RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK KWALITEITSVERBETERING (OKV) BIJ DE ADRIAAN ROLAND HOLSTSCHOOL afdeling HAVO TE BERGEN (NH) Plaats: Bergen BRIN-nummer: 16TS-3 Hummingbirdnummer: 3270100 Onderzoek uitgevoerd op: 5 april 2012 Conceptrapport verzonden op: 25 april 2012 Rapport vastgesteld te UTRECHT op: 15 mei 2012 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
Pagina 2 van 10.
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 5 april 2012 een onderzoek uitgevoerd op de Adriaan Roland Holstschool, afdeling Havo te Bergen om na te gaan in hoeverre de eerder vastgestelde tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving zijn opgeheven. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. In het voortgangsgesprek op 21 september 2011 zijn de voorlopige effecten en de tussentijdse resultaten van de schoolontwikkeling besproken. De inspectie heeft, op basis van de meest recente examengegevens (2011), geconstateerd dat bij de afdeling havo de SE-CE-verschillen aanzienlijk zijn verminderd en de gemiddelde CE-cijfers duidelijk zijn verbeterd. Bij het opbrengstenoordeel 2012 heeft de inspectie vastgesteld dat het driejarig gemiddelde CE-cijfer nu 6,5 bedraagt en daarmee ruim voldoende is. Het gemiddelde SE-CE-verschil bedraagt nu op drie jaar gezien 0,52 punt en zal komend jaar naar alle waarschijnlijkheid onder de 0,50 punt uitkomen. In afwijking van de reguliere beslisregels heeft de Directeur Toezicht van de inspectie ermee ingestemd dat er mede op grond van de gerealiseerde verbeteringen bij de examencijfers en de waarborging van de kwaliteit van de opbrengsten en het onderwijsleerproces- een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (OKV) kan plaatsvinden. Bij een positief resultaat kan aan de school vervolgens een basisarrangement worden toegekend. Op grond hiervan heeft de inspectie een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (OKV) uitgevoerd. In dit rapport van bevindingen worden de resultaten van het OKV weergegeven. Toezichthistorie Het traject van intensief toezicht is gestart nadat uit de analyses van de inspectie in 2009 is gebleken dat de opbrengsten van de havo-afdeling onvoldoende zijn geworden. Eerder waren de opbrengsten van de vwo-afdeling al onvoldoende geworden en is eind 2008 op alle afdelingen van de school een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd. Op grond van de conclusies van de inspectie heeft de school een verbeterplan opgesteld. De inspectie heeft vervolgens in een gesprek met het bevoegd gezag op 14-09-2009 afspraken gemaakt over het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. Deze afspraken zijn vastgelegd in een toezichtplan. De voortgang van het verbetertraject is door de inspectie gevolgd. Op afgesproken tijdstippen heeft de inspectie van het bevoegd gezag evaluatiedocumenten ontvangen. De inspectie heeft op 19 januari 2010 op deze school een tussentijds kwaliteitsonderzoek (TKO) uitgevoerd. Het onderzoek was met name gericht op de tussentijdse resultaten en de voortgang van de verbeteringen met betrekking tot indicatoren die aanvankelijk onvoldoende waren. In een voortgangsgesprek met het bestuur op 21 januari 2010 zijn de voorlopige effecten en resultaten besproken. Waar nodig is het toezichtsplan bijgesteld (versie 09-04-2010). In het voortgangsgesprek met het bestuur op 21 september 2011 zijn de voorlopige effecten en de tussentijdse resultaten besproken. De inspectie heeft geconstateerd dat de examenresultaten in 2011 aanzienlijk zijn verbeterd. Pagina 3 van 10.
