Scharmer, Goldbergweg 1 (Gemeente Slochteren, Gr.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Steekproefrapport 2013-11/12Z
Scharmer, Goldbergweg 1 (Gemeente Slochteren, Gr.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Een onderzoek in opdracht van Mts. Van Gijssel, Scharmer Steekproefrapport 2013-11/12Z ISSN 1871-269X auteur: D.A. Dijk autorisatie: dr. J. Jelsma (senior archeoloog) De Steekproef bv werkt volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.2 Foto s en tekeningen zijn gemaakt door De Steekproef bv, tenzij anders vermeld. De Steekproef bv, Zuidhorn, 8 november 2013 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder bronvermelding. De Steekproef bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. De Steekproef bv Archeologisch Onderzoeks- en Adviesbureau Hogeweg 3, 9801 TG Zuidhorn telefoon fax internet e-mail kvk 050-5779784 050-5779786 www.desteekproef.nl info@desteekproef.nl 02067214
Inhoud Samenvatting 1. Inleiding...1 1.1 Aanleiding en doel (KNA 3.2 LS01)...1 1.2 Locatiebeschrijving (KNA 3.2 LS02)...2 2. Bureauonderzoek...4 2.1 Bronnen...4 2.2 Fysische geografie (KNA 3.2 LS04)...4 2.3 Archeologie (KNA 3.2 LS04)...6 2.4 Historische geografie (KNA 3.2 LS03)...7 2.5 Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.2 LS05)...8 3. Veldonderzoek...10 3.1 Aanpak veldonderzoek (KNA 3.2 VS01)...10 3.2 Resultaten veldonderzoek (KNA 3.2 VS02, VS03)...11 4. Conclusies en advies...12 Gebruikte bronnen Appendix: - Archeologische periodes - Acheologische kaart - Boorstaten - Laagbeschrijvingen boringen volgens Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode
Samenvatting In verband met de geplande nieuwbouw van een wagenberging is een inventariserend archeologisch veldonderzoek uitgevoerd aan de Goldbergweg 1 te Scharmer, gemeente Slochteren, provincie Groningen. De graafwerkzaamheden hiervoor kunnen eventueel aanwezige archeologische resten aantasten. Het doel van het onderzoek is om vast te stellen wat de kans is op de aanwezigheid van archeologische waarden. Het onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek en een verkennend veldonderzoek. Bij het bureauonderzoek zijn bronnen geraadpleegd op het gebied van fysische geografie, archeologie en historische geografie. Bij het veldonderzoek zijn zes boringen geplaatst om de opbouw en gaafheid van de bodem te bepalen. Uit het bureauonderzoek blijkt dat vanaf het eind van de steentijd de veengroei het gebied heeft afgedekt. De dichtstbij bekende archeologische waarde is de vondst van mesolithisch bewerkt vuursteen op 1300 meter afstand. Het plangebied ligt op de gemeentelijke beleidsadvieskaart in een zone met hoge archeologische verwachting. Het veldonderzoek toont dat in het plangebied dekzand ligt dat plaatselijk is afgedekt door een zeer dunne laag restveen. Het dekzand begint op een diepte van ongeveer 30 centimeter beneden het maaiveld. In twee boringen is de bodem verstoord; deze boringen zijn waarschijnlijk in een oude sloot gezet. In de rest van het plangebied is de bodem redelijk intact. Er zijn geen archeologische indicatoren gevonden. Het advies luidt daarom om het plangebied vrij te stellen van verder archeologisch onderzoek.
