Modulebeschrijving Ambulante Spoedhulp Spoedeisend
INDE Samenvatting 3 A. Modulebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 5 1. Risico- of probleemomschrijving 5 2. Doel van de module 5 3. Doelgroep van de module 5 4. Aanpak van de module 6 5. Materialen en links 7 B. Onderbouwing van de module 8 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak 8 7. Samenvatting onderbouwing 9 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 10 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module 10 C. Effectiviteit 12 10. Nederlandse effectstudies 12 11. Buitenlandse effectstudies 12 D. Overige informatie 13 12. Toelichting op de naam van de module 13 13. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) 13 14. Overeenkomsten met andere modules 13 Bijlage CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken) Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 2/17
SAMENVATTING Doel Ambulante Spoedhulp is een methode waarbij in maximaal vier weken opvoeders, kinderen/jongeren en het gezin als geheel worden geholpen bij het hanteren van spoedeisende problemen en crisissituaties die zich voordoen bij het opvoeden en het opgroeien van kinderen/jongeren. De interventie is gericht op het bereiken van de volgende algemene doelen: de veiligheid en de basisroutines van kinderen/jongeren en hun opvoeders zijn voldoende hersteld en urgente korte termijn doelen zijn zo veel mogelijk gerealiseerd; de problematiek, risicofactoren, kansen en verwachtingen van gezinsleden zijn verkend en geordend; met het kind/de jongere en de opvoeders is vastgesteld wat er moet gebeuren; zo nodig heeft overdracht naar vervolghulp plaatsgevonden. Doelgroep De doelgroep van Ambulante Spoedhulp is breed. De interventie is gericht op kinderen/jongeren van 0 tot in principe 18 jaar en hun gezinnen; in een aantal gevallen is een uitloop tot 23 jaar mogelijk. Ambulante Spoedhulp wordt geïndiceerd wanneer in deze gezinnen sprake is van spoedeisende problematiek of een crisissituatie. De begrippen spoedeisende problematiek en crisissituatie zijn in de beschrijving van de interventie gedefinieerd. Aanpak Ambulante Spoedhulp biedt gedurende vier weken outreachende, intensieve, activerende hulp bij crisis in gezinnen met kinderen/jongeren tot 18 jaar. De ambulant hulpverlener ordent de problematiek, biedt structuur, ziet toe op veiligheid, helpt het netwerk activeren, vergroot de probleemoplossingsvaardigheden van de gezinsleden en herstelt de gezinsregie. Met het gezin stelt hij tenslotte doelstellingen voor vervolghulp vast en begeleidt hij de verwijzing. Ambulante Spoedhulp wordt ingezet om problematiek en hulpvragen te verhelderen en te werken aan urgente veiligheidsrisico s die direct om een oplossing vragen zodat een kind/jongere thuis kan blijven wonen. Deze vragen hebben meestal betrekking op herstel van de veiligheid en basisroutines en versterking van de steun uit het sociaal netwerk om dit ook op langere termijn in stand te houden. De functie van Ambulante Spoedhulp is tweeledig, waarbij naast het werken aan korte termijn doelen ook onderzocht is wat er aan de hand is en er op langere termijn nodig is om de gewenste situatie in stand te houden en te versterken. Ambulante Spoedhulp kent een duidelijk fasering, waarin beide functies gestructureerd via een stappenplan met concrete middelen aan de orde komen. Materiaal Er is een handleiding en methodebeschrijving aanwezig van het NJi en Adviesbureau van Montfoort: Ambulante Spoedhulp Jeugdzorg, Methodebeschrijving van een generieke module voor ambulante crisishulp aan jongeren en ouders (Eijgenraam, K., Vugt, van M. & Berger, M., 2007), Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 3/17
Onderzoek In 2011 is door Al, Stams, Van der Laan en Asscher effectonderzoek gedaan binnen Nederland naar Ambulante Spoedhulp. Zij onderzochten bij 183 families die deelnamen aan Ambulante Spoedhulp hoe zij de crisis en hun hulpvraag definieerden en ervoeren. De resultaten van het onderzoek laten zien dat alle families (één familie uitgezonderd) zich in een crisissituatie bevonden bij aanvang van de interventie. Echter, de perceptie over de aard en omvang van de crisis verschilde soms per respondent (ouder of crisiswerker). Bij aanvang van de interventie hadden de families niet alleen behoefte aan emotionele ondersteuning, maar ook aan andere soorten hulp, zoals advies en financiële ondersteuning. Volgens de families en crisiswerkers was de crisis afgenomen in de loop van de Ambulante Spoedhulp. Echter, ook na de interventie ervoeren zij nog enige mate van crisis. Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 4/17
