ANDY DE BROUWER SPANNENDE WIJNONTDEKKINGEN DWARS DOOR BELGIË MESSAGE IN A BOTTLE FOTOGRAFIE ANDREW VERSCHETZE

ANDY DE BROUWER SPANNENDE WIJNONTDEKKINGEN DWARS DOOR BELGIË MESSAGE IN A BOTTLE FOTOGRAFIE ANDREW VERSCHETZE

Inhoud Inleiding 9 Bubbels uit eigen land 13 Het kaf en het koren 18 Samen in het paradijs 22 Spaanse wijngoeroe kiest voor Duitse garagewijn 28 De genieën van de riesling 33 Wild van elegante champagne 38 Rijpen onder schimmelzeil 44 Monsieur chenin en de natuurwijn 49 Het meesterwerk uit de Jura 54 Cultuurschok met gamay 60 Hout, maar met mate 66 De Kroatische referentie 71 Alles basic en bio 76 Kenner, geen liefhebber 82 Uitschuiver in volle natuur 88 Wijn in het bier, dubbel plezier deel 1 94 Wijn in het bier, dubbel plezier deel 2 100 Het werk van de éleveur 104 Het feest is compleet 109 Springlevend en vol finesse 116 Zoet met een bittertje 121 Moi, c est Didier 126 De schone uit de Elzas 131 Het Portugese wonder 136 De oerexpressie 141 De parel met fijne parels 146 Monsieur Bollinger 151 Een proeverij in drie bedrijven 156 Ga terug naar start! 162 Sting 168

Inleiding Eindelijk is het zover! Het startschot is gegeven. De wijnestafette is vertrokken. Dit boek bundelt mijn wekelijkse wijncolumns die het voorbije jaar verschenen zijn in DMuze, de zaterdagbijlage van de krant De Morgen. We hebben het over wijnen, over wijnbouwers, regio s en hun kenmerken. De wijn is belangrijk, maar vaak is het verhaal achter die wijn nog belangrijker. Trouwe lezers van de rubriek in DMuze zullen merken dat ik de verschillende hoofdstukken wat extra stof heb gegeven, zodat je niet alleen het verhaal van de ontmoeting herbeleeft, maar ook althans, dat hoop ik iets meer opsteekt over de boeiende wijnwereld. In de rubriek bespraken we niet mijn keuze, maar die van de wijnkenners die ik ontmoette. De enige regel was dat de fles niet uit het eigen wijnassortiment mocht komen, zodat ik de week erna naar een volgende wijnhandelaar kon. Die persoon was dan de volgende om zijn ultieme ontdekking in de kijker te stellen. Het resultaat was een ronde van België, of op zijn minst toch een ronde van Vlaanderen en Brussel. Een ronde boordevol boeiende ontmoetingen en verhalen, met verschillende wijnfiguren, visies en filosofieen. Met verborgen, of net heel erg voor de hand liggende boodschappen, waaruit vakmanschap, passie en plezier blijkt. Want als er één duidelijke Message in a Bottle is, dan is het wel dat wijn die drie eigenschappen op een unieke manier tot leven brengt. Veel leesén proefplezier! Andy De Brouwer

Wijn moet je delen met vrienden. Dat is mijn filosofie.

