in 3 stappen meer inzicht in uw pensioen

in 3 stappen meer inzicht in uw pensioen In 3 stappen meer inzicht en controle over uw pensioen krijgen

Voor wie is deze brochure? Deze brochure is interessant als u: Werknemer of zelfstandig ondernemer bent Inzicht wilt krijgen in uw toekomstige pensioen Wilt zien wat u kunt doen om uw pensioen te verbeteren Deze brochure is niet of minder interessant als u: Binnenkort met pensioen gaat of al met pensioen bent Meer wilt weten over pensioen voor uw werknemers (kijk in dat geval op abnamro.nl/zakelijk en klik op pensioenen)

in 3 stappen meer inzicht in uw pensioen Waarom nu bij uw pensioen stilstaan? Pensioen wordt minder zeker en zeker minder. 04 Waar bestaat pensioen uit? Een pensioen bestaat uit 3 delen, ook wel pijlers genoemd. 05 In 3 stappen meer inzicht in uw pensioen Wat is voldoende pensioeninkomen? 07 In gesprek met onze adviseurs U kunt ons altijd bereiken. 09 Nog even verder lezen over pensioen ABN AMRO producten om zelf pensioen op te bouwen. 10

4 Pensioen wordt minder zeker en zeker minder. waarom nu bij uw pensioen stilstaan? Ontwikkelingen rondom pensioen zijn de afgelopen jaren regelmatig in het nieuws gekomen. Pensioen wordt minder zeker en zeker minder. Daarom is het nu belangrijker dan ooit dat u zich verdiept in uw pensioen. Hoeveel krijgt u straks? Is dat genoeg? En wat kunt u er zelf aan doen? Omdat veel mensen niet precies weten waar ze moeten beginnen, hebben wij deze brochure geschreven. U leest hoe u in 3 stappen meer inzicht en controle over uw eigen pensioen kunt krijgen. Check elke 3 jaar uw pensioen Het is heel nuttig om regelmatig tijd te besteden aan de ontwikkeling van uw pensioen. Bijvoorbeeld elke 3 jaar. Vooral omdat ook in uw eigen leven regelmatig dingen veranderen die van invloed zijn op uw pensioen. Denk aan een nieuwe baan, of trouwen en kinderen krijgen. Maar ook aan een huis kopen of een scheiding. Er volgt nu eerst een korte uitleg over pensioen zelf. Hierna volgt het stappenplan.

5 Een pensioen bestaat uit 3 delen, ook wel pijlers genoemd. waar bestaat pensioen uit? Deel 1 Deel 2 Deel 3 Pensioen van de overheid AOW Pensioen van de werkgever(s) Eindloonregeling Middelloonregeling Beschikbare premieregeling Nettopensioen-regeling Pensioen van uzelf Spaargeld Beleggingen Lijfrentebanksparen Lijfrenteverzekeringen Nettolijfrente Overwaarde in eigen woning Een pensioen bestaat over het algemeen uit 3 delen, ook wel pijlers genoemd. Een AOW-uitkering, een werkgeverspensioen en eventueel een deel van u zelf. De verhouding tussen deze 3 delen verschilt per persoon. Hieronder beschrijven we kort ieder deel. Deel 1: AOW-uitkering AOW is het pensioen dat u krijgt van de overheid. Bijna iedereen die in Nederland woont heeft hier recht op. In 2016 krijgen mensen AOW zodra ze 65 jaar en 6 maanden zijn. Deze leeftijd zal stapsgewijs omhoog gaan naar 67 jaar in 2021. Naar verwachting zal de AOW-leeftijd in de toekomst blijven stijgen. Heeft u altijd in Nederland gewoond? Dan ontvangt u meestal een maximale AOW-uitkering. Hoeveel AOW krijg ik? Voor alleenstaanden bedraagt de maximale AOW-uitkering ongeveer 14.900 bruto per jaar. Woont u samen met uw partner, of bent u getrouwd? Dan ontvangt u elk ongeveer 10.300 bruto per jaar. Gegevens 2015. Inclusief bijdrage premie zorgverzekering en vakantiegeld.

