Thema: Nierziekten Als nieren falen faalt er veel, maar het leven gelukkig niet Deel 1 Dr. Ron Gansevoort Internist nierarts UMC Groningen 28-12-2009 2
WAT IS DE FUNCTIE VAN DE NIEREN? Verwijderen van afvalstoffen Regeling van water- en zouthuishouding Regeling van zuurgraad van het lichaam Maken van hormonen, vitaminen - EPO, vitamine D 28-12-2009 3
ANATOMIE Middenrif Bijnier Nier Nierslagader Nierader Grote holle ader Aorta Urineleider Bekkenkam Lange rugspier Baarmoeder Blaas Plasbuis 28-12-2009 4
ANATOMIE Nierkapsel Schors Merg Pyramide Nierbekken Nierader Nierslagader Plasbuis 28-12-2009 5
ANATOMIE Bloedstroom Bloedstroom Aanvoerend bloedvat Afvoerend bloedvat Glomerulus 1500 GRAM Voorurine (180 liter/dag) Water Afvalstoffen Belangrijke stoffen 180 GRAM 28-12-2009 6
ANATOMIE Glomerulus Voorurine Terughalen van water Terughalen van suiker Terughalen van zouten Verzamelbuis Uiteindelijke urine (1.5 liter/dag) - Water - Afvalstoffen 28-12-2009 7
WANNEER LEIDT NIERFALEN TOT KLACHTEN? 28-12-2009 8
WANNEER LEIDT NIERFALEN TOT KLACHTEN? Meer dan 30% functie Minder dan 30% functie Minder dan 10% functie 28-12-2009 9
WAT GEBEURT ER ALS DE NIEREN HET NIET DOEN? Afvalstoffen hopen zich op - Moe, onwelbevinden, jeuk, minder eetlust, afvallen Water- en zouthuishouding raakt ontregeld - Hoge bloeddruk, vochtophoping (oedeem, benauwd) Regeling van zuurgraad raakt ontregeld Aanmaak hormonen raakt ontregeld - Bloedarmoede, broze botten Enorme toename van hart- en vaatziekten 28-12-2009 10
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (1) Voorkomen van ophoping afvalstoffen - Eiwitbeperkt dieet Minder vlees, melkproducten - Kalium beperkt dieet Minder koffie, noten, fruit Voorkomen van ophoping zouten en daarmee voorkomen van hoge bloeddruk - Zoutbeperkt dieet Voorkomen van ophoping water en daarmee voorkomen van benauwdheid en oedeem - Vochtbeperkt dieet 28-12-2009 11
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (2) Voorkomen van ophoping afvalstoffen - Eiwit Fosfaatbindende geneesmiddelen - Kalium Kaliumbindende geneesmiddelen Voorkomen van ophoping zouten en daarmee voorkomen van hoge bloeddruk - Bloeddrukverlagende geneesmiddelen Voorkomen van ophoping water en daarmee voorkomen van benauwdheid en oedeem - Plastabletten 28-12-2009 12
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (3) Voorkomen van bloedarmoede - EPO injecties - Ijzertabletten Voorkomen van broze botten - Vitamine D tabletten Voorkomen verzuring van het lichaam - Antizure geneesmiddelen Voorkomen van verdere achteruitgang nierfunctie - Bloeddrukverlaging, met name speciale bloeddrukverlagers - Eiwitbeperkt dieet Voorkomen van hart- en vaatziekten 28-12-2009 13
DE BEHANDELING VAN (ERNSTIG) NIERFALEN (4) FOTO VAN HOEVEEL GENEESMIDDELEN EEN NIERPATIENT GEBRUIKT (potjes en pillen) 28-12-2009 14
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING GESCHIEDENIS DIALYSE Lange tijd geen goede behandeling mogelijk van nierfalen Dieet (zout-, eiwit- en waterbeperkt) Warmte (zweten) Aderlating Darmspoeling 28-12-2009 15
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING GESCHIEDENIS DIALYSE Prof. Willem Kolff 28-12-2009 16
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING GESCHIEDENIS DIALYSE Open trommel Cellulose slang Bloed met afvalstoffen en middel tegen stolling Schoon water met zouten 28-12-2009 17
PROF. WILLEM KOLFF (1911-2009) EEN BEWOGEN LEVEN 1938: Opleiding tot internist Academisch Ziekenhuis Groningen 1940: Oprichting eerste bloedbank in Europa 1941: Verhuizing naar Kampen 1945: Verzetswerk 1945: Eerste succesvolle dialyse in de wereld 1950: Verhuizing naar Amerika 1955: Oprichter Amerikaanse Vereniging voor Kunstorganen 1956: Eerste behandeling met hart long machine in de wereld 1957: Ontwikkeling van het kunsthart 1982: Eerste transplantatie van een kunsthart in de wereld 2009: Overlijden 28-12-2009 18
DIALYSE TEGENWOORDIG 28-12-2009 19
HOE WERKT DIALYSE? 28-12-2009 20
DIALYSE TEGENWOORDIG VERSCHILLENDE VORMEN In het ziekenhuis Passieve dialyse Actieve dialyse (hoteldialyse) Nachtelijke centrumdialyse Thuis Met behulp van partner of dialyse assistent Drie keer per week, of beter dagelijks kort 28-12-2009 21
BUIKSPOELING GESCHIEDENIS 28-12-2009 22
HOE WERKT BUIKSPOELING? 28-12-2009 23
BUIKSPOELING TEGENWOORDIG Voordelen t.o.v. dialyse: - Minder afhankelijk - Meer vrijheid Nadelen t.o.v. dialyse: - Je wordt 24 uur per dag geconfronteerd met ziek zijn - Slang in de buik verandert zelfbeeld - Niet erg efficiënte manier van dialyseren - Kan meestal maar gedurende beperkte periode 28-12-2009 24
TOEKOMST NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING De draagbare kunstnier - Toekomst muziek - Over 10 jaar?! De implanteerbare kunstnier - Project van de Nierstichting - Toekomst muziek - Over 20 jaar?! David Humes,, Ann Arbor,, USA 28-12-2009 25
AANTAL DIALYSE PATIENTEN IN NEDERLAND 8000 7000 6000 5000 Aantal dialyse patienten 4000 3000 2000 1000 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 28-12-2009 26
AANTALLEN NIEUWE DIALYSE PATIENTEN IN NEDERLAND 1200 1000 Ouder dan 65 jaar 800 600 45-65 jaar 400 200 Jonger dan 45 jaar 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 28-12-2009 27
WELKE ZIEKTEN LEIDEN TOT NIERFALEN? 1980 2008 Nierfilterontsteking 31% 12% Afsluiting van de urinewegen in combinatie 20% 5% met infecties Erfelijke cystenieren 13% 8% Hoge bloeddruk 17% 40% Suikerziekte 6% 20% Overig 13% 15% 28-12-2009 28
STERFTE VAN DIALYSE PATIENTEN IN NEDERLAND Sterfte in procenten (%) 60 50 40 30 Ouder dan 75 jaar 20 65-75 jaar 10 0 45-65 jaar Jonger dan 45 jaar 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 28-12-2009 29
NIERFUNCTIE VERVANGENDE BEHANDELING WAT ZIJN DE CONSEQUENTIES? Afhankelijkheid van een machine, verpleegkundigen en dokters Dagelijks gang van zaken wordt sterk beïnvloed (spoelen) Je zit vast (bijv. moeilijk vakanties te plannen) Invloed op partner / gezin Dieetbeperkingen en veel medicijnen (met bijwerkingen) Veel bijkomende problemen (o.a. hart- en vaatziekten) Enorm duur: Dialyse Niertransplantatie 75.000 Euro per jaar 40.000 Euro eerste jaar 3.000 Euro per jaar nadien 28-12-2009 30
PREVENTIE VAN NIERFALEN IS BELANGRIJK Nierfunctie Vroege preventie Start dialyse 10% 0 Late preventie 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Aantal jaren na begin ziekte 28-12-2009 31
HOE DREIGEND NIERFALEN VROEG TE ONTDEKKEN? 150 Nierfunctie (procent) 125 100 75 50 25 0 Normale nier functie Eiwitverlies (mg/24hr) 10.000 3.000 1.000 300 100 30 10 Sterk verhoogd Licht verhoogd Normaal 28-12-2009 Jaren na start suikerziekte 32
PREVEND 1997 85.421 Alle inwoners van Stad Groningen met leeftijd tussen 28-75 jaar uitgenodigd voor onderzoek 40.856 Positief gereageerd - Portie ochtendurine met de post verzonden naar lab - Korte vragenlijst beantwoord Ingesloten: - Iedereen met urine eiwitverlies >10 mg/l - Gedeelte van de mensen met <10 mg/l Uitgesloten: - Suikerziekte 8.592 Screening op een polikliniek (eens per 3 jaar) Eiwitverlies, nierfunctie, bloeddruk, cholesterol, ziekten enz. 28-12-2009 33
PREVEND VOORSPELT URINE EIWITVERLIES ZIEKTE? Optreden van hart- en vaatziekten (% per 1000 patientjaren) Optreden van mild nierfalen (d.w.z. minder dan 60% nierfunctie) 35 30 29.1 70 60 58 25 50 20 40 15 11.2 30 22 10 5 3.5 4.5 20 10 9 13 0 0-14 15 29 30-300 >300 0 0-14 15 29 30-300 >300 Urine eiwitverlies per dag (mg) Urine eiwitverlies per dag (mg) 28-12-2009 34
ER IS HOOP Ontwikkeling van methoden om nierfalen in vroeg stadium te ontdekken Ontwikkeling nieuwe medicijnen die nierfunctie achteruitgang kunnen voorkomen Betere dialyse apparaten Dialyse kan meer op maat gesneden worden Ontwikkeling van de draagbare en implanteerbare kunstnier Betere resultaten van transplantatie Overleving van nierpatienten verbetert dan ook!! 28-12-2009 35
Thema: Nierziekten Als nieren falen faalt er veel, maar het leven gelukkig niet Dr. Ron Gansevoort Internist nierarts UMC Groningen 28-12-2009 36
Informatie over nieren - Nierpatienten Vereniging Nederland: www.nvn.nl - Nierstichting: www.nierstichting.nl - Dialyse Centrum Groningen www.dcg.nl AANVULLENDE INFORMATIE Informatie over transplantatie - Donorvoorlichting algemeen www.donorvoorlichting.nl - Donorvoorlichting UMCG www.umcg.nl 28-12-2009 37
AANVULLENDE INFORMATIE Informatie over dialyse apparaten Peter de Vries, dialyse verpleegkundige UMCG Informatie over transplantatie Evelyn McCloskey, verpleegkundige Dialyse Centrum Groningen Informatie over transplantatie Annemarie Roelofs, nier transplantatie coordinator, UMCG Informatie van patientenzijde Dhr. Warris, Nierpatienten Vereniging Nederland 28-12-2009 38