Modulebeschrijving Crisisgezinsopvang Spoedeisend!
INDEX Samenvatting 3 A. Modulebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 4 1. Risico- of probleemomschrijving 4 2. Doel van de module 4 3. Doelgroep van de module 4 4. Aanpak van de module 5 5. Materialen en links 6 B. Onderbouwing van de module 7 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak 7 7. Samenvatting onderbouwing 9 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 9 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module 9 C. Effectiviteit 11 10. Nederlandse effectstudies 11 11. Buitenlandse effectstudies 11 D. Overige informatie 11 12. Toelichting op de naam van de module 11 13. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) 12 14. Overeenkomsten met andere modules 12 Bijlage CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken) Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 2! /! 17
SAMENVATTING Doel Het waarborgen en herstellen van de veiligheid voor het gezinssysteem. Hieronder valt ook het herstellen van het evenwicht in draagkracht en draaglast door het voorkomen van verdere achteruitgang, herstel naar het oorspronkelijke niveau met daarbij, voor zover mogelijk, een structurele verbetering van het functioneren van het gezin. Doelgroep Een kind uit het gezin plaatsen is een zeer ingrijpende gebeurtenis. Het besluit hiertoe is goed overwogen en de uitplaatsing is zo kort mogelijk. In een enkel geval kan de opvoedingscrisis wijzen op onveiligheid, kan deze niet ambulant worden opgelost, maar is daarentegen ook scheiding van kind en ouders/gezin via uitplaatsing niet gewenst. Redenen hiervoor zijn: intense loyaliteit tussen de gezinsleden en/of een ernstige taalbarrière. Heftige weerstand, ernstige verwaarlozing, ernstige onmacht en meerdere factoren die de crisis in stand houden zijn vaak sleutelbegrippen in dergelijke situaties. Daarbij zijn veelal ook één of meerdere jeugdigen betrokken. Het betreft zowel één-ouder als twee-ouder gezinnen. In degelijke gevallen is kortdurende crisisopvang van het gezin gewenst. Het doel van de crisisopvang is het gezin terug te brengen naar een gewenste uitgangspositie om de opvoeding van het kind/de kinderen vanuit die wenselijkheid, onder begeleiding van de eerste en kortdurend de tweede lijns hulpverlening, (weer) vorm te geven. Het plan om de crisis op te lossen is gericht op tenminste: - aanpassingen in de woning van herkomst; - mobiliseren van eigen netwerk; - mobiliseren van ondersteuning in de buurt; - dagprogrammering en daaraan gerelateerde uitvoering; - gezonde leefstijl; - opvoedingshandvaten en begeleiding; - inrichten van een traject naar de eerste lijn met waar wenselijk tijdelijk hulp via gespecialiseerde hulpverlening. Aanpak Het gezin wordt tijdelijk geplaatst om de opvoedingscrisis op te lossen en te werken aan de veiligheid van de gezinsleden en het gezin. De volgende dag vind een eerste gesprek plaats met als doel een plan van aanpak te formuleren om de veiligheid in het gezinssysteem te herstellen en het gezin weer naar het eigen huis kan. De module Ambulante Spoedhulp wordt hier aangevuld om zo snel mogelijk tot concrete, praktische doelen te komen en te onderzoeken hoe de veiligheid op langere termijn gewaarborgd en vergroot kan worden. Materiaal Er is geen materiaal aanwezig. Onderzoek Er is geen onderzoek beschikbaar. Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 3! /! 17
A. MODULEBESCHRIJVING: PROBLEEM, DOELGROEP, DOEL, AANPAK, MATERIALEN EN UITVOERING 1. Risico- of probleemomschrijving De crisisgezinsopvang biedt jeugdigen en het gezin die in een acuut bedreigende situatie verkeren, een veilige en kortdurende opvang. Ambulante Spoedhulp (ASH) en/of het uitplaatsen van één of meer jeugdigen leidt niet tot het oplossen van de crisis. De loyaliteit tussen de gezinsleden is zo groot dat het scheiden van de gezinsleden aanzet tot allerlei ongewenste strategieën bij jeugdige(n) en/of ouders om zich weer te herenigen en/of te strijden tegen de gezaghebbenden die onveiligheid hebben vastgesteld en op basis daarvan tot een besluit zijn gekomen. Het scheiden van kinderen uit gezinnen afkomstig uit andere culturen kan vanwege de taalbarrière leiden tot meer onduidelijkheid en angst in het gezin hetgeen het oplossen van de opvoedingscrisis in de weg staat. 