1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel (KNA 3.2 LS01) In opdracht van Mts. Van Gijssel, vertegenwoordigd door de heer J.F. van Gijssel, is een inventariserend archeologisch veldonderzoek uitgevoerd aan de Goldbergweg 1 te Scharmer, gemeente Slochteren, provincie Groningen (zie Figuur 1). De aanleiding voor het onderzoek is de geplande nieuwbouw van een wagenberging. Voor de bouw van deze wagenberging is graafwerk nodig dat eventueel aanwezige archeologische resten kan aantasten. Op de archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Slochteren (Libau, 2010) ligt het terrein in een zone met een hoge archeologische verwachting, zodat bij ingrepen groter dan 200 vierkante meter archeologisch onderzoek verplicht wordt. Figuur 1: Scharmer, Goldbergweg 1 op een uitsnede van de topografische kaart 1:25.000 (verschaald). Het plangebied aan de Goldbergweg is rood omlijnd. Het onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek. Bij het bureauonderzoek is een archeologisch verwachtingsmodel van het gebied gemaakt aan de hand van beschikbare fysisch-geografische, archeologische en historisch-geografische informatie. Tijdens het verkennend veldonderzoek is dit verwachtingsmodel getoetst. Daartoe is van de bodem bepaald wat de opbouw en gaafheid zijn. 1
1.2 Locatiebeschrijving (KNA 3.2 LS02) Het plangebied ligt aan de Goldbergweg op enige afstand van de kern van Scharmer (zie Figuur 1). De wagenberging is gepland aan de zuidoostzijde van het plangebied. Tijdens het onderzoek was het terrein in gebruik als grasland. Volgens het Kabels en Leidingen InformatieCentrum (KLIC, melding nr. 13G393423) zijn alleen ten noorden van de huidige bebouwing, in de uiterst noordelijke hoek van het plangebied in totaal vijf leidingen ingegraven voor water, datatransport, laagspanning en lagedruk gas. Het gaat hierbij om aansluitingen van de bestaande bebouwing. Figuur 2: Scharmer, Goldbergweg 1: foto van het plangebied genomen in zuidwestelijke richting. 2
Tabel 1: Scharmer, Goldbergweg 1: administratieve gegevens provincie: Groningen gemeente: Slochteren plaats: Scharmer toponiem: Goldbergweg 1 bevoegd gezag: Gemeente Slochteren opdrachtgever: Mts. Van Gijssel oppervlakte: ca. 800 m2 hoogte: ca. 1,6 meter - NAP grenscoördinaten: Noord: West: Oost: Zuid: kaartblad: 07G onderzoeksmeldingsnr: 59323 uitvoeringsperiode: 27-11-13 onderzoeksdiepte: 210 centimeter fase onderzoek: bureauonderzoek en veldonderzoek verkennende fase status rapport: definitief beheer documentatie: De Steekproef bv, E-depot RCE, Provincie Groningen, Noordelijk Archeologisch Depot te Nuis, Libau, Koninklijke Bibliotheek en DANS 244,742 / 580,931 244,584 / 580,796 244,820 / 580,770 244,698 / 580,661 3
2. Bureauonderzoek 2.1 Bronnen De gebruikte bronnen voor dit onderzoek zijn opgenomen aan het einde van dit rapport. Voor de paragraaf over archeologie is ARCHIS geraadpleegd. Dit is het archeologisch registratie- en informatiesysteem van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Deze databank is toegankelijk voor organisaties die werkzaam zijn in de archeologie. Het bevat een GIS-systeem waarmee de archeologische kaart uit de appendix is gemaakt en waarin ook aardkundige kaarten geraadpleegd kunnen worden. Voor de paragraaf over de historische geografie is onder meer gebruik gemaakt van watwaswaar.nl. Hierop zijn historische kaarten in te zien. 2.2 Fysische geografie (KNA 3.2 LS04) Figuur 3: Scharmer, Goldbergweg 1: Hoogtekaart gemaakt met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Het plangebied is rood omlijnd. De blauwe kleuren geven lage delen van het gebied aan. De rode kleuren geven hoger gelegen delen van het gebied aan. Het plangebied aan de Goldbergweg 1 ligt op de fysisch-geografische kaart van de provincie Groningen in een zone die is gekarteerd als dekzandvlakte met restveen (codering onv2). Op de geomoprfologische kaart loopt de grens van een ontgonnen veenvlakte (codering 2M47, zuid) met een vlakte van verspoelde dekzanden, afgevlakt door veen (codering 2M14, noord) door het midden van het plangebied. 4
