1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 3 F.A. Begemann Oud worden met de oorlog
1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 4 Elsevier, Maarssen 2001 Omslagontwerp en lay-out: Henri van Santen, Studio Imago, Amersfoort Beeldredactie: Marijne Thomas, Studio Imago, Amersfoort Elsevier is een imprint van Elsevier bedrijfsinformatie bv, Postbus 1110, 3600 BC Maarssen. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid.voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich gaarne aanbevolen. Waar dit mogelijk was, is aan auteursrechtelijke verplichtingen voldaan.wij verzoeken eenieder die meent aanspraken te kunnen ontlenen aan in dit boek opgenomen teksten en afbeeldingen, zich in verbinding te stellen met de uitgever. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stbl. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471, en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 882, 1180 AW Amstelveen. Voor het overnemen van gedeelten uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN 90 352 2397 7 NUGI 750
1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 5 I NLEIDING Voor veel mensen, en zeker voor ouderen, is de Tweede Wereldoorlog een heel beladen periode. Hun leven van alledag werd soms volledig op zijn kop gezet. Sommigen moesten gedwongen evacueren, anderen moesten onderduiken omdat ze vervolgd werden of om aan tewerkstelling in Duitsland te ontkomen. Een klein deel van de bevolking was actief in het verzet, maar de meesten werden toch als burger nadrukkelijk bij de oorlog betrokken. Trouwens niet alleen in Nederland, ook in Nederlands-Indië dat door de Japanners werd bezet, beheerste de oorlog een aantal jaren het leven volledig. Zo werden bijna alle blanken in kampen geïnterneerd, maar hadden ook de mensen van gemengde afkomst die meestal buiten de kampen verbleven het zwaar. Kortom de oorlog was, en is nog steeds, een niet weg te denken episode in het leven van een grote groep Nederlanders.Velen hebben gedurende kortere of langere tijd in omstandigheden verkeerd die gekenmerkt werden door onderdrukking, onvrijheid, onzekerheid, terreur, het uiteenvallen van gezinnen en het ontbreken van de eerste levensbehoeften. Het waren situaties die gevoelens van angst, spanning en machteloosheid opriepen. Ook werden er vele verliezen geleden. Populair gezegd: allemaal zaken waar mensen slecht tegen kunnen. Als gevolg van deze ervaringen is het leven van de betrokkenen vaak ernstig ontwricht geraakt. Opvallend is dat, desondanks, de meesten erin slaagden hun leven na de oorlog weer gewoon op te pakken. Er werden gezinnen gesticht en men ging aan het werk. Ogenschijnlijk verliep dat meestal heel redelijk. Maar in de praktijk blijkt toch, met name als mensen ouder worden, dat de oorlogsherinneringen zich soms plotseling weer aandienen. De herinneringen die waren weggestopt en goed opgeborgen leken, blijken opeens nog messcherp in het geheugen gegrift. Maar wat vervelender is, ook de emoties die daarbij horen, komen vaak weer in alle hevigheid naar boven. Zo wordt het leven van alledag, onverwacht, volledig ingekleurd door de oorlog waarvan men dacht dat het een afgesloten hoofdstuk was. De mensen die dit betreft kunnen dan niet meer om de oorlog heen.
1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 6 Ze krijgen allerlei klachten en problemen die samenhangen met hun onverwerkte oorlogservaringen. Ze hebben bijvoorbeeld een gestoorde slaap, kunnen zich slecht concentreren, hebben last van stemmingswisselingen of zijn depressief. En de omgeving weet vaak niet goed hoe ze met deze problemen moeten omgaan. In dit boek komen negen oorlogsgetroffenen aan het woord*.aan de hand van hun levensverhaal krijgt de lezer een beeld van hoe de oorlog op hun leven heeft ingegrepen en hoe het hen na de oorlog is vergaan. Elk interview wordt door de auteur van een kort commentaar voorzien. In het tweede deel van het boek wordt ingegaan op de problemen van oudere oorlogsgetroffenen en worden suggesties gedaan hoe mensen in hun directe omgeving op een goede manier met deze problematiek kunnen omgaan. Wim D. Visser (Stichting ICODO) * Praten over je oorlogsherinneringen is confronterend. De geïnterviewden zijn het gesprek daarover niet uit de weg gegaan. Integendeel, ze hebben hun levensverhaal met ons willen delen.wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk!
1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 7 I NHOUD Ervaringsverhalen 9 Het afscheid van de kinderen was het ergste 11 De behandeling betekent voor mij erkenning 23 Ze behandelen partners als een vod 35 Als ik er aan denk, is het een droom, een film 47 Om te overleven moet je optimistisch zijn 59 Ik droom nog steeds van die Duitse laarzen 71 Die voetstappen, stoppen ze hier of gaan ze verder? 83 Ik zag de bommen vallen 95 Had ik niet meer moeten doen? 105 Leven met andermans verhalen Over de gevolgen van oorlogsgeweld en hoe daarmee om te gaan 117 Als je dicht bij een oorlogsgetroffene staat 119 Wat is een psychotrauma? 133 Wat is herbeleven? 137 Wat is rouw? 139 Aanbevolen literatuur 143
1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 8