2. Doel van de module Zonder kortdurende Crisisgezinsopvang kan de opvoedingscrisis niet opgeheven worden, waardoor het noodzakelijk is om het gezin in de acuut bedreigende situatie kortdurend op te vangen. Crisis is een kans! Door de crisis is de wens om te veranderen groot, waardoor de motivatie voor hulp wordt vergroot. Zo snel mogelijk, maar in elk geval binnen twee weken, is duidelijk wat het vervolgtraject is voor het gezin en/of de afzonderlijke jeugdigen. De opvoedingscrisis, dat wil zeggen een acuut bedriegende situatie, wordt zo snel mogelijk opgeheven. Verdere achteruitgang kan voorkomen worden en herstel naar het wenselijke niveau wordt ingezet met waar mogelijk een structurele verbetering van het gezinssysteem. 3. Doelgroep van de module 3.1 Voor wie is de module bedoeld? Gezinnen met een of meer jeugdigen in een bedreigende onveilige situatie, die alleen door Crisisgezinsopvang kan worden opgeheven. De gezinsleden kunnen niet samen of afzonderlijk worden opgevangen in het netwerk van het gezin, of de mogelijkheden hiertoe zijn niet onderzocht vanwege het spoedeisende karakter. 3.2 Indicatie en contra-indicatiecriteria Jeugdhulp Friesland biedt specialistische jeugdzorg op het gebied van opgroei- en opvoedingsproblemen, in de leeftijdscategorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar. Kinderen, jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk is er sprake van psychosociale problemen, psychiatrische problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan. Kinderen en jongeren met een psychiatrische, zintuiglijke, lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als dit past binnen de behandelprogramma s en mogelijkheden van Jeugdhulp Friesland. We nemen ook jongeren op met een civielrechtelijke maatregel. In specifieke situaties worden kinderen met een strafrechtelijke maatregel behandeld (Gedragsbeïnvloedende maatregel). De door Jeugdhulp Friesland gehanteerde indicatiecriteria en contra-indicaties zijn uitgebreid beschreven in De Betekenis onder het hoofdstuk Doelgroepenbeleid. Deze folder is te downloaden op www.jeugdhulpfriesland.nl onder het tabblad Jeugdhulp Friesland. Voor de module Crisisgezinsopvang geldt naast de algemene indicatiecriteria en contra-indicaties de volgende specifieke contra-indicaties voor de specifieke jeugdige: Jeugdigen, volwassenen waarbij sprake is van bovenliggende ernstige psychiatrische Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend problematiek (suïcidaliteit of psychotische kenmerken); Pagina 4! /! 17
Volwassenen met ernstige gedragsproblematiek en/of verslavingsproblematiek waarbij de veiligheid van andere cliënten in de crisisopvang op voorhand niet kan worden gewaarborgd. 3.3 Toepassing bij migranten De cultuur en de achtergrond van het gezin wordt gerespecteerd rekening houdend met de veiligheid van de gezinsleden. Echter de module is niet speciaal ontwikkeld voor migrantengroepen. Het programma heeft geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies) om migrantengroepen in het bijzonder te kunnen bedienen. Wel is een tolkentelefoon beschikbaar. 4. Aanpak van de module 4.1 Structuur en opbouw De module wordt altijd gecombineerd (zorgpad) met Ambulante Spoedhulp. Zodra Ambulante Spoedhulp start, wordt de verdere opbouw en structuur van die module gevolgd. Daarbij wordt ook gebruik gemaakt van methodes van Families First. Vanwege de gezinsopname is coaching op gezinsinteractie aan de orde en observatie van gedrag en de wijze waarop de ouders hun verantwoordelijk nemen. De start van Ambulante Spoedhulp is voorafgaand aan plaatsing. Ambulante Spoedhulp start in de thuissituatie om een inschatting te maken van de veiligheid van en voor de jeugdige om er vervolgens naar te streven dat deze vergroot wordt. Lukt dit niet, en is de veiligheid van de jeugdige(n) acuut in gevaar dan kan worden overgegaan tot een uithuisplaatsing. Echter als al snel blijkt dat de scheiding tussen de gezinsleden die de uithuisplaatsing veroorzaakt heftige reacties oproept en men expliciet aangeeft dit pertinent niet te willen, dan wordt beoordeeld of een crisisgezinsopvang de juiste interventie is. Door de aanwezigheid van de Ambulante Spoedhulp-medewerker kan het doel van het tijdelijk uit plaatsen van het gezin worden ingekaderd, evenals de duur. De tijdelijke uithuisplaatsing zal het meeste effect te weeg brengen wanneer voorafgaand aan de uitplaatsing bekend is waar in de tussentijd aan gewerkt wordt, door wie en op welke manier. Het gezin gaat zelf binnen 24 uur na de aanmelding naar de Crisisopvanggroep en/of wordt begeleid door iemand uit het eigen netwerk, het wijk- of gebiedsteam of een medewerker van het Regiecentrum Bescherming en Veiligheid. De volgende werkdag na plaatsing vindt het eerste gesprek plaats. Samen met het gezin wordt een plan van aanpak geformuleerd, waarin doelen worden opgenomen waaraan gewerkt zal worden, zodat een terug-naar-huis-traject kan worden