Op de Bodemkaart van Nederland (zie Figuur 4) is te zien dat een smalle, noord-zuid verlopende strook van koopveengronden met dekzand ondieper dan 120 cm beneden het maaiveld (hvz), overgaand in de bovenloop van de Scharmer Ae, door het zuidwesten van het plangebied loopt. Op de hoogtekaaert op basis van het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN) is te zien dat de boerderij aan de Goldbergwerg 1 op een lichte verhoging in het landschap ligt; waarschijnlijk is de boerderij op een zandkopje gesitueerd. Op de bodemkaart worden de koopveengronden in het plangebied omsloten door moerige podzolgronden met een moerige bovengrond (vwp). In het noordoosten van het plangebied komt een veldpodzolbodem in zwak lemig fijn zand voor (Hn21). Uit onderzoek door het ARC in 2007 (De Roller, 2007) blijkt dat het restveen in het toen onderzochte gebied nog als een hooguit 30 cm dik laagje sterk veraard materiaal aanwezig is. De grondwatertrap is V, met een gemiddeld hoogste grondwaterstand van minder dan 40 cm beneden het maaiveld en een gemiddeld laagste grondwaterstand van meer dan 120 cm beneden het maaiveld. Uit paleogeografische reconstructies van het gebied blijkt dat het onderzochte terrein aan het eind van het neolithicum of het begin van de bronstijd met veen afgedekt is. Dit veengebied overdekt uiteindelijk de keileemrug van de Woldstreek en wordt vanaf de late middeleeuwen ontgonnen vanuit het noordelijke zeekleigebied. Figuur 4: Scharmer, Goldbergweg 1: uitsnede van de Bodemkaart van Nederland (verschaald). Het plangebied is rood omlijnd. In oranje: veldpodzolbodems, in lichtroze: moerige podzolgronden, in donkerroze: koopveengronden. 5
2.3 Archeologie (KNA 3.2 LS04) Op de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) ligt het noordoostelijke deel van het plangebied in een zone met een middelhoge trefkans op archeologische waarden. Het zuidwestelijke deel van het plangebied ligt in een zone met een lage trefkans. Op de archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Slochteren (Libau, 2010) ligt het gehele plangebied in een zone met een hoge archeologische verwachting, waardoor archeologisch onderzoek verplicht wordt bij ingrepen groter dan 200 m2. In een straal van meer dan een kilometer rond het plangebied liggen op de Archeologische Monumentenkaart (AMK) geen terreinen van archeologische waarde. Wel worden drie waarnemingen in ARCHIS aangegeven. Deze liggen alle op een afstand van ongeveer 1300 meter vanaf het plangebied. Het gaat hierbij om de vondst van mesolithisch vuursteenmateriaal ten noordwesten van het plangebied (waarnemingsnummer 40308) en de vondst van mesolithische vuurstenen artefacten, een haardkuil en verbrande hazelnootdoppen ten noordoosten van het plangebied (waarnemingsnummers 40351 en 40352). In de omgeving van het onderzochte terrein heeft in het verleden een tweetal archeologische onderzoeken plaatsgevonden. Ten noordwesten van het plangebied heeft in 2007 een grootschalig booronderzoek plaatsgevonden ten behoeve van de bouw van de woonwijk Meerstad. Bij dit onderzoek is behalve mesolithisch materiaal ook