Chart Navigator - week 50/2012

RBS Markets - Door Nico P.R.Bakker Chart Navigator - week 50/2012 Meer informatie Ga naar www.rbs.nl/markets of bel 0900-MARKETS (0900-6275387; lokaal tarief) Al een aantal weken zijn er mooie upswings zichtbaar op de aandelenvelden, prima stierenstootjes die er voor zorgen dat de contouren van Glooiende landschappen duidelijker worden, hoopvolle vooruitzichten voor 2013, niet waar? Maar pas ook op voor gezonde correctiebewegingen, de beer speelt ook zijn partijtje mee. Hoe de routes er uit zien wordt haarscherp vastgelegd door mijn marktlens en weergegeven in de Chart Navigator van deze week. Acties en reacties Glooiende landschappen kenmerken zich door actie- en reactiebewegingen. Kijk in de nieuwsbrief of uw favoriete fondsen wellicht rijp zijn voor correcties en handel daar naar. Op de intermarket speelvelden blijven de glooiende bewegingen achterwege bij Goud en Zilver (kwakkelende stieren), blijft BrentOil hangen rond een zwakke sleepkabel en doen de Euro-stieren wel hun best om omhoog te swingen. Lees mijn commentaren voor het verwachte vervolg van de koersbewegingen. Bij de selectie van de Grondstoffentitels heb ik dit keer gezocht naar drie charts met elk een interessant technisch thema. Zo bespreek ik Suiker (berendreun), Palladium (rijp voor correctie) en Koper (meer glans). Prima charts voor uitdagende Turbo Tijd Setups. Uit het RBS Turbo Buitenland universum heb ik drie titels gekozen die prima aansluiten bij het thema van deze week. Zowel voor Bayer, BASF als Bank of America geldt als strategie Kopen op zwakte, ofwel dips in de uptrend gebruiken om aankopen te doen. Kijk, lees en oordeel zelf. Wat betreft de Midkapfondsen leg ik de grafiek van de AMX index (haperende stieren) op de analysetafel en wijs ik op correctieve tikken op de grafieken van Nutreco en Vopak. Glooiende landschappen kenmerken zich door een hoge mate van trendmatigheid, ofwel de bereidheid om richting vast te houden. Beleggen in de richting van de trend is dan ook een slimme strategie. Het wordt daarbij nog interessanter als je de fondsen kiest met het predikaat Outperformer. Kies de fondsen die voorop lopen in de rij en laat de achterblijvers links liggen. Hoe je dat met het begrip RS kunt bewerkstelligen leest u in de TA vraagbaak. BBB en Live Trading Sessie Dit jaar nog twee coaching sessies voor u. Komende dinsdag mijn bekende BBB Webinar, dit keer een Special waarin ik vooruitblik op 2013 en voor heel veel fondsen TT Setups zal presenteren, schrijf in op BBB Webinar. Komende vrijdagmiddag zal ik samen met collega Jim een live trading sessie verzorgen op het RBS hoofdkantoor. Veel ins en outs m.b.t. korte termijn (swing) trading komen aan bod. Lees verder en schrijf in op Live Trading. Nico P.R. Bakker Inhoud Chart Navigator Indices P. 2 AEX Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Obligaties P. 12 Valuta P. 13 Grondstoffen P. 14 Turbo Titels Buitenland P. 16 Midkapfondsen P. 17 Info P. 18 Wilt u reageren? Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een email te sturen naar beleggen@rbs.com. Op het moment van schrijven heeft Nico Bakker noch in privé, noch zakelijk een positie in de onderliggende waarden zoals beschreven in deze Chart Navigator en zijn er geen andere belangenconflicten bekend. rbs.nl/markets

Chart Navigator - Indices week 50-14 december 2012 AEX-Index - Stieren goed op stoom Na de doorbraak door de 340 weerstand weten de bulls goed stand te houden. Voor de vierde achtereenvolgende week wordt er een witte candle geproduceerd, kruipt de index dichter naar de 347 horde, krult de sleepkabel verder omhoog en staat de RSI ruim boven de 50-lijn. Stuk voor stuk bouwstenen voor een positief getint scenario. Het proces van hogere toppen en hogere bodems is overduidelijk zichtbaar. Kortom, zowel subjectieve als objectieve bevindingen wijzen in de richting van de bulls. Maar eens bezien tot hoever zij op kunnen stomen alvorens een correctie toe te staan. Correcties tot aan de groene lijn zijn toegestaan, kopen op zwakte... DAX index - Opwaartse impuls De weekgrafiek oogt positief. Er was al sprake van een mooie uptrend, deze week zijn de stieren boven de weerstandzone op afgerond 7473-7523 geklommen. Kortom, er is sprake van een impuls binnen de uptrend. De stieren vergroten hun grip op de markt. Het speelveld ligt nu volledig open. Zolang de candles wit kleuren is een verdere stijging het meest waarschijnlijke scenario. Maar bij het verschijnen van een zwarte candle sluit ik een kortstondige correctiebeweging niet uit. Voor nu bezien hoeveel witte candles er nog bijkomen. De koopconditie is valide. Actieve spelers doen extra aankopen nu het speelveld open gebroken is... EUROSTOXX50 index - Stieren breken uit Ik heb al meerdere keren gewezen op de weerstand op afgerond 2611. Boven dit kantelpunt is er sprake van een opwaartse impuls en wordt het speelveld open gebroken richting afgerond 2890..., schreef ik recent. Deze week is het zo ver. De weerstand op afgerond 2611 wordt weggeslagen. Kortom, er is sprake van een opwaartse impuls. Zolang de candles wit kleuren is een stijging richting circa 2800 het meest waarschijnlijke scenario. Pas bij een zwarte candle is het oppassen voor correctieve bewegingen. De koopconditie is valide. Meeliften richting circa 2800 is de tactiek... 