6 Waar bestaat pensioen uit? Deel 2: Werkgeverspensioen Naast uw AOW bouwt u vaak via uw werkgever(s) een werkgeverspensioen op. Dat gaat via een pensioenfonds, een verzekeraar of een premiepensioeninstelling. U ontvangt dit pensioen vanaf de verwachte pensioendatum ( pensioenrichtleeftijd ). Die is in de afgelopen jaren van 65 naar 67 gegaan en zal naar verwachting in de toekomst verder stijgen. De hoogte van uw werkgeverspensioen hangt af van: Het door u verdiende salaris: vroeger, nu en in de toekomst De pensioenregeling(en) zelf Hoelang u pensioen opbouwt De afgelopen jaren heeft de regering bepaald dat u minder werkgeverspensioen mag opbouwen. Dat betekent dat u straks minder pensioen krijgt. Dit geldt ook voor uw partner en kinderen. Zij ontvangen minder nabestaandenpensioen. Deel 3: Pensioen van uzelf Spaargeld, beleggingen, overwaarde op uw huis of lijfrenteverzekeringen vallen allemaal onder de noemer pensioen van uzelf. Als u de ruimte heeft om te sparen of beleggen, dan heeft u onder andere de volgende mogelijkheden: Makkelijk bij uw geld komen Geen belastingvoordeel Belastingvoordeel Geld staat vast Meer zekerheid Lage rente Sparen op spaarrekening Lijfrentebanksparen* Lijfrenteverzekering* * op basis van sparen Kansen op een hoger rendement Meer risico Beleggen Lijfrentebanksparen* Lijfrenteverzekering* * op basis van beleggen Voor meer informatie over belastingaspecten: zie het kader Hoe zit het met de belasting? achterin deze brochure. Hoeveel werkgeverspensioen krijg ik? Het door u opgebouwde werkgeverspensioen kunt u inzien via: mijnpensioenoverzicht.nl Daarnaast hebben veel pensioenfondsen te maken gehad met tegenvallende resultaten. Daarom hebben ze hun pensioenen niet (volledig) kunnen laten meestijgen met de gestegen prijzen ( indexeren ). Soms hebben ze de pensioenen zelfs laten dalen ( korten ). Ik heb een bedrag bij elkaar gespaard. Hoeveel pensioen kan ik daarvoor kopen? Wilt u ongeveer weten wat u vanaf uw pensioen bruto per maand ontvangt uit uw bankspaarproduct of lijfrenteverzekering? Deel dan het gespaarde bedrag door 200. Voorbeeld: op pensioendatum heeft u 100.000,- bij elkaar gespaard. Hiervoor kunt u een levenslange periodieke uitkering kopen van ongeveer 500,- per maand.

