Kun je met koeien 3 je handen wassen? Rundvlees en gezondheid Waar onze koeien toch allemaal goed voor zijn, lacht vader terwijl hij zijn handen afspoelt onder de kraan. Fran kijkt hem niet-begrijpend aan. Je moet straks maar eens wat meer uitleg vragen aan Balthazar! Maar eerst aan tafel. Mama heeft biefstuk met frietjes klaargemaakt. Mijn lievelingsgerecht! Na het middagmaal trekt Fran op zoek naar Balthazar om hem wat meer uitleg te vragen over papa s rare opmerking. Hij kan een glimlach niet onderdrukken. Behalve vlees levert een vleesrund ook heel wat nevenproducten! Ja, zegt Fran, van de huid wordt leder gemaakt, dat weet ik wel! Is er misschien nog meer? De twee meest gekende heb je inderdaad al genoemd. Maar er gaat weinig verloren van onze runderen. Het vet wordt onder meer gebruikt om zeep van te maken! Nu had Fran door wat vader bedoelde. Niet alleen zeep, maar ook kaarsen en margarine bevatten vet van het dier. Zelfs de beenderen van een rund gaan niet verloren. Die worden gebruikt om lijm en meststoffen te maken. En om het nog straffer te maken: bepaalde klieren worden verwerkt in geneesmiddelen, darmen dienen als omhulsel voor worst en zelfs het bloed gaat niet verloren. Dat wordt verwerkt in meststoffen. Nu moest Fran toch wel even slikken Maar het is natuurlijk wel in de eerste plaats voor het vlees dat men vleesvee gaat fokken, probeert Fran. Balthazar knikt instemmend. En rundvlees is gezond, mengt papa zich in het gesprek. Het bevat weinig vet. Hoewel sommige mensen het wel vetter maken door het met veel boter of olie te bereiden. Rundvlees bevat ook veel eiwitten, wat zeer goed is 20
Al bij de geboorte krijgt elk rund een nummer en een paspoort. voor onze spieren en beenderen. Verder zitten er heel wat mineralen in zoals ijzer, zink en fosfor én een hele reeks vitamines uit de B-groep die ons lichaam zelf niet kan aanmaken. De moderne veehouder besteedt ook veel aandacht aan zijn koeien. Dat moet ook wel, want van bij de geboorte tot op je bord wordt het vlees gecontroleerd, vervolgt Balthazar. Al bij de geboorte krijgt elk rund een nummer en een paspoort. Dat nummer kan je zien op de twee oormerken die elk dier draagt. Samen met dat nummer moet de veeteler onmiddellijk na de geboorte de geboortedatum, geslacht, kleur en het nummer van de moeder melden. Dat gebeurt bij Sanitel. Elke verhuizing van het dier wordt doorgegeven en het paspoort moet steeds met het rund meegaan. Zo kan men er op elk moment alles over te weten komen. Maar een keer geslacht, gaan alle gegevens toch verloren?, mijmert Fran. Maar ook daarop weet Balthazar een antwoord: Op het etiket bij het vlees staat een nummer. Aan de hand van dat nummer kan men de Sanitelgegevens opvragen en zo de herkomst van het vlees achterhalen. Weet je dat men zelfs de herkomst van alle veevoeders in België kan achterhalen?, vraagt vader. Ook de stallen zijn de laatste jaren sterk veranderd, weet Balthazar nog te vertellen. Ze worden ingestrooid met stro. Dat vormt een lekker zacht ligbed. Ook zijn de stallen heel wat luchtiger en valt er veel meer licht binnen dan vroeger. Een windscherm houdt de tocht buiten. Balthazar en papa blijven maar doorratelen. Zo leert Fran ook nog dat er heel wat kwaliteitslabels voor rundvlees bestaan. Eén ervan zag ik onlangs nog op tv: het Meritus-label. Dat wordt uitgereikt aan rundvlees dat de strengste controles doorstaan heeft. Kalfsvlees dat diezelfde controles passeerde krijgt het BCV-label (Belgisch Controlesysteem voor Vleeskalveren). Rundvlees van runderen die onder andere werden gekweekt met biologische geteelde voeders (zonder gebruik van chemische gewasbeschermers en kunstmest) krijgen dan weer het Biogarantie-label. Logisch dus dat onze veeteler veel zorg en aandacht besteedt aan zijn dieren. En wij kunnen er maar goed mee zijn. Want, eerlijk gezegd, ik lust ook wel zo n lekkere malse biefstuk met frietjes zoals de meeste Belgen 21