2 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Indices week 50-14 december 2012 S&P 500 index - Mooie uptrend Op het middellange termijn speelveld zie ik een mooie uptrend. De gemiddeldelijn loopt mooi mee met de stijgende trendlijn en de RSI noteert boven de 50-lijn. Een ideaal landschap voor de bulls. Zolang de koers boven afgerond 1343 noteert is het vizier dan ook gericht op afgerond 1475. Deze week is opnieuw een witte candle in de maak, waardoor de opwaartse beweging prina wordt voortgezet. Pas bij het verschijnen van een zwarte candle is het oppassen voor correctieve tikken van de beer. Hoeveel witte candles komen er nog bij? De koopconditie is valide, mits de koers boven 1343 noteert... DOW JONES index - Dominante bulls De weekchart oogt positief. De uptrend is hervat, de sleepkabel loopt gestaag omhoog, de candles kleuren wit en de RSI noteert boven de 50-lijn. Kortom, de bulls hebben het heft in handen. Zolang de koers boven de sleepkabel noteert is een nieuwe actiebeweging binnen de uptrend het meest waarschijnlijke scenario. Al met al ligt de doelzone op de recente top op afgerond 13652. Daar het landschap maar eens opnieuw beoordelen. Mochten de stieren verslappen, ze hebben de ruimte tot circa 1300. De koopconditie is valide. Turbospelers doen aankopen voor een rit naar afgerond 13652... NIKKEI 225 index - Stieren aan beterende hand De koers is de laatste weken flink gestegen. Het speelveld ligt er inmiddels een stuk gunstiger bij. Echter, momenteel noteert de koers precies tegen de dalende trendlijn. Bij het verschijnen van een zwarte candle tegen deze trendlijn is het oppassen voor een kortstondige correctiebeweging, als zijnde een pullbackbeweging, richting de sleepkabel. Maar zolang de candles wit kleuren is een verdere stijging richting afgerond 10208 het meest waarschijnlijke scenario. Kortom, de kleur van de candle is van belang in deze fase. Koopposities vasthouden, maar winsten afromen bij het verschijnen van een zwarte candle... 3 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 Aegon - Stieren lekker op stoom Onlangs zijn de bulls door de 4,50 weerstand gebroken, waardoor de deur werd geopend voor hogere niveaus. Anders gezegd, een nieuwe impuls in de uptrend met zicht op 4,84 als eerstvolgende koersdoel, daarna kan het vizier op 5,60 worden gericht. De bulls verstevigen hun positie op het veld. Er is immers sprake van een stijgende trendfase (hogere bodems en hogere toppen en koersvorming boven de sleepkabel), zonder dat er sprake is van overspannenheid. Er staan inmiddels vier witte candles. Hoeveel komen er bij? Trendvolgende beleggers handhaven hun posities en doen extra aankopen op zwakke momenten. Ahold - Brede trading range Reeds driemaal is de koers vanaf de 9,00/20 steunzone opgeveerd. De RSI kruist de 50-lijn en bevestigt hiermee de poging van de bulls om op te stomen richting de 10,50 tot 11,00 weerstandzone, niveaus die recent tweemaal zijn bereikt. Met andere woorden, er wordt vooralsnog een brede trading range intact gelaten waarbinnen de koers heen en weer zigzagt. De witte candle van deze week doet een mooie duit in het zakje. Komende weken meer witte kaarsen, staat wel leuk in deze tijd van het jaar, niet waar? Koopjesjagers zien wel kansen op de chart. Trendvolgers doen het wat rustiger aan. Speel het spel tussen de kantelpunten. AirFrance KLM - Stieren stabiliseren Er is nog steeds sprake van stabilisatie tussen 7,60 weerstand en 6,30 steun. De RSI is weliswaar teruggekeerd uit OBgebied, maar wil niet zakken richting de 50- lijn. Kortom, de bulls laten geen correctie toe. Zij houden stand, ze pauzeren en slijpen de messen. Boven 7,60 een nieuwe impuls met heel veel stijgingspotentieel. Onder 6,30 alsnog een poging voor een serieuze correctie richting de sleepkabel. Kortom, stilte voor de storm, er gaat binnenkort weer een significante koersbeweging van start. Een zijlijnpositie is gerechtvaardigd, boven 7,60 weer in actie komen. Zo ook onder 6,30. 