Chart Navigator. Treurige aandelenvelden... Door Nico P.R. Bakker

Transcriptie

1 TA: Chart Navigator Vrijdag 10 juni 2011 Chart Navigator Door Nico P.R. Bakker Inhoud Chart Navigator: Intermarket P. 2 AEX Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Top Selectie P. 13 Selectie Midkap P. 14 Zelfstudie... De vakantieperiode breekt aan, ook voor uw coach. Ik ga er even twee weken tussen uit, even uit de lucht, dit geldt ook voor twee edities van de Chart Navigator. Op vrijdag 1 juli verschijnt de eerstvolgende editie van mijn nieuwsbrief. Maar u hoeft niet stil te zitten. Ik heb twee zelfstudies voor u op het gebied van technische analyse, mijn marktlens en het practische gebruik er van. Zo is er de Chart Reading Visuals tutorial, een handig naslagwerk voor grafieklezers. In het naslagwerk Chart Navigator Marktlens vindt u alles terug over het practische gebruik van mijn marktlens. U vindt de documenten op mijn TA landingpage op de pagina Hoe werkt Technische Analyse. Ik wens u veel leesen kijkplezier en graag tot ziens... Treurige aandelenvelden... Aandelenbarometers zwiepen omlaag, sleepkabels sneuvelen, brullende beren en jankende stieren, het ziet er allesbehalve zonnig uit. Toch is het niet alleen (kom) kommer en kwel, er zijn nog steeds kansen aanwezig in de jungle, maar je moet wel even zoeken. Goed dat de Chart Navigator er is om u te helpen. Zoek naar de juiste plek op de chart van waaruit witte candles geproduceerd moeten worden. De stieren op de Euro velden doen het een stuk beter, zo ook de koopjesjagers op de diverse grondstoffenmarkten. Daar zie ik overtuigende en significante koersbewegingen; letwel, nog even en de recente toppen worden bereikt, daar maar wat winsten verzilveren. De berendruk op de aandelenvelden is weliswaar groot, toch is er links en rechts wel wat stierenactiviteit waarneembaar. Kijk eens naar de charts van Apple en Dell, twee computerfabikanten die technisch wel overleven. Ik heb de grafiek van Microsoft toegevoegd. Ook bij drie fondsen uit de Midkapbak, te weten Aalberts, ASMI en Arcadis voeren de stieren nog de boventoon. Het zijn best leuke pareltjes, kijk, lees en oordeel. Dat er sprake is van flinke berendruk komt technisch gezien met name door het verschijnsel negatieve divergentie. Op de Dow en de S&P500 index is dit met name het geval. Wat is het ook al weer, divergentie? In de TA vraagbaak zal ik de twee varianten bespreken, de positieve en negatieve divergentie. Wellicht kent u het al, zie het dan maar als herhalingsoefening. In deze editie van de Chart Navigator zijn uiteraard alle plaatjes ververst en heb ik tevens alle teksten opgeschoond. Bestudeer de plaatjes, lees de commentaren, neem notie van de bedreigingen, maar durf ook de kansen te pakken. Succes komende weken, in week 26 ben ik weer van de partij. Nico P.R. Bakker Wilt u reageren? Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een te sturen naar beleggen@rbs.com.

2 Chart Navigator - Intermarket AEX index - De stier is bijna verslagen De stieren hangen aan de rand van de afgrond, zij bungelen onder de sleepkabel, er dreigt een vrije val. Er is reeds eerder een slotkoers genoteerd onder de sleepkabel, er volgt thans een tweede, dus formeel is een dalende trendfase actief. Echter, de RSI als spanningsmeter bevindt zich op OS terrein en dat impliceert bodemvorming. Deze constellatie heeft in het verleden eerder geleid tot significante oplevingen. De stieren zijn dus nog niet verslagen, maar hebben ze voldoende kracht om op te veren? Een lagere top onder de sleepkabel is funest. Voor nu uitzien naar het Engeltje... Slechts bij een witte candle is er hoop voor de stier en de speculant... S&P 500 index - Neerwaartse druk houdt aan Het landschap op weekbasis is gematigd positief. Een proces van hogere toppen en hogere bodems met koersvorming ruim boven een gestaag oplopende sleepkabel geven de positieve ondertoon weer. Echter, we zien momenteel de gevolgen van negatieve divergentie. De sterke overhand van de beer vanaf 1370 drukt de koers omlaag. Echter, de spanningsmeter beweegt zich meer richting de OS-lijn, bodemvorming aldaar houdt de uptrend intact. Het 1249 niveau is wat dat betreft een belangrijk kantelpunt aan de onderkant van het speelveld dat niet genegeerd mag worden. Boven in ligt 1370 als weerstand. Nu even wachten, 1249 en 1370 zijn de plekken om in actie te komen... NIKKEI 225 index - Index schommelt heen en weer Van een overtuigende trend is nog steeds geen sprake. De koers blijft hangen tussen enerzijds 9123 steun en anderzijds ruim weerstand. Momenteel ligt de koers midden op het speelveld, dus is er veel ruimte, zowel omhoog als omlaag. Aangezien de index onder de sleepkabel beweegt en de RSI onder de 50 lijn, hebben de beren de meeste troeven in handen. Vooralsnog overtuigen zij niet. Al met al een weinig inspirerend beeld, het wachten is op duidelijke draaipunten van beer of stier. Het huidige technische beeld rechtvaardigt vooralsnog een zijlijnpositie. Vinger aan de pols op en Rond die niveaus is het waarschijnlijk Turbo Tijd. 2