A. MODULEBESCHRIJVING: PROBLEEM, DOELGROEP, DOEL, AANPAK, MATERIALEN EN UITVOERING 1. Risico- of probleemomschrijving Ambulante Spoedhulp richt zich op gezinnen die in een crisissituatie verkeren, veroorzaakt doordat er onvoldoende veiligheid voor het gezinssysteem geboden kan worden. Deze veiligheid bestaat niet alleen uit fysieke veiligheid, maar ook emotionele veiligheid. Wanneer niet wordt ingegrepen, blijft een onveilige opvoedingssituatie bestaan of is de kans hierop reëel, waardoor het kind wordt bedreigd in zijn ontwikkeling. Er is geen informatie over hoeveel kinderen er binnen Nederland of Friesland in een onveilige opvoedingssituatie verkeren. 2. Doel van de module Bij het beëindigen van de Ambulante Spoedhulp is er een veilige opvoedingssituatie ontstaan en zo nodig een advies voor vervolghulp geformuleerd. Ambulante Spoedhulp richt zich op het bereiken van de volgende algemene doelen: veiligheid en basisroutines (eten, slapen, naar school/werk gaan) van jongere en opvoeders zijn voldoende hersteld en er is gewerkt aan urgente korte termijn doelen (dit vindt plaats door middel van crisisinterventie); de problematiek, risicofactoren, krachten/kansen, wensen en verwachtingen van het kind/de jongere en opvoeders zijn verkend en geordend (dit vindt plaats door middel van analyse en ordening van de problematiek); samen met jongere en opvoeders is vastgesteld wat er aan de hand is en wat nodig is (dit vindt plaats door middel van formulering van een advies): waar vervolghulp gewenst/nodig blijkt heeft overdracht naar vervolghulp plaatsgevonden (dit vindt plaats door middel van toeleiding naar vervolghulp). 3. Doelgroep van de module 3.1 Voor wie is de module bedoeld? Er wordt hulp geboden aan gezinnen met één of meer kinderen/jongeren in de leeftijd van 0-18 jaar, waarbij sprake is van crisis en/of een spoedeisende situatie. De draaglast-/draagkrachtverhouding is (tijdelijk) zodanig verstoord dat het opvoedingsklimaat gevaar loopt. Kinderen/jongeren en hun opvoeders die nog niet in zorg zijn worden aangemeld via Spoed4Jeugd/Regiecentrum Bescherming en Veiligheid (RBV). Voor kinderen/jongeren in zorg wordt in een afstemmeningsoverleg tussen de verantwoordelijke gedragswetenschapper en de gedragswetenschapper Spoedeisend besloten of de module ASH ingezet moet worden dan wel een andere module van het zorgprogramma Spoedeisend. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Jeugdhulp Friesland biedt specialistische jeugdzorg op het gebied van opgroei- en opvoedingsproblemen, in de leeftijdscategorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar. Kinderen, jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk is er sprake van psychosociale problemen, psychiatrische problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan. Kinderen en jongeren met een psychiatrische, zintuiglijke, lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als dit past binnen de behandelprogramma s en mogelijkheden van Jeugdhulp Friesland. We nemen ook jongeren op met een civielrechtelijke maatregel. In specifieke situaties worden kinderen met een strafrechtelijke maatregel behandeld (Gedragsbeïnvloedende maatregel). Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 5/17
De door Jeugdhulp Friesland gehanteerde indicatiecriteria en contra-indicaties zijn uitgebreid beschreven in De Betekenis onder het hoofdstuk Doelgroepenbeleid. Deze folder is te downloaden op www.jeugdhulpfriesland.nl onder het tabblad Jeugdhulp Friesland. Voor de module Ambulante Spoedhulp gelden naast de algemene indicatiecriteria en contra-indicaties de volgende specifieke indicaties en contra-indicaties. Indicaties: kinderen/jongeren van 0-18 jaar; er is sprake van crisis en/of een spoedeisende situatie; de veiligheid en ontwikkeling van het kind/de jongere is bedreigd; opvoeders kunnen onvoldoende bieden wat het kind/de jongere nodig heeft voor noodzakelijke veiligheid en ontwikkeling en/of er is sprake van ernstige problematiek van het kind/de jongere; tenminste één opvoeder is bereid aan de hulp mee te werken en binnen 24 uur een spoed-hulpwerker te ontmoeten; er is sprake van (een vermoeden van) kindermishandeling/verwaarlozing van de kinderen in het gezin; er is sprake van faseproblematiek bij het kind/de jongere, ernstige gedragsproblemen of delinquentie; psychiatrische problematiek bij het kind/de jongere en/of opvoeders; LVG-problematiek bij jongere en/of opvoeders; gebrekkige opvoedingssituatie vanwege multiproblematiek in het gezin. Contra-indicaties Ambulante spoedhulp kent geen contra-indicaties, behalve de voor Regiecentrum Bescherming en Veiligheid en betreffende zorgaanbieders geldende contra-indicaties. 