4 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 Akzo Nobel - Mooie upswing Op moment van schrijven noteert AKZO op 48,50... De sleepkabel heeft recent steun aangereikt en de RSI kronkelt inmiddels boven de 50-lijn. Zolang de koers boven 40,00 noteert, is een vervolg van de uptrend richting 49,00 het meest waarschijnlijke scenario. De witte candle van deze week, de vierde op rij, past goed in het plaatje. Het bevestigt de aanzwellende ondertoon en het onderschrijft de bevinding dat de stieren opstomen in een breed stijgingskanaal. Meer witte candles graag. Pas bij 49,00 is het tijd voor een zwarte candle, zullen we dat afspreken? De koopconditie blijft valide zolang er witte kaarsen bijkomen. Als het Duiveltje verschijnt komt er een rimpel in de vijver. Arcellor Mittal - Trappelende stieren Al wekenlang komt de koers niet significant van zijn plaats. De trendmatigheid is laag, er is sprake van een bandbreedte tussen afgerond 11,20 steun en 13,45 weerstand. Maar de stieren staan wel te trappelen. Ze hebben inmiddels twee witte candles geproduceerd, ze ruiken de 13,45 weerstand en willen deze ook wel slechten om daarna een nieuwe stijgende trend te starten. Daar is het wachten op. Mocht er echter komende week een zwarte candle verschijnen, dan wordt de uitbraak uitgesteld. Het wordt spannend! Hou posities bescheiden zolang de trading range valide is. Een zijlijnpositie is ook gerechtvaardigd. Boven 13,45 flink aankopen doen... ASML - Lichte haarscheurtjes Een sterk charttechnisch plaatje met zicht op topvorming en wellicht een dubbele top rond 48,00 tot 49,00 Of breken ze door? Dat is de hamvraag. Op het moment van schrijven noteert de koers ruim boven 48,50, maar wordt er deze week waarschijnlijk een zwarte candle neergezet. Dat is dan wel een duidelijke indicatie van topvorming, mede in combinatie met een neerwaartse krul in de RSI. Kortom, lichte haarscheurtjes als inleiding voor een gezonde correctie richting circa 45,00. Een rondje winstnemingen kan voor neerwaartse druk zorgen. Koopposities gedeeltelijk veilig stellen en wachten op nieuwe koopkansen. 5 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 Aperam - Verder herstel in de trading range De sleepkabel loopt redelijk vlak, dus de kans op een nieuwe trading range neemt toe. Wat dat betreft even aanzien wat er tussen 10,15 en 13,90 gaat gebeuren..., zo schreef ik recent. Welnu, het ziet er naar uit dat de spelers de genoemde krijtstrepen respecteren en thans vanaf de onderkant van de range opveren. Zolang er witte candles verschijnen, houden de bulls de touwtjes in handen. Maar eens bezien of zij in staat zijn de bovenkant van de range te bereiken. De indicatoren spelen op dit moment nauwelijks een rol van betekenis. Koopjesjagers helpen de bulls een handje. Met 10,15 als cruciaal kantelpunt meeliften naar 13,90, dat is de gedachte... Boskalis - Tijd voor een top Het charttechnische beeld ziet er vriendelijk uit. Er is immers sprake van koersvorming boven een mooi oplopende sleepkabel, terwijl de RSI boven de OB-lijn beweegt. Dit laatste duidt uiteraard op potentiële topvorming als inleiding voor een correctiebeweging. De witte candle van deze week drukt de koers tegen de 33,25 weerstand, een mooie plek om even te toppen. Maar dan moet er wel komende week een zwarte kaars verschijnen. Zo niet, dan kunnen de bulls er nog wat streepjes bijzetten. Koopposities handhaven en bij het verschijnen van het Duiveltje winsten afromen. Nu geen extra aankopen doen. Corio - Willen de bullen breken? Het ziet er namelijk naar uit dat de koers gaat zigzaggen tussen 31,50 steun en 35,50 weerstand, een kleine bandbreedte in de buurt van de gemiddelde lijn...., zo schreef ik onlangs. Welnu, de koers blijft inderdaad kwakkelen tussen de genoemde kantelpunten. De gemiddeldelijn gaat vlakker lopen en bevestigt hiermee het gebrek aan trendmatigheid. Voor nu bezien wat er aan de bovenkant van de range gaat gebeuren. Als de stieren breken, verandert het technische beeld aanzienlijk, dat moge duidelijk zijn. Korte termijn koopjesjagers doen goede zaken, langere termijn beleggers doen pas aankopen boven 35,50... 6 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 DSM - Mooie swings Het was wekenlang zeuren rond de sleepkabel, maar de vier recente candles geven aan dat de bereidheid om richting te kiezen aanzwelt. Ik heb het trendkanaal ingetekend om aan te geven waar thans de krijtstrepen liggen en wat de gewenste bullenroute is. Met 40,00 als belangrijk steunpunt uit hoofde van sleepkabel en trendlijn en 47,40 als tussen-weerstand, acht ik het aannemelijk dat uiteindelijk ruim 50,00 op de borden komt te staan. Het veld is breed en naar het noorden gericht, dus ik verwacht mooie swings de komende tijd. Trendvolgende beleggers handhaven hun portefeuille en doen op zwakke momenten extra aankopen om mee te liften richting ruim 47,00 en zelfs hoger... Fugro - Negatief sentiment Het charttechnische beeld oogt nerveus en wispelturig. Forse berentikken en stevige stierenstoten wisselen elkaar af. Recent werd de koers fors afgestraft, er werd een flink gat geslagen. De RSI belandde hierdoor uiteraard op OS-terrein, waardoor witte candles als reactie niet konden uitblijven. Dit gebeurde dan