3 Chart Navigator - Intermarket EURODOLLAR - Eurostieren hard op weg naar recente top De eerder aangegeven correctieve beweging is een halt toegeroepen op krap 1,40. Daar ligt een 50% retracementgrens, een mooi natuurlijk rustpunt. Ik kan een tweede trendlijn toevoegen ter illustratie van het feit dat de trend een versnelling ondergaat. De RSI buigt keurig omhoog vanaf de 50 lijn en bevestigt hiermee bodemvorming. Zolang de koers boven de groene lijn beweegt, hebben de Eurostieren dan ook de touwtjes stevig in handen en kunnen zij de koers opstuwen richting ruim 1,49, gelijk aan een recente top.een mooi bulish plaatje met duidelijke kantelpunten. Turbojagers opereren aan de longkant van de markt, maar zoeken ook naar een moment om winsten af te romen... BRENT OIL - Oliestieren stomen lekker door Recent hebben de beren de koers tot 109,13 kunnen drukken, teneinde de overspannenheid weg te poetsen. De stijlere trendlijn houdt stand, bodemvorming aldaar valideert de trend. Een gestaag oplopende sleepkabel en een RSI boven de 50-lijn onderschrijven de postieve ondertoon en geven de stieren dan ook een steuntje in de rug bij het vervolgen van de uptrend met zicht op krap 127 als eerste koersdoel. Wellicht dat de beren nog wat tikken gaan uitdelen, maar de stieren houden stand zolang de koers boven 109 noteert. Koopposities kunnen worden aangehouden voor een opleving richting 127,00. Onder 109,00 oppassen voor diepe correctie. GOLD - Top in zicht De uptrend is nog in volle gang, de stieren zijn op weg richting de recente top op ruim Daar even bezien of zij voldoende power hebben om door te stomen om een hogere top te plaatsen. Er is immers sprake van een sterke uptrend, dus hogere topvorming is aannemelijk. Mocht daarentegen de stier haperen bij 1577, dan wordt er een dubbele top geplaatst, wat een verzwakking van de uptrend behelst. Wat dat betreft is 1577 een spannend kantelpunt in het veld. Het moge duidelijk zijn dat niet eerder dan onder 1462 het technische beeld flink verpietert en de beren flink zullen brullen. Blijf zitten waar je zit, maar verzilver wat winst in de buurt van