1 Bubbels uit eigen land De meeste Belgische schuimwijn heeft een uitzonderlijk niveau. Ik vind de kwaliteit vergelijkbaar met die van sommige van de allergrootste schuimwijnen in de wereld. David De Schepper speelt niet zonder reden de eerste viool in dit boek. Toen we als jongmensen de schoolbanken deelden van de hotelschool in Anderlecht, was zijn vader mijn eerste wijnleerkracht. Harry bezorgde mij destijds het wijnvirus. Hoewel zijn zoon niet de jonge versie is geworden van deze in België beroemde wijnfiguur, vallen zijn smaakpalet en kennis niet te onderschatten. Op dit moment runt hij samen met zijn vennoten, de gebroeders Campens, het succesvolle restaurant Henri in de hippe Vlaamse buurt van Brussel. De drie alternatieve foodfreaks en hun team brengen er een fusionkeuken met pure ingrediënten. De wijnkaart bulkt van de ontdekkingen, met vermelding van het druivenras bij elke wijn. Het is in dit restaurant dat de kiem van Message in a bottle is gegroeid. Kwaliteit De keuze van David brengt me spontaan aan het lachen. Ruffus Brut Sauvage, méthode traditionnelle. Ik krijg het beeld voor ogen van de wijnbouwer, Raymond Leroy. Hij zat samen met mij in de jury van het Concours Mondial de Bruxelles, dat in Maastricht plaatsvond. Raymond kan fantastisch het burlen van een opgewonden hert imiteren. Een geweldige man. Hoe kunnen we deze wijnestafette beter starten dan met Belgische schuimwijn? Het is hoog tijd dat wij ons bewust worden van de kwaliteit die in eigen land geproduceerd wordt. Eerder al hebben Meerdael, maar vooral Schorpion me kunnen bekoren. Kalksteen België telt ondertussen dertien herkomstbenamingen.1 Onze fles hoort bij de Vins mousseux de qualité de Belgique en is het resultaat van de Vignoble des Agaises, nabij Binche in de provincie Henegouwen. Ruffus is de naam van de eerste landheer van de gemeente Estinnes, waar het goed gelegen is. Eigenlijk heeft de schuimwijn recht op een 1 Voor completere informatie kan ik het boek Belgische wijngaarden (Eric Boschman, Kris Van De Sompel, Marc Vanel Uitgeverij Lannoo) aanbevelen.

specifiekere herkomstbenaming, Crémant de la Wallonie, maar dat hebben Raymond en zijn zonen geweigerd. Die schuimwijnen kunnen immers uit geheel Wallonië komen, terwijl de wijngaarden van de familie Leroy op een specifieke sokkel van oude krijtrotsen staan. De witte ondergrond geeft de schuimwijn zijn naam, Les Agaises, lokaal dialect voor witte grond. Hij is onderdeel van wat vroeger het Bassin parisien was, waartoe ook de kalksteenformaties van de Champagne behoren. Het zijn poreuze krijtrotsen, die dertig tot veertig centimeter onder het aardoppervlak beginnen en de wortels de kans geven gemakkelijker door te dringen. Ook de bovenlaag is zeer kalksteenhoudend: overdag wordt veel warmte opgenomen, die s nachts terug aan de ranken wordt gegeven. Familiebedrijf De wijngaarden van Ruffus liggen op een zuidwaards gerichte helling, op een hoogte van ongeveer honderd meter. De ranken genieten van een ideale portie zonneschijn. De familie plantte ruim veertien hectare wijnstokken, waarvan er zo n tien in productie zijn. De oogst is goed voor iets meer dan 100.000 flessen. 80% is chardonnay, de overige 20% pinot meunier en pinot noir. Die laatste wordt vooral voor de rosé gebruikt. De familie Leroy handelt al vele jaren in wijn in Binche, de stad die onder meer bekend is door de folkloristische Gilles, die ook op het etiket van de Ruffus afgebeeld staan. Raymond droomde al langer van een wijngaard op de kalkrotsen van zijn regio, maar die droom werd pas in 2002 werkelijkheid door een overeenkomst met een lokale aardappelboer, champagnewijnbouwer Thierry Gobillard en enkele investeerders. De investering was niet gering en de familie Leroy is elk jaar blijven groeien. Ook de twee zonen Arnaud en John zijn nauw betrokken in het bedrijf. The countdown David en ik spreken af waar we gewoonlijk onze pint gaan drinken, in het volkse café Au Laboureur om de hoek. Sinds er een algemeen rookverbod geldt, is de kwaliteit van ons proeflokaal gelukkig sterk verbeterd. Het is zondagavond, het regent en we zijn doodmoe. De fles sprankelende wijn komt als een geschenk uit de hemel om onze gemoedstoestand opnieuw op een aanvaardbaar peil te brengen. We schenken de wijn in onze zelfmeegebrachte glazen, want voor sprankelende wijn is het juiste én schone glas echt wel belangrijk. Patron en dienstmeid drinken mee. Uit de luidsprekers knalt The final countdown en op tv vecht The Karate Kid. Puntig zuurtje Bij het uitschenken valt de zeer actieve fijne parelvorming op. Het cordon van belletjes blijft mooi aan de rand van het glas kleven, als waren het restanten van een kop cappuccino. De kleur van de wijn is moeilijk objectief te beoordelen, omdat de lichtomstandigheden in de kroeg dat niet toelaten. De kwaliteit in de neus is opvallend. Een zuivere geur van Parijse champignon onthult de kalkrijke ondergrond. De getoaste aroma s van brioche duiden op het nobele terroir van de chardonnay. De fruitige toets refereert vooral aan lichtzure appel- en perenpulp. Ik vind dit van hetzelfde niveau als een grote champagne. In de mond is de aanzet zuiver en opvallend droog, en ontwikkelt de textuur romig schuim. In onze proefnotities: witte amandel, oranjebloesem, gist, aloë vera! De puntige zuren zorgen voor heel wat frisheid

