PreSets EPC 0,4 en 0,0 maatregelpakketten

PreSets EPC 0,4 en 0,0 maatregelpakketten TOTAL CONTROL Energiezuinig met behoud van natuurlijke ventilatie

Facts & figures BUVA is ontwikkelaar, producent en leverancier 160 werknemers Actief in heel Nederland 35 specialisten in de buitendienst Dun & Bradstreet rating 1 Productgroepen: hang- en sluitwerk, woonhuisventilatiesystemen, verwarmingsketels, hardglas ramen, aluminium profielen, IsoStone onderdorpels, toegangscontrolesystemen BUVA producten zijn in 1,5 miljoen woningen in Nederland terug te vinden 40.000 artikelen op voorraad Webshop voor zowel zakelijke klant als consument

Introductie Sinds 1 januari 2015 geldt voor de nieuwbouw de EPC-eis van 0,4. BUVA biedt vele mogelijkheden om hieraan te voldoen. Zelfs voldoen aan een EPC van 0,0 is met de BUVA Vital Air Ventilatiesystemen en BUVA EcoHeat combiketels mogelijk! In deze brochure worden vijf EPC 0,4- en vier EPC 0,0-maatregelpakketten uitvoerig toegelicht. Ieder pakket is zorgvuldig samengesteld met een herkenbaar en concreet uitgangspunt en berekend op basis van de NEN 7120. Bij ieder uitgangspunt zijn van vijf referentiewoningen maatregelpakketten samengesteld. Natuurlijk is ieder project uniek. Uw BUVA adviseur gaat graag met u in gesprek over maatwerkoplossingen, rekening houdend met uw uitgangspunten. Inhoud EPC-eis... 4 NEN 7120 & Nader voorschrift... 5 BUVA EPC 0,4 maatregelpakketten... 6 Natuurlijk ventileren... 8 EPC 0,4 maatregelpakketten... 9 - Lage Energielastenpakket... 10 - Minimum Investeringpakket... 16 - Comfortpakket... 22 - Passiefhuis Niveau pakket... 28 - Architectuurpakket... 34 BENG-eisen haalbaar met BUVA natuurlijke ventilatie... 38 EPC 0,0 maatregelpakketten... 39 - Traditioneel pakket... 40 - All Electric pakket... 41 - Hybride pakket... 42 - Passiefhuis Niveau 0,0 pakket... 43 Traditioneel pakket EPC 0,0... 44 All Electric pakket EPC 0,0... 46 Hybride pakket EPC 0,0... 48 Passiefhuis Niveau 0,0 pakket EPC 0,0... 50 BUVA ventilatiesystemen en combiketels... 52 EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 3

EPC-eis EPC-eis Sinds de introductie van de energieprestatie regelgeving is het energieverbruik in de Nederlandse nieuwbouwwoningen sterk gedaald. Deze daling zet zich onverminderd voort als gevolg van het overheidsbeleid. Sinds 1 januari 2015 is de Energie Prestatie Coëfficiënt van 0,6 naar 0,4 verlaagd. Dit betekent dat de energetische kwaliteit van een woning 33% extra verbeterd moet worden. Het doel is om in 2020 bijna energieneutrale woningen (BENG) te realiseren. BENG staat gelijk aan een EPC van ongeveer 0,2. Thermische isolatie eis Voor de thermische schil geldt er sinds 1 januari 2015 een gedifferentieerde eis. Tot 1 januari 2015 gold een minimale Rc-waarde van 3,5 m²k/w voor de gehele schil. Sinds 1 januari 2015 geldt: voor een vloer een minimale Rc waarde van 3,5 m²k/w voor een gevel een minimale Rc waarde van 4,5 m²k/w voor een dak een minimale Rc waarde van 6 m²k/w De overheid heeft gekozen voor een gedifferentieerde eis, omdat het efficiënter is om een dak in plaats van een gevel van een hoge isolatiewaarde te voorzien en omdat de energie besparing bij extra vloerisolatie gering is. Dit maakt de gedifferentieerde eis kosteneffectiever dan een verzwaarde eis (van bijv. 5 m²k/w) voor de gehele gebouwschil. De verdere aanscherping van de EPC- en isolatie-eis betekent dat bouwend en installerend Nederland de komende jaren nog veel veranderingen gaan meemaken. Onze natuurlijke ventilatiesystemen zijn al geschikt voor de toekomst en passen uitstekend in energieconcepten met EPC-waarden van 0,4 en zelfs van 0,0. Voor ieder EPC-maatregelpakket het juiste BUVA Vital Air System (EPC 0,4 pakketten) Lage Energielastenpakket Minimum Investeringpakket Comfortpakket Passiefhuis Niveau pakket Architectuurpakket 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 BENG 4

NEN 7120 & Nader voorschrift BUVA volgt de ontwikkelingen op de voet en optimaliseert de ventilatiesystemen zodat deze blijven voldoen aan de eisen van de nieuwe normen en voorschriften. Sinds 1 juli 2012 is de NEN 7120 in werking getreden. Deze norm beschrijft de bepalingsmethode voor de energieprestatie van een gebouw en heeft de NEN 5128 (woningbouw) en NEN 2916 (utiliteitsbouw) vervangen. De energieprestatie van een gebouw wordt uitgedrukt in de EPC (Energie Prestatie Coëfficiënt). Sinds 1 januari 2015 is de EPC-eis voor de woningbouw verscherpt van 0,6 naar 0,4. Voor het bepalen van de energieprestatie in de bestaande bouw is sinds 1 januari 2015 het Nader voorschrift van kracht. Het Nader voorschrift vervangt de ISSO 82 bepalingsmethode en is wat betreft berekeningsmethode sterk geënt op de NEN 7120. De energieprestatie binnen de bestaande bouw wordt uitgedrukt in een EI (Energie Index). Verbeterde prestaties BUVA Vital Air Systemen Gelijktijdig met de NEN 7120 is ook de NEN 8088-1 in werking getreden. Deze norm bepaalt de ventilatiestromen waarmee gerekend moet worden om het energieverbruik van een ventilatiesysteem te bepalen. In deze norm zijn de meest toegepaste ventilatiesystemen opgenomen en voorzien van een forfaitaire prestatie. Ondersteunende normen: NEN 8088-1 Ventilatie en luchtdoorlatendheid van gebouwen NEN 1068 Thermische isolatie van gebouwen NVN 7125 Energieprestatienorm voor maatregelen op gebiedsniveau BUVA heeft de energieprestatie van haar BUVA Vital Air System (VAS) Q TIME, QUALI Solo en QUALI Comfort en Vital Air System SMART LUX door Nieman r.i. laten onderzoeken. Hieruit blijkt dat de verschillende systemen energiezuiniger ventileren dan de forfaitaire waarde uit de NEN 8088-1. Alle VAS-systemen maken gebruik van een energiezuinige en stille EC-motor. Dit levert voor alle systemen een besparing op: Voor een standaard woning levert een VAS Q TIME al snel 0,15 extra EPC-besparing op ten opzichte van een forfaitair systeem. In een standaard woning levert een VAS SMART LUX al snel 0,07-0,08 extra EPC-besparing op ten opzichte van een forfaitair CO 2 gestuurd systeem, met sensoren in alle verblijfsruimten en 1Pa zelfregelende ventilatieroosters. Het onderzoek naar de energie prestatie van de BUVA ventilatiesystemen is uitgevoerd op basis van de VLA (Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten) gelijkwaardigheidsmethodiek. Deze methode is ontwikkeld door vijf onafhankelijke adviesbureaus in opdracht van de VLA. Aanvullend op de Energieprestatie berekening is NVN 7125 ontwikkeld, een norm die het mogelijk maakt energiebesparende maatregelen buiten het perceel gewaardeerd te krijgen. EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 5

