Grensverleggend innoveren van stal tot akker Jan de Wilt, InnovatieNetwerk Themadag Euregio Scheldemond 29 november 2012
Doelstelling InnovatieNetwerk Het ontwikkelen én in de praktijk (doen) brengen van grensverleggende innovaties in landbouw/ agribusiness, voeding en platteland Focus: (M)LT en sprongen in duurzaamheid 2
Albert Einstein We can't solve problems by the same kind of thinking we used when we created them 3
4 Kas als energiebron
5 Benutten van warmte, CO2, mest
Voorbeeld agropark Residuen Voer Akkerbouw NPK NPK Warmte Varkenshouderij CO 2 Glastuinbouw Mest Electriciteit Biogas Vergister Biogas NPK Electriciteit Warmte CO2 6
Agropark in havengebied
ECOFERM Kringloopboerderij Varkensbedrijf met vergister Mineralen CO2 Warmte NOx NH3 Algenvijver met bioreactor Algen Kroos 8
9
10 Grassa!
Lupine varken
12 Akkervarkens
Stap 1. Idee ontwikkeling Zoek voor nieuwe visies, omkeringen en metaforen Schep een wenkend perspectief 13
Stap 2. Netwerkvorming Zoek gedrevenheid, geen draagvlak Vermijn brede platforms en centrale regie Maak nieuwe combinaties van stakeholders Werk van buiten naar binnen 14
Stap 3. Maak het tastbaar Materialiseer het concept op verschillende manieren Maak ruimte voor experimenten Al doende leren 15
Bedankt voor uw aandacht! www.innovatienetwerk.org 16
Varkens Innovatie Centrum Sterksel Themadag Euregio Scheldemond 29 november 2013, Daan Somers
Varkens Innovatie Centrum Sterksel
Wageningen UR Livestock Research Hoofdvestiging 4 1 5 2 6 3 1. Edelhertweg 15, Lelystad Nevenvestiging 2. Vijfde Polder 1, Wageningen Innovatiecentra 3. Varkens Innovatie Centrum Sterksel 4. Dairy Campus, Leeuwarden 5. Schothorst Feed Res., Lelystad (gebruik pluimveefaciliteiten) 6. MPB De Marke, Hengelo (Gld.)
Varkens Innovatie Centrum Sterksel 1. Onderzoekscentrum (validatie en innovatie) 2. Varkensbedrijf 3. Mestverwerking 4. Onderwijs / Kennisuitwisseling
Innovatie Goed idee kan overal ontstaan! Partners: Bedrijfsleven (Partnership!) Overheid Onderwijs PVV/NVV/LTO Varkenshouders Onderzoeksinstellingen Implementeren Onderzoek / voorwerk Inzet op grote schaal Private public partnership Wageningen UR Livestock Research etc Mensen die er in geloven (varkenshouders) Implementeren kleine schaal Ontwikkelen prototype Varkens Innovatie Centrum Sterksel In samenwerking met bedrijven
Voorbeelden van innovatie in praktijk
Innovatieve huisvesting Paar voorbeelden 1)StableStable 2)Pro Dromi 3)Hy-Care 4)Nieuwe drachtstal 5)StarPlus 6)Toiletstal 7)Der neue Maststall
Wilt u op de hoogte blijven? Meld u zich aan voor de nieuwsbrief via www.varkensinnovatiecentrum.nl Of via info@varkensinnovatiecentrum.nl o.v.v. aanmelding nieuwsbrief Volg ons op #vicsterksel
Vragen?