ook, maar het is de bulls niet gelukt om de sleepkabel te bereiken en het gat te vullen. Inmiddels staan er weer zwarte candles, het sentiment is en blijft negatief. Een negatieve ondertoon nodigt niet uit om aankopen te doen. Zelfs speculanten laten dit fonds links liggen. Heineken - Rem op de stierenrally De bullen zijn er recent opnieuw rap van door gegaan, waardoor er een versnelling in de trend optreedt, aangegeven met een extra steilere trendlijn. Al met al een mooi technisch plaatje, maar er schuilt een gevaar op de chart. De RSI blijft namelijk achter bij het koersverloop, dat heet negatieve divergentie. De candle van deze week is zwart, dus dat zet ook een rem op de stierenrally. Een correctie richting de trendlijn op ruim 46,00 is toegestaan, de trend komt daardoor niet in gevaar. Koopconditie nog valide, maar room toch wat winsten af, de rally hapert immers. Bij een nieuwe hogere bodem weer aankopen doen. 7 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 ING Groep - Nog net geen doorbraak De bulletjes hikken tegen de 7,30 weerstand aan, vooralsnog een lastige horde die moet worden genomen om daarna de weg volledig open te zetten. Het lijkt een kwestie van tijd zo te zien. De negatieve divergentie op de RSI kan echter roet in het eten gooien, zonder dat de trend in gevaar komt. Het wachten is op de definitieve stierenstoot boven 7,27, daarna kan het vizier op 9,50 worden gericht. Een extra aanloop is toegestaan. Ik heb hiertoe 6,51 als steun toegevoegd op de weekchart. Al met al verbetert de technische conditie aanzienlijk. Zoek naar momenten om aankopen te doen als voorbereiding voor de definitieve doorbraak boven 7,27...spannend... KPN - Dapper herstel Onlangs is de koers rap onder uit gehaald tot zelfs onder het dalende trendkanaal. U weet dat dat een overspannen situatie behelst en de bulls zal aansporen om een herstelbeweging in te zetten. Ondersteund door de RSI die uit OS gebied komt, staan er inmiddels vier witte candles. Zowaar een dappere stierensprint als zijnde een countertrendbeweging die kan aanhouden tot circa 6,00. Daar zullen trendlijn, sleepkabel en Fibolevels de bullen afremmen. Steun ligt er op 3,90. Voor nu maar eens bezien of er nog witte candles bijkomen. Koopjesjagers zijn actief onder in het veld. Zij stoeien met de stier in de hoop wat puntjes te pakken. Trendvolgers kijken toe. Philips - Treuzelende stieren De ondertoon op het veld is weliswaar positief, er is immers sprake van een uptrend, maar de bulls weigeren vooralsnog om de 20,30 weerstand overtuigend te slechten. Al een aantal weken schurken ze tegen dit niveau aan, maar ze breken niet door. Er groeit hierdoor zelfs wat negatieve divergentie, hetgeen een onderhuidse verpietering met zich mee kan brengen. De trend komt vooralsnog niet in gevaar, maar een stap terug naar 18,00 sluit ik niet uit. Komende week graag een witte candle met mannelijk lichaam... Koopconditie is valide maar verzwakt naarmate het langer duurt de 20,30 weerstand te breken. Room maar wat winsten af... 8 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 Randstad - Stieren vervolgen hun rit Het is de stieren recent gelukt om op de sleepkabel een mooie witte candle te plaatsen, de rit omhoog kan worden vervolgd. Alle indicaties wijzen op een verdere koersstijging. Een stijgend trendkanaal, hogere toppen en hogere bodems, koersvorming boven een opkrullende sleepkabel en een RSI boven het 50-niveau weerspiegelen de sterker wordende positie van de stieren. Door naar 27,50 en 28,00, daarna komt 30,00 in beeld. Niet eerder dan onder 23,70 komen de beren terug. Mits 23,70 als steun blijft liggen kunnen aankopen worden gedaan in een nieuwe stijgende trendfase. Eerst maar eens naar 27,50 en 28,00... Reed Elsevier - Koers zigzagt verder Het charttechnische beeld oogt onrustig, de uitslagen zijn fors, maar langzaam maar zeker komt er meer trendmatigheid in de chart. De contouren van een uptrend, ofwel een serie hogere toppen en hogere bodems, worden duidelijker. Ik heb ook een trendlijn toegevoegd om de groeiende dominantie van de bulls te onderschrijven. Zowel de trendmeter als spanningsmeter sturen aan op hogere koersen. Zolang 10,15 als steun blijft liggen, voeren de bulls de regie en moeten we maar eens bezien tot hoever zij kunnen opstomen, op 11,70 en 12,75 liggen de kantelpunten. Bestaande koopposities handhaven en op zwakke dagen uitbreiden. Kopen op zwakte is de gewenste strategie. Royal Dutch Shell - Licht herstel onder de sleepkabel De verbetering in het koersverloop houdt aan, maar van een duidelijke uptrend is vooralsnog geen sprake. De koers vindt steun op 25,29 en veert met inmiddels vier witte candles op, vooralsnog geen stevige sprint van de stier. Dit alles gebeurt onder de sleepkabel met een RSI onder de 50, negatief vaarwater dus. Het is wel positief dat er een serie hogere toppen en hogere bodems gaande is, dat stemt tot enige hoop. Het moge duidelijk zijn dat pas bij koersvorming boven 27,30 de bulls een vuist kunnen maken. RBS Turbobeleggers met koopposities houden de vinger aan de pols. De koers mag niet onder 25,30 zakken. Koopjesjagers doen extra aankopen... 