de werkelijkheid. Het komt regelmatig voor dat retourbemaling verplicht is gesteld in het bestek, maar dat een aannemer goedkoper inschrijft met een conventionele bemaling. Om fi nanciële redenen wordt uiteindelijk dan toch nog voor de ouderwetse methode gekozen. Guido van Tongeren, Hoofd bedrijfsbureau, Henk van Tongeren bronbemaling B.V. Wij zijn de licentiehouder voor DSI in Nederland. Inmiddels hebben we een aantal deellicenties doorverkocht aan onze collega s. In vergelijking met DSI is het conventioneel bronbemalen een Jip-en- Janneke-methode. Met DSI zien we al tijdens het boren of er inderdaad ruimte is om het water te laten infi ltreren. Bij de oude methode werd een gat geboord en was het daarna afwachten. Een ander voordeel ervan is dat we nu veel dichter bij de bron kunnen infi ltreren. Omdat we voortaan vooraf onze risico s in kunnen schatten is DSI eigenlijk altijd goedkoper. We zijn daarmee zeker succesvol. 2010 was ons beste jaar ooit. Het enige nadeel van DSI is dat opdrachtgevers soms denken dat alles mogelijk is. Maar nee, water kan nog steeds niet stapelen. Waarom de conventionele methode nog steeds wordt toegepast? Ach, waarom worden er nog paarden verkocht, terwijl er al meer dan honderd jaar auto s zijn?

reportage Zwaar weer voor hoveniers Vakkrachten worden te duur voor gemeentelijk werk 2011 gaat voor de hovenierswereld wederom een zwaar jaar worden. Een derde van alle Nederlandse gemeenten zal namelijk in 2011 substantieel bezuinigen op de aanleg en beheer van openbaar groen. Bijna 1150 banen staan op de tocht, zo meldt de branchevereniging VHG. Vakkrachten zijn te duur geworden voor het gemeentelijk werk, zegt Bart Jonkers, VVA-lid en directeur van Jonkers Hoveniers in Venlo. Arnhem, Eindhoven en Utrecht zijn zelfs positief in het nieuws geweest door juist meer te investeren op groen en zich nadrukkelijker als groene gemeente te profileren. Als deze bezuinigingen daadwerkelijk doorgevoerd worden, staan in de groenvoorzienersbranche 1150 banen op de tocht. VHG vindt het belangrijk dat oplossingen gezocht worden door samenwerking tussen opdrachtgever en bedrijfsleven om de vakmensen te behouden in de sector en verdere kapitaalvernietiging van de groene kwaliteit van onze samenleving te voorkomen. Veel gemeenten kampen op dit moment met grote begrotingstekorten door de gevolgen van de crisis zoals het inzakken van de woningmarkt en dure grondaankopen. Ze moeten komend jaar bezuinigingen. Om de effecten van deze bezuinigingen op openbaar groen in 2011 te meten, heeft Veldwerk Optimaal in opdracht van de branchevereniging VHG een onderzoek onder gemeenten en diverse overheden uitgevoerd. Zeker een Tekst: Reinout Burgers derde van de gemeenten gaat fors bezuinigen op groen. Gemiddeld zullen deze gemeenten tien procent bezuinigingen op het budget voor beheer en 32 procent op aanleg van nieuw groen. Ook bij provincies en het Rijk staan soortgelijke bezuinigingen op groen gepland. Voor 2012 worden nog verdergaande bezuinigingen verwacht, zo schrijft de VHG in een publicatie. Bij een groot aantal gemeenten blijven de budgetten voor 2011 echter wel op peil. Vakkrachten VHG verwacht dat opdrachtgevers de meeste bezuinigingen realiseren door een lager kwaliteitsniveau te vragen, bijvoorbeeld door een lagere beeldkwaliteit of een lagere onderhoudsfrequentie. Maar ook door het aanscherpen van concurrentieverhoudingen en zoeken naar de goedkoopste arbeid hopen overheden geld te besparen. Ik denk dat het werken met reguliere vakkrachten voor gemeenten onhaalbaar wordt, zegt Bart Jonkers. Hij is VVA-lid en tevens directeur van Jonkers Hoveniers in Venlo. Het prijsniveau van vakkrachten is te hoog. Met 28