gestart. Regelmatig vinden gesprekken plaats waarin besproken wordt of het perspectief nog steeds het juiste is of dat het bijgesteld moet worden op basis van de observaties tijdens het verblijf van het gezin. Na twee weken vindt een eindgesprek plaats waarin besproken wordt wat de resultaten van de plaatsing zijn, op welke punten het gezin vooruitgang heeft geboekt en wat er nog ingezet zou moeten worden opdat het gezin en/of gezinsleden zich optimaal kunnen ontwikkelen. Op de opvang wordt gewerkt volgens het algemene handelingskader van Jeugdhulp Friesland. De wijze waarop het competentiegericht, systeemgericht, oplossingsgericht en dialooggestuurd werken wordt vorm gegeven wordt nog nader uitgewerkt. 4.2 Duur De module duurt zo kort mogelijk, maximaal twee weken. 4.3 Frequentie De frequentie van het contact kan fluctueren en is afhankelijk van het traject van het gezin. 4.4 Intensiteit Zeven dagen in de week, 24 uur per dag. 4.5 Module Setting Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 5! /! 17 Residentieel in een pand van Jeugdhulp Friesland.
5. Materialen en links Er zijn momenteel geen materialen en links beschikbaar voor deze module. Er wordt momenteel gewerkt aan de beschrijving van de methodiek en werkwijze. Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 6! /! 17
B. ONDERBOUWING VAN DE MODULE 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Probleemanalyse Volgens de crisistheorie (Caplan, 1964) is een crisis in een gezin het resultaat van oplopende spanning in het gezinssysteem. Individuele gezinsleden en het gezin als systeem hebben patronen ontwikkeld om problemen en ontwikkelingsvragen op te lossen. Dit kost energie en kan gepaard gaan met spanningen. Normaliter zijn deze spanningen gemakkelijk op te vangen door aanpassingen in het gedrag van individuele gezinsleden of door verandering van gezinspatronen. Als dat niet meer lukt, wordt er doorgaans steun van buiten ingeroepen, bijvoorbeeld van de familie of de professionele hulpverlening. Bij een acute crisis is het voor het gezin, de mensen daaromheen, en ook voor de eventueel betrokken hulpverleners, niet langer mogelijk om de spanning op te vangen. De spanning kan heel snel zijn opgelopen, bijvoorbeeld door een sterfgeval, een vechtpartij, een arrestatie, ook wel shock crisis genoemd. Ook kan het een langzamer proces geweest zijn, waarbij een relatief kleine aanleiding, bijvoorbeeld dat een kind/jongere zijn kamer niet opruimt, de emmer net doet overlopen. Dan wordt gesproken van een uitputtingscrisis. De mogelijkheden van het gezin om spanningen op te vangen zijn dan uitgeput. Het individuele gedrag bij een shock crisis en uitputtingscrisis is verschillend. Bij een crisis is er sprake van een ingrijpende verstoring van het evenwicht tussen draagkracht (belast-baarheid) en draaglast (belasting) van een cliëntsysteem, waarin bestaande probleemoplossende mechanismen van het individu en het sociaal netwerk ontoereikend zijn of falen (Hoekert, Lommerse & Beunderman, 2000). De feitelijke of beleefde draaglast kan te zwaar worden, bijvoorbeeld in de volgende gevallen (vrij naar Van Deur, 1997): door een ingrijpende gebeurtenis, bijvoorbeeld een sterfgeval; als een risicofactor uit het gezins/cliëntsysteem actief wordt, bijvoorbeeld een stoornis; als de beleving van een bestaande situatie te sterk negatief wordt. De draagkracht van een cliëntsysteem kan onverwacht tekortschieten doordat: er geen adequate probleemoplossende strategieën worden gebruikt: het kind/de jongere of zijn opvoeders aan competentie ontbreekt; er onvoldoende beschermende factoren en/of sociale steun aanwezig is. Het cliëntsysteem vertoont als gevolg van de verstoring van het evenwicht tussen draagkracht en draaglast typisch crisisgedrag en is niet in staat om adequaat te handelen. Dat betekent: opvoeders en/of kinderen/jongeren zijn emotioneel te zeer verward; opvoeders en/of kinderen/jongeren kunnen feitelijke informatie niet meer reëel inschatten; opvoeders en/of kinderen/jongeren vertonen problematisch gedrag dat de crisissituatie eerder verergert. Een crisis treedt niet snel op, maar áls hij plaatsvindt, belandt een gezin van een kwetsbare toestand in een totale ontreddering. Een crisis is een tijdelijke toestand van één of meerdere individuele gezins-leden. Als niemand ingrijpt, gaat de crisis ook weer over. Het kost dan echter meer tijd voor het gezins-lid om er overheen te komen en het dagelijks leven weer op te pakken. Bovendien is het risico op schade groot, vooral als er kinderen/jongeren bij betrokken zijn. Langer dan een maand duurt een crisis echter zelden. Beïnvloedbare factoren De beïnvloedbaarheid van factoren is afhankelijk van de mate waarin draagkracht aanwezig is. Wanneer iedereen gemotiveerd is tot verandering (de crisis als een kans ervaart), zullen vele factoren voor beïnvloeding vatbaar zijn. Ook motivatie is een beïnvloedbare factor, maar net als alle andere is deze factor moeilijker te beïnvloeden wanneer de draagkracht minimaal is. Deze is op gang te brengen door aan te sluiten bij het cliëntsysteem, maar óók door opvoeders te wijzen op hun verantwoordelijkheden en jeugdigen bewust te maken van hun positie. Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 7! /! 17 De module richt zich met name op het terugbrengen van de veiligheid in de gezinssituatie. Hiertoe wordt de module tevens gestapeld met Ambulante Spoedhulp. De interactie en communicatie tussen
ouder en de jeugdige, die regelmatig de hoofdreden(en) zijn voor het ontstaan van een uitputtingscrisis, komen daarbij vaak naar voren. Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Het waarborgen van de veiligheid voor het gezin/de jeugdige(n) zelf is vaak al bereikt wanneer deze uit de onveilige situatie gehaald wordt. Echter, het terugbrengen van de veiligheid in de thuissituatie behelst meer werk dan dat en is het uiteindelijke doel: het gezin/de jeugdige(n) wonen weer thuis. De motivatie van het totale gezinssysteem is de grootst bijdragende factor in het welslagen hiervan. Door Ambulante Spoedhulp te stapelen bovenop de module Crisisopvang Oudere Jeugd, wordt de kans op terugplaatsing van het gezamenlijke gezin naar huis aanzienlijk vergroot. De directe inzet, de hoge intensiteit en het werken met een vaste methodiek draagt hier aan bij (zie ook werkzame factoren). Desondanks kan toch, met instemming van ouders en betrokkenen, worden besloten het gezin niet als geheel terug naar huis te laten gaan. Werkzame factoren /mechanismen Onderzoek naar de specifiek werkzame factoren van residentiële crisisopvang is niet voorhanden. Het is echter goed mogelijk dat de werkzame factoren, die onderschreven zijn binnen ambulante crisisinterventie, ook effect kunnen hebben bij de residentiële crisisopvang. Zo kunnen ze verweven worden in het traject van de jongere op de groep tijdens een uithuisplaatsing en daarnaast ook vorm moeten krijgen in de thuissituatie en/of in de relatie met opvoeders en opvoeders. Een aantal factoren, de zogeheten cliëntfactoren, is niet beïnvloedbaar, maar hebben wel invloed op de effectiviteit van de geboden crisiszorg. Het gaat hierbij om kindkenmerken als geslacht en leeftijd. Met betrekking tot programmastructuur en programma-inhoud zijn de volgende specifieke werkzame factoren te onderscheiden: snelle start en snelle beschikbaarheid voor intake (Feiguine en anderen, 2000, in: Konijn en anderen, 2001); 24/7 beschikbaarheid (Fraser, Pecora & Haapala, 1991); hulpverlenen in de eigen omgeving; intensiteit en caseload; beperkte duur (Fairchild, 1997; in: Konijn en anderen, 2001, Callahan, 1994); één vaste hulpverlener; deskundigheid; Ietten op betrokkenheid en motivatie; delen en fasering; cognitieve en gedragsmatige benadering; het aanleren van vaardigheden; het bieden van concrete hulp; belangenbehartiging. Uit diverse effectstudies komt naar voren dat naast de specifieke aanpak bij crisisinterventie, ongeacht de problematiek van de cliënten, een aantal factoren altijd bijdraagt aan goede resultaten (Van Yperen et al, 2003). Het gaat hier om de volgende algemeen werkzame factoren die gelden voor de gehele jeugdzorg: een goede werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener; goede aansluiting bij de motivatie van de cliënt; goede aansluiting van het type interventie bij het probleem en de hulpvraag: aansluiting bij de probleemdefiniëring van de doelgroep, consensus over het probleem waarop de hulp gericht moet zijn; evenwicht tussen probleem en omvang van de inzet; goede structurering van de interventie, dat wil zeggen: heldere en concrete doelstelling, doordachte opzet, goede planning en fasering; uitvoering van de interventie zoals zij behoort uitgevoerd te worden: 'treatment integrity' of 'fidelity'; voldoende professionaliteit, vooral: training van de behandelaar; goede werkomstandigheden van de behandelaar wat betreft caseload, begeleiding en beveiliging. Hermanns (2004) wijst er verder op dat hulpverlening effectiever is als zij erop gericht is dat opvoeders en kinderen weer grip krijgen op het eigen leven (herstel zelfregulatie), als de hulpverlening Module Crisisgezinsopvang beschikbaar is - Spoedeisend in de eigen leefsituatie én als de hulpverlening hun sociale netwerk Pagina 8! /! 17 activeert.