9 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 SBM Offshore - Rebound in volle gang Dat er sprake is van een dalende trendfase moge duidelijk zijn. Lagere toppen en lagere bodems en koersvorming onder een sterk neerwaarts krullende sleepkabel illustreren de dominante positie van de beren. Toch staan zij toe dat er een herstel of rebound gaande is als reactie op de recente berendreun. De witte candle van deze week bevestigt wederom de opleving die kan aanhouden tot wellicht 10,00 of 11,00. Met 7,73 als eerste vangnet zijn de stieren op weg. Let wel, het is een countertrend beweging, er moet veel meer gebeuren om het tij definitief te keren. Speculanten en bodemvissers doen goede zaken. Trendvolgers doen niets... Post NL - Stierensprintje op klein speelveld De strijd tussen bull en bear speelt zich al weken af op een klein speelveld met afgerond 2,30 en 3,15 als krijtstrepen. Er staan inmiddels vier witte candles op rij in een dappere poging van de bulls om de sleepkabel op te zoeken en wellicht te breken. Dit laatste zal een moeilijke opgave worden gezien de lage trendmatigheid die heerst. De indicatoren staan in een downtrend stand, dus dat werkt ook niet echt mee. Voor nu bezien of er meer witte candles bijkomen. Straks draaien of breken bij 3,15, dat is de grote vraag... Koopjesjagers hebben het goed gedaan, zij houden de vinger aan de pols als de stieren de sleepkabel ruiken. TNT Express - Stieren veren op De koersgeschiedenis is kort, dus ik kan nog geen lange weekgrafiek tonen. De indicatoren geven sinds kort hun signalen. Voor de vierde achtereenvolgende week wordt een witte candle geproduceerd, een mooi resultaat van de bulls, een lekker stierensprintje, die daarmee een opleving richting de gemiddeldelijn vervolgen. Maar er moet meer gebeuren om een positieve trend te starten. Dit laatste is het geval bij koersvorming boven 8,00 (sleepkabel) met bevestiging boven 8,43 (kantelpunt). Aan de onderkant van het veld ligt 6,88 als cruciaal kantelpunt. Met 6,88 als vangnet zijn koopjesjagers actief aan de koopzijde van de markt... 10 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 50-14 december 2012 Unibail Rodamco - Tijd voor correctie Er is een uptrend actief, waardoor op termijn hogere koersen haalbaar zijn tot zelfs 240 aan toe, een top uit 2007. De opleving is sterk, want oude toppen worden later direct als nieuwe bodems getest. Dit is steeds een lekker windje in de rug van de stier. Maar het ziet er naar uit dat er eerst gecorrigeerd gaat worden om daarna de uptrend te vervolgen. Twee zwarte candles indiceren een stapje terug door de bulls, even bijkomen, even gas terug, krachten verzamelen om later weer naar hogere niveaus te klimmen. Steun binnenkort rond 175,00 zou sterk zijn. Koopposities handhaven of gedeeltelijk winst verzilveren en op lagere niveaus weer aankopen doen... Unilever - Aarzelende bullen Alle ingrediënten voor een positief getint scenario zijn aanwezig, maar de bullen komen slechts schoorvoetend van hun plek. Een aanval richting de weerstanden op afgerond 29,00 en 30,00 is in volle gang, maar een doorbraak is gewenst voor een echte impuls. De aarzeling is begrijpelijk, want boven 30,00 betreden de bulls uncharted territory, ze zijn nog nooit zo hoog geweest. Durven ze niet door te breken dan is een extra aanloop tot uiterlijk 27,00 toegestaan. Koopconditie verzwakt naarmate het langer duurt om boven 30,00 te breken. Koopposities verkleinen en wachten op een duidelijk signaal van de bulls. Wolters Kluwer - Hardwerkende stieren Langzaam maar zeker doemen de contouren van een stijgende trend op. Er wordt immers hard gewerkt aan een serie hogere toppen en hogere bodems. Onlangs is op afgerond 13,90 een bodem geplaatst ter afronding van de pullback, die keurig opdroogde op de sleepkabel, in combinatie met een RSI die vanaf de 50 opveerde. Ik heb dan ook een trendkanaal ingetekend als te verwachte route voor de komende periode. Inmiddels zijn de bulls hard op weg naar de recente top op ruim 15,00 met de intentie deze te breken. Trendvolgende beleggers zoeken naar een geschikt moment om (additionele) aankopen te doen en mee te liften in de uptrend. 