BUVA EPC 0,4 maatregelpakketten BUVA biedt vijf maatregelpakketten om een EPC van 0,4 en lager te realiseren. Ieder pakket is zorgvuldig samengesteld met een herkenbaar en concreet uitgangspunt en berekend op basis van de NEN 7120. Voor ieder pakket heeft BUVA een geschikt ventilatie- en verwarmingssysteem. Natuurlijk is ieder project uniek. Uw BUVA adviseur gaat graag met u in gesprek over maatwerkoplossingen, rekening houdend met uw uitgangspunten. 1. Lage Energielastenpakket 2. Minimum Investeringpakket Het BUVA Lage Energielastenpakket bestaat uit een set energiezuinige maatregelen die zorgvuldig is samengesteld om de laagste energiekosten voor de bewoner te realiseren. Hierbij wordt rekening gehouden met bewonersgedrag en de toegepaste energiedrager. Vanaf pagina 10 vindt u een uitgebreide toelichting. Het BUVA Minimum Investeringpakket is net als het Lage Energielastenpakket gerelateerd aan kosten. Bij deze maatregelen staan de investeringskosten echter centraal. Het pakket resulteert in de laagste investering voor de ontwikkelende partij. Vanaf pagina 16 vindt u een uitgebreide toelichting. In het Lage Energielastenpakket wordt onder andere toegepast: BUVA Vital Air System SMART BASE BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) BUVA EcoHeat 16-4 CW4 combiketel Vloerverwarming Zonneboiler en PV-cellen In het Minimum Investeringpakket wordt onder andere toegepast: BUVA Vital Air System Q TIME BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) BUVA EcoHeat 14-4 CW4 combiketel Kosteneffectieve Rc-waarden voor gevel en dak Uglas = 1,1 W/m 2 K Geïsoleerde deuren Kozijnen Accoya conform KVT Nauwkeurig berekende Ψ-waarden qv;10-waarde 0,4 PV-cellen 6

3. Comfortpakket 4. Passiefhuis Niveau pakket Het BUVA Comfortpakket bestaat uit een pakket bouwkundige en installatietechnische maatregelen die behalve energiezuinig, ook comfortverhogend zijn. Dit pakket heeft hiermee een extra meerwaarde en is daardoor aantrekkelijk voor potentiële kopers en huurders. Het Comfortpakket verhoogt het comfort op het gebied van behaaglijkheid, luchtkwaliteit, warm tapwater en zomercomfort. Vanaf pagina 22 vindt u een uitgebreide toelichting. Het BUVA Passiefhuis Niveau pakket is een pakket maatregelen conform het Passief Bouwen principe. Vanwege de strikte eis aan de energievraag voor ruimteverwarming bij Passief Bouwen, wordt hier normaliter gebalanceerde ventilatie met warmte terugwinning toegepast. BUVA gelooft echter in de kracht van natuurlijke ventilatie en biedt een gelijkwaardig pakket aan het Passief Bouwen keurmerk. Vanaf pagina 28 vindt u een uitgebreide toelichting. In het Comfortpakket wordt onder andere toegepast: BUVA Vital Air System Q QUALI of SMART LUX BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) BUVA SunStream zonwering Driedubbel glas met U glas = 0,6 W/m 2 K BUVA EcoHeat 18-5 (hoge CW-klasse warm tapwater Vloerverwarming Korte leidinglengte In het Passiefhuis Niveau pakket wordt onder andere toegepast: BUVA Vital Air System SMART LUX BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) Zeer hoge R c -waarden voor vloer, gevel en dak Driedubbel glas met U glas = 0,6 W/m 2 K Kozijnen met U raam 0,8 W/m 2 K Hoge luchtdichting Geïsoleerde deuren Zonneboiler of PV-cellen Het BUVA Architectuurpakket is ontwikkeld om architecten zoveel mogelijk vrijheid in de vormgeving van de woning te geven. In dit pakket wordt de EPC-eis van 0,4 gerealiseerd zonder PV of zonneboiler. Dit pakket is dus toepasbaar ongeacht de oriëntatie van de daken. Ook kan de architect kiezen voor een dak dat de vormgeving van de woning een bijzonder aanzien geeft. Vanaf pagina 34 vindt u een uitgebreide toelichting. 5. Architectuurpakket In het Architectuurpakket wordt onder andere toegepast: BUVA VAS Q QUALI SOLO BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) Hybride warmtepomp op buitenlucht BUVA EcoHeat 18-5 EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 7

Natuurlijk ventileren Natuurlijk ventileren (natuurlijke toevoer en mechanische afvoer) is een toekomstbestendige vorm van ventileren, gedurende het hele jaar. Winterperiode Woningen worden steeds beter geïsoleerd. Ook wordt de luchtdichtheid van woningen steeds beter. Hierdoor is er minder energie noodzakelijk voor het verwarmen van de woning. De interne warmteproductie van de aanwezige mensen en apparatuur is voldoende om het grootste gedeelte van het jaar de verwarming overbodig te maken. Dit beperkt de effectiviteit van warmteterugwinning die extra elektriciteit verbruikt op momenten dat dit niet nodig is. Natuurlijk ventileren vereist natuurlijk wel aandacht voor het ventilatie-ontwerp. Geef bewoners mogelijkheden daar de lucht binnen te laten komen waar deze het meest comfortabel binnenkomt. Onafhankelijk onderzoek heeft aangetoond dat bewoners roosters intuïtief goed bedienen. Natuurlijke toevoer in combinatie met LTV Comfortabel ventileren in combinatie met lage temperatuurverwarming is geen enkel probleem. Wel vergt dit aandacht bij het ontwerp van de woning. Uitgangspunt hierin is de gebruiker mogelijkheden geven de ventilatie op zijn behoefte aan te passen. Meerdere korte roosters bieden in dat kader meer comfort dan enkele lange roosters. Ook kan het zinvol zijn de capaciteit per strekkende meter van de roosters niet te groot te kiezen. Een goed voorbeeld hiervan is de Brabant woning. Deze Nul Op de Meter woning combineert hoge isolatie met wandverwarming en natuurlijke ventilatie. Zomerperiode Trends in het klimaat laten zien dat het beter is te focussen op oververhitting. BUVA biedt met de SunStream (geïntegreerde zonwering en ventilatie) mogelijkheden deze oververhitting tegen te gaan. Ook heeft BUVA diverse producten om gedurende de zomermaanden nachtventilatie toe te passen, met BUVA inbraakwerende muurroosters, inbraakwerend PADK-beslag, hellend dakventilatie en BUVA hardglas uitzetramen. Specifieke productinformatie via www.buva.nl BUVA biedt een compleet pakket producten om met natuurlijk ventileren aan de EPC-eisen 0,4 en 0,0 te voldoen. Op pagina 52-53 zijn deze producten afgebeeld en kort omschreven. Via www.buva.nl is uitvoerige productdocumentatie verkrijgbaar. 8

EPC 0,4 maatregelpakketten Lage Energielastenpakket Minimum Investeringpakket Comfortpakket Passiefhuis Niveau pakket Architectuurpakket