4 AEGON - Omschrijving Beren voeren of de een druk korte flink headline op bij de onderliggende. De Na middellange de top op termijn 5,71 verpieterde technische conditie technische ziet er beeld, nog steeds de koers goed werd uit, in zij elkaar het het dat gedrukt op korte naar termijn de sleepkabel, een correctie die aannemelijk werd gekruist. is. De index De beren bevindt voeren zich de immers druk ook tegen op en dreigen de bovenkant zelfs met van een het downtrend. stijgende trendkanaal. Als er komende Dit impliceert week geen topvorming witte candle en weerstand wordt geplaatst, rond 315. is de Een weg stap vrij voor terug lagere naar niveaus, rond waarbij 272 zou pas interessant rond 4,00 zijn. steun Daarmee verwacht mag wordt worden. immers Aan de de brede bovenkant omkeerformatie van het grillige afgerond. speelveld heb Bodemvorming ik 4,89 als op draaipunt of boven toegevoegd. 272 is een Boven zeer sterk dit niveau bullish gaan signaal. de stieren De stieren het weer zullen proberen. aansluitend de Al met weg al omhoog geen inspirerend inzetten richting beeld. Voor 350 en nu zelfs maar hoger. eens bezien Er start wat dan de immers spelers een verder nieuwe van middellange plan zijn. termijn uptrend. Wacht Het huidige op bodemvorming plaatje rechtvaardigt voor additionele zijlijnpositie. long posities. Wacht maar Korte op winsten een nieuwe veilig een stellen. TT setup, long of short. AHOLD - Omschrijving Stieren respecteren of een de korte weerstand headline bij de onderliggende. De Ondanks middellange de mooie termijn opleving technische in de afgelopen conditie weken, ziet is er er nog nog steeds steeds goed een uit, dalende zij het dat trend op actief. korte Er termijn is immers een een correctie proces aannemelijk van lagere toppen is. De en index lagere bevindt bodems zich gaande, immers tegen alsook de koersvorming bovenkant van onder het een stijgende licht trendkanaal. dalende sleepkabel. Dit impliceert De recente topvorming opleving en weerstand vanaf 9,00/9,33 rond 315. tot aan Een krap stap 10,00 terug naar mag niveaus dan ook rond worden 272 zou benoemd interessant als dappere zijn. Daarmee wordt immers de brede omkeerformatie afgerond. Bodemvorming herstelbeweging. Er moet meer gebeuren om de dalende trend te keren, te weten op of boven 272 is een zeer sterk bullish signaal. De stieren zullen aansluitend overtuigende koersvorming boven het 10,00 weerstandniveau. Vooralsnog lukt het de weg omhoog inzetten richting 350 en de stieren niet om deze grens te slechten. zelfs hoger. Er start dan immers een nieuwe middellange termijn uptrend. Onder 9,33 en 9,05 slaan de beren genadeloos toe. Wacht op bodemvorming voor additionele long posities. Korte winsten veilig Niet eerder dan boven 10,00 gaat een stellen. nieuwe TT Long setup van start... AIR FRANCE KLM- - Omschrijving Stieren verzwakken of een korte aanzienlijk headline bij de onderliggende. De Het middellange is de stieren termijn niet gelukt technische om de 12,35 conditie weerstand ziet er nog te slechten, steeds goed hetgeen uit, zij het de dat voorwaarde op korte was termijn om een de uptrend correctie nieuw aannemelijk leven in te is. blazen. De index Sterker bevindt nog, zich de immers beren tegen nemen de het bovenkant heft in handen van het en willen stijgende een trendkanaal. proces van Dit lagere impliceert toppen topvorming en lagere en weerstand bodems starten. rond 315. Inmiddels Een stap bevindt terug naar de niveaus koers zich rond ruim 272 zou onder interessant de sleepkabel, zijn. Daarmee terwijl de wordt RSI nog immers geen de OS brede reading omkeerformatie afgeeft. Er is dus afgerond. meer dalingspotentieel. Bodemvorming op Wellicht of boven dat er 272 rond is een 10,00 zeer gebodemd sterk bullish gaat signaal. worden, De wat stieren dan zullen de inleiding aansluitend kan de zijn weg voor omhoog een kortstondige inzetten richting opleving. 350 Het en zelfs moge hoger. duidelijk Er start zijn dan dat immers pas boven een 12,35 nieuwe een middellange nieuwe uptrend termijn ingaat. uptrend. Wacht Koopconditie op bodemvorming is afgebroken. voor additionele in overgang long posities. vraagt Korte winsten om enige veilig Koers stellen. terughoudendheid. 4

5 AKZO NOBEL - Correctie vrijwel afgerond De eerder gestarte correctie vanaf 53,75 kan bijna worden afgerond. Er wordt immers een Doji geplaatst op het 48,00 kantelpunt. Deze oude weerstand zal als steun getest worden, althans zo luidt de spelregel. De 50% retracementgrens alsook de stand van de RSI doen vermoeden dat de markt 48,00 als steun zal accepteren. Als er volgende week een witte candle wordt gevormd, is dit voldoende bevestiging voor steunvorming met aansluitend het hervatten van de uptrend. De terugkeer van de stier richting krap 54,00 is dan een feit. Bij bodemvorming rond 48,00 (met witte candle) nieuwe of additionele aankopen doen. ARCELOR MITTAL - Beren bereiken de steunzone Een verdere koersdaling richting de kritieke steungrens sluit ik dan ook niet uit.., zo luidde recent mijn conclusie op basis van alle technische ingrediënten. Het is thans zover, de koers raakt de steunzone. Met een RSI tegen de OS lijn wordt het hoog tijd voor bodemvorming als inleiding voor de terugkeer van de stier. Er wordt een witte candle geplaatst, dus de stier kan de herstelpoging starten. Let wel, het is een opleving in de downtrend, boven 26,40 nemen de stieren definitief het stokje over. Bij koersvorming onder 21,00 druipen ze af. Speculanten slaan hun slag aan de koopkant van het veld. Zij respecteren wel het 21,00 kantelpunt. ASML - Heftige strijd op de sleepkabel Vanaf de recente top op krap 33,00 is de koers gedaald naar de sleepkabel en tevens 50% retracementgrens zo rond 26,40 Er worden dappere pogingen ondernomen om te bodemen boven de sleepkabel, hetgeen ook noodzakelijk is om de stijgende trend intact te laten. Vooralsnog voeren de beren de regie en worden de stieren op afstand gehouden. De kleine witte candle is een dappere poging van de stier om het tij te keren. De koers is aanbeland op de juiste plek op de grafiek om te bodemen, dus de timing van de stier is goed. Nu nog even doorzetten... Bij een witte candle kunnen nieuwe of additionele aankopen worden gedaan. 5