15 euro per uur aan onkosten red je het niet en kan alleen maar met inzet van sociale werknemers. Daar zijn we ook mee bezig, maar het is goed om een bepaald mix van opdrachten te hebben. Gemeenten blijven echter belangrijk voor ons. De gemeentelijk markt zorg voor veel werk en als daar bezuinigd wordt, merken we dat. Er zullen hoogstwaarschijnlijk bedrijven zijn die het heel moeilijk gaan krijgen Een aspect wat de situatie nog iets lastiger maakt, is dat ook de landschapsbeheerders het zwaarder krijgen en inschrijven op het werk van hoveniers. Gemeenten moeten het werk openbaar aanbesteden en door de komst van de landschapsbeheerders wordt de concurrentie groter, aldus Jonkers. Dat vakmensen te duur zijn geworden voor gemeentelijke werkzaamheden, ervaart ook VVA-lid Albert Kapteijns. Hij heeft in Veldoven het hoveniersbedrijf Gebroeders Kapteijns. Je hoeft echt niet met vakmensen in te schrijven voor een gemeentelijke opdracht, vertelt Albert. Maar die situatie is al langer zo. Veel lokale bedrijven zijn al weggeconcurreerd door grote bedrijven met goedkope werkkrachten uit de sociale werkplaatsen onder het mom van de sociale paragraaf: wij zijn goed bezig. Nu andere bedrijven dat ook steeds meer doen; er meer concurrentie komt en de gemeenten gaan bezuinigen, begint men ineens te beseffen dat ze het zwaar krijgen. We hebben in het verleden veel voor gemeenten gewerkt, maar zijn langzaam op andere opdrachtgevers overgestapt en hebben nu minder last van het feit dat gemeenten gaan bezuinigen. Burgeronderhoud niet verstandig De branchevereniging VHG constateert dat gemeenten steeds vaker omwonenden inschakelen om het beheer van het openbare groen op zich te nemen. In de gemeenten als Lochem, Berkelland en Barneveld worden volgens de VHG burgers via beheersovereenkomsten in het openbare groen aan de slag gezet. Zonder dat zij beschikken over de benodigde kennis, professionaliteit en begeleiding. De branchevereniging bekijkt deze ontwikkeling met argusogen. Door het ontbreken van materieel en kennis gaan er vroeg of laat verschillen in beeldkwaliteit en achterstallig onderhoud ontstaan. Korte termijn bezuinigingen door particulier onderhoud kunnen op langere termijn nog eens extra duurder uitpakken, aldus de VHG. Uit onderzoek blijkt bovendien dat openbaar groen goed is voor de waarde van het onroerend goed, de gezondheid van de bewoners en de veiligheid in de wijk. Bewoners verwachten dat de gemeente de aanleg, het beheer en het onderhoud van het groen door een professionele partij laten verzorgen. Gemeenten moeten daarom naar de mening va de VHG anders naar groen kijken. Niet als een kostenpost voor een luxe aankleding van een buurt, maar een duurzame investering in een maatschappelijke waarde, broodnodig voor mens en milieu. Kapteijns heeft zich meer gericht op de bedrijvenmarkt en instellingen als ziekenhuizen. We voeren onderhoud uit. Boomverzorging en de afgelopen winter werkten we ook veel in de gladheidbestrijding. Ook Jonkers heeft zijn werkzaamheden verschoven naar minder gemeentewerk: Afgelopen jaar was het redelijk, omdat we meer op de specialistische gebieden van bloemenweide en daktuinen werk hebben verricht. Het onderhoud is ook nog goed. De storm- en gladheidbestrijding hebben bij ons de pijn wat verzacht. Daarnaast was 2009 ook een minder jaar en hebben toen goed op de kosten gelet. Je bent bijvoorbeeld voorzichtiger met investeren. De toekomst zien de twee hoveniers vooralsnog niet slecht in. Kapteijns: Je moet een meerwaarde leveren. Een compleet pakket, en vakmanschap blijft echt bestaan in beheer en onderhoud. Het kan met de crisis wat minder zijn geworden; het reguliere onderhoud blijft. Gemeenten kunnen wel bezuinigen, maar het achterstallige onderhoud zal toch ooit uitgevoerd moeten worden. Jonkers voorspelt dat het een lastig jaar zal worden. Hij is onzeker maar niet pessimistisch. In het voorjaar hopen we toch dat er werk los komt, maar we gaan niet voor elke prijs opdrachten aanvaarden. We zien op het particuliere vlak wat meer beweging, maar ons voordeel zit echt in de Floriade 2012. Daar komt voor ons veel werk vandaan. Specialisaties als het inrichten van bloemenweides zorgen voor extra werk