1. Een labeltje hier, een labeltje daar Hieronder zie je de drie labels die in de tekst vermeld staan. Schrijf de naam van elk label in de tweede kolom. Noteer in de derde kolom aan welke voorwaarden het rundvlees moet voldoen om dat label te krijgen. Tip: Typ in een zoekmachine op het internet de naam van het label in. Daar vind je vast en zeker meer informatie. NAAM VOORWAARDEN 2. Ook van de koe? Van onze koeien gaat weinig verloren. Weet je ook van welk deel van de koe onderstaande zaken afkomstig zijn? Verbind wat bij elkaar hoort. 22
3. Gezond Ongezond? In de tekst lees je dat rundvlees gezond is. Welke argumenten geeft vader daarvoor? 4. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet! Rundvlees is meer dan wat je ziet. Het bevat heel wat gezonde voedingsstoffen. Kleur het hokje groen als het vlees deze voedingsstof bevat. 23
5. Waar komt biefstuk vandaan? In onderstaand rooster zijn acht vleeswaren verborgen. Allen afkomstig van het rund. Kleur de passende hokjes. Schrijf de namen onder het vierkant. Zoek nu op de tekening in de tekst van welk deel van de koe ze afkomstig zijn. 6. Kruisende stieren Horizontaal: 1. wat je krijgt als je een bepaalde kwaliteit bereikt 2. boer die vee houdt 3. dokter voor grote huisdieren Verticaal: 1. manier waarop dikbillen geboren worden 2. de eerste melk van de koe na de geboorte van haar kalf 3. het lievelingseten van veel Belgen is met frietjes 4. een functionele oorbel 5. naar deze lichaamsdelen is dit ras genoemd 24
1. Stallen tekenen Een opdrachtje voor de zomermaanden, als de koeien in de weide staan en de stallen leeg zijn. Neem meetmateriaal en millimeterpapier mee. Laat de leerlingen alle delen van de stal opmeten en laat ze de plattegrond tekenen. Vestig de aandacht op voederen, lucht en licht. Laat ook de buitenzijde van de stallen schetsen. Tip: voor een tentoonstelling rond landbouw kan je de stal ook als maquette laten knutselen. 2. Toekomstige etalagisten? Betrek de hele school bij je rundvleesproject. Stel enkele leerlingen verantwoordelijk voor het maken van een mini-etalage in de gang of ergens op een passende plaats op school. Ze stellen er allerlei producten ten toon die van een rund afkomstig zijn. Uiteraard is het niet mogelijk om al deze producten vers mee te brengen. Kinderen kunnen een etalage maken met foto s of affiches met lekkere gerechten op. Ook lege doosjes en verpakkingen kunnen hun dienst hier bewijzen. Boven de etalage hang je een goede titel die de andere kinderen aanspreekt. Veel winkelplezier! 3. Lievelingsgerecht? Biefstuk met frietjes, bijna iedereen lust het. Maar hoe bak je een biefstuk? Hoe heb jij je biefstuk graag gebakken? Dit is het ideale moment om je kookkunsten aan je leerlingen te tonen. Misschien speelt een van je leerlingen wel voor chef-kok? 25
4. Vleesverbruik doorheen de jaren Hoeveel vlees (alle vleessoorten) eten we? Hoeveel vlees hebben we dagelijks nodig? Moeten we onze eetgewoonten aanpassen? Onderstaande grafiek toont je meer. Hoeveel was het vleesverbruik in 1919? In 1950? In 1960? In 1980? In 2004? Bereken hoeveel gram vlees de Belg gemiddeld per dag at. Dit moet je weten: Volgens wetenschappers hoef je per dag maar 100 g vlees te eten. Vroeger moesten mensen hard werken op het veld of in de fabriek en mochten ze meer vlees eten. Nu vervangen machines meestal de zware arbeid. Bespreek met de klasgroep de onderstaande vragen Wie heeft het meeste vlees nodig, mannen of vrouwen? Wie heeft het meeste vlees nodig, kinderen of volwassenen? Dat kan aan de hand van een panelgesprek waarin de ene helft de andere helft van de klas moet trachten te overtuigen van hun gelijk. Als moderator geef jij (leerkracht) uiteraard het meest zinvolle antwoord. Meer concrete informatie hierover vind je op www.vlam.be 26