Lage Energielastenpakket Het Lage Energielastenpakket bestaat uit een set energiezuinige maatregelen die onafhankelijk van bewonersgedrag tot energiebesparing leiden. In het Lage Energielastenpakket wordt onder andere toegepast: BUVA Vital Air System SMART BASE BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) BUVA EcoHeat 16-4 CW4 combiketel Maatregelen die ongeacht woongedrag besparing opleveren: - Vloerverwarming - Zonneboiler en PV-cellen 10

TIP Wist u dat u circa 0,04 EPCpunten extra kunt besparen door het juiste type zonneboiler te selecteren? Onderzoek het verschil in zonneboilers in uw eigen project. TIP Bij het opstellen van energieconcepten is het belangrijk rekening te houden met beïnvloeding van maatregelen op elkaar. Zo is de besparing van een douche- WTW een stuk lager wanneer gebruik wordt gemaakt van een zonne boiler. De zonneboiler levert namelijk een deel van het jaar gratis warmwater. Warmteterugwinning van gratis zonne warmte geeft geen lagere energierekening. Bewonersgedrag Een woning kan met diverse maatregelen energiezuinig gemaakt worden. De invloed van een bewoner op de potentiële besparing van een energiezuinige maatregel varieert. Sommige maatregelen zijn sterk afhankelijk van de gebruiker. Bij andere maatregelen wordt de potentiële energiebesparing niet of nauwelijks beïnvloed door de gebruiker. Het Lage Energielastenpakket is zoveel mogelijk opgebouwd uit maatregelen waarbij de potentiële energetische besparing niet of nauwelijks door de gebruiker beïnvloed kan worden. Ventilatie Een energiezuinige maatregel die sterk beïnvloed kan worden door de gebruiker is de ventilatievoorziening. De potentiële besparing is gebaseerd op aannames in het bewonersgedrag. Voor het Lage Energielastenpakket is daarom gekozen voor het meest eenvoudige BUVA ventilatiesysteem uit de Smart-serie: het BUVA Vital Air System SMART BASE. Door te kiezen voor de eenvoudigste versie van het Vital Air System SMART wordt het verschil tussen de gecalculeerde besparing en de praktijkbesparing van een niet energiebewuste bewoner geminimaliseerd. Voorbeelden van maatregelen die gegarandeerd energie besparen ongeacht het bewonersgedrag, zijn: Vloerverwarming; bij vloerverwarming kan de HR-ketel op lage temperatuur verwarmen waardoor een hoger opwekkingsrendement gehaald wordt. Zonneboiler; de zon verwarmt het tapwater waarvan de bewoners profiteren, ongeacht hun warm tapwaterverbruik. PV-cellen; de zon wekt elektriciteit op waardoor de bewoners minder elektriciteit hoeven te kopen bij hun elektriciteitsleverancier. EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 11

vervolg Lage Energielastenpakket Energiedrager Voor het opwekken van warmte voor ruimteverwarming en warm tapwater zijn twee energiedragers beschikbaar: gas en elektriciteit. Traditioneel wordt in Nederland meestal gebruik gemaakt van gas. Met de opkomst van warmtepompen wordt steeds meer gebruik gemaakt van elektrische warmtepompen. Elektriciteit heeft als nadeel dat het bijna 4x zo duur is als gas (vergeleken op energie-inhoud). De hoge prijs van elektriciteit wordt in principe gecompenseerd door het hoge rendement van de warmtepomp (eveneens een factor 4 ten opzichte van een gasgestookte HR-ketel). Omdat een warmtepomp beter presteert in een energieprestatieberekening, blijven andere energiebesparende maatregelen achterwege. Daarom geldt dat een gasgestookte woning met een EPC van 0,4 ten opzichte van dezelfde woning met een elektrische warmtepomp en een EPC van 0,4, een lagere energierekening heeft. BUVA EcoHeat In het Lage Energielastenpakket is daarom gekozen voor gasgestookte opwekking voor ruimteverwarming en warm tapwater, door middel van de BUVA EcoHeat 16-4 combiketel. De BUVA EcoHeat 16-4 heeft een opwekkingsrendement voor warm tapwater van maximaal 100%, het hoogste in Nederland. Dit hoge rendement resulteert in een laag energieverbruik voor het opwekken van warm tapwater. Warmte Garantie Plan Het BUVA Warmte Garantie Plan houdt in dat, bij betaling van een vast bedrag per jaar, BUVA 18 jaar lang onderdelen levert ten behoeve van service en onderhoud voor de BUVA EcoHeat combiketel, zonder aanvullende kosten. Voorwaarde voor de levering van de onderdelen is een 2- of 3-jaarlijkse inspectie/onderhoudsbeurt. Alle onderdelen inclusief onderhoudssets zijn opgenomen in dit concept. Voor meer informatie, neem contact op met BUVA. 12

Nauwkeurig rekenen De energie-prestatienorm biedt een aantal mogelijkheden om energetische prestaties van constructies of installaties grof of fijn in te voeren. Het voordeel van een grove invoer is dat het eenvoudig is voor de adviseur. De fijne invoer kan in een lagere EPC-waarde resulteren omdat een hoge kwaliteit van een constructie of installatie gewaardeerd kan worden. Deze mogelijkheid stimuleert fabrikanten bijvoorbeeld hun installaties te verbeteren zodat een optimaal rendement wordt gerealiseerd. Het bekendste bouwkundige voorbeeld is het bepalen van de lineaire warmteverliezen (het warmteverlies via aansluitingen). Voor het bepalen van het transmissieverlies, via de lineaire warmteverliezen kan een adviseur kiezen uit: 1. de forfaitaire methode; bij deze methode wordt een toeslag gehanteerd op de U-waarde van de vloeren, gevels en daken. 2. de nauwkeurige methode waarbij de lengte en energetische kwaliteit van alle details in de EPC-berekening ingevoerd moeten worden. Wanneer aansluitingen specifiek ontworpen worden met het oog op een laag transmissieverlies is de nauwkeurige methode daarvoor perfect. Er wordt echter niet standaard in alle bouwprojecten specifieke aandacht besteed aan het transmissieverlies via de aansluitingen. Gebruik van de nauwkeurige methode in die situaties resulteert dan wel in een lagere EPC maar niet in lagere energiekosten. Bij het Lage Energielastenpakket is daarom gekozen voor de forfaitaire methode. De nauwkeurige methode leidt immers niet automatisch bij alle bouwprojecten tot een lager energieverbruik. EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 13