materiaal uit de perioden late ijzertijd tot en met vroege middeleeuwen gevonden. Op basis van de verspreiding ervan, zowel in ruimte als qua datering, wordt in tegenspraak met de heersende opvatting de mogelijkheid aanwezig geacht dat het om materiaal gaat dat oorspronkelijk in dit gebied is achtergebleven (De Roller, 2007). Ten zuidoosten van het plangebied heeft in 1999 in het kader van de natuurontwikkeling een grootschalig booronderzoek plaatsgevonden (Molema, 1999). Bij dit onderzoek is dichtbij het plangebied een vuursteenvindplaats uit het mesolithicum aangetroffen. Deze vindplaats lag op een zandkop in de buurt van een oude beekloop, evenals het thans onderzochte terrein. Tabel 3: Archeologische waarden in de omgeving van Scharmer, Goldbergweg 1. Voor de ligging zie Appendix Archeologische Kaart. Voor dateringen zie Appendix Archeologische Periodes. CMA / CAA RD-coördinaten Datering Omschrijving 40308 (07GN-21) 243,680 / 581,630 Mesolithicum Vuursteen 40351 (07GN-16 245,910 / 581,630 Mesolithicum Vuursteen, haardkuil, hazelnootdoppen 40352 (07GN-17) 245,900 / 581,770 Mesolithicum Vuursteen waarnemingen 6
2.4 Historische geografie (KNA 3.2 LS03) Het hoogveenlandschap op de noordelijke flank van de keileemrug van Harkstede tot Wagenborgen werd vanaf de late middeleeuwen ontgonnen. Een exacte datering hiervan is niet te geven, maar de dorpen Schildwolde en Siddeburen worden al in de vroege elfde eeuw in historische bronnen vermeld, de dorpen Kolham en Scharmer komen pas in dertiendeeeuwse geschriften voor het eerst voor. Deze ontginning werd begonnen langs lijnen die gericht waren op bestaande kerktorens in het noordelijke zeekleigebied, zoals die van Thesinge en Stedum. Langs deze lijnen werd het hoogveen betrokken, waarbij de nederzettingen zich vanwege de vernatting door het ontwateren van het veen gaandeweg naar het zuiden verplaatsten, totdat ze op de keileemrug van de Woldstreek werden gevestigd. Figuur 5: Scharmer, Goldbergweg 1: Bonnekaart van het plangebied, uitgegeven in 1909. Het plangebied is rood omlijnd. Op historisch kaartmateriaal van de omgeving (zie Figuur 5) is te zien dat in de omgeving van het plangebied in de negentiende eeuw veel petgaten voor de winning van turf aanwezig waren. Die petgaten zijn begin twintigste eeuw alle in onbruik geraakt. Pas rond de jaren 1930 zijn de meeste ontgonnen en in gebruik genomen als grasland. De bebouwing in het plangebied dateert uit 1983 (mededeling eigenaar). De Goldbergweg zelf is op de topografische kaart van 1990 voor het eerst ingetekend. De voorganger ervan heeft volgens kaarten uit de jaren 1960 en 1970 waarschijnlijk door het westen van het plangebied gelopen. 7
2.5 Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.2 LS05) Op de archeologische verwachtingskaart en beleidsadvieskaart van de gemeente Slochteren valt het plangebied binnen een zone met een hoge verwachting (zie Figuur 6). Hiervoor geldt als beleid dat archeologisch onderzoek nodig is bij ingrepen groter dan 200 m². Het plangebied ligt in een vlakte die is ontstaan door afgraving van het veen. Op basis van de hoogtekaart en de bodemkaart van Nederland wordt verondersteld dat het plangebied aan de rand van een oude beekloop ligt. Pleistoceen zand ligt op een diepte van circa 30 cm. Laat in de steentijd ontstond ter plaatse een uitgebreid veenmoeras. De dichtstbij bekende archeologische waarde is de vondst van mesolithisch bewerkt vuursteen. Ook in het plangebied kunnen nederzettingsresten uit de steentijd, met name uit het mesolithicum, worden verwacht. Figuur 6: Scharmer, Goldbergweg 1: uitsnede van