University of Groningen Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2009 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Steenbergen, H. (2009). Vrije en reguliere scholen vergeleken: Een onderzoek naar de effectiviteit van Vrije scholen en reguliere scholen voor voortgezet onderwijs. Groningen: s.n. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date: 09-08-2019
Vrije en reguliere scholen vergeleken Een onderzoek naar de effectiviteit van Vrije scholen en reguliere scholen voor voortgezet onderwijs Hilde Steenbergen
Ridderprint BV ISBN: 978-90-6690-505-4 (c) 2009. GION, Gronings Instituut voor Onderzoek van Onderwijs No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission of the Director of the Institute. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Directeur van het Instituut.
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Vrije en reguliere scholen vergeleken Een onderzoek naar de effectiviteit van Vrije scholen en reguliere scholen voor voortgezet onderwijs Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Gedrags- en Maatschappijwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. F. Zwarts, in het openbaar te verdedigen op donderdag 12 maart 2009 om 14.45 uur door Hilligje Steenbergen geboren op 29 november 1967 te Den Helder
Promotores: Copromotor: Prof. dr. M.P.C. van der Werf Prof. dr. B.P.M. Creemers Dr. M.C.J.L. Opdenakker Beoordelingscommissie: Prof. dr. R.J. Bosker Prof. dr. J. Dronkers Prof. dr. J.L. Peschar
Voor mijn vader
Inhoudsopgave 1 Inleiding en probleemstelling 1.1 Inleiding 5 1.2 De effectiviteit van Vrije scholen 8 1.3 Probleemstelling 9 1.4 Opbouw van het proefschrift 10 2 Vrije scholen en hun plaats binnen het Nederlands onderwijs 2.1 Inleiding 13 2.2 De vrijheid van onderwijs en de plaats van de Vrije school 13 2.3 Inpassing van de Vrije scholen in het reguliere bestel 16 2.4 De eigenheid van de Vrije scholen 18 2.4.1 Pedagogische grondslag als uitgangspunt van Vrije scholen 18 2.4.2 Doelstellingen van de Vrije scholen 20 2.4.3 Inrichting van het onderwijs op de Vrije scholen 21 2.5 De basisvorming in het reguliere onderwijs 23 2.5.1 Achtergronden en algemene opzet van de Basisvorming 23 2.5.2 Uitgangspunten en doelstellingen van de Basisvorming 25 2.6 Overeenkomsten en verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen 27 3 Theoretisch kader 3.1 Inleiding 33 3.2 Definitie van onderwijseffectiviteit 34 3.3 Een beknopt overzicht van schooleffectiviteitsonderzoek 35 3.4 Stand van zaken van het schooleffectiviteitsonderzoek 37 3.4.1 Algemeen model van schooleffectiviteit 37 3.4.2 Gehanteerde criteria voor het vaststellen van schooleffectiviteit 39 3.4.3 Effecten van achtergrond- en instroomkenmerken van leerlingen 42 3.4.4 Effecten van schoolkenmerken 44 3.4.5 De uitkomsten van het schooleffectiviteitsonderzoek samengevat 46 3.5 Uitwerking van het theoretisch kader 47 3.5.1 Onderzoeksmodel en centrale vragen 47 3.5.2 Keuze van outputcriteria 48 3.5.3 Achtergrond- en instroomkenmerken 52
3.6 Onderzoeksvragen 54 3.7 Verdere opbouw van het proefschrift 57 4 Methode van onderzoek 4.1 Inleiding 59 4.2 Dataverzameling, instrumentarium en bestanden 59 4.2.1 Dataverzameling regulier onderwijs 59 4.2.2 Dataverzameling Vrije scholen 60 4.2.3 Instrumentarium 61 4.2.4 Selectie van scholen uit de VOCL-steekproef 61 4.3 Operationalisering van variabelen 64 4.3.1 Cognitieve opbrengstmaten 64 4.3.2 Niet-cognitieve opbrengstmaten 66 4.3.3 Achtergrondkenmerken van leerlingen 71 4.4 Analyseopzet 73 5 Verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen in achtergrond- en instroomkenmerken van leerlingen 5.1 Inleiding 79 5.2 Verschillen in achtergrondkenmerken 70 5.3 Verschillen in instroomkenmerken 80 5.4 Netto-verschillen in initiële leerprestaties tussen Vrije scholen en reguliere scholen 83 5.4.1 Verschillen in taalscores 84 5.4.2 Verschillen in rekenscores 85 5.4.3 Verschillen in informatieverwerkingsscores 87 5.5 Samenvatting 89 6 Verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen in cognitieve opbrengsten 6.1 Inleiding 93 6.2 Een ruwe vergelijking van leerprestaties 93 6.3 Effecten van het schooltype, achtergrond- en instroomkenmerken 94 6.3.1 Inleiding 94
6.3.2 Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde voor de toetsscores 95 Nederlands 6.3.3 Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde voor de toetsscores 97 wiskunde 6.3.4 Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde voor de toetsscores 99 algemene vaardigheden 6.3.5 Aanvullende analyses 100 6.4 Verschillen in differentiële toegevoegde waarde tussen Vrije scholen en reguliere 102 scholen 6.5 Samenvatting 105 7 Verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen in niet-cognitieve opbrengsten 7.1 Inleiding 109 7.2 Een ruwe vergelijking van niet-cognitieve opbrengsten 109 7.3 Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde tussen Vrije scholen en reguliere 112 scholen 7.4 Verschillen in differentiële toegevoegde waarde tussen Vrije scholen en reguliere 118 scholen 7.5 Verschillen in leerwinst voor niet-cognitieve opbrengsten 125 7.6 Samenvatting 129 8 Samenvatting, conclusies en discussie 8.1 Inleiding 133 8.2 Onderzoeksresultaten en conclusies 134 8.3 Discussie 142 8.4 Enkele Kanttekeningen 145 8.5 Nabeschouwing 147 English summary 151 Geraadpleegde literatuur 165 BIJLAGE I Overzicht variabelen 177 BIJLAGE II Aanvullende analyses 179