3.3 Toepassing bij migranten De cultuur en de achtergrond wordt gerespecteerd en rekening houdend met de veiligheid van de jeugdige. De module is echter niet speciaal ontwikkeld voor migrantengroepen. Het programma heeft geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies of tolken) om migrantengroepen in het bijzonder te kunnen bedienen. Wel is een tolkentelefoon beschikbaar. 4. Aanpak van de module 4.1 Structuur en opbouw Ambulante spoedhulp kent een duidelijke fasering. Door te werken met een fasering wordt het verloop en de inhoud van de hulp duidelijk voor het gezin, de ambulant hulpverlener ambulant hulpverlener, de medewerker van Regiecentrum Bescherming en Veiligheid en andere betrokkenen. Vast staat wat de belangrijkste activiteiten zijn in iedere fase. Juist in gezinnen waar sprake is van crisis en waar de normale routines en structuur vaak zijn weggevallen, is een fasering een belangrijk hulpmiddel om structuur en overzicht te bieden. Fasering draagt daarmee bij aan de voortgang van de hulp. Een duidelijke fasering maakt een duidelijke vooruitgang zichtbaar en geeft tevens aan dat de hulp in tijd begrensd is en gericht op het weer (zoveel mogelijk) zelfstandig functioneren van gezinsleden. Ambulante Spoedhulp is opgedeeld in drie fasen: 1. De eerste fase is de startfase (0 tot 24 (48) uur). Deze fase gaat in wanneer een RBV een gezin/jeugdige is aangemeld via Spoed4Jeugd en wordt afgesloten met een startgesprek bij het gezin thuis. Dit startgesprek met het gezin vindt bij voorkeur plaats binnen 24 uur en uiterlijk binnen 48 uur na aanmelding. De RBV-medewerker is hier in principe bij aanwezig. 2. De tweede fase is de werkfase. In deze fase werken ambulant hulpverlener en gezin aan het herstel van routines en veiligheid. Daarnaast verzamelt en ordent de ambulant hulpverlener informatie en werkt aan urgente en korte termijn doelen. Verder wordt op basis van de verzamelde informatie nagegaan welke vervolghulpverlening nodig is en worden afspraken voor de laatste periode gemaakt. 3. Na de werkfase begint de advies- en afrondingsfase. In deze fase staat de formulering en bespreking van een advies centraal. Daarnaast werkt de ambulant hulpverlener met het gezin aan het afronden Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 6/17
van de doelen. Ook werken zij toe naar het afscheid en de eventuele verwijzing en of overdracht naar vervolghulp in het voorliggende veld of bij een gespecialiseerde zorgaanbieder. Ambulante Spoedhulp kent twee functies om de doelen te realiseren: de functie van onderzoeken wat er aan de hand is en de functie van het werken aan doelen. De eerste functie houdt in dat de Ambulante Spoedhulp wordt ingezet om problematiek en hulpvragen te verhelderen (wat is er aan de hand en wat is er nodig?). De tweede functie houdt in dat er daarnaast ook gewerkt wordt aan urgente vragen die direct om een oplossing vragen en aan korte termijn doelen die in vier weken te realiseren zijn. Deze vragen hebben meestal betrekking op herstel van de veiligheid en basisroutines en versterking van de steun uit het sociaal netwerk om dit ook op langere termijn in stand te houden. Onderzoek en het werken aan doelen wisselen elkaar voortdurend af. Hierbij staan vier typen activiteiten centraal: 1. Inventarisatie en risico-taxatie; wat is er aan de hand en wat is er nodig? 2. Veiligheidsplan; wat willen we bereiken en hoe gaan we dat doen? 3. Uitvoering veiligheidsplan; werken aan doelen. 4. Evaluatie/beoordeling en advies; zijn de (korte termijn-) doelen gerealiseerd? Zijn er nog doelen op lange termijn (niet te realiseren binnen vier weken) waarvoor vervolghulp nodig is (en zo ja, welke hulp)? Onderdeel van de hulp kan ook een tijdelijke en zo kort mogelijke uithuisplaatsing van de jeugdige zijn om van daaruit weer te werken aan de terugkeer van de jeugdige naar huis. 4.2 Duur De duur van de hulp is zo kort als nodig, tot het doel bereikt is, maximaal vier weken. De cliënt en de zorgaanbieder bepalen samen wanneer het doel bereikt is. 4.3 Frequentie De frequentie en de hoeveelheid contacten staan niet vast. De ambulant werker spoedhulp kan meerdere keren per week in het gezin aanwezig zijn en is overdag voor het gezin bereikbaar. De bereikbaarheid buiten kantooruren wordt afgedekt door een Bereikbaarheidsdienst. Een ambulant hulpverlener kan er in incidentele gevallen voor kiezen om zelf (preventief) in de avond of nacht bereikbaar te zijn. 4.4 Intensiteit De intensiteit hangt mede af van de frequentie en wordt tezamen met het gezin bepaald. 4.5 Setting Ambulante Spoedhulp vindt plaats bij de gezinnen thuis. 5. Materialen en links Een handleiding en methodebeschrijving van het NJi en Adviesbureau Van Montfoort: Ambulante Spoedhulp Jeugdzorg, Methodebeschrijving van een generieke module voor ambulante crisishulp aan jongeren en ouders (Eijgenraam, K., Vugt, van M. & Berger, M., 2007). Op www.ambulantespoedhulp.nl is nadere informatie te vinden over de vereniging ambulante spoedhulp en de ontwikkelingen binnen het ambulante crisiswerk, zoals het samengaan met Families First als zijnde ambulante crisisinterventies. Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 7/17