7 Wat is voldoende pensioeninkomen? in 3 stappen meer inzicht in uw pensioen Stap 1: Bekijk hoeveel pensioen u straks krijgt en of dit genoeg is De eerste stap om inzicht in uw pensioen te krijgen, is om te bekijken hoeveel pensioen u inmiddels opgebouwd heeft. En hoeveel pensioen u straks krijgt als er niets verandert in uw situatie. Met de pensioencheck op abnamro.nl krijgt u hier een goede indicatie van. U ziet ook hoe u uw huidige pensioen kunt aanvullen en hoeveel dat ongeveer kost per maand. Zo werkt de Pensioencheck Ga naar abnamro.nl/pensioencheck en beantwoord de 7 vragen. Bekijk het pensioenoverzicht en wat u kunt doen om uw pensioen te verbeteren. Download uw persoonlijk pensioenrapport. Stap 2: Bepaal of en hoe u uw pensioen wilt verbeteren Wat voor u voldoende pensioen is hangt af van uw persoonlijke situatie. Maar vooral ook van wat uw wensen voor de toekomst zijn. Is uw hypotheek als u met pensioen gaat geheel of gedeeltelijk afgelost, of juist niet? Heeft u nog alimentatieverplichtingen? Verwacht u extra zorgkosten? En welke wensen heeft u voor de toekomst? Heeft u het gevoel dat het pensioen dat u straks krijgt voor u niet voldoende zal zijn? Dan zijn er verschillende manieren om daar iets aan te doen. U kunt uw huidige lasten verlagen waardoor u meer geld overhoudt. Met dat geld kunt u extra sparen of beleggen. Of u lost af op uw hypotheek, waardoor u straks lagere woonlasten heeft. Uw geld zit dan wel vast in uw huis. U krijgt het meest nauwkeurige resultaat als u uw DigiD gebruikt bij het invullen van de Pensioencheck. Met het schema op de volgende pagina kunt u bepalen wat het beste bij u past. Wanneer is een pensioen voldoende? In pensioenberekeningen wordt er vaak van uitgegaan dat u voldoende heeft aan 80% van uw laatst verdiende netto salaris.

8 In 3 stappen meer inzicht in uw pensioen Sparen Beleggen Hypotheek aflossen Lijfrente banksparen op basis van sparen Lijfrente banksparen op basis van beleggen Ik wil makkelijk bij mijn geld komen vóór pensionering + + _ Ik wil vrij over mijn geld beschikken na pensionering + + _ Ik wil mijn inleg kunnen aftrekken van de belasting (uitkeringen zijn belast) _ + + Ik wil geen vermogensrendementsheffing betalen + + + Ik wil zo min mogelijk risico lopen + _ + + _ Ik wil een zo hoog mogelijk verwacht rendement _ + + Stap 3: Gewoon beginnen Wilt u iets doen aan uw pensioen? Dan kunt u het beste gewoon beginnen. Want hoe sneller u begint, hoe meer pensioen u opbouwt. U kunt bijvoorbeeld meteen beginnen met sparen of beleggen. Op de manier die het beste bij u past. Op de laatste pagina s van deze brochure vindt u informatie over 3 ABN AMRO producten die u daarvoor kunt gebruiken. Bel 0900-0024 Als u vragen heeft Voor een pensioenadvies Om met sparen of beleggen voor uw pensioen te beginnen Bellen kan 24 uur per dag, 7 dagen per week. Voor dit gesprek betaalt u de gebruikelijke belkosten. U vindt deze op de website van uw telefoonaanbieder.

9 ABN AMRO is op verschillende manieren bereikbaar, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. in gesprek met onze adviseurs Voor veel mensen blijft het lastig om een goed beeld te krijgen van hun pensioensituatie. Of om de oplossing te vinden die het beste bij hun persoonlijke situatie past. Ga dan in gesprek met een van onze adviseurs. Gewoon om even te sparren of voor een uitgebreid advies. Even sparren Een goede eerste stap is om even te sparren met een van onze adviseurs. In een oriënterend gesprek bespreken wij uw financiële situatie, uw wensen, uw doelen en de vooren nadelen van bepaalde oplossingen. Wij geven in dit gesprek informatie, maar geen persoonlijk advies. De kosten zijn voor onze rekening. Soms is dit gesprek al voldoende en kunt u meteen zelf aan de slag. Uitgebreid advies Is uw pensioensituatie complex? Bijvoorbeeld omdat u bent gescheiden of omdat u verschillende werkgevers heeft gehad? Kies dan voor een uitgebreid pensioenadvies. Aan advies zijn kosten verbonden. U vindt de tarieven op abnamro.nl/advies. Bel hiervoor naar 0900-0024. Voor dit gesprek betaalt u uw gebruikelijke belkosten. U vindt deze kosten op de website van uw telefoonaanbieder. Dat kan 24 uur per dag, 7 dagen per week.