Lage Energielastenpakket EPC 0,4 Bouwkunde Tussenwoning Hoekwoning Oriëntatie woning entree Noord Noord Rc-waarde vloer 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w Rc-waarde langsgevel 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w Rc-waarde kopgevel - 4,5 m²k/w Rc-waarde dak 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w U-waarde glas HR++ * 1,1 W/m²K 1,1 W/m²K U-waarde kozijn 2,4 W/m²K 2,4 W/m²K U-waarde ramen 1,59 W/m²K 1,59 W/m²K U-waarde deuren ** 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K ZTA-waarde glas 60% 60% qv;10-waarde NEN 7120 *** forfaitaire methode forfaitaire methode Bepaling lineair warmteverlies forfaitaire methode forfaitaire methode Zonwering Nee Nee Thermische capaciteit Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar Installatietechniek Verwarming opwekking BUVA EcoHeat 16-4 BUVA EcoHeat 16-4 Verwarming afgifte vloerverwarming vloerverwarming Verwarming temp. systeem lage temperatuur lage temperatuur Tapwater opwekking BUVA EcoHeat 16-4 CW 4 BUVA EcoHeat 16-4 CW 4 Tapwater - leidinglengte Werkelijke lengte Werkelijke lengte Tapwater douchewtw geen geen Ventilatie - kanalen BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D Zonneboiler zonneboiler 120 liter - 2,28 m² zuid, 43 graden zonneboiler 120 liter - 2,28 m² zuid, 43 graden PV panelen 585 Wp PV cellen zuid, 43 graden (3,9 m²) 1.080 Wp PV cellen zuid, 43 graden (7,2 m²) Koeling geen geen Ventilatiesysteem BUVA VAS Q SMART BASE 0,40 0,40 * beglazing voorzien van kunststof afstandhouder met Ψ = 0,04 W/mK ** de lage U-waarde voor deuren is haalbaar door te rekenen met de werkelijke U-waarde opgegeven door de deurfabrikant *** een lagere, niet forfaitaire meetwaarde voor infiltratie kan binnen de NEN 7120 alleen gehanteerd worden indien onder een kwaliteitsborgingsprocedure wordt gebouwd. In deze procedure dient de specifieke luchtvolumestroom ten gevolge van infiltratie (qv;10;spec) te zijn vastgelegd en na oplevering te worden gecontroleerd door een meting op basis van NEN 2686. EPC berekeningen NEN 7120 bepaald met software Uniec 2.2 (www.uniec2.nl) 14

2^1-kap woning Vrijstaande woning Appartementen-complex Oost West Zuid 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w 1,1 W/m²K 1,1 W/m²K 1,1 W/m²K 2,4 W/m²K 2,4 W/m²K 2,4 W/m²K 1,59 W/m²K 1,59 W/m²K 1,59 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 60% 60% 60% forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode Nee Nee Nee Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar BUVA EcoHeat 16-4 BUVA EcoHeat 16-4 BUVA EcoHeat 16-4 vloerverwarming vloerverwarming vloerverwarming lage temperatuur lage temperatuur lage temperatuur BUVA EcoHeat 16-4 CW 4 BUVA EcoHeat 16-4 CW 4 BUVA EcoHeat 16-4 CW 4 Werkelijke lengte Werkelijke lengte Werkelijke lengte geen geen geen BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D zonneboiler 200 liter - 4,56 m² zuid, 43 graden 1.455 Wp PV cellen zuid, 43 graden (9,7 m²) zonneboiler 200 liter - 4,56 m² zuid, 43 graden 3.150 Wp PV cellen west, 43 graden (21,0 m²) 35.700 Wp PV cellen 1.325 Wp per appartement zuid, 20 graden (238,0 m²) geen geen geen 0,40 0,40 0,40 EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 15

Minimum Investeringpakket Bij het Minimum Investeringpakket staan de investerings kosten centraal. In het Minimum Investeringpakket worden onder andere toegepast: BUVA Vital Air System Q TIME BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) BUVA EcoHeat 14-4 CW4 combiketel Kosteneffectieve R c -waarden voor gevel en dak U glas = 1,1 W/m 2 K Geïsoleerde deuren Kozijnen Accoya conform KVT Nauwkeurig berekende Ψ-waarden qv;10-waarde van 0,4 De maatregelen uit het Minimum Investeringpakket zijn gebaseerd op onderzoek naar de kosteneffectiviteit van EPC-gerelateerde maatregelen. Onderstaand worden de maatregelen beschreven die tegen lage kosten wat betreft de EPCprestatie zeer effectief zijn. 16

TIP Er is ook HR ++ glas verkrijgbaar met een U glas = 1,0 W/m²K. Dit glas heeft tevens een lagere ZTA / g gl - waarde (=zontoetredingsfactor). De ZTA / g gl -waarde is 50% terwijl normaal HR ++ glas een ZTA / g gl - waarde van 60% heeft. Tijdens de zomerperiode zal bij toepassing van dit glas minder snel sprake zijn van oververhitting. De energiepost zomercomfort in de EPC daalt. Een lagere ZTA / g gl - waarde heeft tijdens het stookseizoen echter als nadeel dat er minder zonnewarmte de woning binnentreedt waardoor het verwarmingssysteem meer moet stoken. Het effect van dit glastype op de EPC varieert daarom per woningtype. Bij woningen met een hoog glaspercentage zal dit glastype een gunstig effect op de EPC hebben. Door glasfabrikanten wordt dit glas soms aangeduid met vier seizoenen glas. Thermische schil Het toepassen van steeds hogere isolatiewaarden resulteert in een afnemende kosteneffectiviteit. De optimale isolatiewaarden variëren en zijn afhankelijk van het woningtype, de EPC-eis, het type constructie en het soort isolatiemateriaal. Sinds 1 januari 2015 zijn de minimale isolatiewaarden: Vloeren R c = 3,5 m²k/w Gevels R c = 4,5 m²k/w Daken R c = 6,0 m²k/w Hogere isolatiewaarden hebben op dit moment een zodanig lage kosteneffectiviteit dat deze, geredeneerd vanuit EPC en kosten, niet worden aanbevolen. Glas In de nieuwbouw wordt standaard HR ++ glas toegepast. HR ++ glas heeft een warmtedoorgangscoëfficiënt (U glas ) van maximaal 1,2 W/m²K. De meeste glasleveranciers leveren standaard HR ++ glas met een U glas = 1,1 W/m²K waardoor dit een reële en kostenneutrale keuze in de EPC is. Kozijnen Wanneer de houtsoort van het kozijn bekend is en kozijnen gedetailleerd worden conform de KVT, kan gerekend worden met een betere U-waarde dan forfaitair. Dit is gebaseerd op een circulaire van de Nederlandse Branche-vereniging voor de Timmerindustrie. Deze maatregel kan zonder meerkosten toegepast worden door in een vroeg stadium voorwaarden te stellen aan de keuze voor kozijnen (zie tip). In dit pakket is er gerekend met Accoya hout. TIP Door de Nederlandse Branche - vereniging voor de Timmerindustrie (NBvT) is circulaire nr. 17 (d.d. 26 april 2013) uitgebracht met de Ufr-waarden van diverse kozijnhoutsoorten bij detaillering conform de KVT. De Ufr-waarde variëren tussen de 0,99 en 1,70 W/m²K afhankelijk van de houtsoort en het type kozijn (binnen- of buitenbeglazing, vast glas of draaiend raam, naar binnen of buiten draaiend raam). De berekeningen zijn gebaseerd op NEN-EN-ISO 10077-2. Deze U-waarden zijn lager dan de forfaitaire U-waarde van 2,4 W/m²K voor houten kozijnen. Met behulp van een Uw calculator in EPC-software kan met behulp van deze lagere Ufr waarde een lagere UW bepaald worden. EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 17