Belang van diergezondheid en bioveiligheid in de intensieve varkenshouderij Prof. dr. D. Maes Afdeling bedrijfsdiergeneeskunde varken Faculteit Diergeneeskunde UGent Brugge, 29 november 2013 1
Belang van gezondheid Gezonde mensen hebben duizend wensen, zieke mensen slechts één: opnieuw genezen! WHO: «Staat van volledig fysisch, mentaal en sociaal welzijn en niet enkel de afwezigheid van ziekte of letsel» Diergezondheid? 2
Diergezondheid We meten niet gezondheid, maar: - (afwezigheid van) ziekte - mate van management en bioveiligheid Verschillende niveaus: individueel dier, groepen dieren, regio, land, enz. Onderscheid: «infectie» «ziekte» 3
Belang diergezondheid Betere productie en karkaskwaliteit Minder zoonosen en antibioticum gebruik Meer dierenwelzijn Meer werkvreugde (en motivatie!) van veehouder, beter imago van sector 4
Belang diergezondheid: een voorbeeld Matig bedrijf SPF biggen % longletsels bij slachten Dagelijkse groei (9w slacht) % globulines (sl) Haptoglobine (mg/l) 55 0 742 c 1018 a 14.3 a 1.12 a 7.9 c 0.25 c
% bedrijven besmet met ademhalingspathogenen (European study, 2008; Meyns et al., Vet J 2011) Parameter België (50 bedrijven) Spanje (107 bedrijven) Italië (46 bedrijven) A. pleuropneumoniae 96 89 100 M. hyopneumoniae 98 82 91 PRRSV 94 89 100 Influenza (H1N1) 100 90 78 Influenza (H3N2) 98 100 63 Influenza (H1N2) 98 97 14 6
Parameter % slachtvarkens met longletsels (European study 2008, Meyns et al., Vet J, 2011) België a (50 bedrijven) Spanje b (107 bedrijven) Italië (46 bedrijven) % vergroeiingen 21% 14% 26% Gem. score vergroeiingen 0.92 0.52 0.86 % longontstekingen 25% 56% 46% Gem. score longontst. (0-35) 0.63 3.30 1.04 a Meyns et al., 2011; b Fraile et al., 2010 Zelfde cijfers als 20-30 jaar geleden! - Backström and Bremer, 1978; 27% - Christensen and Culinane, 1990: 45% - Charrier, 1991: 30% - Paisley et al., 1993: 63% 7
Evolutie productie parameters 1980 2010 2020 Biggen per zeug per jaar 15 25 30? Tomen per zeug per jaar 2,0 2,4 2,4? Speenleeftijd (d) 30 21-28 21-24? Groei vleesvarkens (g/dag) 550 750 850? Voederconversie vleesvarkens 3,2 2,8 2,6? % varkens met longontsteking * 20-25 20-25? % varkens met vergroeiingen * 15-20 15-20? Verbeteringen varkenshouderij laatste decennia: - Vruchtbaarheid zeugen +++ - Productie vleesvarkens ++ - Diergezondheid + of * Meyns et al., Vet J 2011 8
Waarom zoveel infectieziekten? zeer veel verspreidingswegen!! Direct dier contact, incl. zeug-big Indirect: personeel en bezoekers, besmet materiaal, ongedierte, insecten, wilde varkens,.. Andere: voeder, water, via naalden, etc. Sperma (KI) Via de lucht! 9
Verspreiding via de lucht Varkensbedrijf luchtstroom PRRS virus en Mycoplasma: > 9 km (Otake et al., 2010) Andere bv. griep buurt infecties (Madec et al. 1982) : Brad CHAPEL 10
Varkensproductie in de EU High density populated areas (e.g. >3000 pigs / km2)
Hoe infectieziekten tegengaan? Management & bioveiligheid uiteraard, altijd, maar soms / dikwijls onvoldoende Ziekten komen te paard, en gaan te voet * Voeding, genetica Vaccinatie Medicatie * Is het omgekeerde van vertrouwen en acceptatie door publieke opinie, die zijn moeilijk te verkrijgen en gemakkelijk te verliezen...