6 APERAM - Dalende trend actief Voor Aperam is te weinig data beschikbaar voor een adequate weekgrafiek. Daarom staat de daggrafiek afgebeeld. Het korte termijn beeld oogt negatief. Er is sprake van een serie lagere toppen en lagere bodems met koersvorming onder een dalende trendlijn. Aan de bovenkant van het speelveld is duidelijk waar de eerste krijtstreep ligt, te weten 24,90. De koers moet hier doorheen breken om het tij te keren. Aan de onderkant van het veld liggen geen referentiepunten, daar is het beeld te troebel voor. Eerst een duidelijke bodem, dan een kantelpunt. De grafiek nodigt geenszins uit om aankopen te doen. BOSKALIS - Koers in negatieve overgangsfase De stieren laten zich terugvallen onder de trendlijn en sleepkabel, waardoor er sprake is van een negatieve overgangsfase. Het is nog te vroeg voor een dalende trend, de RSI houdt dat vooralsnog tegen. De OS stand van de spanningsmeter doet vermoeden dat de stieren terug kunnen komen. Komende week een witte candle is een duidelijk signaal van herstel. Maar de koers moet terugkeren boven de sleepkabel om objectief gezien weer een uptrend te starten. Zolang dat niet gebeurt, mag je de kracht van de beer niet uitvlakken. Bij een witte weekcandle slaan de speculanten hun slag, anderen wachten op koersvorming boven de sleepkabel. CORIO - Trendloos plaatje De koers bevindt zich op de sleepkabel, dus de stieren hebben de meeste troeven in handen, maar zij moeten die nu wel gaan uitspelen. Vooralsnog hebben zij er geen zin in, zij blijven hangen rond de gemiddeldelijn. Hierdoor blijft de trendmatigheid aan de lage kant, de bereidheid om overtuigend richting te kiezen stelt weinig voor. De stieren proberen het wel, maar de inspiratie ontbreekt. Hoe het ook zij, zolang de koers boven de eerste steun op 45,77 noteert, is een opleving naar krap 50,50 haalbaar. Onder 44,70 kunnen de stieren het vergeten, dan zullen de beren een dalende trend aanvangen. Kruit drooghouden, wacht op meer beweging in het veld. 6

7 DSM - Positieve strijd midden in het kanaal Er is sprake van een stijgend trendkanaal, een sterk oplopende sleepkabel en een RSI die ruim boven de 50-lijn koerst. Kortom, een positief plaatje, waarbinnen de stieren de regie voeren. Momenteel voeren ze een heftige strijd met de afgerond 47,00 passage, die moet worden uitgenomen om de uptrend een mooi vervolg te kunnen geven. Een verdere stijging tot ver boven 50,00 sluit ik dan niet uit. Wellicht is een extra aanloop nodig, die mag aanhouden tot uiterlijk krap 42,00; hieronder breekt de trend. Maar eens bezien wat er gaat gebeuren. Kortstondige pauze in de uptrend, posities handhaven en boven 47,00 additionele aankopen doen. FUGRO - Stevige correctie bijna klaar De huidige terugval vanaf krap 64,00 mag worden gezien als stevige correctie in de uptrend. Nu wordt het tijd om de correctie af te ronden. De koers is immers aanbeland bij de sleepkabel, er wordt steun aangereikt door een 50,0% retracementgrens en de RSI raakt de OS-lijn. Een mooie plaats op de grafiek om te bodemen, lijkt mij. Binnenkort moet er dus een witte candle verschijnen om bodemvorming in te luiden en de stieren de gelegenheid te geven de uptrend nieuw leven in te blazen. Bij een weekslotkoers onder de gemiddeldelijn verliezen de stieren hun grip op de grafiek. Als het Engeltje verschijnt opnieuw aankopen doen... HEINEKEN - Pullback naar lagere niveaus Een aantal weken terug braken de stieren door de 39,00 weerstand, zij startten een zogenaamde breakoutbeweging. Een serie witte candles sierden het beeld, het wachten was op een zwarte candle om daarmee de opleving af te ronden en een pullback te starten. Dit laatste is immers een logische volgende stap, om de uitbraak te valideren. De stieren mogen nu even pauzeren en zelfs terugvallen tot circa 39,00, om daar te bodemen en vervolgens de uptrend nieuw leven in te blazen. De RSI als spanningsmeter is gezakt uit OB terrein en bevestigt hiermee een correctieve beweging. Winsten zijn veiliggesteld, wachten op hogere bodemvorming voor hernieuwde aankopen. Speculanten zitten short... 7