B. ONDERBOUWING VAN DE MODULE 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Probleemanalyse Een crisis is een ernstige verstoring van het alledaagse functioneren. Er vindt een ontregeling plaats waarin gebruikelijke oplossingsstrategieën tekort schieten. Bij een crisis kan het gaan om problemen tussen opvoeders en kinderen/jongeren, zoals mishandeling, verwaarlozing of ernstige conflicten met adolescenten. Het kan ook gaan om problemen van de opvoeders/ouders, bijvoorbeeld echtscheiding of psychiatrische problematiek. Of om problemen van de kinderen/jongeren, zoals een suïcidepoging. De problemen worden vaak verergerd door verslavingen, gebrek aan sociale ondersteuning, financiële en materiële problemen. Het is een ingrijpende verstoring van het evenwicht tussen draagkracht en draaglast van een cliëntsysteem, waarin bestaande probleemoplossende mechanismen van het individu en het sociaal netwerk ontoereikend zijn of falen (Hoekert en anderen, 2000). Een crisis is het resultaat van oplopende spanning in een gezinssysteem (Caplan, 1964). Ieder individueel gezinslid en het gezin als systeem hebben patronen ontwikkeld om problemen en ontwikkelingsvragen op te lossen. Dit kost energie en het kan gepaard gaan met spanningen. Wanneer het niet meer lukt om deze spanningen op te vangen wordt er doorgaans steun van buiten ingeroepen. Bij een acute crisis is het voor het gezin, de mensen daaromheen, en ook voor de eventueel betrokken hulpverleners, niet langer mogelijk om de spanning op te vangen. De spanning kan heel snel zijn opgelopen (shock-crisis) of een langzamer proces zijn geweest, waarbij een relatief kleine aanleiding de emmer doet overlopen (uitputtingscrisis). Een crisis is altijd een tijdelijke situatie. Als niemand ingrijpt, gaat het ook weer over. Het kost dan echter meer tijd voor het gezinslid om er alleen overheen te komen en het dagelijks leven weer op te pakken. Tevens is het risico op schade groot. Langer dan een maand duurt een crisis echter zelden. Crisisinterventie is een kortdurende actieve interventie die erop gericht is om de acute problemen op te lossen en het evenwicht te herstellen (Caplan, 1964). Het doel van crisisinterventie wordt door Hoekert en anderen (2002) omschreven als het herstellen van het evenwicht door: 1. het voorkomen van verdere achteruitgang; 2. en herstel naar oorspronkelijk niveau met daarbij, voor zover mogelijk; 3. een structurele verbetering van het functioneren van het systeem. Het Chinese karakter voor crisis heeft als tweede betekenis kans. Een crisis biedt kansen om veranderingen tot stand te brengen. Het is een leegte of vacuüm, men kan deze opvullen of afdekken met meer van het oude, maar ook met iets nieuws. Structuren en patronen zijn in deze leegte voor meer verandering vatbaar, al is dat een spannende zaak. Je bent je houvast kwijt, maar er is op dat moment tevens de mogelijkheid een hoop ballast overboord te gooien en nieuwe kansen voor verandering te pakken. Beïnvloedbare factoren De module richt zich op de veiligheid in de gezinssituatie. Deze is beïnvloedbaar wanneer het gezin hiervoor openstaat. Het bevorderen van de veiligheid kan door verschillende veiligheidsbevorderende maatregelen zoals monitoren, aanbrengen van veranderingen in de situatie (tijdelijk uithuisplaatsing), structureren van de dagelijkse routine in het gezin, het opstellen van een contract (veiligheidsplan), het geven van een observatieopdracht, het opstellen van een thermometer met eerstehulpkaart, inschakelen van het sociale netwerk, praktische maatregelen en het aanleren van vaardigheden. Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak De meest succesvolle resultaten van Ambulante Spoedhulp zijn te behalen wanneer een gezin zelf de crisis ervaart. De disbalans tussen draagkracht en draaglast, de ontreddering in hun situatie en de machteloosheid die zij voelen. De wens tot verandering wordt hierdoor groot, waardoor een ieder in staat is om deze ook door te zetten. Mensen weten vaak niet wat te doen, maar één ding is duidelijk: zo kan het niet langer, het moet anders. Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 8/17