Onderzoeksopzet In dit onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (OKV) zijn de kwaliteitsaspecten van het waarderingskader onderzocht, waarbij de nadruk heeft gelegen op de tekortkomingen uit het verleden en mogelijke risico s die in het (definitieve) rapport van bevindingen worden genoemd. Naast deze kwaliteitsaspecten heeft de inspectie een aantal wettelijke aspecten onderzocht. Dit Rapport van Bevindingen is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Bestudering van analyses en evaluaties van eigen onderzoek van de school, zoals notities over verbetering van de kwaliteit van de schoolexamens, analyse examenresultaten, plan van aanpak, tussenrapportages, verantwoording onderwijstijd, etc. (zie de toegezonden informatiemap). Onderzoek op locatie, waarbij - schooldocumenten zijn bestudeerd; - de onderwijspraktijk is geobserveerd; - gesprekken met de directie en met docenten zijn gevoerd. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en de bestuurder. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader 2011 Voortgezet Onderwijs, alsmede de werkinstructie Actief burgerschap en sociale integratie (febr. 2008). Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 10.
2. BEVINDINGEN ADRIAAN ROLAND HOLSTSCHOOL AFDELING HAVO 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Bij wet- en regelgeving is in de waardering tot uitdrukking gebracht of de school wel (ja) of niet (nee) voldoet aan de genoemde wettelijke vereisten. Resultaten 1.1 * De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2 * De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding havo. 1.3 * De leerlingen van de opleiding havo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4 * Bij de opleiding havo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 5 *) In het voorlopige opbrengstenoordeel 2012 van de inspectie wordt een driejarig gemiddelde vermeld van 0,52 punt. *) Leerstofaanbod 2.1 * De aangeboden leerinhouden in de onderbouw voldoen aan de wettelijke vereisten. 2.2 * De aangeboden leerinhouden in de bovenbouw zijn dekkend voor de examenprogramma s. 2.3 * De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een aanbod aan leerinhouden dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. 2.4 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. 2.5 De school heeft een aanbod gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het Pagina 5 van 10.
Leerstofaanbod overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Tijd 3.1 De uitval van geplande onderwijsactiviteiten blijft beperkt. 3.2 Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. 3.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Schoolklimaat 4.4 * De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.7 * Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. 4.8 * De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 5.4 De leraren geven de leerlingen zicht op doel, nut en samenhang van de lesactiviteiten. 5.5 De leraren gaan na of de leerlingen de uitleg en/of de opdrachten begrijpen. 5.6 De leerlingen leren in een betekenisvolle context. 5.7 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 5.8 De leraren geven de leerlingen inhoudelijke feedback. 5.9 De leraren geven de leerlingen inzicht in hun leerproces. 5.10 De leraren bewerkstelligen dat de leerlingen bij de onderwijsactiviteiten betrokken zijn. Pagina 6 van 10.
Afstemming 6.1 De aangeboden leerinhouden maken afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van de individuele leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in Begeleiding ontwikkeling tussen de leerlingen. 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in Zorg de ontwikkeling van de leerlingen. 8.1 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school tijdig de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.2 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.3 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. 8.4 De school zoekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. 9.7 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over Pagina 7 van 10.
Kwaliteitszorg en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Wet- en regelgeving N1 N2 N3 N4 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24a en 24c). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24 en 24c). Door of namens het bestuur is het vastgestelde zorgplan van het samenwerkingsverband naar de inspectie gestuurd en dit zorgplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 10h). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en beide voldoen inhoudelijk aan de wettelijke vereisten (Eindexamenbesluit art. 31). Ja*) N5 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WVO art. 10, J lid 2; 10b, lid 2; 10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5). *) Bij de indicatoren N1 tot en met N4 wordt het oordeel J (Ja) gegeven als het betreffende document door de inspectie is ontvangen. De inhoud van deze documenten is niet getoetst aan de wettelijke vereisten. J J J J Nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De onderwijskwaliteit van de afdeling havo van de Adriaan Roland Holstschool te Bergen is voldoende, omdat uit dit onderzoek is gebleken dat risico s over de opbrengsten van deze afdeling beperkt zijn én dat de normindicatoren en de kwaliteitszorg voldoende zijn. Ook andere aspecten van de onderwijskwaliteit, zoals het onderwijsleerproces, het schoolklimaat, de zorg en begeleiding zijn eveneens als voldoende beoordeeld. Hoewel het onderwijsproces in hoofdlijnen voldoende is, zijn er enkele indicatoren die nog verbetering behoeven. De school leeft de wet- en regelgeving op alle onderzochte punten na. Toelichting Opbrengsten Bij de start van het traject van intensief toezicht in 2009 waren drie opbrengstindicatoren bij de havo-afdeling van de Adriaan Roland Holstschool onvoldoende: het gemiddelde cijfer van het centraal examen (CE), de SE-CE-verschillen en het rendement van de bovenbouw. De school heeft mede door de uitvoering van een flink aantal verbeteracties bereikt, dat de beoordeling van de opbrengsten nu op twee van de vier indicatoren voldoende is, en wel dat de risico s bij de SE-CE-verschillen beperkt zijn. Daarnaast heeft de inspectie geconstateerd dat de verbeteracties op verschillende manieren zijn verankerd in de processen van de schoolorganisatie. De verbeterde resultaten bij de gemiddelde CE-cijfers van de drie laatste opbrengstenkaarten zijn volgens de school onder meer het gevolg van een groter examenbewustzijn bij de docenten. Ook is er meer aandacht voor examentraining en herhaling van de lesstof gekomen. Daarnaast is sinds vorig jaar sprake van een strenger bevorderingsbeleid, waarbij alleen Pagina 8 van 10.