Denk jij ook groen? Van der Tol is een Randstedelijke hovenier met 180 medewerkers verdeeld over 3 zeer representatieve vestigingen in Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Onze missie is de beste, servicegerichte en meedenkende hovenier van de Randstad te zijn. Kwaliteit staat daarbij voorop. Voor onze vestiging Noord-Holland zijn wij op zoek naar de beste: Vind een geschikte baan of personeel via deltamilieu.nl! Projectleider advies m/v Als Projectleider Advies ben je verantwoordelijk voor de projectvoorbereiding van klein- en grootschalige aanlegprojecten voor onze opdrachtgevers. Verantwoordelijkheden/kerntaken m/v Als Projectleider Advies werk je nauw samen met de Klantmanagers en de Manager Advies op het hoofdkantoor in Amsterdam. Je werkzaamheden bestaan uit de projectverwerving, het onderhouden van contacten met leveranciers en onderaannemers, het adequaat calculeren van de werkzaamheden, het op constructieve wijze begeleiden van projecten met het toegewezen bouwteam, de overdracht van het werk aan de afdeling Realisatie en de administratieve afhandeling van projecten. Dit alles geheel binnen de afgesproken tijdstermijnen. Je draagt tevens zorg voor en ziet toe op het naleven van de voorschriften voortvloeiend uit het zorgsysteem (kwaliteit, arbo, milieu en veiligheid) binnen de uit te voeren werkzaamheden. Wij vragen IAH Larenstein, HAS Den Bosch of HTS Weg- en Waterbouw Nauwkeurigheid Zelfstandigheid Verantwoordelijkheid Goede communicatieve vaardigheden Beheersing van Autocad Rijbewijs B Relevante werkervaring verdient de voorkeur Wij bieden Een goed salaris (afhankelijk van opleiding en ervaring) Prima secundaire arbeids voorwaarden Winstafhankelijke bonus Prettige werksfeer met goede overlegstructuur Volop doorgroeimogelijkheden Reacties Ben je enthousiast en wil je reageren? Schrijf of mail naar Van der Tol b.v. Postbus 9349, 1006 AH Amsterdam t.a.v. Myra Waegemakers, Hoofd Personeelszaken e-mail: mwaegemakers@vandertolgroepbv.nl. Voor nadere informatie kan je bellen naar telefoonnummer 020 667 77 12 Meldt u aan voor de D-mail, Vak-mail, of Milieutalent en blijf op de hoogte van het laatste nieuws, de nieuwste vacatures of ontvang interessante cv s van milieutalenten. Varkensmarkt 9, 4101 CK Culemborg Postbus 315, 4100 AH Culemborg Tel: 0345-516100 www.deltamilieu.nl info@deltamilieu.nl VVA Larenstein in het kort: Netwerk van 3500 leden Leden ontvangen zes keer per jaar het VVA-magazine Klasgenoten en bekenden zoeken op www.vva-larenstein.nl Carrièredagen voor studenten en bedrijven Kennis uitwisselen bij lezingen, excursies en workshops Brug tussen werkveld en opleiding Ondernemingstrainingen en -bijeenkomsten Loopbaantrainingen Korting op vakbladen Korting op cursussen Reünies Samenwerking met VVA-MBCS Veel van het werk vindt plaats dankzij de duurzame steun van leden, sponsors en vrijwilligers. Ook lid worden of de VVA-Larenstein sponsoren? Vul de bon in, meld je aan via de website of stuur een e-mail aan info@vva-larenstein.nl. Als lid kan je voor 37 euro deelnemen aan al onze activiteiten. Studenten, 65-plussers en partnerleden krijgen een fi kse korting, die kan oplopen tot 50 procent. Waar woon je nu? Waar is mijn studiegenoot? VVA-Larenstein houdt