Buitenlandse zorgverleners in België en Europese regelgeving: Stand van zaken en uitdagingen Jan Moens Medewerker studiedienst NVSM Parlementair Medewerker Said El Khadraoui
Overzicht presentatie Feitelijke situatie zorgverleners in België Europa: regelgevend kader en beleidsinitiatieven Conclusies
I. Feitelijke situatie zorgverleners in België Zorgsector is economisch belangrijk in België (studie KBS, 2009): 400.000 jobs = 9,38% actieve bevolking Bijna 170.000 in ziekenhuizen, zonder dokters en ongeveer 92.000 mensen die zorg aan patiënt verstrekken
En toch tekorten? Rusthuizen vinden geen personeel (05 maart 2010) Ondanks de enorme werkloosheid in ons land, vinden Vlaamse rusthuizen amper verpleegkundigen. 9 op 10 rusthuizen hebben vacatures openstaan die niet worden ingevuld. Dat meldt De Standaard op basis van een onderzoek in opdracht van Docendo, het adviescentrum van de Federatie Onafhankelijke Seniorenzorg (FOS). Drie op elke 10 bevraagde rusthuizen wachten al een jaar of langer op de eerste sollicitant. Daarom worden steeds meer mensen in dienst gehouden die eigenlijk niet aan de vereisten voldoen.
Personeelstekort in zorg? Verschillende mogelijke oorzaken en oplossingen Meer investeren in eigen opleiding: wordt reeds gedaan, doch werk op lange termijn; Langer laten werken: niet heel evident Verhoging productiviteit: meer IT? Toename efficiëntie zonder kwaliteitsverlies: betere link (verzorgings) takenpakket - opleidingsniveau neiging tot overkwalificatiesyndroom leidend tot (artificieel) tekort? Europese en Internationale rekrutering:
Europese en Internationale zorgrecrutering in België: Arbeidsmigratie zorg: heikel thema Hoge werkloosheidscijfers / openstaande vacatures; Ethisch thema: risico voor brain drain; Sectorgerelateerde potentiële (levensbedreigende) risico s m.b.t. eventuele taalmisverstanden. Fenomeen relatief beperkt (niet zoals UK, 1 op 3 buitenlandse afkomst), doch stijgt: 2006: 106 buitenlandse artsen starten praktijk in België = 12,1% van de instroom van nieuwe artsen; Eerder artsen met buitenlands diploma dan verpleegkundigen; Vooral focus op moeilijkere sectoren, zoals urgentieartsen in ziekenhuizen of wachtdiensten in privégroepspraktijken.
Basic medicine diplomas recognized or declared equivalent in Belgium
Landen van oorsprong van de artsen? Vooral onze buurlanden, D, NL, Fr, maar ook Italië en Roemenië. Merendeel heeft ook Belgisch diploma. Verpleegkundigen komen vooral uit Kongo, Frankrijk en Nederland Moving people: ongeveer 400 mensen gerekruteerd in 4 jaar Praktijkervaring? Taal vaak obstakel Opleiding Zorgcultuur verschilt : minder autonomie Hoe komen ze hier?
II. Europa: regelgevend kader en beleidsinitiatieven Mobiliteit zorgverleners: Europees issue? Verdrag legt principiële bevoegdheid inzake organisatie zorg bij de lidstaten. Maar impact EU op de gezondheidszorg steeds groter, zowel via richtlijnen als via specifieke beleidsinitiatieven. richtlijn erkenning beroepskwalificaties arbeidstijdenrichtlijn
Specifieke EU richtlijnen: Richtlijn erkenning beroepskwalificaties: Concrete vertaling van verdragsvrijheden Richtlijn 2005/36: doel:creatie van uniform, transparant regelgevend kader ter bevordering van de mobiliteit in de EU van gereglementeerde beroepsbeoefenaars Theoretisch basisprincipe: grensoverschrijdende mobiliteit zorgverleners gebaseerd op automatische wederzijdse erkenning van de beroepskwalificaties (diploma voldeed aan,meestal kwantitatieve, minimumvereisten) Richtlijn vervangt verschillende sectorale richtlijnen, gericht op dokters, tandartsen verpleegsters enz. Praktijk: groot wantrouwen blijft bestaan tussen de verschillende lidstaten leidt vaak tot administratieve belemmeringen
Onderscheid tussen basis beroepsopleidingen en zeer gespecialiseerde opleidingen: automatische wederzijdse erkenning versus erkenning enkel in landen waar specialiteit ook bestaat; Mogelijkheid van ontvangend land om compenserende maatregelen op te leggen, zoals bijkomende test: wel steeds rekening houden met de behaalde diploma s, certificaten alsook met de opgedane ervaring en dit vergelijken met de nationaal opgelegde vereisten; Common platforms sets van criteria inzake de inhoud en lengte van de opleidingen in de verschillende lidstaten: voldoet je opleiding hieraan, kan gastland geen compenserende maatregelen meer opleggen.