Verantwoording De begeleiding en interventies zijn gebaseerd op professionele deskundigheid en praktische ervaring van de pedagogisch medewerkers. De crisis wordt benut om veranderingen tot stand te brengen. 7. Samenvatting onderbouwing Het gezin en jeugdigen verkeren in een (opvoedings)crisissituatie waardoor zij in een onveilige situatie verkeren, waarbij het evenwicht tussen draagkracht en draaglast dermate uit balans is dat het herstellen hiervan door ambulante crisishulp niet meer haalbaar of toereikend is, kunnen enkel en alleen geholpen worden door de situatie tijdelijk te veranderen en een tijdelijke uit plaatsing van het gezin in te zetten. Het uit huis plaatsen van alleen jeugdigen is in dergelijke situaties een contraindicatie vanwege de mogelijkheid tot verdere escalatie. Door tegelijkertijd aan de slag te gaan met het vergroten van de veiligheid en het uitbouwen van competenties en vaardigheden waarover het gezin al beschikt is het mogelijk om het evenwicht te herstellen en het gezin succeservaringen op te laten doen, zodat het gezin weer in het eigen huis kan wonen. 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding Wordt beschreven in een volgende evaluatie van deze module. 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Er is geen handleiding of protocol voor overdracht of implementatie. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de module wordt bewaakt aan de hand van de resultaten uit de prestatieindicatoren: doelrealisatie, cliënttevredenheid, reden beëindiging hulp en afname ernst problematiek. Jeugdhulp Friesland voldoet aan de kwaliteitsnormen HKZ, hetgeen betekent dat de cliënt centraal staat en er continu gewerkt wordt aan het verbeteren van de hulpverlening. 8.4 Kosten van de module Gedragswetenschapper Pedagogisch medewerker B 140 min per gezin 1 fte flexibel inzetbaar Verblijf: ja Verzorgingskosten: ja Pleeggeld: nee Licentie: nee Training/opleiding: ja, zie 8.1 Specifiek materiaal: testmateriaal (middelengebruik) Overige kosten: verblijfskosten overige gezinsleden, inzet ASH module altijd gekoppeld. 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module Er is geen onderzoek gedaan naar de uitvoering van de module. Wel wordt door Boendermaker, Van Rooijen & Berg (2010) aangegeven dat de factoren, zoals hieronder beschreven, belangrijk zijn voor een goed orthopedagogisch basisklimaat, wat ook van toepassing is op de residentiële crisisopvang. De crisisopvang: heeft aandacht voor en maakt werk van het stimuleren van de normale ontwikkeling van de jeugdige(n). Dat kan door het stimuleren en ondersteunen van de deelname aan onderwijs, vrijetijdsbesteding, sport en werk, en door het bieden van een zo normaal mogelijk dagelijks leven, zonder daarbij de speciale behoeften van de jeugdige(n) uit het oog te verliezen; Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 9! /! 17
heeft oog voor de fysieke gezondheid van de jeugdige(n). Dat kan bijvoorbeeld door het ontmoedigen van roken en alcohol- of druggebruik en het helpen bij gezond internetgebruik, en door het bieden van een adequate toegang tot de gezondheidszorg; heeft aandacht voor de jeugdige(n) als individu in plaats van alleen als gezinslid. Dat gebeurt door de jeugdige(n) serieus te nemen en de tijd te nemen om naar de jeugdige(n) te luisteren en er voor hem/haar te zijn; biedt een veilige omgeving en weet pesten en onderling verbaal en fysiek geweld te voorkomen. besteedt aandacht aan het gezin en aan de relatie tussen jeugdige(n) en hun opvoeders. Dit kan bijvoorbeeld door er voor te zorgen dat een jeugdige(n) contact kan onderhouden met vrienden en familie. Het betekent ook hulp en begeleiding voor de opvoeders. Het is van belang om per individuele jeugdige te beoordelen of, hoe en met welke intensiteit de interactie met de gezinsleden vorm krijgt. Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 10! /! 17