de adressen bij van alle afgestudeerden voor hogeschool Van Hall Larenstein. Afgestudeerden kunnen zelf via de website www.vva-larenstein.nl hun adresgegevens onderhouden. Daarvoor is een inlogcode nodig. Vraag deze aan bij info@ vva-larenstein.nl www.vva-larenstein.nl vva-bon Ja, ik word (weer) lid en ontvang een welkomstpakket. Alumnivereniging VVA Larenstein Naam... Adres... Bij Postcode en Woonplaats... E-mail... Telefoon... www.vandertolbv.nl Stuur deze bon naar: VVA Larenstein, Postbus 350, 6880 AJ Velp. Aanmelden kan ook via de website of per mail: info@vva-larenstein.nl

opleiding 17 Cultuurhistorie als startpunt voor regionale ontwikkeling Studenten Landschapsgeschiedenis geven een impuls omgeving Emmen De Veenkoloniën, het gebied aan de oostgrens van Groningen en Drenthe, is een grootschalig akkerbouwgebied met vooral fabrieksaardappels, bieten en graan. De landbouw is niet echt winstgevend en mede daardoor trekken mensen weg uit het gebied. Men zoekt naar nieuwe vormen van bestaan en naar projecten die de bewoners kunnen binden. Dat daar behoefte aan is, bleek uit de grote opkomst bij de studentpresentatie rondom dit thema. Tekst: Derk Jan Stobbelaar Foto s Projectgroep Veenlinie en De Nabershof Voor de Agenda Veenkoloniën, de gemeente Emmen en belangengroepen STEEN en DBF, hebben twee groepen studenten uit de minor Landschapsgeschiedenis (van Mia Corbeek) voorstellen gedaan om de cultuurhistorie van het gebied rond Emmen zichtbaar en beleefbaar te maken, om zo het toerisme een nieuwe impuls te geven en de bewoners te wijzen op de lange bewoningsgeschiedenis die het gebied kent. De ene groep, bestaande uit Jasper Osterthun, Yorick Vermeulen, Joyce van den Goor en Pieter Dijk heeft onderzoek gedaan naar de Veenlinie die Groningen en Friesland ooit tegen de bisschop van Munster moest beschermen. Kern van de linie was het Boertanger moeras, dat echter op enkele plaatsen doorwaadbaar was zodat men daar schansen moest bouwen en dat daarnaast verdroogde, zodat een leidijkenstelsel nodig was om het veen nat te houden. Dit geheel is echter grotendeels verdwenen, wat aanleiding was voor de studenten om voorstellen te doen om de leidijken en schansen weer zichtbaar te maken en fysiek beleefbaar door een fi etspad, en verschillende typen reconstructies, en virtueel door smartfone applicaties. De andere groep met Jeroen Holzhauer,Rick van Wezel, Judith Lenders en Erik van den Berg als onderzoekers, had de opdracht de landbouwgeschiedenis op de Es van Emmen tot leven te laten komen. In verschillende scenario s hebben de studenten de landbouw uit de perioden van de steentijd, de ijzertijd en de middeleeuwen weer te voorschijn laten komen door voor die perioden karakteristieke perceel- en gebruiksvormen te introduceren. Dit zal een aanvulling zijn op de landbouwgeschiedenis die museumboerderij De Nabershof nu al toont van de afgelopen drie eeuwen. Het werk van de studenten inspireert bewoners, bestuurders en belangengroepen om te zoeken naar een nieuwe invulling van het gebied die voortbouwt op de geschiedenis van de streek. De cultuurhistorie en de economie hebben daar beide baat bij. Bovendien bleek in de discussies met de zaal dat men trots is op het gebied en dat deze cultuurhistorische projecten de identiteit van de bewoners kunnen versterken. De presentaties gaven ook aan dat de projecten alleen echt kunnen slagen als alle betrokken zich erin kunnen vinden, als niet alleen cultuurhistorici en bestuurders erbij betrokken zijn, maar ook bewoners, natuurbeschermers en waterschappen. Dat was het huiswerk voor de aanwezigen, om met de rapporten in de tas naar deze andere groepen toe te stappen en gezamenlijk de plannen verder uit te werken.