11 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Technische Analyse vraagbaak week 50-14 december 2012 RS ofwel Relatieve Sterkte In heb een nieuwe indicator gemaakt die ik graag met u wil delen. Een indicator die de Outperfomers en Underperfomers op het speelveld selecteert, ofwel de voorlopers en de achterblijvers. Ik heb deze indicator losgelaten op het Damrak. Ik zal u de uitkomst geven, maar eerst even een toelichting. Om misverstanden te voorkomen zal ik eerst het verschil tussen de RS en RSI noemen. De RSI staat voor Relatieve Sterkte Index en deze kent u als vaste component in mijn marktlens, ook wel de spanningsmeter genoemd. De RSI vertaal ik veelal met kopersindex, ofwel hoe sterk zijn de kopers in het veld. Als het koperssentiment overheerst kruipt de RSI naar de OB-lijn en kan er een correctie van start gaan. Andersom leidt verkoopdruk, of weinig koopkracht, tot een RSI richting de OS-lijn en roept dat veelal een herstelbeweging op. De RS, Relatieve Sterkte, werkt anders. Deze geeft de verhouding weer tussen twee financiële grootheden. Het is een vergelijkingsmaatstaf. Hoe presteert een aandeel ten opzichte van de AEX bijvoorbeeld. Er zijn uiteraard ook andere combinaties mogelijk. Maar ik concentreer mij op de selectie voorlopers en achterblijvers op het aandelenveld. Maar hoe ziet mijn nieuwe indicator er dan uit? De kale berekening van de RS (koers / index) levert een lijn op die net als een koerslijn omhoog of omlaag kronkelt. Je zou kunnen zeggen dat een stijgende RS lijn een outperformer weergeeft en een dalende lijn een underperfomer. Maar mijns inziens is alleen de RS lijn niet genoeg. Ik gebruik de ongewogen voortschrijdende gemiddeldelijn om duidelijker weer te kunnen geven wanneer er sprake is van een outperfomer of underperformer. Uit meerdere tests is gebleken dat de 21 SMA van de RS lijn uitstekend zijn werk doet. Kijk u maar in figuur 1 en 2. De rode lijn onder de blauwe lijn impliceert een Underperformance, rood boven blauw impliceert Outperformace. Momenteel zijn de volgende AEX fondsen voorlopers ofwel Outperformers in hun uptrendfase: Aegon, AirFrance, ASML, Boskalis, DSM, Heineken, ING, Philips, Reed Elsevier, Unibail Rodamco en Unilever. Dit zouden zomaar eens de pareltjes in 2013 kunnen worden! Outperformer: Philips Figuur 1 Underperformer: KPN Figuur 2 Chart Navigator - Obligaties Bund - Spannende weerstandzone Het is wachten op een nieuwe significante beweging. Momenteel schurkt de koers tegen de weerstand op afgerond 143,50. Boven dit kantelpunt nemen de bulls het heft in handen en ligt het vizier op afgerond 146,30..., luidde recent mijn commentaar. Zo gezegd, zo gedaan. De stieren zijn boven afgerond 143,50 geklommen en uit de driehoek gebroken. Momenteel noteert de koers precies onder de weerstandzone op afgerond 145,30-146,90. Boven deze zone is er sprake van een opwaartse impuls. Maar deze week is een zwarte candle in de maak. Een extra aanloopje sluit ik dan ook niet uit. De koopconditie is valide. Boven 146,90 posities uitbouwen... 12 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Valuta week 50-14 december 2012 EUR/USD - Stieren hebben het heft in handen Recent wees ik op de omschakeling van een downtrend naar een uptrend. Echter, vorige week zakten de koers terug naar de sleepkabel. Maar deze week is een mooie witte candle in de maak, zelfs in de vorm van een Bullish Engulfing patroon. Kortom, de stieren hebben duidelijk het heft in handen. Bij koersvorming boven de weerstand op afgerond 1,316 vergoten zij nog eens extra hun grip op de markt en is er ruimte om door te stoten naar afgerond 1,347. Al met al een sterke verbetering van de Euro ten opzichte van de Dollar. Er is een nieuwe koopconditie valide. Actieve spelers helpen de stieren een handje. Anderen doen boven 1,316 aankopen... EUR/GBP - Spannend kantelpunt Ik zie al een aantal weken een omgekeerd H&S patroon. Maar de stieren willen maar niet boven de neklijn op afgerond 81,50 breken. Pas boven deze weerstand kunnen de stieren echt een vuist maken en start tegelijkertijd een nieuwe stijgende trend. Kortom, een cruciaal kantelpunt op afgerond 81,50. Zolang de koers onder dit kantelpunt noteert hebben de beren een streepje voor en sluit ik berentikken richting afgerond 79,60 niet uit. Spannend. Even aanzien wat er verder gaat gebeuren. Boven afgerond 81,60 gaat een nieuwe koopconditie van start. Tot dat moment het kruit drooghouden. EUR/YEN - Stevige stierenprikken Op de weekchart van dit valutapaar boeken de stieren mooie terreinwinsten. Voirge week is een korte correctieve tik uitgedeeld. Maar deze week is een lange witte kaars in de maak. Kortom, de bulls houden de touwtjes in handen. Echter, de trendkanaallijn is bereikt en de RSI nadert de OB-lijn. Bij het verschijnen van een zwarte weekcandle sluit ik een gezonde correctiebeweging niet uit. Maar zolang de candles wit kleuren blijft het vizier gericht op de weerstand op afgerond 111,40. Bij het verschijnen van een zwarte candle winsten afromen en wachten op een hogere bodem voor nieuwe koopacties... 