de Archeologische Beleidsadvieskaart van de Gemeente Slochteren (Libau, 2010). Het plangebied is rood omlijnd. Er geldt een hoge verwachting (roze). In lichtgroen worden gebieden met lage verwachting aangegeven. In groene arcering worden door de gemeente aangewezen cultuurlandschappelijk belangrijke terreinen aangegeven. De rode stippellijn geeft de loop van het Woldjerspoor aan. Ook kunnen resten van laat-middeleeuwse en nieuwetijdse bewoning aanwezig zijn. Er kunnen nederzettingssporen en daarmee samenhangend vondstmateriaal zoals aardewerk, houtskool en metalen objecten gevonden worden. Eventuele archeologische resten kunnen zijn aangetast door egalisatie en ontginning van het veen en door het oude verloop van de Goldbergweg. 8
Tabel 4: Scharmer, Goldbergweg 1: specificatie archeologische verwachting. datering: paleolithicum neolithicum, late middeleeuwen, nieuwe tijd complex: nederzetting omvang: enkele tientallen meters diepteligging: vanaf het maaiveld tot circa twee meter diepte locatie: hele terrein prospectiekenmerken: vuursteen, aardewerk, puin, bot mogelijke verstoringen: egalisatie, veenafgraving, voormalig wegtracé. 9
3. Veldonderzoek 3.1 Aanpak veldonderzoek (KNA 3.2 VS01) Het veldonderzoek is uitgevoerd op 27 november 2013. Er zijn zes boringen verricht (zie Figuur 7). De gemiddelde boordichtheid bedraagt 37 boringen per hectare. De boringen zijn gedaan met een edelmanboor van acht centimeter doorsnede. In veenlagen is geboord met een gutsboor met een doorsnede van drie centimeter. Zodoende kan de laagopbouw optimaal beschreven worden. Boringen 1 reikte tot 1,80 meter diepte. Boring 2 is doorgezet tot 2,10 meter. Boringen 3 tot en met zes reikten tot maximaal 1,30 meter beneden het maaiveld. De opgeboorde monsters zijn beschreven door ze laagsgewijs af te snijden in de boor, gezeefd op een zeef met een maaswijdte van vier millimeter of met de hand doorzocht op indicatoren. Figuur 7: Scharmer, Goldbergweg 1: boorpuntenkaart. Het plangebied is rood omlijnd. Het onderzochte deel van het plangebied is geel omlijnd. De groene punten geven boringen met een verstoorde bodemopbouw weer; de rode boorpunten geven aan waar een (restant van) een podzolprofiel is waargenomen. De boringen zijn beschreven volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. De resultaten van de boringen zijn opgenomen in de Appendix in de vorm van boorstaten en laagbeschrijvingen. Van de boringen zijn de RD-coördinaten bepaald met behulp van GPS. 10
De hoogtes van de boringen zijn gerelateerd aan het NAP met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). In het plangebied was geen veldkartering mogelijk in verband met de dichte grasbegroeiing (zie Figuur 2). 3.2 Resultaten veldonderzoek (KNA 3.2 VS02, VS03) Alle boringen zijn op ongeveer dezelfde hoogte ten opzichte van het NAP gezet. In boringen 1 en 2 bestond de bovenste 30 centimeter uit een donkergrijze bouwvoor in matig fijn, zwak lemig zand. Daaronder, tot een diepte van 1,50 meter beneden het maaiveld, lag een pakket sterk vergraven, matig fijn, zwak lemig zand. Waarschijnlijk gaat het om dempingsmateriaal van een oude afwateringssloot. In boringen 3 tot en met 5 werd in matig fijn, zwak lemig zand een bodemprofiel met een tweede B-horizont, ontstaan ten gevolge van periodieke grondwaterschommelingen, waargenomen. Alleen in boring 4 lag hier bovenop, afgedekt door een twee centimeter dun laagje restveen, een intact podzolprofiel waarin de E-, B- en BC-horizonten te zien waren. De E-horizont had ter plaatse een dikte van 18 centimeter. De B-horizont daaronder had een dikte van 30 