en de lichte bitterheid in de finale doet denken aan het vlies van walnoot, met een kleine toets pompelmoes. Wat een mooie, sprankelende wijn! Bij het verlaten van het café krijg ik nog een kus van patronne Thérèse, met daarbij de volgende onvergetelijke woorden: k zen kontent van a konainesaas. Het duurde enkele seconden vooraleer ik begreep wat ze precies bedoelde: de faire ta connaissance, blij dat ze mij heeft leren kennen. We hebben er later rondom een mosselpot nog smakelijk om gelachen en op alle manieren geprobeerd een fonetische schrijfwijze te vinden. Wat? Ruffus Brut Sauvage, méthode traditionnelle, www.ruffus.be Wie? David De Schepper van restaurant Henri, Vlaamsesteenweg 113, 1000 Brussel, www.restohenri.be Waar? David kocht zijn fles bij de Brusselse cavist Winery, maar de wijn is ook in andere Belgische wijnwinkels te vinden. Je kunt de wijnen natuurlijk ook rechtstreeks bij de wijnbouwer aanschaffen, maar dan kom je op een wachtlijst terecht. Je mag de wijn ophalen op 1 juni van het jaar dat volgt op het oogstjaar. Op andere dagen is er geen verkoop. Je kunt de wijnen nog één keer per jaar proeven (maar dus niet kopen) tijdens een zeer succesvolle open dag. Winery Brugmann, Brugmannplein 18, 1050 Brussel Winery Schuman, Justus Lipsiusstraat 17, 1040 Brussel tel. 02/345.47.17, www.winery.be, info@wineryonline.be Prijs? 15 euro Café? Au Laboureur, Vlaamsesteenweg 108, 1000 Brussel