13 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Grondstoffen week 50-14 december 2012 Goud - Vooralsnog slappe bulls Op het middellange termijn speelveld is recent een nieuwe uptrend gestart. Maar de stieren hebben het moeilijk. Er worden correctieve tkken uitgedeeld richting de cruciale steungrens op afgerond 1673. Onder dit steunpunt falen de stieren en gaat een nieuwe downtrend van start. Al met al is het wachten op overtuigende acties van de stier, dan wordt immers nieuw leven in de uptrend geblazen. Maar pas boven de weerstandzone op afgerond 1755-1796 spuiten de stieren echt weg. Even een kwakkelfase dus, het is niet anders. Bewaak uitstaande longposities goed. Onder 1673 posities afbouwen... Zilver - Hoopvolle stierenprik Op de weekchart werden vanaf afgerond 34,40 correctieve tikken uitgedeeld. Echter, deze week is een witte candle in de maak en lijken de stieren de touwtjes weer in handen te nemen. Tevens krult de RSI op boven de 50-lijn, hetgeen de tendens tot stijgen bevestigt. Kortom, nieuwe opwaartse prikken is het meest waarschijnlijke scenario. Maar pas boven afgerond 34,40-35,40 hebben de bulls vrij spel en ligt het speelveld open. Even bezien hoe sterk de stieren zijn. Onder 30,70 falen zij en dreigt er zelfs een nieuwe dalende trend. Longposities vasthouden, mits de koers boven afgerond 30,70 noteert. Volg goed de kantelpunten voor nieuwe acties. Brent Oil - Weinig beweging Op het middellange termijn speelveld is er sprake van een vlak koersverloop. De koers schommelt rond de horizontale sleepkabel en de RSI schommelt rond de 50-lijn. Echter, vorige week is een flinke zwarte candle onder de sleepkabel geplaatst. Kortom, de beren probeerden het heft in handen te nemen. Maar deze week is al weer een witte candle geplaatst, waardoor de koers weer tegen de sleepkabel noteert. Vooralsnog blijft het zijwaartse koersverloop in tact. Pas buiten afgerond 118,00 en 105,00 is meer vuurwerk te verwachten. Buiten 118,00 en 105,00 is het tijd voor nieuwe acties, dan is het Turbo Tijd! 14 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Grondstoffen (selectie) week 50-14 december 2012 Suiker - Aanval van de beer De Suiker beren openen de aanval. De koers zakt immers door de cruciale steungrens op afgerond 18,90. Al met al is er sprake van een impuls binnen de downtrend en vergroten de beren hun grip op de markt. Pas op afgerond 13,00 ligt het eerstvolgende steunpunt. Kortom, de koers kan flink wegzakken. Zolang de candles zwart kleuren is dat dan ook het meest waarschijnlijke scenario. Op krap 22,00 ligt het kantelpunt boven in het veld. Zoals het er nu naar uitziet, komt dat niveau voorlopig niet op de borden. RBS Turbospelers overwegen shortposities. De beren openen immers de aanval richting 13,00... Palladium - Correctie op de loer De weekgrafiek van Palladium oogt gematigd positief. Vanaf afgerond 587,50 is een stierensprong gestart, waardoor de koers inmiddels boven de sleepkabel noteert en de RSI boven de 50-lijn. Kortom, het speelveld is verbeterd. Echter, momenteel noteert de koers precies tegen de weerstandzone op afgerond 705,30-725,50 en noteert de RSI tegen de OB-lijn. Ofwel, het is uitkijken voor een correctie richting de sleepkabel op circa 650,00. Een extra aanloopje is dus toegestaan, daarna een breakout boven 705? Opgebouwde winsten (deels) afromen en wachten op nieuwe kansen. Laat de beer even corrigeren... Koper - Klimmende stieren De trendmatigheid is laag, maar toch maken de stieren mooie sprongen, zij willen verder opstomen naar 385,20 en 393,00, twee toppen uit het recente verleden. Aan de onderkant van het speelveld liggen twee steungrenzen, te weten afgerond 340,60 en 329,30. Al met al zie ik de contouren van een trading range opdoemen, waardoor opwaarts en neerwaarts potentieel vooralsnog beperkt blijft. Nu eerst bezien hoeveel witte candles de stieren kunnen plaatsen richting de bovenkant van de trading range. Koopposities zijn gerechtvaardigd. Bij 385 of bij een zwarte candle winsten veilig stellen... 15 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Turbo Titels Buitenland (Selectie) week 50-14 december 2012 Bayer - Sterke stierenchart In de tweede helft van 2011 zijn de bulls met een opmars gestart die zijn weerga niet kent. In een sterke serie hogere toppen en hogere bodems hebben zij de koers omhoog gestuwd tot ver in de 70,00 zone. Op de weg omhoog werd de sleepkabel gepaseerd waardoor ook objectief gezien er sprake is van een stijgende trendfase. Er zijn thans geen aanwijzingen die duiden op een trendomkeer, maar er dreigt wel negatieve divergentie op de RSI, hetgeen aanleiding kan zijn voor correcties. De koers kan terug naar 64,65 en zelfs 60,50 zonder dat de trend in gevaar komt. Voorlopig zegevieren de bulls. Koopposities vasthouden en op zwakke momenten extra aankopen doen... BASF - Mooi stijgingskanaal Het verloop van de gemiddeldelijn doet wellicht iets anders vermoeden, maar er is toch wel sprake van een mooie stijgende trendfase. Er wordt een