Management en bioveiligheid: enkele goede voorbeelden
Management en bioveiligheid Elke dag een uitdaging, ook tijdens het weekend, verlof, * Het scoren van bioveiligheid is goed voor sensibilisatie en benchmarking Dikwijls weet men wel hoe het moet, maar past men het niet toe Filtreren van inkomende lucht cfr. VS * Een ketting is zo sterk als zijn zwakste schakel 14
Vaccinatie Voor specifieke ziekten Gedeeltelijke bescherming: - vermindering van verliezen door ziekte - dikwijls te hoge verwachtingen Beslissing om te vaccineren niet altijd eenduidig
Vaccineren of niet? Klinische ziekte = top van de ijsberg Subklinische ziekte? (Maes, 2012) - Voor de meeste ziekten e.g. PRRS, circovirus, mycoplasma, APP, - Groeivermindering van 15 tot 40 g/dag - Grotere impact op varkenssector dan klinische ziekte Uitdaging: wanneer is vaccinatie kost-efficiënt? «Verantwoord» versus «liberaal» gebruik van vaccins?
1000 900 800 700 600 500 400 300 Behandelingsincidentie 50 varkensbedrijven (2010) TIudd average TIudd 200 100 0 200,7 0 10 20 30 40 50 Gemiddelde: 200 per 1000 1 per 5 dagen onder antibiotica
Belang antimicrobiële resistentie Diergeneeskunde: - therapiefalen - minder keuze antibiotica Volksgezondheid: - zoönotische agentia (vb. Salmonella, Campylobacter) - commensalen (resistentiegenen) Overdracht resistentie naar mens: - via voedselketen - direct contact - via omgeving 18
ARI (%) Antibiotica Resistentie Index (ARI) van 100 80 60 verschillende sectoren (Casteleyn et al., 2005) 40 20 0 ARI = aantal antibiotica waarvoor een bacterie resistent is gedeeld door het totaal aantal geteste antibiotica 19
Redenen voor het frequent gebruik van antibiotica Grote worpen: laag geboortegewicht, minder colostrum per big Geen antimicrobiële groeibevorderaars Vroeg spenen (bv. gemiddeld 21d) Overbezetting! Slechte bedrijfsvoering, voeding, huisvesting 20
Besluiten De meeste ziekteverwekkers zijn aanwezig op de meeste bedrijven Varkensproductie = top sport labiel evenwicht - management en bioveiligheid - voeding/ genetica - vaccinatie, medicatie 21
Workshop Innovatie Emissiereductie in de varkenshouderij Peter Demeyer THEMADAG Euregio Scheldemond Van stal tot akker 29 november 2013 Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Technologie & Voeding www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
Emissiereductie in de varkenshouderij FOCUS & UITGANSPUNTEN Varkenshouderij Stalsystemen & -technieken Ammoniak & geur (fijn stof) Herziening BREF Europese collega s IWT LA BlesPigs (2014-2017) Testplatformen (ILVO-TP) VEMIS Referentiewerking ILVO 2
Emissiereductie in de varkenshouderij MESTKETEN (WUR, 2010) 3
Emissiereductie in de varkenshouderij VIER GROTE WERKVELDEN mestbeheer end-ofpipe diervoeding ventilatiesysteem binnenklimaat voedersysteem mestkanaal hok waterkanaal vloer mestput 4
Emissiereductie in de varkenshouderij Geur levert extra werkveld STALKLIMAAT transportmechanismen ventilatiepatroon LUCHTUITLAAT concentraties ventilatiedebiet WINDSINGELS verdunningseffecten luchtgeleiding MESTPUT ontstaansmechanismen luchtstromingen OMGEVING dosis-respons communicatie 5
Emissiereductie in de varkenshouderij VIJF GROTE WERKVELDEN 1. Aangepaste diervoeding 2. Controle stalklimaat 3. Mestbeheer 4. End-of-pipe 5. Luchtgeleiding buiten de stal 6