10 ABN AMRO producten om zelf pensioen op te bouwen. nog even verder lezen over uw pensioen Hoe kan ik bij ABN AMRO sparen en beleggen voor mijn pensioen? Vermogens Spaarrekening PensioenBeleggen Pensioenaanvulling Wat is het? Sparen op een spaarrekening. Beleggen in een speciaal voor pensioen ontwikkeld beleggingsfonds. Lijfrentebanksparen. Dat is sparen voor een periodieke uitkering ( lijfrente ). De Belastingdienst helpt mee*. Geld inleggen Maandelijks een vast bedrag via een periodieke overboeking. Of zo nu en dan een grotere storting wanneer uw financiën dat toelaten. Maandelijks een vast bedrag via een periodieke overboeking. Of zo nu en dan een grotere storting wanneer uw financiën dat toelaten. Maandelijks een vast bedrag via een periodieke overboeking. Of zo nu en dan een grotere storting wanneer uw financiën dat toelaten. Let erop dat uw inleg niet hoger is dan uw fiscale ruimte*. Risico & rendement Laag risico, maar ook lager verwacht rendement dan bij beleggen. Als u het geld een jaar laat staan ontvangt u een bonusrente. U moet naar verwachting langer of meer sparen om uw financiële doel te bereiken dan bij beleggen. Hoger verwacht rendement dan bij sparen, maar ook een hoger risico. U belegt in een lifecycle fonds : de beleggingen zijn in het begin risicovoller en gericht op een groei van uw geld. Het risico bouwt af als uw pensioendatum nadert. Laag risico, maar ook lager verwacht rendement dan bij beleggen. De rente is hoger dan bij de Vermogens Spaarrekening. U moet naar verwachting langer of meer sparen om uw financiële doel te bereiken dan bij beleggen. Belasting Inleg niet aftrekbaar* Opnames onbelast* Vermogensrendementsheffing* Inleg niet aftrekbaar* Opnames onbelast* Vermogensrendementsheffing* Inleg aftrekbaar* Uitkeringen belast* Geen vermogensrendementsheffing* Makkelijk bij uw geld komen U kunt uw spaargeld altijd opnemen, maar als u het geld een jaar laat staan ontvangt u een bonusrente. Nadeel kan zijn dat discipline nodig is om het geld op de rekening te laten staan totdat u met pensioen gaat. U kunt uw beleggingen altijd verkopen. De automatische afbouw van risico s werkt het beste als u uw geld laat staan tot aan uw pensioen. Nadeel kan zijn dat discipline nodig is om het geld op de rekening te laten staan totdat u met pensioen gaat. U mag dit geld alleen gebruiken voor uw pensioen. U kunt er dus niet zomaar bij. Anders moet u een boete betalen aan de Belastingdienst*. Voordeel is dat u uw pensioengeld niet voor iets anders gebruikt. Lees meer abnamro.nl/sparen abnamro.nl/pensioenbeleggen abnamro.nl/pensioenaanvulling *Zie kader Hoe zit het met de belasting?.

11 Kan ik sparen en beleggen ook combineren? Jazeker! Veel klanten verdelen het geld dat ze maandelijks opzij zetten over twee of meer spaar- of beleggingsvormen. Voorbeeld: u spaart elke maand 75,- in een Vermogens Spaarrekening en 100,- in PensioenBeleggen. Zo spreidt u uw risico s. Hoe zit het met de belasting? Wilt u iets aan uw inkomen voor later doen? Houdt u dan ook rekening met de Belastingdienst. Hieronder staan de belangrijkste regelingen op een rij. Vermogensrendementsheffing in box 3 Boven de vrijstelling van 21.330,- per persoon (2015) betaalt u 1,2% vermogensrendementsheffing in box 3 over de waarde van uw vermogen per 1 januari. Maar er zijn ook uitzonderingen: Vrijgesteld vermogen: denk aan groenbeleggingen, nettolijfrente of nettopensioen Vermogen dat u opbouwt met lijfrentebanksparen of lijfrenteverzekeringen behoren niet tot box 3 Ook uw eigen woning telt niet mee. Een vakantiewoning bijvoorbeeld wel. Aftrek inkomstenbelasting in box 1 Bouwt u vermogen op met lijfrentebanksparen of een lijfrenteverzekering? Dan mag u de inleg onder bepaalde voorwaarden aftrekken van uw inkomen in box 1: U heeft nog jaarruimte of reserveringsruimte omdat u bij uw werkgever niet maximaal pensioen opbouwt U koopt van het opgebouwde kapitaal een specifiek bepaalde periodieke uitkering ( lijfrente ) bij een verzekeringsmaatschappij of bij een bank. Over de uitkeringen betaalt u inkomstenbelasting en premies zorgverzekeringswet. Meer weten? Ga naar belastingdienst.nl en zoek op pensioen