2 Het kaf en het koren Aan natuurwijnen is niets toegevoegd. Daardoor zijn deze wijnen zeer gevoelig voor temperatuurschommelingen en oxideren zij sneller. Bij een stralende ochtendzon vertrek ik goedgemutst met mijn roestige Lambretta naar de Europese wijk, in het hart van de hoofdstad. Ik heb er een afspraak met Frédéric de Thibault van de Winery. Slalommend door het drukke verkeer probeer ik me een beeld te vormen van een wijnbar voor eurocraten. Wordt er vooral Engels gesproken? Is het zo n etablissement dat met dure etiketten uitpakt? Ik ken de Winery Brugmann wel, maar zou die in de Schumannbuurt anders zijn? Het is een half wonder dat ik tijdig op de afspraak verschijn. Mijn transportmiddel heeft zijn beste tijd gehad en steekt ook wat schril af tegen het statische gebouw van de Europese Commissie, én tegen de gevel van de Winery, aan de overkant. De eerste indruk bevestigt mijn oorspronkelijke vermoeden: Frédéric is inderdaad in een geanimeerd Engelstalig gesprek verwikkeld. Ik dood de tijd door een snelle blik te werpen op de wijnen op het schap, en die rekenen meteen af met mijn ander vooroordeel. Het zijn stuk voor stuk nichewijnen met een groot aha-gehalte! De ambassadeur Winery Brugmann heeft ruimte voor 250 verschillende wijnen, Winery Schumann voor 280. Het assortiment is nagenoeg identiek, met dat verschil dat je hier wat meer topwijnen uit alle Europese landen vindt. Als de Duitse ambassadeur hier met zijn gevolg binnenstapt, pakt hij graag met de beste wijnen van zijn land uit. Dat is logisch, zegt Fred. Ook het decor is in beide wijnwinkels hetzelfde. Hoge tafels, blauwe metalen werfpijlers, veel glaswerk en zwarte muren met prints, waarop het menu met wit krijt wordt geschreven. Winery schenkt salades, soep. Het is een eenvoudige keuken. Fred noemt dit quality fastfood. Graniet De keuze van Frédéric is een wijn uit de Ardèche, van het domaine Romaneaux- Destezet. La Sauteronne 2010 van wijnmaker Hervé Souhaut, een man die alom bekend is voor zijn organische bewerking van de wijngaarden en natuurlijk ook omdat hij zijn wijn zonder additieven vinifieert. Deze wijn wordt, net zoals de meeste van zijn wijnen, op de markt gebracht als een Vin de Pays de l Ardèche. Maar maakt dat wat uit? Typisch voor de gamaydruif is de uitgesproken fruitigheid en de natuurlijke aciditeit. Domaine Romaneaux-Destezet is opgericht in 1993. In de jaren nadien werden oude wijnpercelen van tussen de vijftig en honderd jaar oud overgekocht of in pacht genomen. Vandaag produceert het wijnhuis zo n 25.000 flessen per oogstjaar. De wijngaarden van Hervé Souhaut bevinden zich recht tegenover de beroemde Hermitageheuvel in de noordelijke Rhône. De ondergrond bestaat er uit harde graniet (hercynisch, crystallinesteen), waarop de gamaydruif goed gedijt. Typisch voor deze druif is de uitgesproken fruitigheid en de natuurlijke aciditeit. Niet altijd lekker Natuurwijnen zijn vandaag de dag in de mode, maar opgelet: je moet het kaf van het koren weten te scheiden! Natuurlijke wijn maken vergt immers meer inspanning en een strikte controle van de wijnbouwer. Ik heb bewondering voor die wijnmakers bij wie natuurwijn produceren een filosofie is, en geen commercieel uithangbord. Er bestaat ook grote verwarring. Als je bijvoorbeeld geen pesticide gebruikt, maar op een intelligente manier insecten inzet als natuurlijke vijand, en daarbij de courantste ziektes bestrijdt met plantaardige middeltjes, dan kun je je wijn een gecertifieerd biolabel geven en dus bio noemen. Maar nadien zal de wijnmaker die wijnen in de kelder wel met sulfiet beschermen. Aan natuurwijnen is daarentegen niets toegevoegd. Daardoor zijn deze wijnen zeer gevoelig voor temperatuurschommelingen en oxideren zij sneller. Het gevaar op hergisting is reëel. Bovendien zijn zij niet altijd lekker Daarom geloof ik in biologisch gekweekte druiven zolang de weersomstandigheden het toelaten, met een matig gebruik van hulpmiddelen en een minimum aan sulfiet om de wijn stabiel op de markt te brengen. Dat noemt men in Frankrijk la lutte raisonnée.1 Ober, er zit een vlieg in de wijn! Kwart voor elf, een perfecte wijn voor dit uur van de dag. Frédéric schenkt de wijn in elegante glazen. Het heldere licht dat door het raam schijnt, is voldoende om de granaatrode en troebele straal uit de fles te zien vloeien. Geen filtering? Exact, zegt Fred. Ik herken verse, zure noordkriekjes, aardbeien en krokant fruit. Ook een botanische geur van agave (cactussoort die de basis vormt voor kwalitatieve tequila) en wat florale aroma s van viooltjes bereiken mijn 1 Voor de opinie van nog negen andere provinciale laureaten Belgische sommeliers over dit thema, kan ik het boek Foodprint 2011 aanraden.