achtergrond Shocktherapie door droogleggen natuurgebieden moet waterkwaliteit verbeteren Soms kan water beter Het lijkt de omgekeerde wereld. Terwijl overal in Nederland natuurgebieden worden vernat, start in Friesland en Groningen dit jaar een proef met het tegenovergestelde. Daar worden delen van vier natte natuurgebieden tijdelijk drooggelegd om zo de waterkwaliteit te verbeteren. Ik ben ervan overtuigd dat deze shocktherapie gaat werken, zegt Piet-Jan Westendorp, projectleider droogval bij STOWA. Door: Stijn van Gils, Foto s: SBB Vroeger fl uctueerde waterstanden met meer dan een meter, tegenwoordig is die variatie in veel wateren nog geen twintig centimeter, vertelt Piet- Jan Westendorp, projectleider droogval bij STOWA. Hij vindt het niet onnatuurlijk om wateren tijdelijk droog te leggen. Veel mensen beseffen volgens Westendorp niet dat de huidige waterpeilen in Nederland het gevolg zijn van watermanagement. In een natuurlijk waterpeilverloop is de waterstand in de winter veel hoger dan in de zomer. Dat komt omdat de verdamping in de zomer groter is dan de hoeveelheid neerslag, waardoor in Nederland veel waters droogvielen. De waterkwaliteit is in Nederland vaak onvoldoende, terwijl dat volgens de Europese Kaderrichtlijn Water niet mag. Door gebrek aan dynamiek en overschotten aan bijvoorbeeld fosfaat (PO43-), sulfaat (SO42-) en nitraat (NO3-) zitten veel wateren in een ongewenste toestand. Als zo n plas tijdelijk wordt drooggelegd, dan kunnen deze waterkwaliteitsproblemen mogelijk afnemen. Al jaren pleit de ecoloog dan ook voor onderzoek in die richting. Daarmee is overigens helemaal niet gezegd dat hij ook maar iets tegen vernattingsprojecten heeft. Verdrogingsbestrijding en tijdelijke droogval staan elkaar zeker niet in de weg. Zelf kwam Westendorp per toeval met het proces in aanraking. Tijdens mijn studie in Nijmegen deed ik experimenten bij de vakgroep aquatische ecologie. Toen mijn proefopstelling droogviel, zag ik dat de fosfaten aan de bodem bleven plakken. Die waarneming bleek geen verrassing. Overal hoorde ik dat soort anekdotes. Toch heeft nooit iemand hierover systematisch onderzoek op deze schaal gedaan. Koudwatervrees Met het onderzoek naar droogval als maatregel ter verbetering van de waterkwaliteit komt daar nu verandering in. In deze proef die de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) samen met onderzoeksinstellingen als Deltares en B-Ware uitvoert, worden de wateren in vier natuurgebieden ongeveer een maand drooggelegd. Gemakkelijk ging het opzetten van de proef niet, geeft Pui Mee Chan van STOWA toe. Partijen zijn erg geïnteresseerd in het project, maar niemand wilde het initiatief nemen. Waterschappen willen hun waterstanden liever niet verlagen. Ze zijn bang voor schade aan gebouwen, landbouw en recreatie, aldus de communicatieleider van het project. Toch kan droogval erg prettig zijn in het waterbeheer. Nu worden vervuilde wateren vaak gebaggerd. Dat kost miljoenen en soms helpt de maatregel slechts een paar jaar. Ik denk dat droogleggen een hele kosteneffectieve maatregel kan zijn. In Duitsland is er een voormalige viskwekerij die tijdelijk wordt drooggezet. Daar wordt het aanwezige fosfaat keurig aan de waterbodem gebonden en er ligt een heldere en plantenrijke plas. Daarnaast is het best mogelijk dat het met de grondwaterstandsdaling in de omgeving best meevalt en gebouwen praktisch geen risico lopen. Ondanks die mogelijke voordelen durfden uiteindelijk alleen Waterschap Hunze en Aa s en Staatsbosbeheer een proef in hun werkterrein aan. In Friesland wordt de proef zelfs gedraaid zonder het Wetterskip. Ze wilden de proef alleen van afstand bekijken, vertelt Pui Mee. Maar goed, de peilbuizen zijn inmiddels geplaatst en over enkele weken komen er stuwtjes, gronddammen en een compartiment van stalen damwanden. Als er verder geen bezwaren op de vergunning binnenkomen, kan de proef beginnen. Voor, tijdens en na deze proef