vervolg Minimum Investeringpakket TIP Om te voldoen aan de U-waarde van maximaal 1,65 W/m²K bij deuren is zowel de U-waarde van de deur als het kozijn relevant. Bij buitendeuren wordt meestal gebruik gemaakt van een speciale onderdorpel. BUVA levert hiervoor de BUVA-IsoStone onderdorpels die in de basis al gunstige isolatiewaarde hebben. Omdat de glasvezelversterkte onderdorpel holle kamers heeft, functioneert de aanwezige lucht als perfecte isolator. Daarnaast is er voor houten gevelelementen de geïsoleerde uitvoering waardoor de Ufr-waarde van de onderdorpel beter is dan van HR++ glas. Afhankelijk van de uitvoering varieert de Ufr-waarde tussen 0,89 en 1,85 W/m²K. Met deze waarden is de onderdorpel toepasbaar in Passiefhuis kozijnen en andere energiezuinige kozijnconcepten. Rekentool Ud-waarde (deur met kozijn) Ga naar www.buva.nl voor een eenvoudige rekentool waarmee u de Ud-waarde kunt berekenen voor uw project. U vult de Upwaarde van het deurpaneel in (opgave door de deurenfabrikant), selecteert de toe te passen BUVA-IsoStone onderdorpel en de houtsoort van het kozijn, en de Ud-waarde wordt berekend. Door deze waarde in te voeren in uw EPC-berekening profiteert u optimaal van de BUVA-IsoStone geïsoleerde onderdorpel. Deuren Sinds 1 maart 2013 geldt volgens het Bouwbesluit 2012 een maximale U-waarde van 1,65 W/m²K voor ramen en deuren. Deze U-waarde eis leidt er toe dat veel deuren niet langer toegepast kunnen worden in de nieuwbouw. Daarom moet bij het opstellen van de EPC-berekening gekozen worden voor specifieke materialen of producten die wel voldoen aan de eis. Het toepassen van forfaitaire U-waarden voor deuren is niet langer mogelijk. In alle gevallen moeten deuren toegepast worden waarvan de fabrikant de U-waarde heeft laten berekenen. Installaties Op het gebied van opwekking voor verwarming en warm tapwater is een HR-ketel het meest kosteneffectief. In het Minimum Investeringpakket is gekozen voor de BUVA EcoHeat 14-4 CW4 combiketel omdat deze een hoog opwekkingsrendement voor warm tapwater heeft (maximaal 95%) tegen een lagere investering dan de BUVA EcoHeat 16-4 CW4 (die het allerhoogste rendement heeft). BUVA Vital Air System Q TIME Op het gebied van ventilatie is het BUVA Vital Air System Q TIME zeer geschikt voor het Minimum Investering pakket. De EPC-besparing is nagenoeg gelijk aan een CO 2 -gestuurd ventilatiesysteem terwijl de investering lager is. Q-Stream Time Op het gebied van ventilatie is het BUVA Vital Air System Q TIME zeer geschikt voor het Minimum Investering pakket. De EPC-besparing is hoger dan een forfaitair CO 2 -gestuurd systeem, terwijl de investering lager is. Tijdgestuurd ventileren realiseert ook in een goede binnenluchtkwaliteit. Het tijdgestuurde programma van het Vital Air System Q TIME is dusdanig aangepast dat het slim inspeelt op het aantal bewoners en de bezetting overdag. Gedurende de nacht schakelt het programma naar een relatief hogere stand, omdat bewoners allemaal aanwezig zijn. Hierdoor garandeert het systeem een betere luchtkwaliteit dan systemen met enkel een CO 2 -sensor in de woonkamer. Infiltratie (qv;10 waarde) Sinds de invoering van de NEN 8088-1 wordt de infiltratie van een woning forfaitair bepaald. Het is mogelijk voor deze forfaitaire waarde een gemeten waarde in te vullen indien de woning onder een kwaliteitsborgingsprocedure wordt gebouwd. Een steeds groter aantal woningen worden onder een dergelijke procedure gebouwd. Hieruit blijkt dat een qv;10-waarde van 0,4 voor de standaard woningen een realistische waarde is. Voor de vrijstaande woning is gekozen voor een qv;10 van 0,625. 18

TIP De U W waarde (gezamenlijke waarde van kozijn met beglazing) wordt in de EPC meestal bepaald met de zogenaamde U W -calculator. Deze berekent U W aan de hand van het type glas, het type kozijn en het lineaire warmteverlies via de afstandhouder tussen het glas. Bij deze berekening kan worden uitgegaan van een forfaitair glaspercentage (70% ten opzichte van het totale kozijn) of de werkelijke kozijnfractie. Bij een ontwerp met veel grote glasoppervlakken is een aanzienlijke reductie van U W mogelijk door met het werkelijke glaspercentage te rekenen. Hiervoor kunt onderstaande formule uit NEN 1068 gebruiken. Nauwkeurig rekenen Bij het Minimum Investeringpakket is het verstandig gebruik te maken van de mogelijkheid het transmissieverlies via de aansluitingen (de lineaire warmteverliezen) nauwkeurig te berekenen. Wanneer de detaillering overeenstemt met de SBR referentie details is de potentiële reductie per woningtype: tussenwoning EPC = 0,03* hoekwoning EPC = 0,06* 2^1-kap woning EPC = 0,06* galerijflat EPC = 0,03* * Berekend volgens NEN 7120 Bij een houten kozijn van 1,0 x 2,0 m (uitwendig), zonder draaiende delen en vast glas met een U-waarde van 1,1 W/m²K (en kunststof afstandhouder) geldt dan U W = 1,51 W/m²K. Dit geeft een besparing van 7% op het berekende transmissieverlies (resultaat met de U W -calculator; U W = 1,62 W/m²K). Houdt u er wel rekening mee dat u, bij gebruik van deze methode, alle kozijnen op deze wijze moet berekenen (dus ook de kleinere kozijnen met een ongunstiger glaspercentage). EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 19

Minimum Investeringpakket EPC 0,4 Bouwkunde Tussenwoning Hoekwoning Oriëntatie woning entree Noord Noord Rc-waarde vloer 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w Rc-waarde langsgevel 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w Rc-waarde kopgevel - 4,5 m²k/w Rc-waarde dak 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w U-waarde glas HR++ * 1,1 W/m²K 1,1 W/m²K U-waarde kozijn ** 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K U-waarde ramen 1,29 W/m²K 1,29 W/m²K U-waarde deuren *** 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K ZTA-waarde glas 60% 60% qv;10-waarde NEN 7120 **** 0,4 0,4 Bepaling lineair warmteverlies nauwkeurige methode nauwkeurige methode Zonwering Nee Nee Thermische capaciteit Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar Installatietechniek Verwarming opwekking BUVA EcoHeat 14-4 BUVA EcoHeat 14-4 Verwarming afgifte radiatoren radiatoren Verwarming temp. systeem hoge temperatuur hoge temperatuur Tapwater opwekking BUVA EcoHeat 14-4 CW 4 BUVA EcoHeat 14-4 CW 4 Tapwater - leidinglengte Werkelijke lengte Werkelijke lengte Tapwater douchewtw geen geen Ventilatie - kanalen BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D Zonne-energiesystemen 625 Wp PV cellen zuid, 43 graden (4,2 m²) 780 Wp PV cellen zuid, 43 graden (5,2 m²) Koeling geen geen Ventilatiesysteem BUVA VAS Q TIME 0,40 0,40 * beglazing voorzien van kunststof afstandhouder met Ψ = 0,04 W/mK ** De Nederlandse bond van Timmerfabrikanten heeft een circulaire uitgebracht met U-waarden voor verschillende houtsoorten bij KVT detaillering. Gerekend is met Accoya hout met een warmgeleidingscoëfficient van 0,13 W/mK. *** de lage U-waarde voor deuren is haalbaar door te rekenen met de werkelijke U-waarde opgegeven door de deurfabrikant **** een lagere, niet forfaitaire meetwaarde voor infiltratie kan binnen de NEN 7120 alleen gehanteerd worden indien onder een kwaliteitsborgingsprocedure wordt gebouwd. In deze procedure dient de specifieke luchtvolumestroom ten gevolge van infiltratie (qv;10;spec) te zijn vastgelegd en na oplevering te worden gecontroleerd door een meting op basis van NEN 2686. EPC berekeningen NEN 7120 bepaald met software Uniec 2.2 (www.uniec2.nl) 20