stijgingskanaal in stand gehouden waarbinnen de koers omhoog zigzagt. Onlangs is er een hogere bodem geplaatst op 62,05, ruim boven de trendlijn, waarna een nieuwe actiebeweging van start ging. Zolang de koers boven 62,00 noteert voeren de stieren de regie en is een verdere koersstijging op uncharted territory het meest waarschijnlijke scenario. Sterke koopconditie is van kracht, elke dip tot uiterlijk 62,00 gebruiken om aankopen te doen... Bank of America - Gestage uptrend Langzaam maar zeker verbetert de technische conditie van dit fonds. Eerder al is de sleepkabel opwaarts gekruist, waarna voorzichtig een proces van hogere toppen en hogere bodems werd gestart. De sleepkabel krult inmiddels goed omhoog en ik heb twee trendlijnen toegevoegd als routebegeleiders voor de bulls. Op 8,92 ligt het eerste steunpunt, weerstand komt pas rond 15,00 de markt binnen. Al met al dus een mooie chart met veel opwaarts potentieel. De grafiek nodigt uit om aankopen te doen zolang de koers boven 8,90 noteert. Meeliften richting 15,00, dat is het idee. 16 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Midkapfondsen (selectie) week 50-14 december 2012 AMX index - Aarzelende stieren Een vriendelijk ogende chart met thans enige aarzeling bij de bulls om goed door te stomen. Dat is in het kort de conclusie vanuit grafiek en indicatoren. Met een zwarte candle deze week haperen de bulls bij de 536 weerstand. Deze hobbel moet wel genomen worden om de nu nog gematigde uptrend nieuw leven in te blazen en de index op te stuwen naar 560 en hoger. Lukt dat niet, dan is een extra aanloopje toegestaan tot uiterlijk 505, dicht in de buurt van de sleepkabel. Nu of later, maar hogere barometerstanden liggen in het verschiet. Koopconditie is valide, posities handhaven en boven 536 extra aankopen doen... Nutreco - Nu eerst een correctie Het koersverloop van dit fonds is een klassiek voorbeeld van een koers in een sterke trendfase. Hogere toppen en hogere bodems, alsook koersvorming boven een sterk opkrullende gemiddeldelijn met een RSI ver boven de 50-lijn, illusteren de dominante positie van de bulls in het veld. Echter, ze lijken wel rijp voor een correctie nu er een top is geplaatst op krap 64,00, netjes tegen de bovenkant van het stijgingskanaal. De zwarte candle van deze week en de neerwaartse draai in de RSI doen vermoeden dat de beren willen corrigeren. Terug naar 60 dan maar. Rondje winstnemingen zorgt voor neerwaartse druk. Bij een nieuwe hogere bodem weer aankopen doen. Vopak - Even pauzeren In vrijwel een rechte streep omhoog, dat is onlangs met de koers gebeurd. Een rappe koersstijging van 30,00 naar ruim 58,00, bijna een verdubbeling in ruim een jaar. Maar de stieren raken vermoeid, het lukt hen niet om het hoge niveau vast te houden. Deze week krijgen ze flink klap van de beer, geen probleem, het is slechts een kortstondige correctie in de uptrend. Onder 53,00 wordt de correctie serieuzer, dan komt 49,00 in beeld. Onder 49,00 breekt de trend. Laat de beren maar uitrazen. Vinger aan de pols op 53,00, hieronder winsten veilig stellen en wachten op nieuwe koopkansen. 17 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator Wie is Nico Bakker? Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik vooral aan de hand van columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-tv en zelfs volgen via Twitter. Ik benader de technische analyse vanuit een visionairs oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven en dat geeft mij veel voldoening. Ik probeer nog steeds op eigen wijze vernieuwingen en andere inzichten over het voetlicht te brengen, in de veronderstelling dat u daar als actieve belegger uw voordeel mee kan doen. Kijk op www.rbs.nl/markets voor Technische Condities, Turbo Tijd Setups en aanbevelingen en Breaking News, en op twitter.com met naam TheDailyTurbo. Dan verliest u mij geen seconde uit het oog... Chart Navigator...achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je het Damrak overziet, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief presenteer ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties op de website www.rbs.nl/markets. De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen, beeldspraken en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue. Chart Navigator gratis abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar www.rbs.nl/markets en klik in de carrousel op Turbo tijd met Nico Bakker. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief. 18 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Bij elke grafiek in dit document krijgt u met een button rechtstreeks toegang tot de etalage van de RBS Turbo s op de betreffende onderliggende titel en kunt u het prospectus inzien. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc. 19 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

rbs.nl/markets