19 droogstaan worden onder andere waterkwaliteit, vegetatie en waterstanden in de omgeving gevolgd. Laatste hoop Waar andere partijen huiverig waren, is Staatsbosbeheer al sinds de start enthousiast. Westendorp: Zij hebben problemen met afbraak van veen. Vooral in natuurgebied de Rottige Meente speelt dat. Daar vallen de legakkers, waar bij veenontginningen vroeger het veen op te drogen werd gelegd, uit elkaar. De legakkers, de sloten waar het veen gewonnen werd, worden daarom steeds smaller. In het westen van het land ken ik zelfs een voorbeeld waar de legakkers alleen nog door beschoeiingen worden vastgehouden. Westendorp hoopt dat tijdelijk droogleggen een oplossing voor dergelijke gebieden kan zijn. De kans is groot dat door de tijdelijke droogte de oevervegetatie een impuls krijgt. Riet kan bijvoorbeeld veel beter wortelen als er af en toe zuurstof bij de wortels komt. Staatsbosbeheer hoopt heel erg dat deze maatregel gaat werken. Het is een laatste redmiddel. Mocht het niet succesvol zijn, dan weten ze niet meer hoe ze hier verder moeten. Shocktherapie Het geheim van de door Westendorp tot shocktherapie benoemde techniek schuilt volgens de projectleider in tal van factoren. Daarbij spelen zowel microbiologische- als chemische processen een belangrijke rol. Zo n microbiologische proces is bijvoorbeeld de afbraak van stikstofverbindingen. De bacteriën die voor deze omzettingen zorgen, blijken een veel groter netto resultaat te hebben als er een afwisseling is tussen zuurstofrijke en zuurstofarme omstandigheden. Een voorbeeld van een chemisch proces is dat van ijzer, waar vaak fosfaten en sulfi de aan gebonden zijn. Een overschot aan fosfaat zorgt voor algenbloei, waardoor gewone waterplanten nauwelijks nog kunnen groeien en sulfi de is zwaar giftig voor planten. Gelukkig worden die stoffen gebonden door ijzer, waardoor fosfaat niet meer beschikbaar is en sulfi de geen kwaad meer kan. Maar, in zuurstofl oze omstandigheden wordt het bindingsvermogen van ijzer steeds kleiner en verdringt sulfi de het fosfaat ook nog eens van zijn plek. Met deze shocktherapie wordt de bindingscapaciteit in waterbodems als het ware weer opgeladen en kan het vrijgekomen fosfaat weer worden gebonden en wordt het toxische sulfi de omgezet in sulfaat. Met de shocktherapie wordt de bindingscapaciteit in waterbodems opgeladen Drooglegsleutel Hoewel het daadwerkelijke onderzoek nog niet eens is gestart, denkt Westendorp dat de maatregel in tal van gebieden kan werken. Ook in het stedelijk gebied heb ik het volste vertrouwen. Toch ziet hij de techniek niet als wondermiddel tegen alle waterkwaliteitsproblemen. De maatregel zal voor bepaalde wateren niet zinvol of mogelijk zijn. Ook venige waterbodems vormen een potentieel risico, omdat veen wordt afgebroken zodra er zuurstof bijkomt. We moeten precies onderzoeken waar de balans ligt tussen de positieve effecten ten aanzien van maatregel en de negatieve ten aanzien van veenafbraak. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat in veengebieden de droogval niet langer dan een maand mag duren. Daarbij zegt Westendorp dat er vooral moet worden gekeken naar de natuurlijke referentiesituatie. Het draait om de natuurlijke situatie van zo n systeem. Uiterwaarden vallen meerdere keren per jaar droog, daar hoeft de maatregel niet meer te worden toegepast, tenzij sprake is van wateren waarin deze dynamiek als gevolg van kunstmatige ingrepen niet meer plaatsvindt. Uiteindelijk willen we met een soort determinatiesleutel voor het beste beheer komen. Daarvoor moet je per systeem bekijken wat het beste werkt, maar dat het werkt in verschillende watertypen, daar ben ik van overtuigd.