2^1-kap woning Vrijstaande woning Appartementen-complex Oost West Zuid 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w 1,1 W/m²K 1,1 W/m²K 1,1 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 1,29 W/m²K 1,29 W/m²K 1,29 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 60% 60% 60% 0,4 0,625 0,4 nauwkeurige methode nauwkeurige methode nauwkeurige methode Nee Nee Nee Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar BUVA EcoHeat 14-4 BUVA EcoHeat 14-4 BUVA EcoHeat 14-4 radiatoren radiatoren radiatoren hoge temperatuur hoge temperatuur hoge temperatuur BUVA EcoHeat 14-4 CW 4 BUVA EcoHeat 14-4 CW 4 BUVA EcoHeat 14-4 CW 4 Werkelijke lengte Werkelijke lengte Werkelijke lengte geen geen geen BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D 1.480 Wp PV cellen zuid, 43 graden (9,9 m²) 2.530 Wp PV cellen west, 43 graden (16,9 m²) 30.500 Wp PV cellen 1.145 Wp per appartement zuid, 20 graden (203,4 m²) geen geen geen 0,40 0,40 0,40 EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 21

Comfortpakket Het Comfortpakket bestaat uit een pakket bouwkundige en installatietechnische maatregelen die behalve energiezuinig, ook comfortverhogend zijn. Dit maatregelpakket is hierdoor zeer aantrekkelijk voor de eindgebruikers. Het Comfortpakket verhoogt het comfort op het gebied van behaaglijkheid, luchtkwaliteit, warm tapwater en zomercomfort. Hieronder worden de verschillende aspecten toegelicht. In het Comfortpakket worden onder andere toegepast: BUVA Vital Air System Q QUALI Comfort of SMART LUX BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) BUVA SunStream EVO zonwering Driedubbel glas met U glas = 0,6 W/m²K Hoge CW-klasse warm tapwater: BUVA EcoHeat 18-5 CW5 Vloerverwarming Korte leidinglengte 22

TIP Vloerverwarming draagt niet alleen bij aan een lager energieverbruik en hoger comfort, maar maakt gebouwen ook veiliger voor zwakkere doelgroepen (kinderen, ouderen, mindervaliden). Radiatoren vormen immers een potentieel gevaar door de hitte en scherpe randen en dienen in veel tehuizen van een omkasting voorzien te worden. TIP Geluid Garantie Pakket Het BUVA Geluid Garantie Pakket biedt u de garantie dat uw project aan de <30 db(a) eis uit het bouwbesluit voldoet. BUVA helpt u de installatietechnische en bouwkundige gevolgen voor het geluid inzichtelijk te maken. Het BUVA Geluid Garantie Pakket bestaat uit een drietal stappen: Pas een geluidsarme Q-Stream of SmartStream woonhuisventilator toe Zorg voor een lage druk-ontwerp van het kanaalsysteem, en zorg voor een slimme positionering van de installatie in de woning Pas geluidsdempende maatregelen toe. Met deze stappen bent u gegarandeerd van de optimale oplossing om een geluidsarm ventilatiesysteem in de woning te ontwerpen. Behaaglijkheid Voor een optimale behaaglijkheid is de keuze voor vloerverwarming voor de hand liggend. Bewoners ervaren vloerverwarming als het meest behaaglijke afgiftesysteem. Daarnaast zorgt vloerverwarming voor weinig luchtcirculatie waardoor weinig stof in de lucht komt (zeer belangrijk voor mensen met allergieën). Doordat woningen in de basis al goed geïsoleerd zijn, zal extra isolatie geen direct gevolg hebben voor de comfortbeleving. Beglazing blijft echter een kritische schakel in de thermische schil van een woning. Hoewel met HR ++ de beleving van koudeval al geminimaliseerd is, kan met driedubbele beglazing het comfort verder verhoogd worden. Door de introductie van Passief Bouwen is driedubbele beglazing nu ook goed verkrijgbaar in Nederland. BUVA Vital Air System Q QUALI Comfort / SMART LUX Om een goede luchtkwaliteit in alle verblijfsruimten van een woning te garanderen, is het BUVA Vital Air System Q QUALI ontwikkeld. Dit systeem meet continu in alle verblijfsruimten de luchtkwaliteit en gaat extra ventileren als uit de metingen blijkt dat de luchtkwaliteit onvoldoende is. Hierdoor is de luchtkwaliteit niet langer afhankelijk van de manuele bediening door een bewoner of een vooraf ingesteld ventilatieprogramma, maar volgt het systeem het gedrag van de bewoner(s). Het BUVA Vital Air System Q QUALI is daarmee bij uitstek geschikt voor het Comfort pakket. Het BUVA Vital Air System SMART LUX gaat nog een stap verder. Bij deze uitvoering wordt de ventilatielucht per ruimte afgevoerd. Het systeem regelt zichzelf in, is geluidsarm en zeer energiezuinig. Douche-WTW Om het warmwaterverbruik te reduceren kan gebruik worden gemaakt van douchewater-warmteterugwinning. Hoewel de EPC-besparing lager is dan die van een zonneboiler, is een douche-wtw circa een factor 4 kosteneffectiever. De opbrengst van een douche-wtw varieert, afhankelijk van het rendement en de aansluitwijze. Het hoogst haalbare rendement is 65%. De grootste besparing wordt gehaald wanneer de uitlaat van de douche-wtw wordt aangesloten op de koudepoort van de douchemengkraan en het warm tapwatertoestel. In de praktijk wordt deze vaak alleen aangesloten op de douchemengkraan. Met één extra leiding naar het warm tapwatertoestel kan over het algemeen 0,01 extra EPC-reductie bereikt worden. EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 23

vervolg Comfortpakket TIP Als een warmwatertoestel dicht bij de tappunten is gelegen, resulteert dit in minder energieverlies. Het is daarom gunstig een warmwatertoestel zo te positioneren dat deze zowel dicht bij de keuken als de badkamer ligt. Bij een eengezinswoning is het daarom zinvol het warmwatertoestel op de 1e verdieping te plaatsen (en niet op zolder). De technische ruimte kan dan grenzen aan de badkamer en boven de keuken geplaatst worden. Een architect kan hiermee in zijn ontwerp rekening houden. TIP Wist u dat een oost-west georiënteerde woning een slechter zomercomfort heeft dan een noord-zuid georiënteerde woning? Kijk daarom bij het opstellen van een EPCberekening altijd naar de risico te hoge temperaturen indicator in de EPC-software. Geeft deze een getal van 3 of hoger dan is het zeer aan te bevelen zonwering toe te passen. Warm tapwater Het warmwatercomfort is afhankelijk van de warmwatertemperatuur, het debiet en de wachttijd. De warmwatertemperatuur zal bij toepassing van iedere HRcombiketel in orde zijn. Het warmwaterdebiet en de wachttijd zijn echter variabelen die afhankelijk zijn van ontwerpkeuzes. Het debiet wordt bepaald door de CW-klasse (= Comfort Warm Water). In de nieuwbouw worden vaak CW4 ketels toegepast. Bij toepassing van luxe douches is vaak een hoger debiet nodig. In dat geval kan gekozen worden voor een CW5 of CW6 HR-ketel. Een CW6 ketel zal altijd een EPC-verslechtering geven omdat een dergelijk systeem altijd gecombineerd wordt met een boilervat (en dus energieverlies door stilstandsverliezen). Bij een afweging tussen EPC en warmwaterdebiet is daarom een CW5 ketel de juiste keus. In het Comfortpakket is daarom de BUVA EcoHeat 18-5 CW5 combiketel opgenomen omdat deze een hoge CW5 klasse heeft en tevens beschikt over het hoogste opwekkingsrendement voor warm tapwater van maximaal 100%. Zomercomfort met BUVA SunStream Naarmate de EPC-eis daalt, worden woningen steeds beter geïsoleerd om de warmte in de winter vast te houden. Uiteraard geldt dat ook voor de zomerperiode. Als een woning eenmaal is opgewarmd, is deze warmte niet eenvoudig af te voeren. Bovendien kost het energie om de woning te koelen. Het is daarom voor een aangenaam zomercomfort aan te bevelen zonwerende maatregelen op te nemen. De BUVA SunStream, zonwering met geïntegreerde zelfregelende ventilatievoor ziening, is hiervoor uitermate geschikt. De noodzaak van zonwerende maatregelen is afhankelijk van het glaspercentage, de mate van isolatie, het ventilatiesysteem en de oriëntatie van de woning. Dit resulteert in een EPCreductie tot 0,03. 24

EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 25

Comfortpakket EPC 0,4 Bouwkunde Tussenwoning Hoekwoning Oriëntatie woning entree Noord Noord Rc-waarde vloer 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w Rc-waarde langsgevel 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w Rc-waarde kopgevel - 4,5 m²k/w Rc-waarde dak 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w U-waarde glas HR+++ (Triple glas) * 0,6 W/m²K 0,6 W/m²K U-waarde kozijn ** 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K U-waarde ramen 0,94 W/m²K 0,94 W/m²K U-waarde deuren *** 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K ZTA-waarde glas 60% 60% qv;10-waarde NEN 7120 **** forfaitaire methode forfaitaire methode Bepaling lineair warmteverlies forfaitaire methode forfaitaire methode Zonwering BUVA SunStream op zuidgevel BUVA SunStream op zuidgevel Thermische capaciteit Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar Installatietechniek Verwarming opwekking BUVA EcoHeat 18-5 BUVA EcoHeat 18-5 Verwarming afgifte vloerverwarming vloerverwarming Verwarming temp. systeem lage temperatuur lage temperatuur Tapwater opwekking BUVA EcoHeat 18-5 CW 5 BUVA EcoHeat 18-5 CW 5 Tapwater - leidinglengte verkorte leidinglengte bad < 4 m aanrecht < 8 m verkorte leidinglengte bad < 4 m aanrecht < 8 m Tapwater douchewtw geen geen Ventilatie - kanalen BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D Zonne-energiesystemen 465 Wp PV cellen zuid, 43 graden (3,1 m²) 945 Wp PV cellen zuid, 43 graden (6,3 m²) Koeling geen geen Ventilatiesysteem BUVA VAS Q QUALI COMFORT of SMART LUX 0,40 0,40 * beglazing voorzien van kunststof afstandhouder met Ψ = 0,04 W/mK ** De Nederlandse bond van Timmerfabrikanten heeft een circulaire uitgebracht met U-waarden voor verschillende houtsoorten bij KVT detaillering. Gerekend is met Accoya hout met een warmgeleidingscoëfficient van 0,13 W/mK. *** de lage U-waarde voor deuren is haalbaar door te rekenen met de werkelijke U-waarde opgegeven door de deurfabrikant **** een lagere, niet forfaitaire meetwaarde voor infiltratie kan binnen de NEN 7120 alleen gehanteerd worden indien onder een kwaliteitsborgingsprocedure wordt gebouwd. In deze procedure dient de specifieke luchtvolumestroom ten gevolge van infiltratie (qv;10;spec) te zijn vastgelegd en na oplevering te worden gecontroleerd door een meting op basis van NEN 2686. EPC berekeningen NEN 7120 bepaald met software Uniec 2.2 (www.uniec2.nl) 26

2^1-kap woning Vrijstaande woning Appartementen-complex Oost West Zuid 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w 3,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 4,5 m²k/w 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w 6,0 m²k/w 0,6 W/m²K 0,6 W/m²K 0,6 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 0,94 W/m²K 0,94 W/m²K 0,94 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 1,4 W/m²K 60% 60% 60% forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode forfaitaire methode BUVA SunStream op zuidgevel BUVA SunStream op zuidgevel BUVA SunStream op zuidgevel Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar BUVA EcoHeat 18-5 BUVA EcoHeat 18-5 BUVA EcoHeat 18-5 vloerverwarming vloerverwarming vloerverwarming lage temperatuur lage temperatuur lage temperatuur BUVA EcoHeat 18-5 CW 5 BUVA EcoHeat 18-5 CW 5 BUVA EcoHeat 18-5 CW 5 verkorte leidinglengte bad < 4 m aanrecht < 8 m douchepijp-wtw aangesloten op koude poort douchemengkraan rendement 60% verkorte leidinglengte bad < 4 m aanrecht < 8 m douchepijp-wtw aangesloten op koude poort douchemengkraan rendement 60% verkorte leidinglengte bad < 4 m aanrecht < 8 m geen BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D 1.215 Wp PV cellen zuid, 43 graden (8,1 m²) 2.070 Wp PV cellen west, 43 graden (13,8 m²) 17.550 Wp PV cellen 650 Wp per appartement zuid, 20 graden (117 m²) geen geen geen 0,40 0,40 0,40 EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 27

Passiefhuis Niveau pakket Het BUVA Passiefhuis Niveau pakket is een pakket maatregelen conform het Passief Bouwen principe. Vanwege de strikte eis aan de energievraag voor ruimteverwarming bij Passief Bouwen wordt hier standaard gebalanceerde ventilatie met warmte terugwinning toegepast. BUVA gelooft echter in de kracht van natuurlijke ventilatie en biedt een gelijkwaardig pakket aan het Passief Bouwen keurmerk. In het Passiefhuis Niveau pakket worden onder andere toegepast: BUVA Vital Air System SMART LUX BUVA FlexStream kanalen (LUKA D) BUVA EcoHeat 14-4 CW4 combiketel Zeer hoge R c -waarden voor vloer, gevel en dak Driedubbel glas met U glas = 0,6 W/m²K Kozijnen met U raam 0,8 W/m²K Hoge luchtdichting Geïsoleerde deuren Zonneboiler of PV-cellen 28

TIP Verbaast u zich wel eens over de beperkte invloed van zeer hoge isolatiewaarden op de EPC-waarde? Deze daling is beperkt omdat de woning in de basis al goed geïsoleerd is. Dit effect kan verklaard worden aan de hand van onderstaande figuur. De warmteweerstand (R c ) is omgekeerd evenredig ten opzichte van de warmtedoorgang (U-waarde). De maat voor energieverlies is de warmtedoorgang. Bij een R c -waarde van 2,5 m²k/w is de warmtedoorgangscoëfficiënt 0,37 W/m²K. Wanneer de R c - waarde stijgt naar 5,0 m²k/w is de warmtedoorgangscoëfficiënt 0,19 W/m²K, een besparing van 0,18 W/m²K. Als de R c -waarde 10,0 m²k/w wordt, wordt de warmtedoorgangscoëfficiënt 0,10 W/m²K, een besparing van 0,09 W/m²K ten opzichte van een R c -waarde van 5,0 m²k/w. Bij een toenemende R c -waarde daalt de U-waarde dus steeds minder. Hierdoor is het niet zinvol de isolatiewaarde steeds verder te verhogen. U [W/m²K] 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 Thermische schil Het Passief Bouwen principe stelt een maximale warmtevraag voor ruimteverwarming van 15 kwh/m² gebruiksoppervlakte. Per project variëren de isolatiewaarden om aan deze vraag te voldoen. Veel voorkomende waarden bij voorbeeldprojecten zijn: Vloeren R c = 6,5 m²k/w Gevels R c = 8,0 m²k/w Daken R c = 10,0 m²k/w Luchtdichtheid BUVA PreSets hang- en sluitwerk BUVA SolidSeal kaderdichting Volgens de eisen van het Duitse Passivhaus Institut moet bij 50 Pa drukverschil de infiltratievoud n50 0,6 h-1 bedragen. Omgerekend naar Nederlandse termen resulteert dit in een luchtdichtheid van maximaal 0,25 dm³/s per m². Hiervoor is een uiterst zorgvuldige ontwerp en uitvoering van de detailleringen noodzakelijk. In de SBR publicatie Luchtdicht bouwen worden de aandachtspunten beschreven. Deze hebben betrekking op de vorm van het gebouw, de mate waarin bepaalde detailleringen voorkomen, de keuze van materialen waarmee het bouwwerk luchtdicht gemaakt wordt, het bouwsysteem en de zorg vuldigheid van de uitvoering. Het BUVA hang- en sluitwerkprogramma levert een grote bijdrage aan de luchtdichtheid van woningen. Het hang- en sluitwerk is voorzien van eenzijdig afgeschuinde haakschoten waardoor ramen en deuren blijvend wind- en waterdicht zijn. Hierdoor worden luchtlekken bij draaiende delen voorkomen. Nastelbaar hang- en sluitwerk van BUVA maakt het mogelijk afwijkingen te corrigeren. De top in het programma is het zelfstellende en corrigerende hang- en sluitwerk dat nastellen overbodig maakt. In de BUVA brochure PreSets Faalkosten nul leest u alles over het complete BUVA hang- en sluitwerkprogramma. 0,1 0,05 0 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 Rc [m²k/w] Wat betreft de U-waarden voor raam- en deurconstructies gelden bij het Passief Bouwen principe maximale waarden van 0,8 W/m²K. Dit kan uitsluitend gerealiseerd worden met driedubbele beglazing (U glas 0,70 W/m²K) en geïsoleerde kozijnprofielen. In de houten kozijnindustrie zijn kozijnen beschikbaar die een gemiddelde U-waarde van 0,8 W/m²K realiseren met ongeïsoleerd kozijnhout. EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 29

vervolg Passiefhuis Niveau pakket BUVA SolidSeal kaderdichting De BUVA SolidSeal kaderdichting is in combinatie met het BUVA hang- en sluitwerk uit de PreSets geschikt voor toepassing in SBR luchtdichtheidsklasse 3 (q v;10 waarde tussen 0,15 en 0,30 dm 3 /s per m 2 ). Het is uniek dat deze waarde met een enkele kierdichting wordt gerealiseerd. Geïsoleerde BUVA-IsoStone onderdorpel De bekende BUVA-IsoStone onderdorpels hebben een zeer gunstige isolatiewaarde. Omdat de glasvezelversterkte kunststof onderdorpel holle kamers heeft, functioneert de aanwezige lucht als een perfecte isolator. De geïsoleerde versie heeft een U-waarde die beter is dan die van HR++ glas! Afhankelijk van de uitvoering varieert de U-waarde tussen 0,89 en 1,85 W/(m 2.K). Isothermenverloop PS0300 in geïsoleerde uitvoering 30

GEEL 8 14 % 22 8 100 59 reflectie transmie 19 16 SCHERM GLAS ZONNE-ENERGIE TRANSMISSIE: 16% BUVA SunStream EVO Om op gewenste tijdstippen zon toe te laten treden tot de woning en deze op niet gewenste momenten te weren wordt buitenzonwering in de vorm van BUVA SunStream EVO toegepast. Buitenzonwering is het meest efficiënt, doordat zonnewarmte buiten de woning blijft. In een berekening met NEN 7120 kan aangegeven worden dat de aanwezige spuicapaciteit maximaal wordt benut voor passieve koeling (zomernachtventilatie). Om de woning op Passiefhuis niveau te brengen zijn de volgende maatregelen toepasbaar: een zonneboiler (die bij veel Passiefhuizen wordt toegepast) PV-panelen voor opwekking van elektriciteit Het toepassen van zonne-energie is in veel gevallen kosteneffectiever dan het gebruik van een warmtepompboiler. EPC 0,4 EN 0,0 MAATREGELPAKKETTEN 31

Passiefhuis Niveau pakket EPC 0,4 Bouwkunde Tussenwoning Hoekwoning Oriëntatie woning entree Noord Noord Rc-waarde vloer 6,5 m²k/w 6,5 m²k/w Rc-waarde langsgevel 8,0 m²k/w 8,0 m²k/w Rc-waarde kopgevel - 8,0 m²k/w Rc-waarde dak 10,0 m²k/w 10,0 m²k/w U-waarde glas HR+++ (Triple glas) * 0,6 W/m²K 0,6 W/m²K U-waarde kozijn ** 0,8 W/m²K 0,8 W/m²K U-waarde ramen 0,76 W/m²K 0,76 W/m²K U-waarde deuren *** 0,8 W/m²K 0,8 W/m²K ZTA-waarde glas 60% 60% qv;10-waarde NEN 7120 **** 0,25 dm³/s per m² 0,25 dm³/s per m² Bepaling lineair warmteverlies nauwkeurige methode nauwkeurige methode Zonwering BUVA SunStream op zuidgevel BUVA SunStream op zuidgevel Thermische capaciteit Traditioneel/gemengd zwaar Traditioneel/gemengd zwaar Installatietechniek Verwarming opwekking BUVA EcoHeat 14-4 BUVA EcoHeat 14-4 Verwarming afgifte radiatoren radiatoren Verwarming temp. systeem hoge temperatuur hoge temperatuur Tapwater opwekking BUVA EcoHeat 14-4 CW 4 BUVA EcoHeat 14-4 CW 4 Tapwater - leidinglengte werkelijke leidinglengte werkelijke leidinglengte Tapwater douchewtw geen geen Ventilatie - kanalen BUVA FlexStream LUKA D BUVA FlexStream LUKA D Zonne-energiesystemen geen geen Koeling geen geen Ventilatiesysteem BUVA VAS SMART LUX 0,38 0,37 * beglazing voorzien van kunststof afstandhouder met Ψ = 0,04 W/mK ** Een U-waarde van 0,8 W/m²K is haalbaar met speciale Passiefhuis kozijnen *** een U-waarde van 0,8 W/m²K is haalbaar met speciale Passiefhuis deuren **** een lagere, niet forfaitaire meetwaarde voor infiltratie kan binnen de NEN 7120 alleen gehanteerd worden indien onder een kwaliteitsborgingsprocedure wordt gebouwd. In deze procedure dient de specifieke luchtvolumestroom ten gevolge van infiltratie (qv;10;spec) te zijn vastgelegd en na oplevering te worden gecontroleerd door een meting op basis van NEN 2686. EPC berekeningen NEN 7120 bepaald met software Uniec 2.2 (www.uniec2.nl) 32