8 ING GROEP - Stieren houden moeizaam stand Er is weliswaar sprake van een proces van hogere toppen en hogere bodems, maar de stieren vinden het moeilijk om hun positie te handhaven. De strijd is heftig rond trendlijn en sleepkabel, de zwarte candles doen vermoeden dat de beren de druk flink opvoeren. Zij flirten met de afgerond 8,00 steungrens, fractioneel boven de gemiddeldelijn. Het wordt tijd dat de bullen gaan inzien wat van hen wordt verwacht. Zij moeten witte candles gaan produceren om de uptrend intact te laten en op te kunnen stomen naar de recente top op 9,50. Dit is vooralsnog het meest waarschijnlijke scenario. Gematigde koopconditie rechtvaardigt kleine posities. Hou de lijnen goed in de gaten. KPN - Tijd voor een gezonde correctie De RSI als spanningsmeter doet vermoeden dat de ergste daling achter de rug is. Het OS gebied is immers bereikt, het alarm gaat af, de koers staat relatief te laag. Dan wordt het nu tijd voor bodemvorming en de terugkeer van de stier. Maar u kent de spelregel. Zolang de candles zwart zijn, overheersen de beren. Er is een witte candle nodig en een RSI boven de groene lijn om de stier te verwelkomen. Let wel, mocht dit gebeuren dan hebben het over een opleving als reactie op de forse koersdaling. Er moet veel meer gebeuren om het tij definitief te keren. Het wordt tijd voor een gezonde correctie. U weet wanneer u aankopen mag doen. PHILIPS - Grafiek is rijp voor een correctie Al geruime tijd is er sprake van een negatief sentiment. Er is immers sprake van koersvorming onder een dalende sleepkabel en inmiddels ook onder het dalende trendkanaal, met een RSI diep op OS terrein. Het wordt dus hoog tijd voor een gezonde correctie. In mijn handboek staat dit genoteerd als climaxscenario. Let wel, elke opleving die van start kan gaan is slechts een opleving binnen de downtrend. Voor nu maar eens bezien of de stier krachtig genoeg is om op te stomen richting de eerste weerstand op 20,75 in deze te slechten om daarmee de correctie te starten. Noteer 20,75 als Turbo Long Setup niveau.speculanten gaan hun gang als een witte candle verschijnt. 8

9 RANDSTAD - Technische conditie verzwakt aanzienlijk Langzaam maar zeker verliezen de stieren hun grip op de markt. Zij laten zich terugvallen onder de gemiddeldelijn, waardoor er formeel sprake is van een dalende trendfase. De gemiddeldelijn vlakt af, wat de tendens tot stijgen niet ten goede komt. De RSI kronkelt rond de OS-lijn, dus enig herstel zit wel in het vat, maar de koers moet de 36,20 weerstand breken om een nieuwe uptrend te kunnen starten. Enige voorzichtigheid is dus wel op zijn plaats, nu de koers in een overgangsfase beweegt. Voor nu even een pas op de plaats rust. Zolang de koers onder 36,20 noteert geen aankopen doen. Boven dit kantelpunt de stieren helpen met de vorming van witte candles. REED ELSEVIER - Zwabberen rond de sleepkabel Het charttechnische beeld ziet er redelijk neutraal uit. Zowel de beer als de stier heeft kansen om een nieuwe significante beweging te starten. Het plaatje is echter te neutraal om aan te geven wie als winnaar de arena zal verlaten. De kantelpunten liggen relatief ver weg op resp. 9,58 en 8,69, dus die bieden momenteel ook geen uitkomst. Wachten dan maar. Korte termijn spelers proberen hun puntjes te pakken tussen genoemde kantelpunten. Een zijlijnpositie is op zijn plaats, kopers en verkopers houden elkaar in evenwicht. Wie komt als eerste in beweging? ROYAL DUTCH SHELL - Bodem op de sleepkabel Met een TT LONG setup heb ik recent aandacht gevraagd voor een mooi steunscenario in dit fonds. De recente daling vanaf krap 27,00 tot circa 23,80 was een correctiebeweging in de uptrend. De kortstondige daling zou moeten worden opgevangen door de sleepkabel en trendlijn. Welnu, dit laatste gebeurt, er wordt immers een witte candle geplaatst. Bovendien veert de RSI op vanaf de OS lijn en bevestigt hiermee bodemvorming. Kortom, met 23,80 als cruciaal kantelpunt onder in het veld is een opleving naar 27,00 het meest waarschijnlijke scenario. Koopconditie gaat in. Aankopen doen zolang de koers boven 23,80 noteert. In de buurt van 27,00 winsten verzilveren. 9

10 SBM OFFSHORE - Tijd voor bodemvorming De eerder ingezette daling, als zijnde een correctiebeweging binnen de uptrend, lijkt op te drogen. Steunvorming ruim boven een 38,2% retracementgrens en een RSI die bij de 50-lijn is aanbeland, doen vermoeden dat de stieren willen terugkomen om de uptrend nieuw leven in te blazen. Zolang de koers boven afgerond 17,40 noteert, is een opleving naar de recente top op krap 21,00 het meest waarschijnlijke scenario. Dit laatste wordt nog eens onderschreven met een mooi wit lichaam... Kortom, best wel een positief plaatje met duidelijke kantelpunten. Nieuwe koopkansen dienen zich aan mits de koers boven 17,40 blijft liggen.... PostNL Kijk eens naar de RSI in combinatie met koersvorming ver onder het kanaal, dit vraagt om een trampolinesprong van de stier. Anders gezegd, de tijd is rijp voor een zogenaamd climaxscenario. De koers staat relatief gezien te laag, spelers willen de koers terugdrukken in het kanaal. Om dit climaxscenario te kunnen starten, is een witte candle nodig. Dan kan de koers terug naar de 8,40 weerstand, daarboven komt 9,40 in beeld. Laat de beer nog maar even uit razen, zijn dagen zijn geteld, lijkt het... Het wachten is op de witte candle om dan aankopen te doen, ook al is er sprake van een dalende trend. Een climaxscenario staat dit toe. TOMTOM - Technische plaatje oogt zwak Het technische plaatje verzwakt hierdoor aanzienlijk, maar van een downtrend is nog geen sprake, dat is het geval bij koersvorming onder 5,49... zo omschreef ik recent het technische landschap. Er is niet veel gewijzigd, de beren houden de druk op de ketel, zij plaatsen zwarte candles, zij worstelen het de 5,49 steungrens. Als dit niveau wordt weggeslagen, staat de weg open naar veel lagere niveaus tot 4,00 aan toe. Aan de bovenkant van het speelveld ligt 6,43 als kantelpunt. Niet eerder dan bij koersvorming boven 6,43 kunnen de stieren weer een vuistje maken. Vinger aan de pols op 5,49. Voor korte termijn spelers is dit een uitdagend draaipunt. 10

11 UNIBAIL RODAMCO - Uptrend nog volledig in tact Met overtuigende bodemvorming rond 148,00 geven de stieren te kennen de uptrendfase te willen continueren. Ze zijn inmiddels rap op weg naar de 159,30 passage, de eerste hobbel op weg naar hogere niveaus. Boven deze weerstand komt 167,00 in beeld. De RSI beweegt ruim boven de 50 lijn en er is nog voldoende ruimte voordat de OB-lijn wordt geraakt. Kortom, zowel subjectief als objectief wijst alles in de richting van de stier. Ook de kantelpunten zijn kristalhelder. Een duidelijk technisch plaatje derhalve... Koopconditie houdt aan met 148,20 en 159,30 als eerste kantelpunten. Kopen op zwakte is technisch gezien toegestaan. UNILEVER - Koers zwiept heen en weer in de trading range Er is geen wijziging in de technische conditie waar te nemen. Al geruime tijd is een trading range in de maak. De onderkant van de bandbreedte wordt gevormd door de afgerond 21,00-21,50 steunzone, de bovenkant van de trading range ligt overduidelijk op 24,00, met 23,00 als additionele weerstand. Al met al een klein speelveld, waarbinnen de koers niet overtuigend van zijn plaats komt. Geen inspirerend beeld, een koers zonder trend is niet spannend. Het wachten is op het uitnemen van een van de kantelpunten, dan is er meer vuurwerk te verwachten. De grafiek is interessant voor zogenaamde trading range spelers. Anderen doen even niets met dit fonds. WERELDHAVE - Koers in negatieve overgang Langzaam maar zeker verpietert het technische beeld. Het lukt de stier niet om boven de gestaag oplopende sleepkabel te blijven liggen, waardoor er op zijn minst sprake is van een negatieve overgangsfase. De beren vergroten hun grip op dit fonds, zonder dat er al sprake is van een duidelijke downtrend. Dit laatste wordt vooralsnog tegengehouden door de RSI, die op OS terrein is aanbeland. Een kortstondige opleving Behoort tot de mogelijkheden, koers moet boven de sleepkabel worden gedrukt om de stieren de gelegenheid te geven een nieuwe uptrend te starten. Een zijlijnpositie is gerechtvaardigd nu er sprake is van een overgangsfase. 11