Echter, wanneer het gezin geen probleem ervaart, maar het kind zich in een dermate onveilige situatie bevindt dat zijn/haar ontwikkeling gevaar loopt, is het de kunst om opvoeders en/of jeugdige te motiveren zich in te zetten voor de hulp die nodig is om deze onveiligheid weg te nemen. Werkzame factoren /mechanismen Algemene werkzame factoren binnen Jeugdzorg: een goede werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener; goede aansluiting bij de motivatie van de cliënt; goede aansluiting van het type interventie bij het probleem en de hulpvraag (aansluiting bij de probleemdefiniëring van de doelgroep, consensus over het probleem waarop de hulp gericht moet zijn, evenwicht tussen probleem en omvang van de inzet); goede structurering van de interventie; heldere en concrete doelstelling, doordachte opzet, goede planning en fasering; uitvoering van de interventie zoals zij behoort uitgevoerd te worden; voldoende professionaliteit van de behandelaar; goede werkomstandigheden van de behandelaar. Specifiek werkzame factoren voor interventies in een crisissituatie: Beperkte duur: de duur van een crisis (als in verstoring van evenwicht) is beperkt en daarmee de tijd voor interventie eveneens. Het herstel van dit evenwicht is vaak in een periode van vier sessies gerealiseerd, tevens als de reductie van de meest heftige emoties. Onderliggende problematiek is vaak nog niet opgelost, waardoor vervolghulp nodig is. Snelle start: op die manier kan de veiligheid van het kind het beste gewaarborgd worden en wordt de vraag van de ouder direct serieus genomen. De motivatie is dan het hoogst. Flexibiliteit, intensiteit en beschikbaarheid. Doelen en fasering: om de doelgerichtheid binnen crisisinterventie goed te waarborgen is het stellen van doelen in een korte periode noodzakelijk. Korte termijninterventies als het vaststellen van de crisis, het onderzoeken van de situatie, het uitvoeren van de interventie en daarmee stabilisatie vormen de fasering. Samenwerking en coördinatie: wanneer zich een crisissituatie voordoet zijn vaak al meerdere instanties betrokken. Consequenties voor de module Ambulante Spoedhulp: de duur van de interventie is maximaal vier weken; de start vindt zo mogelijk binnen 24 uur plaats; de hulp is flexibel inzetbaar; de hulp vindt plaats in de eigen leefomgeving van het gezin; er is een bereikbaarheidsregeling voor het gezin gedurende 24 uur per dag, zeven dagen per week; de hulp is doelgericht en gestructureerd; de ambulant hulpverlener werkt intensief samen met het andere hulpverleners rond het gezin; de ambulant hulpverlener investeert in het tot stand brengen van een goede werkrelatie met het gezin; het vergroten van het probleemoplossend vermogen en empowerment van opvoeders en kinderen staan voorop; hierbij wordt het sociale netwerk rond het gezin gemobiliseerd; de hulp wordt uitgevoerd door deskundige en goed opgeleide medewerkers; de medewerkers wordt intensief begeleid door een gedragsdeskundige of leidinggevende. Verantwoording Zie punt D. 7. Samenvatting onderbouwing In crisissituaties waarbij zich ernstige veiligheidsrisico s voordoen is het voor gezinnen niet meer mogelijk om hun eigen probleemoplossende vaardigheden op een juiste manier in te zetten. Door gebruik te maken van de kans die een crisis eveneens met zich meebrengt en aan te sluiten bij de wensen van het gezin is Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 9/17
het mogelijk het gezin zijn eigen krachten weer te laten ervaren en concrete praktische stappen te zetten. Door met duidelijke afspraken te werken omtrent het waarborgen van de veiligheid en de doelen van het gezin hierin te implementeren, kan het gezin succeservaringen opdoen, zijn eigen vaardigheden herontdekken en de veiligheid terugbrengen doordat draagkracht en draaglast weer met elkaar in evenwicht komen. 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding Voor het uitvoeren van Ambulante Spoedhulp is het volgen van de training die gegeven wordt door Adviesbureau Van Montfoort vereist. Daarna is wekelijkse werkbegeleiding in een team en individueel noodzakelijk. De handleiding geeft aan dat er bij voorkeur een gedragsdeskundige beschikbaar is voor consultatie. 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Er is een handleiding en methodiekbeschrijving zoals eerder genoemd. De module is overdraagbaar. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de module wordt bewaakt aan de hand van de resultaten uit de prestatie-indicatoren: doelrealisatie, cliënttevredenheid, reden beëindiging hulp en afname ernst problematiek. Jeugdhulp Friesland voldoet aan de kwaliteitsnormen HKZ, hetgeen betekent dat de cliënt centraal staat en er continu gewerkt wordt aan het verbeteren van de hulpverlening. 