centimeter. Op een diepte van 60 centimeter beneden het maaiveld lag een tweede B-horizont met een dikte van 30 centimeter. In boring 3 ontbrak de E-horizont, maar er was wel een 15 centimeter dik restant van een B-horizont aanwezig. Daaronder volgde 15 centimeter C-horizont, waarin op 90 centimeter beneden het maaiveld een tweede Bhorizont van ongeveer 20 centimeter dik werd gezien. In boring 5 was de B-horizont niet meer aanwezig. Wel werd tussen 40 en 50 centimeter beneden het maaiveld een restant BC-horizont gezien. De tweede B-horizont was wel aanwezig op een diepte van 55 centimeter beneden het maaiveld en met een dikte van 25 centimeter en een opvallen geleidelijke ondergrens. In boringen 4 en 6 is geen tweede B-horizont waargenomen, maar er is wel een redelijk intact podzolprofiel met een 20 centimeter dik restant van een B-horizont gezien. De bodemopbouw in het plangebied komt hiermee overeen met de verwachting op basis van het bureauonderzoek en eerder uitgevoerde veldonderzoeken. In geen van de zes boringen zijn archeologische indicatoren gevonden. 11
4. Conclusies en advies belangrijkste resultaten Pleistoceen zand ligt ter plaatse van het plangebied aan de Goldbergweg op een diepte van circa 30 centimeter beneden het maaiveld. Vanaf het eind van de steentijd werd het gebied door veengroei overdekt. De dichtstbijgelegen bekende archeologische waarden zijn de vondst van mesolithisch bewerkt vuursteen op een afstand van ongeveer 1300 meter ten noordoosten en noordwesten van het plangebied. In het plangebied ligt dekzand, plaatselijk afgedekt met een zeer dunne laag restveen van minder dan 5 centimeter dik. De gaafheid van de bodem is nog redelijk, maar de bodem in het plangebied vertoont tekenen van egalisatie: binnen het onderzochte deel van het gebied is de mate waarin de bodem intact is sterk wisselvallig. Alleen in het zuiden van het plangebied is de bodem tot een diepte van rond twee meter vergraven. Waarschijnlijk ligt hier een oude, gedempte sloot. archeologisch verwachtingsmodel Het archeologisch verwachtingsmodel zoals geformuleerd in Paragraaf 2.5 kan, op basis van het ontbreken van archeologische indicatoren, worden bijgesteld. Binnen het onderzochte deel van het plangebied wordt geen archeologische vindplaats verwacht. advies Het onderzoek heeft geen aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats. Daarom adviseren wij het onderzochte deel van het plangebied vrij te stellen van verder archeologisch onderzoek. Mochten bij graafwerkzaamheden in het onderzochte deel van het terrein wel archeologische grondsporen en/of vondsten worden aangetroffen, dan dienen deze onmiddellijk te worden gemeld bij de bevoegde overheid: gemeente Slochteren, postbus 13, 9620AA te Slochteren, e-mail adres algemeen@slochteren.nl 12
Gebruikte bronnen AHN-Viewer. www.ahn.nl. Actueel Hoogtebestand Nederland. Rijkswaterstaat, Adviesdienst Geo-informatie en ICT. Bosch, J.H.A., 7 maart 2005 Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. Archeologie Leidraad 3. Via www.sikb.nl. Caspers, T., A. van der Leest, H. Stam & W. Wierenga, 2006. Grote Historische Topografische Atlas, Groningen +/- 1900 1930, schaal 1:25.000. Uitgeverij Nieuwland, Tilburg. Kaart 98. Centraal Archeologisch Archief (CAA) en Centraal Monumenten Archief (CMA) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) [ARCHIS]. Centraal College van Deskundigen Archeologie, mei 2010. Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.2. Via www.sikb.nl. Fryske Akademy. Historisch Geografisch Informatiesysteem. Via www.hisgis.nl Knottnerus, O.S., 2008. Natte Voeten, Vette Klei. Oostelijk Fivelingo en het Water. Reeks Archeologie in Groningen deel 3. Profiel, Bedum Libau, 2010. Beleidskaart Archeologie Slochteren. Libau, Groningen. Via: decentrale.regelgeving.overheid.nl. Molema, J., 1999. Strategisch Groenproject Midden-Groningen. Een Aanvullende Archeologische Inventarisatie (AAI) en Bodemkundig Onderzoek. RAAP-rapport 484. RAAP Archeologisch Adviesbureau bv, Amsterdam. De Roller, G.J., 2007. Een Verkennend Archeologisch Inventariserend Veldonderzoek (IVO) door middel van Boringen in het Plangebied Meerstad, Fase 3, tussen Harkstede en Lageland, gemeente Slochteren (Gr.). ARCPublicaties 182. ARC Archaeological Research & Consultancy bv, Groningen. Stichting voor Bodemkartering, 1985. Bodemkaart van Nederland 1:50.000. Blad 7 Oost, Groningen. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. Topografische Dienst Kadaster, Emmen 2013. Topografische Kaart 1:25.000. Via www.kadaster.nl. Versfelt, H.J. en M. Schroor, 2005., De Atlas van Huguenin. Militair-topografische kaarten van Noord-Nederland, 1819-1829. Heveskes Uitgevers, Groningen/Veendam. Vos, P.C., J. Bazelmans, H.J.T. Weerts en M.J. van der Meulen, 2011. Atlas van Nederland in het Holoceen. Landschap en Bewoning vanaf de Laatste IJstijd tot nu. Bert Bakker, Amsterdam. Wolters-Noordhoff Atlasproducties, 1990. Grote Historische Atlas van Nederland, 1:50000. Deel 2, Noord Nederland 1851 1855. Wolters-Noordhoff bv, Groningen. Kaart 43. Www.WatWasWaar.nl
Appendix Scharmer, Goldbergweg 1 - Archeologische periodes - Archeologische kaart - Boorstaten - Laagbeschrijvingen boringen volgens Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode
Archeologische periodes paleolithicum: paleolithicum vroeg: paleolithicum midden: paleolithicum laat: paleolithicum laat A: paleolithicum laat B: ijzertijd: tot 300.000 BP 300.000-35.000 BP 35.000 BP - 8.800 vc 35.000-18.000 BP 18.000 BP - 8.800 vc mesolithicum: mesolithicum vroeg: mesolithicum midden: mesolithicum laat: 8.800-7.100 vc 7.100-6.450 vc 6.450-4.900 vc neolithicum: neolithicum vroeg: neolithicum vroeg A: neolithicum vroeg B: neolithicum midden: neolithicum midden A: neolithicum midden B: neolithicum laat: neolithicum laat A: neolithicum laat B: 5.300-4.200 vc 5.300-4.900 vc 4.900-4.200 vc 4.200-2.850 vc 4.200-3.400 vc 3.400-2.850 vc 2.850-2.000 vc 2.850-2.450 vc 2.450-2.000 vc bronstijd: bronstijd vroeg: bronstijd midden: bronstijd midden A: bronstijd midden B: bronstijd laat: 2.000-1.800 vc 1.800-1.100 vc 1.800-1.500 vc 1.500-1.100 vc 1.100-800 vc ijzertijd vroeg: ijzertijd midden: ijzertijd laat: 800-500 vc 500-250 vc 250-12 vc romeinse tijd: romeinse tijd vroeg: romeinse tijd vroeg A: romeinse tijd vroeg B: romeinse tijd midden: romeinse tijd midden A: romeinse tijd midden B: romeinse tijd laat: romeinse tijd laat A: romeinse tijd laat B: 12 vc - 70 nc 12 vc - 25 nc 25-70 nc 70-270 nc 70-150 nc 150-270 nc 270-450 nc 270-350 nc 350-450 nc middeleeuwen: middeleeuwen vroeg: middeleeuwen vroeg A: middeleeuwen vroeg B: middeleeuwen vroeg C: middeleeuwen vroeg D: middeleeuwen laat: middeleeuwen laat A: middeleeuwen laat B: 450-1.050 nc 450-525 nc 525-725 nc 725-900 nc 900-1.050 nc 1.050-1.500 nc 1.050-1.250 nc 1.250-1.500 nc nieuwe tijd: nieuwe tijd A: nieuwe tijd B: nieuwe tijd C: 1.500-1.650 nc 1.650-1.850 nc 1.850 heden
Scharmer, Goldbergweg 1 Appendix: in ARCHIS bekende archeologische waarden en verwachting 246041 / 581904 40308 40352 40351 Legenda GRID_1KM ONDERZOEKSMELDINGEN VONDSTMELDINGEN WAARNEMINGEN MONUMENTEN archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd TOP10 ((c)tdn) Plangebied 10784 IKAW zeer lage trefkans lage trefkans middelhoge trefkans hoge trefkans lage trefkans (water) middelhoge trefkans (water) hoge trefkans (water) water niet gekarteerd 0 500 m N Archis2 243274 / 579645