12 Nog even verder lezen over uw pensioen Ik zet geld opzij voor later. Ben ik nu 100% zeker van een goed pensioen? Niets is zeker in het leven. Ook uw pensioen niet. Of dat nu in beheer is bij een pensioenfonds of bij uzelf. Hieronder staan de 7 belangrijkste risico s op een rij. 1. Beleggingsrisico Beleggen brengt risico mee. U weet immers niet wat de beleggingen op uw pensioendatum waard zullen zijn. Als de beleggingen niet goed lopen, is er straks minder geld beschikbaar om uw inkomen na pensionering mee aan te vullen. 2. Lage rente op het spaartegoed Spaart u op een gewone spaarrekening voor later? Dan loopt u het risico dat u weinig rente ontvangt. En er straks minder geld beschikbaar is om uw inkomen mee aan te vullen. Ook sparen biedt dus geen zekerheid over de hoogte van uw inkomen voor later. 3. Renterisico Heeft u op pensioendatum een bedrag bij elkaar gespaard? Dan kunt u daar uw inkomen mee aanvullen. Hoe groot die aanvulling zal zijn, hangt o.a. af van de rentestand op dat moment. Staat de rente straks hoog, heeft u een hogere aanvulling op uw pensioen. Staat de rente straks laag, dan geldt het omgekeerde. 4. Tegenpartijrisico Wat gebeurt er met uw geld als de instelling waar u het heeft ondergebracht failliet gaat? Geld op een spaarrekening is via het depositogarantiestelsel gegarandeerd tot een bedrag van 100.000,-. Kijk voor meer info op dnb.nl Belegt u? Dan is het meestal zo dat u uw beleggingen niet kwijt bent als de bank failliet gaat. Lees de voorwaarden of vraag hiernaar bij uw pensioenadviseur. 5. Langlevenrisico Hoe langer we leven, hoe langer we inkomen nodig hebben. Op pensioendatum is er dan voor dezelfde inkomensaanvulling meer geld nodig, omdat het pensioen langer uitgekeerd moet worden. 6. Kortlevenrisico Als u vóór uw pensioendatum overlijdt, heeft u mogelijk nog niet voldoende geld bij elkaar gespaard om uw nabestaanden goed verzorgd achter te laten. 7. Arbeidsongeschiktheidsrisico Als u vóór pensioendatum arbeidsongeschikt wordt, kunt u misschien niet op dezelfde voet doorgaan met geld opzij zetten voor later. Uw inkomen is dan immers lager. Tip: gewoon beginnen! Natuurlijk kunt u niet alles voorkómen in het leven. Dat hoeft ook niet. Als u weet welke risico s er zijn, kunt u deze ook tegen elkaar afwegen. Wij helpen u hier graag bij! Onze belangrijkste tip? Gewoon beginnen. Want hoe langer u wacht, hoe meer u opzij moet zetten om hetzelfde bedrag op te bouwen. En in de loop van de tijd kunt u nog bijsturen.