8.4 Kosten van de module Betrokken professionals: Ambulant hulpverlener FF/ASH Gedragswetenschapper Praktijkcoach 1 fte op 2 k 50 min per k per w 0,80 fte Verblijf: nee Verzorgingskosten: nee Pleeggeld: nee Licentie: ja Training/opleiding: ja, zie 8.1 Specifiek materiaal: ipad, mobiele telefoon 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module Naar de uitvoering van de module is onderzoek gedaan door Al (2012). Al onderzocht de bijdrage van de cliëntfactoren; de werkrelatie tussen de hulpverlener en de cliënt, hoop en verwachting van de cliënt en de specifieke interventiemethode (de door hem genoemde Big Four ) aan crisisafname en veiligheidstoename binnen Ambulante Spoedhulp. De specifieke interventiemethode verklaarde de meeste variatie in verandering, wat betekent dat hoe meer aan de interventiemethode werd gehouden, des te groter de verandering binnen het gezin. Binnen de interventie droegen in het bijzonder de oplossingsgerichte benadering, de netwerkbenadering en het in kaart brengen van veiligheid bij aan de veranderingen. De werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener verklaarde evenveel variatie als de specifieke interventiemethode ten aanzien van crisisafname en droeg na de methode het meest bij aan veiligheidstoename. Afgezien van de prominente relatieve bijdrage van de specifieke interventiemethode en de werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener aan veranderingen, werd gevonden dat de variatie in veranderingen voornamelijk afhankelijk was van verschillen tussen gezinnen in plaats van tussen hulpverleners. Verder bleken de Big Four substantiële onderlinge samenhang te vertonen (Al, 2012). Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 10/17
Vanuit het onderzoek van Al, Stams, van der Laan en Asscher (2011) naar de effectiviteit van Ambulante Spoedhulp is ook gekeken naar de werkzame factoren in de module en welke daarvan het meeste bijdragen aan de verbeteringen in de gezinssituaties. Hieruit komt naar voren dat de oplossingsgerichte benadering van Ambulante Spoedhulp, de werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener, verlengde interventieduur en analyse van de gezinssituatie samenhang vertoonden met de gevonden verbeteringen. Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 11/17
C. EFFECTIVITEIT 10. Nederlandse effectstudies 10.1 Studies naar de effectiviteit van de module in Nederland In 2011 is door Al, Stams, Van der Laan en Asscher effectonderzoek gedaan naar Ambulante Spoedhulp binnen Nederland. Zij onderzochten bij 183 families die deelnamen aan Ambulante Spoedhulp hoe zij de crisis en hun hulpvraag definieerden en ervoeren. De resultaten van het onderzoek laten zien dat alle families (één familie uitgezonderd) zich in een crisissituatie bevonden bij aanvang van de interventie. Echter, de perceptie over de aard en omvang van de crisis verschilde soms per respondent (ouder of crisiswerker). Bij aanvang van de interventie hadden de families niet alleen behoefte aan emotionele ondersteuning, maar ook aan andere soorten hulp, zoals advies en financiële ondersteuning. Volgens de families en crisiswerkers was de crisis afgenomen in de loop van de Ambulante Spoedhulp. Echter, ook na de interventie ervoeren zij nog enige mate van crisis. In maart 2007 startte het wetenschappelijk onderzoek naar Ambulante Spoedhulp bij Spirit, vanuit de Universiteit van Amsterdam. Twee jaar lang werden bij cliënten en medewerkers en uit dossiers waardevolle gegevens verzameld. Er zijn verbeteringen gevonden in het functioneren van het gezin: toegenomen veiligheid, afgenomen opvoedingsstress en gedragsproblemen, verbeterde opvoedingsstijl, competentiegevoel, self-efficacy en een prettiger gevoelsleven. Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat, naast programma-integriteit, de relatie tussen cliënt en hulpverlener essentieel is voor resultaat en dat die relatie veelal heel positief beoordeeld wordt. 10.2 Samenvatting Nederlandse effectstudies Auteurs: Al, Stams, van der Laan & Asscher Jaar: 2011 Onderzoekstype: Zij onderzochten bij 183 deelnemende families aan Ambulante Spoedhulp hoe zij de crisis en hun hulpvraag definieerden en ervoeren. Belangrijkste resultaten: de resultaten van het onderzoek laten zien dat alle families (één familie uitgezonderd) zich in een crisissituatie bevonden bij aanvang van de interventie. Echter, de perceptie over de aard en omvang van de crisis verschilde soms per respondent (ouder of crisiswerker). Bij aanvang van de interventie hadden de families niet alleen behoefte aan emotionele ondersteuning, maar ook aan andere soorten hulp, zoals advies en financiële ondersteuning. Volgens de families en crisiswerkers was de crisis afgenomen in de loop van de Ambulante Spoedhulp. Echter, ook na de interventie ervoeren zij nog enige mate van crisis. Bewijskracht van het onderzoek: 3 Resultaten effectiviteit: 2 11. Buitenlandse effectstudies Er zijn geen studies die de effectiviteit van buitenlandse versies van de module aantonen. Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 12/17