neusorgaan. De gamaydruif is hier herkenbaar in een zeer zuivere vorm, al voelt ze wat warmer aan dan de soortgenoten uit de Beaujolais. Fred wijst op een geur die typisch is voor natuurwijnen: hooi en een niet verkeerd te interpreteren stalgeur. Als was het om mijn woorden kracht bij te zetten, duikt op dat moment een vlieg in mijn glas. Een zelfmoordterrorist, lach ik. Die natuurwijnen trekken zelfs vliegen aan! Brutaal Ondanks de aanwezigheid van een spuwemmer had ik de wijn doorgeslikt zonder dat ik daar erg in had. Dat pleziert Fred. Wijnen als deze zijn echt gemaakt voor het plezier, vol frisheid, fruit en finesse. Om weg te drinken. Deze wijn heeft alles van een noordelijke Rhône, maar dan zonder syrah. La Sauteronne is 100% gamay van oude stokken met een leeftijd tussen de zestig en tachtig jaar. De tannines zijn wat brutaal, maar dat komt doordat de wijnbouwer niet ontrist (het machinaal weghalen van het houterige gedeelte van de tros). Wat sinaasappelzeste in de finale zorgt nog voor een licht bittertje en wat extra frisheid. Een heel mooie en elegante wijn. Dat het een natuurwijn is, beschouw ik als de kers op de taart. Is dit nu jouw stijl, Fred? Absoluut, ik volg maar een aantal natuurwijnbouwers. Naast deze zijn dat René Mosse, Christian Brassard en Philippe Tessier. Allemaal toppers, maar wat opvalt, ook exclusief Frans. Geen enkele Italiaan? In een volgende stap misschien, besluit Fred. Wat? La Sauteronne 2010, Hervé Souhaut Wie? Frédéric de Thibault van Winery, G. Brugmannplein 18, 1050 Brussel, tel. 02/345.47.17, www.winery.be Waar? Frédéric kocht zijn fles bij Philippe Paridans. Deze invoerder is, zoals de naam het zelf zegt, gespecialiseerd in natuurwijnen, zodat onze estafette nog even in deze hoek zal blijven steken. Philippe Paridaens, Vins Nature, Generaal Arthurstraat 17, 1180 Brussel, tel. 0484/38.09.30, www.natuurwijnen.be Prijs? 16,75 euro