C. EFFECTIVITEIT 10. Nederlandse effectstudies 10.1 Studies naar de effectiviteit van de module in Nederland Er is nauwelijks Nederlands onderzoek naar de effectiviteit van de module gedaan. De uitkomsten van de onderzoeken hieronder zeggen dan ook niet direct iets over de effectiviteit van residentiële crisisopvang, maar kunnen wel gebruikt worden als richtlijn om de mate van effectiviteit te vergroten. Wouda (1994) heeft onderzoek gedaan naar crisiscentra voor adolescenten en de condities waaronder deze centra optimaal presteerden. Volgens Wouda was er in 1994 slechts één aspect waarover op basis van wetenschappelijk onderzoek redelijke zekerheid bestond, namelijk dat het cruciaal is voor de effectiviteit van crisisopvang dat het sociale netwerk van de jongere betrokken is bij de opvang en hulp. Wouda onderzocht twaalf crisiscentra in Nederland en maakte daarbij onderscheid tussen opvangcentra en crisisinterventiecentra. In het onderzoek werden twaalf crisiscentra in Nederland meegenomen, waarbij onderscheid gemaakt werd tussen opvangcentra, waar de jongeren alleen werden opgevangen, en crisisinterventiecentra, waar een integraal aanbod van opvang en hulpverlening werd geboden. De doelgroep werd tevens ingedeeld in twee homogene subgroepen: de primaire preventiegroep en de secundaire preventiegroep. De primaire preventiegroep werd gevormd door adolescenten die voor de crisisopvang nog thuis woonden en tot dan toe geen ervaring hadden met residentiële zorg. Het doel van de crisisopvang was dan ook dat de adolescenten terug naar huis zouden gaan. De secundaire preventiegroep werd gevormd door adolescenten die voor de crisisopvang niet meer thuis woonden en al meerdere ervaringen hadden met residentiële zorg. Het doel van de crisisopvang was hun sociale re-integratie. Voor de primaire preventiegroep werd gevonden dat twee keer zoveel adolescenten uit de crisisinterventiecentra terugkeerden naar huis dan uit de opvangcentra. Op basis van dit onderzoek lijkt het er dan ook op dat voor de primaire preventiegroep de volgende elementen van crisisinterventiecentra van belang zijn: integraal aanbod, hoogopgeleide professionals en specifieke crisisinterventies. Voor de secundaire preventiegroep bleek het lastig om adolescenten te reintegreren in de samenleving zonder aanvullende professionele hulpverlening. Van deze adolescenten werd 41 procent verwezen naar een residentiële instelling. De crisisinterventiecentra deden het bij deze groep niet beter dan de opvangcentra. 10.2 Samenvatting Nederlandse effectstudies Auteurs: Wouda Jaar: 1994 Onderzoekstype: evaluatie onderzoek Belangrijkste resultaten: integraal aanbod van opvang en ambulante inzet, hoogopgeleide professionals en de inzet van specifieke crisisinterventie verhogen de kans op terugplaatsing naar huis. Bewijskracht van het onderzoek: 2 Resultaten effectiviteit: 2 11. Buitenlandse effectstudies Er zijn geen studies die de effectiviteit van buitenlandse versies van de module aantonen. D. OVERIGE INFORMATIE 12. Toelichting op de naam van de module Geen bijzonderheden. Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 11! /! 17
13. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) De module Crisisgezinsopvang vertoont overeenkomsten met de modules Crisisopvang Jongere en Oudere Jeugd. Deze modules duren maximaal vier weken en worden ook gestapeld met Ambulante Spoedhulp. De Crisisopvang zorgt voor een stabiele opvangplek voor het gezin gedurende het Ambulante Spoedhulptraject. 14. Overeenkomsten met andere modules De module Crisisgezinsopvang wordt gestapeld met de module Ambulante Spoedhulp. Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 12! /! 17
Aangehaalde literatuur Boendermaker, L., Rooijen, K. van, & Berg, T. (2010), Residentiële jeugdzorg: wat werkt? Nederlands Jeugdinstituut, Utrecht Callahan, J. (1994), Defining crisis and emergency, Crisis, 15, no. 4. pp. 164-171 Caplan, G. (1964), Principles of preventive psychiatry, Basis Books, New York Deur, H. van (1997), Zorgprogramma s in de Crisisinterventies in de agglomeratie Amsterdam, Coördinatiepunt Crisisinterventie, Amsterdam Fraser, M.W., Pecora, P.J. & Haapala, D.A. (1991), Families in crisis: the impact of intensive family preservation services, Aldine de Gruyter, New York Hermanns, J. (2004), 'Van behandelingsplan naar opvoedingsarrangement', in: Aalsvoort, D. van der, (red.), Eén kind, één plan bij jonge risicokinderen, Acco, Leuven Hoekert, L., Lommerse, M. & Beunderman, R. (2000), Het Mobiel Crisis Team. Hulp bij gezinnen in crisissituaties, Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 55, no. 3, pp. 244-250 Konijn, C., Boelhouwers, K & Cavelaars, E. (2001), Ambulante crisisinterventie bij jeugdigen in de Agglomeratie Amsterdam, Trimbos-instituut, Utrecht Yperen, T.A. van, Booy, Y. & Veldt, M.C. van der (2003), Vraaggerichte hulp, motivatie en effectiviteit jeugdzorg, NIZW, Utrecht Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 13! /! 17
Bijlage CAP-J CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken): Naam van de module: Onderdeel van het zorgprogramma: Crisisgezinsopvang Spoedeisend Legenda: X (probleem waar de module aan werkt), X! (probleem waar de module aan werkt, niet genoemd in de modulebeschrijving), C (contra indicaties of belemmerende factoren genoemd in de beschrijving), 0 (kenmerken van de doelgroep, genoemd in de moduleomschrijving maar de module is hier niet op gericht)? (niet duidelijk, discussiepunt) Richt zich op CAP-J Groep As A: Psychosociaal functioneren jeugdige A100 Emotionele problemen A101 Introvert gedrag 0 A102 Angstproblemen 0 A103 Stemmingsproblemen 0 A200 Gedragsproblemen A201 Druk en impulsief gedrag 0 A202 Opstandig gedrag en/of antisociaal gedrag 0 A300 Problemen in de persoonlijkheid(sontwikkeling en identiteit(sontwikkeling) A301 Problemen met de competentiebeleving 0 A302 Problemen in de gewetensvorming/morele ontwikkeling 0 A303 Identiteitsproblemen 0 A400 Gebruik van middelen/verslaving 0 A900 Overige psychosociale problemen jeugdige 0 A901 Problemen bij de verwerking van ingrijpende gebeurtenissen 0 A902 Overmatige stress 0 A903 Automutilatie 0 A904 Andere problemen psychosociaal functioneren jeugdige 0 CAP-J groep As B: Lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren jeugdige B100 Lichamelijke ziekte, aandoening of handicap B101 Gehooraandoeningen B102 Oogaandoeningen B103 Spraakaandoening B104 Motorische handicap B105 (Chronische) lichamelijke ziekte Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 14! /! 17 B200 Gebrekkige zelfverzorging, zelfhygiëne, ongezonde levenswijze
B201 Problemen met zelfverzorging en zelfhygiëne 0 B202 Ongezonde levenswijze 0 B203 Overgewicht B300 Aan lichamelijke functies gerelateerde klachten B301 Lichamelijke klachten 0 B302 Voedings-/eetproblemen 0 B303 Zindelijkheidsproblemen B304 Slaapproblemen 0 B305 Groeiproblemen B306 Onverklaarbare lichamelijke klachten 0 B900 Overige problemen lichamelijke gezondheid B901 Andere problemen lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren jeugdige 0 CAP-J Groep As C: Vaardigheden en cognitieve ontwikkeling jeugdige C100 Problemen in de cognitieve ontwikkeling C101 Problemen met schoolprestaties/leerproblemen 0 C102 Aandachtsproblemen 0 C103 Problemen verbandhoudend met hoogbegaafdheid C104 Problemen met het sociaal aanpassingsvermogen 0 C200 Problemen met vaardigheden C201 Sociale vaardigheidsproblemen X! C900 Overige problemen vaardigheden en cognitieve ontwikkeling C901 Andere problemen cognitieve ontwikkeling jeugdige X! C902 Andere problemen vaardigheden jeugdige X!! CAP-J groep AS D: Gezin en opvoeding D100 Ontoereikende kwaliteiten van de opvoeding D101 Ontoereikende opvoedingsvaardigheden X! D102 Problemen met ondersteuning, verzorging en bescherming kinderen X! D103 Pedagogische onwil X! D104 Onenigheid tussen ouders over opvoedingsaanpak X! D105 Problematische gezinscommunicatie X! D200 Problemen in de ouder-kindrelatie X! D201 Gebrek aan warmte in ouder-kindrelatie X! D202 Symbiotische relatie tussen ouder en jeugdige X! D203 Jeugdige in de rol van ouder (parentificatie) X! Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 15/! 17 D204 Vijandigheid tegen of zondebok maken van jeugdige door de ouder X!
D205 Problemen in de loyaliteit van jeugdige naar ouder X! D206 Problemen in de hechting van jeugdige aan ouder X! D207 Generatieconflict D208 Problemen door religieuze en/of culturele verschillen tussen ouder en jeugdige D209 Mishandeling ouder door jeugdige D210 Jeugdige weggelopen van huis D211 Jeugdige weggestuurd door ouders 0 X X X D300 Verwaarlozing, lichamelijke/psychische mishandeling, incest, seksueel misbruik van de jeugdige in het gezin D301 Jeugdige slachtoffer verwaarlozing D302 Jeugdige slachtoffer mishandeling D303 Jeugdige slachtoffer seksueel misbruik X X X D400 Instabiele opvoedingssituatie D401 Problemen bij scheiding ouders X! D402 Problemen met omgangsregeling D403 Problemen met gezagsrelaties D404 Problemen die gepaard gaan met het samengaan van twee gezinnen/ samengestelde gezinnen X X!! D405 Problematische relatie tussen ouders X! D406 Problematische relatie jeugdige met partner opvoeder X! D407 Problematische relatie (stief)broers/zussen X! D500 Problemen van ouder D501 Negatieve jeugdervaring/traumatische ervaring ouder 0 D502 Problemen met werkloosheid ouder 0 D503 Problemen bij zwangerschap of bevalling 0 D504 Moeilijke start ouderschap 0 D505 Gezondheidsproblemen of handicap/invaliditeit ouder 0 D506 Antisociaal gedrag ouder 0 D507 Gebruik van middelen/verslaving ouder 0 D508 Pleger seksueel misbruik 0 D509 Overmatige stress ouder 0 D510 Psychische/psychiatrische problematiek ouder 0 D600 Problemen van ander gezinslid D601 Gezondheidsproblemen of handicap/invaliditeit ander gezinslid D602 Antisociaal gedrag ander gezinslid D603 Gebruik van middelen/verslaving ander gezinslid D604 Psychische/psychiatrische problematiek ander gezinslid D700 Problemen in het sociaal netwerk gezin Module D701 Problemen Crisisgezinsopvang in de familierelaties - Spoedeisend(niet het gezin) 0Pagina 16/! 17 D702 Gebrekkig sociaal netwerk gezin 0
D800 Problemen in omstandigheden gezin D801 Problemen met huisvesting 0 D802 Financiële problemen 0 D803 Problemen met hulpverleners of (vertegenwoordigers van ) instanties 0 D804 Problematische maatschappelijke positie gezin als gevolg van migratie 0 D900 Overige problemen gezin en opvoeding D901 Andere problemen gezin en opvoeding 0 CAP-J Groep As E: Jeugdige en omgeving E100 Problemen op speelzaal, school of werk E101 Problematische relatie met leerkracht, werkgever of leidinggevende/ problemen met hiërarchische relatie X! E102 Problematische relatie met medeleerlingen, collega s of groepsleden X! E103 Motivatieproblemen op school of werk (onder andere spijbelen) X! E104 Van school gestuurd X! E105 Problemen met school-, studie- of beroepskeuze of vakkenpakket X! E106 Problemen met werkloosheid jeugdige E107 Problemen met speelzaal, schoolorganisatie of onderwijsstijl, arbeidsorganisatie E200 Problemen met relaties, vrienden, sociaal netwerk en vrije tijd E201 Problemen met vrijetijdsbesteding X! E202 Problemen met verliefdheid/liefde en relaties X! E203 Problematische relatie met leeftijdgenoten (onder andere gepest worden buiten school/werk) X! E204 Gebrekkig sociaal netwerk jeugdige 0 E205 Risicovolle vriendenkring (antisociaal gedrag, gebruik middelen) X! E300 Problemen in omstandigheden jeugdige E301 Problemen met zelfstandige huisvesting jeugdige E302 Financiële problemen jeugdige E303 Problemen van jeugdige met hulpverleners of (vertegenwoordigers van) instanties X! E304 Problematische maatschappelijke positie jeugdige (onder meer als gevolg van migratie) E305 Problemen jeugdige met justitiële instanties 0 E900 Overige problemen omgeving jeugdige E901 Andere problemen jeugdige en omgeving 0 Module Crisisgezinsopvang - Spoedeisend Pagina 17! /! 17