D. OVERIGE INFORMATIE 12. Toelichting op de naam van de module Over de naam van de module zijn geen bijzonderheden te vermelden. 13. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) Ambulante Spoedhulp wordt uitgevoerd door verschillende instellingen voor Jeugdhulpverlening in Nederland. Tevens is er de vereniging voor Ambulante Spoedhulp. 14. Overeenkomsten met andere modules Er bestaat een samenwerking tussen Ambulante Spoedhulp (ASH) en Families First (FF) in de vorm van een samenwerkingsovereenkomst om elkaar te versterken. De beide modulen, ASH en FF, zijn speciaal ontwikkeld voor crisisinterventie in de jeugdzorg. Ze sluiten goed op elkaar aan en versterken elkaar inhoudelijk. Gezinnen en kinderen, die in crisis verkeren of waarbij spoedeisende hulp nodig is, kunnen hierdoor beter worden geholpen. Deze gezinnen en kinderen zullen profiteren van de uitwisseling van kennis en vaardigheden tussen beide modules. Daarnaast zijn professionals door de samenwerking beter toegerust. De samenwerking is een eerste stap naar de bredere paraplu Crisisjeugdhulp Nederland. Het verschil met Families First kenmerkt zich doordat Ambulant Spoedhulp zich richt op het vergroten van de veiligheid in een gezinssituatie, waarbij Families First met name wordt ingezet wanneer sprake is van een dreigende uithuisplaatsing door opvoedingsonmacht bij opvoeders. Families First kan daarbij met name pedagogische vaardigheden versterken. Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 13/17
Aangehaalde literatuur Al, C.M.W. (2012), Family crisis intervention, Proefschrift Universiteit van Amsterdam, Amsterdam Al, C.M.W., Stams, G.J.J.M., Laan, P.H. van der, & Asscher, J.J. (2011), The role of crisis in family crisis intervention: Do crisis experience and crisis change matter? Children and Youth Services Review, 33, 991-998 Caplan, G. (1964), Principles of preventive psychiatry, Basis Books, New York Eijgenraam, K., Vugt, van M. & Berger, M. (2007), Ambulante Spoedhulp Jeugdzorg. Methodebeschrijving van een generieke module voor ambulante crisishulp aan jeugdigen en ouders. Nederlands Jeugdinstituut, NJi en Adviesbureau Van Montfoort, Utrecht/Woerden Hoekert, L., Lommerse, M. & Beunderman, R (2000), Het Mobiel Crisisteam. Hulp bij gezinnen in crisisituaties, Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, vol. 55, nr. 3, pp. 244-250 Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 14/17
Bijlage CAP-J CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken): Naam van de module: Ambulante Spoedhulp Onderdeel van het zorgprogramma: Spoedseisend Legenda: (probleem waar de module aan werkt),! (probleem waar de module aan werkt, niet genoemd in de modulebeschrijving), C (contra indicaties of belemmerende factoren genoemd in de beschrijving), 0 (kenmerken van de doelgroep, genoemd in de moduleomschrijving maar de module is hier niet op gericht)? (niet duidelijk, discussiepunt) Richt zich op CAP-J Groep As A: Psychosociaal functioneren jeugdige A100 Emotionele problemen A101 Introvert gedrag A102 Angstproblemen A103 Stemmingsproblemen A200 Gedragsproblemen A201 Druk en impulsief gedrag! A202 Opstandig gedrag en/of antisociaal gedrag! A300 Problemen in de persoonlijkheid(sontwikkeling en identiteit(sontwikkeling) A301 Problemen met de competentiebeleving A302 Problemen in de gewetensvorming/morele ontwikkeling A303 Identiteitsproblemen A400 Gebruik van middelen/verslaving A900 Overige psychosociale problemen jeugdige A901 Problemen bij de verwerking van ingrijpende gebeurtenissen A902 Overmatige stress A903 Automutilatie! A904 Andere problemen psychosociaal functioneren jeugdige CAP-J groep As B: Lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren jeugdige B100 Lichamelijke ziekte, aandoening of handicap B101 Gehooraandoeningen B102 Oogaandoeningen B103 Spraakaandoening B104 Motorische handicap B105 (Chronische) lichamelijke ziekte B200 Gebrekkige zelfverzorging, zelfhygiëne, ongezonde levenswijze B201 Problemen met zelfverzorging en zelfhygiëne B202 Ongezonde levenswijze B203 Overgewicht B300 Aan lichamelijke functies gerelateerde klachten B301 Lichamelijke klachten B302 Voedings-/eetproblemen B303 Zindelijkheidsproblemen B304 Slaapproblemen B305 Groeiproblemen B306 Onverklaarbare lichamelijke klachten Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 15/17