Het idee om een appelboom in het Vriendenbos te adopteren, kwam vorig jaar tijdens een VVA-excursie naar de Floriade 2012. Op de Floriade 2012 bleken veel oud-larensteiners te werken, direct en indirect, maar ook bedrijven en organisaties uit de sector. Voor de VVA een prachtige mogelijkheid om zich te manifesteren tussen deze zielsgenoten die participeren en meewerken aan s wereld grootste tuinbouw expo. Dit is een plek waar ook de VVA moet zijn. Het vriendenbos is ontworpen door VVA-lid en Floriade landschapsarchitect John Boon. Het heeft onder meer een Keltische Bomenhoroscoop; een cirkel van 21 verschillende bomen. Honderd hoogstam fruitbomen refereren nostalgisch aan het Limburgse landschap van weleer, maar het totaalachtergrond VVA adopteert appel VVA heeft een appelboom geadopteerd in het Vriendenbos Floriade en de vereniging is nu officieel verbonden met de Floriade 2012. De Schone van Boskoop ofwel Goudreinette staat op het Floriadeterrein in Venlo en als Vriend van de Floriade kan de VVA nu de vruchten plukken van het netwerk. Zo wordt er op 15 april een excursie naar boomkwekerij Lappen in Nettetal georganiseerd, die een van de 85 leden van het Vriendenbos is. Tekst: Reinout Burgers/Floriade Foto: Floriade beeld is eigentijds doordat de stralen vanuit de horoscoopcirkel met hagen bramen, bessen, leifruit, laagstamfruit zijn beplant. Hierdoor ontstaan in de hoogstam fruitgaard besloten plekken van verschillende grootte. Het bos ligt aan de aantrekkelijke vijverpartij van de Floriade 2012 en is de ontmoetingsplek voor de vrienden van het Vriendenbos of ontmoetingen met zakenpartners. Het doel van het Vriendenbos is, naast het ondersteunen van de Floriade 2012, een ontmoetingsmogelijkheid creëren, die anders is dan anders. Om de directe relatie met de regio, bedrijven en organisaties te versterken hebben we het Vriendenbos opgezet, vertelt Juliette Pijpers, relatiemanager Floriade 2012. Een bos bedoeld om het (eu) regionale bedrijfsleven te inspireren. De daarvoor uitgekozen bomen zijn fruitbomen. Bomen waarbij de balans tussen de wortels en het later te plukken fruit van essentieel belang is. Ze zijn te beschouwen als symbolisch voor vriendschap. Met een solide stam, een dominerende harttak, gesteltakken die in groei in een piramidevorm komen, en met vruchttakken. Jonge, pas aangeplante fruitbomen ondersteun je door ze te verbinden met een ernaast geplaatste steunpaal. Zoals ook vrienden elkaar met banden overeind helpen en versterken. Workshops Het Vriendenbos vormt een hart van het Floriadeterrein in 2012, waar de vele bezoekers doorheen zullen slenteren. Bij de geadopteerde boom komt een naamplaatje van het bedrijf dat zich door deze boom oprecht Vriend van Floriade 2012 mag noemen. Pijpers: Vrienden krijgen onder meer een eigen plek op de website van de Floriade en services in de vorm van lezingen, nieuwtjes en achtergrondinformatie. We geven in 2012 de mogelijkheid aan de Vrienden hun eigen vrienden en relaties een op maat gemaakt dagje Floriade aan te bieden en doen er alles aan hen een daadwerkelijk onderdeel te laten zijn van het enorme Floriade-netwerk. Ambassadeurs Nu al komen Vrienden vier keer per jaar bij elkaar om samen te sparren tijdens interactieve workshop-events: thematische bijeenkomsten, waarin