Scharmer, Goldbergweg 1 - Boorstaten Meter/NAP -1 Meter/NAP -1 03 04 01 02-1,5 05 06-1,5-2 -2-2,5-2,5-3 -3-3,5-3,5
Scharmer, Goldbergweg 1 - Boorbeschrijvingen Coordinaatsysteem : Rijksdriehoeksmeting X-coordinaat (m) : 244762 Y-coordinaat (m) : 580787 Referentievlak : Normaal Amsterdams Peil Maaiveld (cm) : -137 Lithologie 01 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-30 zand zwak siltig, donker-grijs, 10yr2/3, Zand: matig fijn, bouwvoor 30-150 zand zwak siltig, grijs, mix, Zand: matig fijn, vergraven, Opm.: veenbrokken 150-180 zand zwak siltig, licht-geel, 10yr4/1, Zand: zeer fijn, C-horizont Coordinaatsysteem : Rijksdriehoeksmeting X-coordinaat (m) : 244775 Y-coordinaat (m) : 580797 Referentievlak : Normaal Amsterdams Peil Maaiveld (cm) : -140 Lithologie 02 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-30 zand zwak siltig, donker-grijs, 10yr2/3, Zand: matig fijn, BOV 30-160 zand zwak siltig, grijs, mix, Zand: matig fijn, C-horizont 160-190 zand zwak siltig, licht-grijs, 10yr5/1, Zand: matig fijn, C-horizont, vergraven 190-210 zand zwak siltig, licht-grijs, 10yr5/1, Zand: matig fijn, C-horizont Coordinaatsysteem : Rijksdriehoeksmeting X-coordinaat (m) : 244788 Y-coordinaat (m) : 580808 Referentievlak : Normaal Amsterdams Peil Maaiveld (cm) : -131 Lithologie 03 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-60 zand zwak siltig, donker-grijs, 10yr2/3, Zand: matig fijn, bouwvoor 60-75 zand zwak siltig, donker-bruin, 7,5yr4/4, Zand: matig fijn, B-horizont 75-90 zand zwak siltig, geel, 10yr4/6, Zand: matig fijn, C-horizont 90-110 zand zwak siltig, donker-bruin, 7,5Y4/4, Zand: matig fijn, B-horizont 110-130 zand zwak siltig, geel, 10yr4/1, Zand: zeer fijn, C-horizont Coordinaatsysteem : Rijksdriehoeksmeting X-coordinaat (m) : 244786 Y-coordinaat (m) : 580826 Referentievlak : Normaal Amsterdams Peil Maaiveld (cm) : -130 Lithologie 04 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-40 zand zwak siltig, donker-grijs, 10yr2/3, Zand: matig fijn, bouwvoor 40-42 veen zwak kleiig, zwart, N2O, Zand: matig fijn 42-60 zand zwak siltig, licht-grijs, 10yr4/1, Zand: matig fijn, E-horizont 60-90 zand zwak siltig, donker-bruin, 7,5y4/4, Zand: matig fijn, B-horizont 90-120 zand zwak siltig, geel, 10yr4/1, Zand: matig fijn, C-horizont 1 / 2
Scharmer, Goldbergweg 1 - Boorbeschrijvingen Coordinaatsysteem : Rijksdriehoeksmeting X-coordinaat (m) : 244769 Y-coordinaat (m) : 580813 Referentievlak : Normaal Amsterdams Peil Maaiveld (cm) : -148 Lithologie 05 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-40 zand zwak siltig, donker-grijs, 10yr2/3, Zand: matig fijn, bouwvoor 40-50 zand zwak siltig, bruin, 7,5yr4/6, Zand: matig fijn, BC-horizont 50-55 zand zwak siltig, geel, 10yr6/6, Zand: matig fijn, C-horizont 55-80 zand S1S, donker-bruin, 10yr3/4, Zand: matig fijn, basis geleidelijk, B-horizont 80-110 zand zwak siltig, geel, 10yr6/4, Zand: matig fijn, C-horizont Coordinaatsysteem : Rijksdriehoeksmeting X-coordinaat (m) : 244756 Y-coordinaat (m) : 580804 Referentievlak : Normaal Amsterdams Peil Maaiveld (cm) : -148 Lithologie 06 Diepte (cm) Omschrijving Grondsoort 0-40 zand zwak siltig, donker-grijs, 10yr2/3, Zand: matig fijn, bouwvoor 40-60 zand zwak siltig, donker-bruin, 7,5yr4/4, Zand: matig fijn, B-horizont 60-90 zand zwak siltig, licht-geel, 10yr7/1, Zand: matig fijn, C-horizont, Opm.: bleek 2 / 2