12 WOLTERS KLUWER - Beren voeren de druk flink op Het piept en kraakt onder in het veld, met zwarte candles wordt de druk momenteel flink opgevoerd, het is een spannende strijd. Rond 15,25 ligt het cruciale steunpunt. De koers mag hier niet onder vallen, anders zal er naar alle waarschijnlijkheid een dalende trend van start gaan. Aan de bovenkant van het grillige speelveld ligt afgerond 16,80 als draaipunt. Niet eerder dan boven dit niveau blazen de stieren weer hun partijtje mee. Voor nu even bezien hoe de strijd zich ontwikkelt. Koopconditie blijft weliswaar overeind, maar hou de posities beperkt. Onder 15,25 bescherming zoeken, boven 16,80 bijkopen... Technische Analyse Vraagbaak: Spelregels, Kennisoverdracht, Inzicht en Praktisch gebruik Wat is positieve en negatieve divergentie? Een uitermate interessante, betrouwbare maar ook magische signalering van de dynamische RSI (u weet wel, de rode lijn op al mijn grafieken) is de divergentie. Er zijn twee varianten, de positieve en negatieve divergentie. Er is sprake van een positieve divergentie (afgebeeld in de linker figuur) als het koersverloop van de onderliggende titel een lagere bodem neerzet, terwijl de RSI tegelijkertijd een hogere bodem plaatst. De lijnen die over deze twee bodems getekend kunnen worden divergeren met elkaar, vandaar de naam divergentie. In dit geval is het positieve divergentie, omdat de lijn over de RSI bodems leidend is. Positieve divergentie is een prelude voor een sterke correctiebeweging en zo mogelijk zelfs een opwaartse trendbreuk. Positieve divergentie kan zich over meerdere bodems uitstrijken. Praktisch gezien is het toegestaan om in een downtrend voorzichtig wat aankopen te doen als er positieve divergentie zichtbaar is Behalve positieve divergentie is er ook negatieve divergentie die in dit geval over de toppen wordt gesignaleerd. in de rechter figuur staat deze vorm van divergentie afgebeeld. Als de koers een hogere top vormt (of meerdere hogere opvolgende toppen), terwijl de RSI tegelijkertijd lagere toppen laat zien, is er sprake van negatieve divergentie. De lijn over de RSI toppen loopt immers neerwaarts. Negatieve divergentie is een sterke aanwijzing voor een op handen zijnde countertrendbeweging, naar alle waarschijnlijkheid gevolgd door een neerwaartse trendbreuk. Bij negatieve divergentie is het veelal verstandig portefeuilles te beschermen, danwel RBS Turbo`s short aan te schaffen. De divergentie (positief of negatief) is extra krachtig als de RSI de toppen op OB terrein of de bodems op OS gebied plaatst. Positieve divergentie leidt tot hogere koersen Negatieve divergentie leidt tot lagere koersen. 12

13 Chart Navigator - Top Selectie APPLE - Brede consolidatie binnen de uptrend De technische conditie van dit fonds is goed. Al geruime tijd beweegt de koers zich voort in een stijgend trendkanaal en wordt de gemiddeldelijn als sleepkabel nauwelijks aangeraakt. Recente topvorming rond 365 was de inleiding voor een wat zijwaarts koersverloop, een brede consolidatie binnen de uptrend. Inmiddels is op ruim 320 bodemvorming gaande, keurig op de trendlijn. De RSI raakt de 50 lijn en zou nu moeten keren, om bodemvorming te bevestigen. Volgende week een witte candle valideert de uptrend en is voor de stier aanleiding om er weer van door te gaan. Wacht op de witte engel, die de kopers zal begeleiden naar hogere niveaus... DELL - Stieren zwiepen lekker omhoog Het technische plaatje ziet er keurig uit. Ik zie hogere toppen en hogere bodems, ik zie een stijgend trendkanaal, koersvorming boven de sleepkabel en een RSI ruim boven de 50 lijn. Kortom, een bullish plaatje. De kortstondige terugval vanaf de krap 17,00 top is dan ook niets meer dan een gezonde correctie binnen de uptrend. Er is nog ruimte tot aan de trendlijn, lees ruim 14,00, voordat de trend echt in gevaar komt. De dynamiek van de grafiek doet vermoeden dat er op een hoger niveau reeds gebodemd gaat worden. Dit zou aanleiding kunnen zijn voor een versnelling van de trend. Kopen op zwakte is de aangewezen strategie, mits de koers boven 14,00 blijft bewegen. MICROSOFT - Dalende trend actief Het technische plaatje van Microsoft toont een ander beeld dan het landschap van de computerfabrikanten Apple en Dell. De koers bevindt zich in een dalende trendfase, want een serie lagere toppen en lagere bodems, alsook koersvorming onder een dalende sleepkabel en een RSI ruim onder de 50 lijn zijn ingrediënten die thuishoren in een bearish beeld. Recent is er een top geplaatst op krap 27,00, tevens het kantelpunt aan de bovenkant van het speelveld. Onderin ligt 22,60 als eerste vangnet. De grafiek nodigt niet uit om aankopen te doen. Geen activiteiten derhalve aan de koopkant. Speculanten houden 22,60 in de gaten. 13