B900 Overige problemen lichamelijke gezondheid B901 Andere problemen lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren jeugdige CAP-J Groep As C: Vaardigheden en cognitieve ontwikkeling jeugdige C100 Problemen in de cognitieve ontwikkeling C101 Problemen met schoolprestaties/leerproblemen C102 Aandachtsproblemen C103 Problemen verbandhoudend met hoogbegaafdheid C104 Problemen met het sociaal aanpassingsvermogen C200 Problemen met vaardigheden C201 Sociale vaardigheidsproblemen C900 Overige problemen vaardigheden en cognitieve ontwikkeling C901 Andere problemen cognitieve ontwikkeling jeugdige C902 Andere problemen vaardigheden jeugdige CAP-J groep AS D: Gezin en opvoeding D100 Ontoereikende kwaliteiten van de opvoeding D101 Ontoereikende opvoedingsvaardigheden D102 Problemen met ondersteuning, verzorging en bescherming kinderen D103 Pedagogische onwil D104 Onenigheid tussen ouders over opvoedingsaanpak D105 Problematische gezinscommunicatie D200 Problemen in de ouder-/kindrelatie D201 Gebrek aan warmte in ouder-/kindrelatie D202 Symbiotische relatie tussen ouder en jeugdige D203 Jeugdige in de rol van ouder (parentificatie) D204 Vijandigheid tegen of zondebok maken van jeugdige door de ouder D205 Problemen in de loyaliteit van jeugdige naar ouder D206 Problemen in de hechting van jeugdige aan ouder D207 Generatieconflict D208 Problemen door religieuze en/of culturele verschillen tussen ouder en jeugdige D209 Mishandeling ouder door jeugdige D210 Jeugdige weggelopen van huis D211 Jeugdige weggestuurd door ouders D300 Verwaarlozing, lichamelijke/psychische mishandeling, incest, seksueel misbruik van de jeugdige in het gezin D301 Jeugdige slachtoffer verwaarlozing D302 Jeugdige slachtoffer mishandeling D303 Jeugdige slachtoffer seksueel misbruik D400 Instabiele opvoedingssituatie D401 Problemen bij scheiding ouders D402 Problemen met omgangsregeling D403 Problemen met gezagsrelaties D404 Problemen die gepaard gaan met het samengaan van twee gezinnen/samengestelde gezinnen D405 Problematische relatie tussen ouders D406 Problematische relatie jeugdige met partner opvoeder D407 Problematische relatie (stief)broers/zussen D500 Problemen van ouder D501 Negatieve jeugdervaring/traumatische ervaring ouder Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 16/17
D502 Problemen met werkloosheid ouder D503 Problemen bij zwangerschap of bevalling D504 Moeilijke start ouderschap D505 Gezondheidsproblemen of handicap/invaliditeit ouder D506 Antisociaal gedrag ouder D507 Gebruik van middelen/verslaving ouder D508 Pleger seksueel misbruik D509 Overmatige stress ouder? D510 Psychische/psychiatrische problematiek ouder? D600 Problemen van ander gezinslid? D601 Gezondheidsproblemen of handicap/invaliditeit ander gezinslid D602 Antisociaal gedrag ander gezinslid? D603 Gebruik van middelen/verslaving ander gezinslid? D604 Psychische/psychiatrische problematiek ander gezinslid? D700 Problemen in het sociaal netwerk gezin D701 Problemen in de familierelaties (niet het gezin) D702 Gebrekkig sociaal netwerk gezin D800 Problemen in omstandigheden gezin D801 Problemen met huisvesting? D802 Financiële problemen? D803 Problemen met hulpverleners of (vertegenwoordigers van ) instanties D804 Problematische maatschappelijke positie gezin als gevolg van migratie D900 Overige problemen gezin en opvoeding D901 Andere problemen gezin en opvoeding CAP-J Groep As E: Jeugdige en omgeving E100 Problemen op speelzaal, school of werk E101 Problematische relatie met leerkracht, werkgever of leidinggevende/problemen met! hiërarchische relatie E102 Problematische relatie met medeleerlingen, collega s of groepsleden! E103 Motivatieproblemen op school of werk (onder andere spijbelen)? E104 Van school gestuurd E105 Problemen met school-, studie- of beroepskeuze of vakkenpakket E106 Problemen met werkloosheid jeugdige E107 Problemen met speelzaal, schoolorganisatie of onderwijsstijl, arbeidsorganisatie E200 Problemen met relaties, vrienden, sociaal netwerk en vrije tijd E201 Problemen met vrijetijdsbesteding E202 Problemen met verliefdheid/liefde en relaties E203 Problematische relatie met leeftijdgenoten (onder andere gepest worden buiten school/werk) E204 Gebrekkig sociaal netwerk jeugdige E205 Risicovolle vriendenkring (antisociaal gedrag, gebruik middelen) E300 Problemen in omstandigheden jeugdige E301 Problemen met zelfstandige huisvesting jeugdige E302 Financiële problemen jeugdige E303 Problemen van jeugdige met hulpverleners of (vertegenwoordigers van) instanties E304 Problematische maatschappelijke positie jeugdige (onder meer als gevolg van migratie) E305 Problemen jeugdige met justitiële instanties E900 Overige problemen omgeving jeugdige E901 Andere problemen jeugdige en omgeving Module Ambulante Spoedhulp - Spoedeisend Pagina 17/17