Emissiereductie in de varkenshouderij 1. AANGEPASTE DIERVOEDING Doel 1: minder mest Doel 2: minder N Minder voederen Meerfasevoeding Eiwitten Minder of aangepast BlesPigs Beter opneembaar (fermenteren) Voederadditieven ph (benzoëzuur) Ureaseremmers (saponinen) 7
Emissiereductie in de varkenshouderij 2. CONTROLE STALKLIMAAT (1) Doel 1: luchtsnelheid over mestoppervlak beperken Doel 2: mestgedrag sturen (hokbevuiling) Ventilatiedebiet & -patroon Lagere debieten Lagere T Bufferen inkomende lucht Onderhoud Stalconstructie & inrichting Isoleren & warmte-afvoer Locatie voeder- & drinkvoorzieningen BlesPigs 8
Emissiereductie in de varkenshouderij 2. CONTROLE STALKLIMAAT (2) Vernevelen (T, NH 3, stof, geur) Lage P (10-25 bar, 200 µm, druppels) Hoge P (70-100 bar, 10 µm, damp) Additieven (vangen, inactiveren en degraderen) BlesPigs ILVO-TP1 Ionisatie TiO 2 Management Mannelijke dieren Hokbezetting & leegstand Excreties absorberen 9
Emissiereductie in de varkenshouderij 3. MESTBEHEER (1) Doel 1: emissieoppervlak beperken Doel 2: verblijftijd beperken Doel 3: omzettingen vermijden (urease) BlesPigs ILVO-TP1 Vloer Doorlaatbaarheid roosters Aflopende dichte vloer Mestput Hellend voor opvang mest & afvoer urine Schraap- of bandsysteem Gescheiden opvang Gladde oppervlakken 10
Emissiereductie in de varkenshouderij 3. MESTBEHEER (2) Mestput Schuine putwanden & mestoverloop Mesthoogte bewaken (ventilatie) Diepere & smallere mestputten Ondiepe putten & regelmatige mestverwijdering Afgesloten mestputten Mestkanalen regelmatig aflaten & spoelen Mestadditieven Aanzuren (geur?), nitrificatieremmers, zeolieten, turf, Koelen van mest Balansballen 11
Emissiereductie in de varkenshouderij 4. END-OF-PIPE (1) Doel: gerichte polluentverwijdering Natte wassers (chemisch & biologisch) Biofilters Gecombineerde systemen Kwaliteit binnenklimaat? Investerings- en werkingskost Onderhoud en controle 12
Emissiereductie in de varkenshouderij 4. END-OF-PIPE (2) Dimensionering Fractie piekbelasting (bypass, geur?) Down sizing (ventilatie) Optimalisatiepistes L/V partities Recirculatiewater Verhogen wateroplosbaarheid Apolaire wasstap Mestputlucht Wassen (end-of-pipe) Verbranden (energieproductie) BlesPigs ILVO-TP2 13
Emissiereductie in de varkenshouderij 5. LUCHTGELEIDING BUITEN STAL Doel 1: luchtstromen afleiden Doel 2: geurconcentraties verdunnen BlesPigs ILVO-TP3 Emissiesnelheid, bronhoogte, bronafstand Geografie, oriëntaties, bebouwing, ventilatiesysteem, Windbreekmuren, groenschermen Effect schouwhoogtes, dimensies, porositeit, afstand Ministerie van Landbouw, Ontario, Canada. Positieve subjectiviteit 14
Emissiereductie in de varkenshouderij BLESPIGS Brongericht uitgangspunt Kwaliteit binnenklimaat Aanvullend end-of-pipe Techniekcombinaties Management & onderhoud Good house keeping Integrale aanpak luchtemissies Trade-off Broeikasgassen 15
Emissiereductie in de varkenshouderij BLESPIGS HBB vzw (BOERENBOND), Leuven FEDAGRIM vzw, Brussel DSM NUTRITIONAL PRODUCTS nv, Deinze FARMER / eco-scan bvba, Gent VERMEULEN nv, Ieper BEMEFA vzw, Brussel CBgroep bvba, Staden DANIS nv, Aardooie DORSET FARM SYSTEM bv., Aalten, Nederland DUMOULIN nv, Kortrijk ORFFA BELGIUM nv, Bornem PANELTIM nv, Lichtervelde PKS AGRO bvba, Desselgem VCM vzw, Brugge 16
Dank voor uw aandacht Peter.Demeyer@ilvo.vlaanderen.be 09/272 27 64 Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Technologie & Voeding www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij