Don ts in horizontale en verticale relaties Risicobeheersing in het mededingingsrecht Maaike Visser 9 oktober 2014 Minervastraat 5 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 275 00 75 F +32 (0)2 275 00 70 www.contrast -law.be
Inleiding Programma van vandaag = Horizontale en verticale don ts in het mededingingsrecht = Mededingingsrecht beperkt de wijze waarop (onafhankelijke) ondernemingen mogen optreden t.a.v. concurrenten, leveranciers en klanten Horizontaal = relaties met concurrenten (niet: misbruik van machtspositie door één onderneming) Verticaal = relaties met niet-concurrenten (elk werkzaam in een verschillend stadium van de productie- of distributieketen, vb. leverancier-afnemer) 2
Inleiding Vijf delen: I. Het rechtskader II. Horizontale don ts III.Verticale don ts IV. Wat wel te doen? V. Conclusie 3
I. Het rechtskader Het mededingingsrecht beoogt de vrije concurrentie te vrijwaren en aan te moedigen in het belang van de consumenten Dus: bescherming van de consumenten de concurrentie ( individuele concurrenten) 4
I. Het rechtskader Artikel IV.1 WER / Artikel 101 VWEU Lid 1 = principieel en ruim verbod op het sluiten van mededingingsbeperkende overeenkomsten, onderling afgestemde gedragingen of besluiten van ondernemingsverenigingen = ertoe strekken of ten gevolge hebben (oogmerk of effect) (van belang voor de bewijslast) = merkbaarheid (de minimis maar niet voor oogmerk) = effect markt / tussenstaatse handel Lid 1 speelt = verboden tenzij 5
I. Het rechtskader Artikel IV.1 WER / Artikel 101 VWEU Lid 3 = vrijstelling (4 voorwaarden) 1. Bijdragen tot verbetering van de productie of van de verdeling der producten of tot verbetering van de technische of economische vooruitgang; 2. Voordelen opleveren voor de gebruikers; 3. Zonder beperkingen op te leggen welke voor het bereiken van deze doelstellingen niet onmisbaar zijn; 4. Zonder voor een wezenlijk deel van de betrokken producten de mededinging uit te schakelen. Groepsvrijstellingsverordening (o.m. verticale overeenkomsten) of een individuele vrijstelling (systeem van self-assessment ) 6
I. Het rechtskader Artikel IV.1 WER / Artikel 101 VWEU Don ts in horizontale en verticale relaties Lid 2 = sanctie (van rechtswege nietigheid) Analyse = case-by-case (op basis van de concrete feiten) 7
I. Het rechtskader Toezicht door de mededingingsautoriteiten Risico op sancties (10% totale omzet gerealiseerd tijdens het vorige boekjaar op de nationale markt en bij de export; 10% wereldwijde groepsomzet) / reputationeel / persoonlijk (ook in België) Schadevergoedingsacties ( damage claims ) (aansporen privaatrechtelijke handhaving) 8
I. Het rechtskader Financiële gevolgen - Top 10 kartels Don ts in horizontale en verticale relaties 2012 TV and computer monitor tubes 1 470 515 000 2008 Car glass 1 354 896 000 2013 Euro interest rate derivatives (EIRD) 1 042 749 000 2014 Automotive bearings 953 306 000 2007 Elevators and escalators 832 422 250 2010 Airfreight 799 445 000 2001 Vitamins 790 515 000 2008 Candle waxes 676 011 400 2007/2012 Gas insulated switchgear (re-adoption) 2013 Yen interest rate derivatives (YIRD) 675 445 000 669 719 000 9
I. Het rechtskader Financiële gevolgen - Top 10 voor ondernemingen 2008 Saint Gobain Car glass 880 000 000 2012 Philips TV and computer monitor tubes 2012 LG Electronics TV and computer monitor tubes 705 296 000 (391 940 000 jointly and severally with LG Electronics) 687 537 000 (391 940 000 jointly and severally with Philips) 2013 Deutsche Bank EIRD 465 861 000 2001 Hoffmann-La Roche Vitamins 462 000 000 2013 Société Générale EIRD 445 884 000 2007 Siemens AG Gas insulated switchgear 2014 Schaeffler Automotive bearings 396 562 500 370 481 000 2008 Pilkington Car glass 357 000 000 2009 E.ON GDF Suez Gas 320 000 000 320 000 000 10
I. Het rechtskader Reëel risico! Klachten Ambtshalve onderzoeken Maar vooral Clementie ( whistleblower ) 11
II. Horizontale don ts Wat is echt gevaarlijk? Don ts in horizontale en verticale relaties 1. Prijsafspraken 2. Marktverdeling (geografisch / klanten) 3. Beperking output 4. Vervalsing aanbestedingen 5. Informatie-uitwisseling 12
II. Horizontale don ts 1. Prijsafspraken Don ts in horizontale en verticale relaties De absolute klassieker Afspraken over de prijs maar ook over delen van de prijs, bonusschema s, kortingen aan klanten, prijsverhogingen, etc. 13
II. Horizontale don ts 2. Marktverdeling (geografisch of klanten) Don ts in horizontale en verticale relaties Ik neem België en blijf weg uit Nederland als jij, concurrent, het omgekeerde doet. (pure marktverdeling) Ik val je 3 belangrijkste klanten niet aan als jij je handen afhoudt van mijn topklanten. (afspraak aan wie te verkopen) 14
II. Horizontale don ts 3. Beperking output Laten we onze nieuwigheden niet op hetzelfde moment op de markt brengen. Laten we onze productiecapaciteit in overleg beperken. 15
II. Horizontale don ts 4. Vervalsing aanbestedingen ( bid rigging ) Openbare aanbestedingen (publieke overheden) (artikel 314 SW) (vb. een aanbesteding indienen met een artificieel hoge prijs na overleg vastgesteld) Private aanbestedingen (vb. private label) 16
II. Horizontale don ts 5. Informatie-uitwisseling Trend: volle aandacht van de mededingingsautoriteiten Horizontale Richtsnoeren (2011) ( HR ) Creëren van transparantie door coördinatie Belangrijk onderscheid aan de hand van de aard van de informatie: Historisch Toekomstig Actueel Don ts in horizontale en verticale relaties 17
II. Horizontale don ts 5. Informatie-uitwisseling Historische informatie Geen vaste grens maar stelregel: 12 maanden oud (HR: onwaarschijnlijk dat het toekomstig gedrag van concurrenten hieruit kan worden afgeleid of dat deze aanleiding zal geven tot het bereiken van overeenstemming) 18
II. Horizontale don ts 5. Informatie-uitwisseling Toekomstige informatie (prijzen / hoeveelheden) Behandeld als een kartel Don ts in horizontale en verticale relaties Informatie-uitwisseling die bijdraagt tot de implementatie van een kartel (accessoir aan een kartel) = verboden 19
II. Horizontale don ts 5. Informatie-uitwisseling Actuele informatie = geval per geval te beoordelen Belangrijk: onderscheid tussen individuele informatie en informatie over totale markt (gecumuleerde cijfers) 20
II. Horizontale don ts 5. Informatie-uitwisseling Mag wel: Mystery shopping Benchmarking bij klanten informatie-uitwisseling tussen concurrenten Don ts in horizontale en verticale relaties 21
II. Horizontale don ts 5 spelregels 1. Prijsafspraken 2. Marktverdeling 3. Beperking output 4. Vervalsing aanbestedingen 5. Uitwisseling toekomstige informatie over prijzen of hoeveelheden 22
III. Verticale don ts Wat is echt gevaarlijk? 1. Territoriale beperkingen 2. Klantenbeperkingen 3. Verticale prijsbinding 23
III. Verticale don ts 1. Territoriale beperkingen Beperking voor de koper waar hij mag doorverkopen Rechtstreekse dan wel onrechtstreekse beperking (vb. beperking van de bonus) Niet steeds illegaal (vb. de beperking van de verkoop door de leden van een selectief distributiestelsel aan niet-erkende distributeurs binnen het grondgebied dat door de leverancier is gereserveerd om dat systeem toe te passen, artikel 4(b)(iii) van Verordening 330/2010) Strenge voorwaarden Fouten = zware sancties 24
III. Verticale don ts 2. Klantenbeperkingen Beperking voor de koper aan wie hij mag doorverkopen Rechtstreeks dan wel onrechtstreeks Niet steeds illegaal (vb. de beperking van de verkoop aan eindgebruikers door een op het groothandelsniveau werkzame afnemer, artikel 4(b)(ii) van Verordening 330/2010) Strenge voorwaarden Fouten = zware sancties 25
III. Verticale don ts 3. Verticale prijsbinding ( resale price maintenance ) Opleggen vaste prijzen Opleggen minimumprijzen (faciliteren prijscoördinatie) Opleggen (echte) maximumprijzen Aanbevolen prijzen (geen drukkingsmiddelen) 26
III. Verticale don ts 3. Verticale prijsbinding Geen indirecte afdwinging Aansporing via bonus of discount Ontrading via leveringsstop of vertragingen Monitoring van prijzen = ok, maar 27
III. Verticale don ts 3. Verticale prijsbinding hub and spoke scenario B Don ts in horizontale en verticale relaties A C If (i) retailer A discloses to supplier B its future pricing intentions in circumstances where A may be taken to intend that B will make use of that information to influence market conditions by passing that information to other retailers (of whom C is or may be one), (ii) B does, in fact, pass that information to C in circumstances where C may be taken to know the circumstances in which the information was disclosed by A to B and (iii) C does, in fact, use the information in determining its own future pricing intentions, then A, B and C are all to be regarded as parties to a concerted practice having as its object the restriction or distortion of competition. The case is all the stronger where there is reciprocity: in the sense that C discloses to supplier B its future pricing intentions in circumstances where C may be taken to intend that B will make use of that information to influence market conditions by passing that information to (amongst others) A, and B does so. (JJB Sports case UK)
III. Verticale don ts 3 spelregels 1. Verticale prijsbinding 2. Territoriale beperkingen (tenzij) 3. Klantenbeperkingen (tenzij) 29
IV. Wat wel te doen? Zelfstandig en onafhankelijk bepalen van het commercieel beleid op een verstandige wijze met naleving van de regels HR: Dit betekent niet dat een onderneming haar beleid niet op een verstandige wijze aan het daadwerkelijke of te verwachten marktgedrag van haar concurrenten zou mogen aanpassen. Voldoende bewustzijn binnen de integrale organisatie Opletten met communicaties (meetings, telefoongesprekken, mails, etc.) Als het fout loopt: protesteer duidelijk en zorg voor een duidelijk (notulen, email) spoor van je protest Rapporteer aan de juridische dienst 30
V. Conclusie Do: commercieel beleid zelfstandig en onafhankelijk bepalen op een verstandige wijze ( compliance matters ) Don ts leef de spelregels na 5 horizontale 3 verticale 31
Minervastraat 5 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 275 00 75 F +32 (0)2 275 00 70 www.contrast -law.be