14 Chart Navigator - Selectie Midkap AALBERTS - Stieren doen een stapje terug Ik weet niet wat u er van vindt, maar het koersverloop van dit fonds is een klassiek voorbeeld van een koers in een sterke trendfase, omhoog welteverstaan. De huidige terugval vanaf 17,25, mag dan ook worden gezien als gezonde correctie, die afgerond moet worden boven of op de trendlijn en sleepkabel, zo rond 14,25 in het uiterste geval. De RSI bereikt bijna de 50 lijn, dus het zou mooi zijn als deze straks opkrult. Als dit gepaard gaat met een witte candle, komen de stieren terug om de uptrend te vervolgen. Als de witte weekcandle van start gaat, slaan speculanten hun slag met de vinger aan de pols op 14,25. Jaag de beer weg en steun de stier... ASMI - Springerige koers in positief vaarwater Beren en stieren springen zenuwachtig heen en weer, ze weten even geen richting te kiezen. Geen probleem, het is immers springerig gedrag boven een fier oplopende sleepkabel. Zolang de koers niet verder wegzakt dan circa 25,00, is er niets aan de hand en lijkt een kwestie van tijd wanneer de stier het heft in handen gaat nemen. De spanningsmeter zakt logischerwijs wat weg, maar blijft boven de 50 lijn schommelen. Straks een krul omhoog zal de stier goed doen. Voor nu dus wachten op het hervatten van de uptrend. Rustig wachten totdat de spelers stoppen met hun jojo gedrag. Dan naar alle waarschijnlijkheid de stier volgen... ARCADIS - Heftige strijd rond de sleepkabel De strijd is heftig rond de gemiddeldelijn, die fractioneel boven 16,00 de markt binnen slingert. Het ziet er naar uit, gezien de witte weekcandle en de draai van de RSI vanuit OS gebied, dat de spelers 15,90 als steunpunt en kritiek kantelpunt respecteren. Dit is ook nodig om de sterk afgezwakte uptrend nieuw leven te kunnen inblazen. Komende week opnieuw een witte candle zal de stieren voldoende kracht geven om op te stomen naar recente toppen rond 18,00. Vooralsnog een beperkt opwaarts potentieel. Volg dit fonds de komende week nauwgezet. Bij een witte weekcandle is het verantwoord om aankopen te doen... 14

15 Chart Navigator...achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je het Damrak overziet, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief presenteer ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties op de website www. rbs.nl/markets. De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen, beeldspraken en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue. Wie is Nico Bakker? Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik ook middels columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-tv en zelfs volgen via Twitter. Ik benader de technische analyse vanuit een visionairs oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven en dat geeft mij veel voldoening. Ik probeer nog steeds op eigen wijze vernieuwingen en andere inzichten over het voetlicht te brengen, in de veronderstelling dat u daar als actieve belegger uw voordeel mee kan doen. Kijk op voor Technische Condities, Turbo Tijd suggesties en aanbevelingen en Breaking News, en op twitter.com met naam TheDailyTurbo. Dan verliest u mij geen seconde uit het oog... Chart Navigator abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar markets en klik in de carrousel op Turbo tijd met Nico Bakker. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief. 15

16 Disclaimer Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Bij elke grafiek in dit document krijgt u met een button rechtstreeks toegang tot de etalage van de RBS Turbo s op de betreffende onderliggende titel en kunt u het prospectus inzien. Meer informatie? Ga snel naar of bel 0900-MARKETS ( ; lokaal tarief)