De Eu richtlijn: een kaas met gaten? De Morgen, 15 maart 2008: «Belgische plastische chirurgen stellen dubieuze praktijken aan de kaak: Buitenlandse eendagschirurgen aan de slag in Belgische klinieken» De Morgen, 16 april 2009: «Britse klacht tegen Brusselse kliniek wegens mislukte facelift»
Onderscheid: Vestigen (permanent) en vrij verlenen diensten (tijdelijk): zeer onduidelijk, doch cruciaal. Tijdelijk: beoordeeld case by case Op dienstverleners: gastland kan haar eigen beroepsregels doen toepassen (prof standaards, ethische regels, aansprakelijkheidsregels enz.), voorafgaandelijke verklaring moet ook kunnen alsook bewijs van beroepsbekwaamheid; Geen verplichting (wel pro forma mogelijkheid) tot inschrijving bij beroepsorganisatie, noch bij sociaal zekerheidsorgaan: leidt tot onduidelijkheid inzake terugbetaling behandeling uitgevoerd door tijdelijke buitenlandse zorgverstrekker Zorgpersoneel uit 3 e landen vallen buiten scope richtlijn inzake automatische erkenning kwalificaties: wel rekening houden met mogelijke ervaring en diploma s opgedaan in andere lidstaat of derde land; Vragen omtrent onderhouden kwaliteit blijven: bijscholingsvereisten Verschillende kwaliteitsbeoordelingen in de lidstaten; kwaliteitsgarantie via louter formele vereisten, eerder onrealistisch
Onduidelijkheid over de te stellen handelingen, bv. door verplegend personeel; Quid uitwisseling disciplinaire informatie? Quid met tele-medicine? Richtlijn vertoont duidelijk nog tekortkomingen; nood aan actievere harmonisatie van de opleidingsvereisten en werkvoorwaarden lijkt nodig. Slechts dan leidt meer mobiliteit van zorgverleners tot betrouwbaarheid
Specifieke EU beleidsinitiatieven EU actie inzake zorgverleners: December 2008: EC neemt een Groen paper over Europese zorgverleners aan; Belangrijkste topics: Demografische situatie en promotie duurzaamheid tewerkstelling gezondheidszorg Opleiding Managen van de mobiliteit van zorgwerkers in de EU Globale migratie van zorgwerkers Data om besluitvorming te ondersteunen Impact van nieuwe technologie op efficiëntie en effectiviteit van de zorgverleners Cohesie beleid December 2008 April 2009: open consultatie over de groen paper; 2009 Stakeholder dialoog (tot in 2010) December 2009: consultatierapport gepubliceerd 2010: mogelijke volgende stappen
Conclusie van het consultatie rapport: Duidelijk signaal dat er actie nodig is op het domein van EU gezondheidswerkers en dit transversaal, waarbij HR aspecten, onderwijs en opleiding moeten in acht genomen worden. Vanuit de EU moet dit vanuit tewerkstellings, interne markt en cohesie oogpunt bekeken worden. Prioritair staat training, taal en bijscholing op de agenda EC focust in haar EU 2020 strategie alvast op gezondheidssector als potentiële groeipool qua jobs.
EC projectoproep inzake netwerk verplegingseducatoren en regulatoren: The specific objective of this call for proposals is to create and service a pilot network of nurse educators and regulators to carry out the following tasks: To produce a map of the EU in terms of the different legislative frameworks for the employment and duties of lower skilled nurses and care assistants To examine the scope of the skills and competences required of these staff within the EU To exchange and map best practices in training for healthcare workers, healthcare assistants and lower-skilled nurses, and to take into account opportunities for the cross-border mobility of this cadre of staff. To make recommendations for training requirements for lower skilled nurses and care assistants To make recommendations for educational support for informal carers
Conclusies Personeelstekorten in zorg Rekrutering in buitenland is deeloplossing, maar niet zaligmakend: Aantal stijgt, doch blijft in België nog vrij beperkt. Gaten in de EU regels blijven: Taal, opleidingsniveau, autonomie, terugbetaling, gebrek aan coördinatie en disciplinaire maatregelen, tele-medicine dat uit scope richtlijn valt. EU neemt nu verder initiatief om mobiliteit te intensifiëren en beter te kaderen. Ondertussen nadenken over andere invulling beroep zorgverlener? Meer flexibele personeelsnormen?