13 Ik verdien meer dan 100.000,-. Wat nu? Sinds 1 januari 2015 mag u over uw pensioengevend salaris boven 100.000,- geen bruto pensioen meer opbouwen. Heeft u hier niets voor geregeld? Besef dan dat uw partner en kinderen een lager nabestaandenpensioen ontvangen als u iets zou overkomen. U kunt hier 2 dingen aan doen. Aanvulling via uw werkgever Misschien heeft uw werkgever hiervoor een nettopensioen-regeling ingesteld. Dit is een vrijwillige regeling. Uw werkgever houdt een bedrag in op uw netto salaris. Daarmee bouwt u pensioen op en/of verzekert u een nabestaandenpensioen. Aanvulling door u zelf Neemt u niet deel aan een regeling van uw werkgever? Dan kunt u zelf voor uw nabestaanden een overlijdensrisicoverzekering afsluiten. Vul eventueel ook uw inkomen na pensionering aan door extra geld opzij te zetten. Dat kan in een soort privévariant van de nettopensioen-regeling: de nettolijfrente. Maar natuurlijk kunt u ook gewoon sparen of beleggen. Laat u goed informeren! Het is verstandig u goed te laten informeren over uw persoonlijke situatie en over de vooren nadelen van de verschillende oplossingen. Maak bijvoorbeeld vrijblijvend een afspraak met een van onze pensioenexperts. Bel 0900-0024. Voor dit gesprek betaalt u uw gebruikelijke belkosten. U vindt deze kosten op de website van uw telefoonaanbieder. Dat kan 24 uur per dag, 7 dagen per week. Meer informatie Wilt u meer weten over hoe u kunt sparen en beleggen voor uw pensioen? Lees dan deze brochures of kijk op de website. Over pensioen in het algemeen In 3 stappen meer inzicht in uw pensioen (u vindt deze brochure ook op abnamro.nl/pensioen) PensioenCheck (zie abnamro.nl/pensioencheck) Over sparen voor pensioen bij ABN AMRO Onze spaarrekeningen (zie abnamro.nl/sparen) Sparen met belastingvoordeel (zie abnamro.nl/pensioenaanvulling) Over beleggen voor pensioen bij ABN AMRO PensioenBeleggen (zie brochure op abnamro.nl/pensioenbeleggen) Pension Lifecycle Funds (zie brochure op abnamro.nl/pensionlifecyclefunds)

14 Over ABN AMRO ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10, 1082 PP Amsterdam (Nederland). Het telefoonnummer is 0900-0024. Voor dit gesprek betaalt u uw gebruikelijke belkosten. Uw telefoonaanbieder bepaalt deze kosten. Het internetadres van ABN AMRO Bank N.V. is abnamro.nl ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12020215. ABN AMRO Bank N.V. staat onder toezicht van de Europese Centrale Bank (ECB). ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; bemiddelaar van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstanties waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten, kunt u vinden op abnamro.nl/allesnaarwens of opvragen via telefoonnummer 0800-024 07 12. U kunt ook de brochure Alles naar wens aanvragen, waarin u leest hoe u opmerkingen, suggesties of een klacht kenbaar kunt maken. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. te Amsterdam onder nummer 34334259. Het btw-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. Over deze brochure In deze brochure staat algemene informatie. Deze is niet speciaal geschreven voor uw persoonlijke situatie. De brochure geeft daarom geen advies om iets te doen of niet te doen. Beslissingen die u neemt op grond van deze informatie komen voor uw eigen risico. Wij proberen alleen betrouwbare bronnen te gebruiken voor de informatie in de brochure. We kunnen niet garanderen dat alle informatie altijd juist, volledig of niet al verouderd is. Wilt u meer weten over het onderwerp van deze brochure? Neemt u dan contact met ons op. Deze brochure is bedoeld voor onze klanten in Nederland. We kunnen er niet voor instaan dat de informatie in de brochure ook bruikbaar is in andere landen.

abnamro.nl AA #### A 02-14