leerlingen met een goede werkhouding en een aantoonbare kans op een diploma worden toegelaten tot het examenjaar. Bij het examen van 2011 blijkt het effect van de genomen maatregelen: het CE-cijfer is gemiddeld met 0,5 punt gestegen tot 6,6 punt in 2011. Uit de gesprekken en documenten concludeert de inspectie dat de genomen maatregelen zijn geborgd in onder meer de manier van werken, de begeleiding van de leerlingen en in aanpassingen van het PTA. De tweede indicator die bij het vorige kwaliteitsonderzoek onvoldoende is beoordeeld, is het verschil tussen het gemiddelde cijfer van het SE en het CE. Door de maatregelen is het SE-CEverschil bij het examen van 2011 gezakt tot 0,16 punt. In de twee jaar daarvoor was het 0,74 (examen 2009) en 0,57 (examen 2010) punt. Momenteel bedraagt het SE-CE-verschil gerekend over drie examen jaren volgens het voorlopige opbrengstenoordeel van de inspectie- (afgerond) 0,52 punten. De derde onvoldoende opbrengstindicator van de havo afdeling in 2009 betreft het rendement van de bovenbouw. De meeste leerlingen die in de negende klas van de havo zitten (= derde leerjaar) willen na dit leerjaar- een extra (Vrije School) leerjaar volgen door zich op te geven voor het ivo-mavo-examen. Formeel stromen zij dus af van 3-havo naar 4 vmbo-tl/mavo. Nadat zij het mavodiploma hebben gehaald, melden deze leerlingen zich opnieuw aan voor 4- havo. Op zichzelf is dit wettelijk gezien niet verboden. Het effect is echter wel dat hierdoor het rendement van de bovenbouw van de havo negatief wordt beïnvloed. Daarnaast vallen er ook nog leerlingen uit in klas 11 of 12 (vier en vijf havo) of blijven zitten. Na ampele overwegingen is vorig jaar besloten om de havo- (en vmbo-t-)opleiding te homogeniseren. Dat wil zeggen dat in elk geval na het achtste leerjaar (2 de klas) afzonderlijke havo- en vmbo-tl-stromen worden aangeboden, waardoor leerlingen zonder vertraging worden opgeleid voor het havodiploma. Tegelijkertijd wordt de ivo-mavo-opleiding verbreed naar een vmbo-tl-opleiding. In 2015 zal dit voor alle leerjaren zijn gerealiseerd. Kwaliteitszorg De school heeft vanaf september 2008 een flink aantal verbeteracties uitgevoerd, waardoor de bewustwording over het belang van goede opbrengsten onder de docenten is toegenomen. Daarnaast heeft de inspectie geconstateerd dat vanuit de schoolleiding de teams en secties beter worden aangestuurd, zodat elk examenvak op een passende wijze bijdraagt aan het op peil brengen en houden van de opbrengsten. Maatregelen die de school heeft genomen en die op de langere termijn tot positieve effecten hebben geleid, zijn o.a. het aanscherpen van de overgangsnormen in de voor-examenklassen en het monitoren van de behaalde cijfers voor de schoolexamens. Ook de wijze van toetsing is herzien en zijn de PTA s van de examenvakken onder de loep genomen (o.a. een aangepaste weging van praktische opdrachten en minder herkansingen), waardoor het verschil tussen het cijfer van het SE- CE kleiner is geworden. Meer aandacht voor de examentraining en een intensievere en planmatiger begeleiding van de zwakkere leerlingen hebben eveneens aan de positieve resultaten bijgedragen. Door de gemaakte afspraken en de monitoring daarvan worden de bereikte resultaten op verschillende manieren verankerd in de schoolorganisatie en in het bewustzijn van de docenten. Mede hierdoor zijn het (zelf)sturend vermogen in de teams en de professionele cultuur in de school versterkt. De schoolleiding is dit jaar bovendien een traject gestart om Pagina 9 van 10.
door middel van lesobservaties en gesprekken met de docenten de kwaliteit van de lessen te optimaliseren en gemaakte afspraken hierover te monitoren. Onderwijsleerproces De inspectie waardeert de meeste onderzochte indicatoren van het onderwijsleerproces, zoals schoolklimaat, de basisaspecten van het pedagogisch-didactisch handelen en de zorg en begeleiding, als voldoende tot goed. Anderzijds zijn er enkele indicatoren als onvoldoende beoordeeld. Dit is onder meer het geval bij het rekening houden met de verschillen tussen de leerlingen. Tijdens het lesbezoek bleek dit te weinig zichtbaar, met name bij de verwerkingsopdrachten in de reguliere lessen. Ten aanzien van de voorbereiding op de referentieniveaus voor taal en rekenen neemt de school vanaf dit jaar wel bij alle leerlingen in de zevende klas (leerjaar 1) een toets af, maar er is nog geen sprake van een systematisch aanbod voor leerlingen die op bepaalde onderdelen (domeinen) van taal of rekenen achterblijven bij het niveau dat van hen wordt verwacht. Om die reden is indicator 2.3 niet voldoende beoordeeld. Onderwijstijd De inspectie beschouwt de onderwijstijd niet alleen als een wettelijke verplichting, maar ook als een kwaliteitsaspect. Uit de verantwoording van de school blijkt dat de school voor alle leerjaren en klassen voldoende tijd heeft geprogrammeerd en gerealiseerd. Hiermee voldoet de school aan de 1000-uren norm. Maar de incidentele lesuitval door ziekte of vergaderingen was in het afgelopen cursusjaar 2010-2011 bij een flink aantal klassen boven de norm van 5% die de inspectie hiervoor hanteert. Om die reden is indicator 3.1 als onvoldoende beoordeeld. 3. TOEZICHTARRANGEMENT Op grond van de bevindingen van dit onderzoek naar de kwaliteitsverbetering kent de Inspectie van het Onderwijs aan de havo-afdeling van de Adriaan Roland Holstschool te Bergen (NH) het basisarrangement toe. De inspectie wijkt hiermee af van haar standaard beslisregel ten aanzien van de opbrengsten. De reden hiervoor is dat de school -mede door de resultaten van de verbeteracties- heeft bereikt, dat de beoordeling van de opbrengsten nu op twee van de vier indicatoren voldoende is, dat de risico s bij de SE-CE-verschillen beperkt zijn en structureel zijn aangepakt. Daarnaast heeft de inspectie geconstateerd dat de verbeteracties op verschillende manieren zijn verankerd in de processen van de schoolorganisatie en dat de kwaliteitszorg op orde is. Het onvoldoende rendement van de bovenbouw van de havo wordt met name veroorzaakt doordat een groot deel van de leerlingen ervoor heeft gekozen om na het derde leerjaar van de havo eerst het IVO-mavo diploma te halen en daardoor een jaar later dan gemiddeld in 4 havo komt. Dit structurele probleem is een beheersbaar risico en zal binnen enkele jaren zijn opgelost. Dit betekent dat de inspectie na de vaststelling van dit rapport- het intensieve toezicht voor deze afdeling beëindigt en omzet naar basistoezicht. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag of andere themaonderzoeken. Pagina 10 van 10.