3 Samen in het paradijs De wijngaarden van Bierzo liggen naast Galicië, in het noorden van Spanje, op een hoogte tussen 450 en 1000 meter. Zij genieten van een Atlantisch microklimaat. Echt genieten is het wanneer je eind september nog kunt scooteren onder een aangename herfstzon. Alweer brengt de wijn estafette mij naar de hoofdstad, deze keer naar een buurt waaraan een herinnering kleeft van inktvis in tomatensaus. Rond de Hallepoort werd de Spaanse wijk gerestaureerd en aldus nieuw leven ingeblazen. De omliggende perkjes fungeren als picknickplek boven op de drukke tunnel van de kleine ring. Ik spreek in het restaurant Leonor af met Philippe Paridans, de man van de natuurwijnen. Het botert In één blik weet ik dat het zal boteren met Philippe. Polo, zwart retrobrilmontuur, vlekken van druivenmost op een opgerolde spijkerbroek. Dit is de man die ook echt op zoek gaat naar authentieke wijnbouwers. Gisteren was ik nog in de Bourgogne, vertelt hij. Ik kon het niet laten mee te helpen in de kelder. Die natuurwijnbouwers werken er als beesten. Zij beginnen om 4 uur in de ochtend, en werken door tot 1 uur in de namiddag. Tot ze klaar zijn met één cuvée. De temperatuur is er nog iets te hoog en om fruitvliegjes te voorkomen, werken ze s nachts. Het zijn cruciale momenten voor de puristen. Er kan al een en ander mislopen als men niet oplet met die onbehandelde most. We dronken er Le Paradis. Dat is de eerste perswijn die het begin van een alcoholische gisting heeft ondergaan bij 4 alcohol. De wijn bevat nog heel wat natuurlijke suikers, die in een later stadium in alcohol worden omgezet, vertelt Philippe met blinkende ogen. Een soort van benevelend vers druivensap. Heerlijk! Champignons De wijnkeuze van Philippe is Pétalos del Bierzo, descendientes de J. Palacios, Villafranca del Bierzo, León. Ik drink deze wijn hier wel vaker, maar ik ken hem al enkele jaren. Philippe Emmanueli liet me deze wijn uit de Spaanse regio Bierzo ontdekken toen hij vele jaren geleden vertegenwoordiger was van de wijnfirma La Buena Vida. Die naam klinkt me niet vreemd in de oren. Is Philippe Emmanueli op dit moment niet die champignonfreak van de Brusselse bistro Café des Spores? Inderdaad, zegt Philippe. Een tijdje geleden had ik gepoogd die man enkele wijnen te laten proeven, maar nog voor ik het eerste staal kon ontkurken, troonde hij me mee naar zijn proeflokaal aan de overkant van de straat. Na de vierde natuurwijn die hij ons uitschonk, zei hij: Dat is wijn, en wat hebben júllie meegebracht? Daarop antwoordde de verbouwereerde Portugese wijnbouwer die me die dag vergezelde: Just forget it. Kleine wereld, die van de natuurwijnen. Het interessante is dat mencia vroeger een banale bulkwijn voortbracht, op fles getrokken door coöperatieves. Palacios Mede-uitbaatster Teresa van Leonor verlucht de jeugdige wijn in een stijlvolle karaf. De brede straal onderbreekt voor eventjes mijn dialoog. Wat een intense kleur! Is dat eigen aan de menciadruif? Weet ik veel, lacht Philippe. De druif maakt me eigenlijk weinig uit, zolang zij maar op de juiste ondergrond groeit. Het interessante is dat mencia vroeger een banale bulkwijn voortbracht, op fles getrokken door coöperatieves. De druif werd lang ten onrechte tot de familie van de cabernet franc gerekend. Slimme en onafhankelijke wijnbouwers hebben er een nieuwe bestemming aan gegeven, en de mencia de plaats

gegeven die zij verdient. Bekend voorbeeld is de oenoloog Alvaro Palacios, die we uit de Priorat moeten kennen. Hij kocht in de Bierzo moeilijk bereikbare wijngaarden met lage rendementen die de dorpelingen liever kwijt dan rijk waren, omdat zij niets opbrachten. Palacios heeft sinds 1998 samen met zijn neef, in en rondom het dorpje Corullon, oude wijngaarden in pacht voor zijn nieuwe project. Hij produceert er zeer complexe en evenwichtige biodynamische wijnen. De wijngaarden van Bierzo liggen naast Galicië, in het noorden van Spanje, op een hoogte tussen 450 en 1000 meter. Zij genieten van een Atlantisch microklimaat. De veertig tot negentig jaar oude stokken staan op de flanken van leisteenhoudende heuvels. Deze van mineralen voorziene ondergrond biedt een unieke expressie van het terroir Bierzo en van de zwarte menciadruif. Kelten Wat ruikt hij heerlijk floraal, merk ik op. Als de blaadjes van cassis, vlierbessenbloesem en lavendel. Een fruitige elegante toon, met hints van bosaardbeien. De peper wijst dan weer op de zuiderse herkomst. De eerste borden worden ingezet. Varkenswang werd op lage temperatuur gegaard met truffelaardappel en doperwten. De wangen hebben een boterzachte textuur, het gerecht is een smaakbom. Pedro, de patron, komt even in de zaal om zich te vergewissen van onze bevindingen. Waarom die Ierse folkmuziek? vraag ik hem. Dat hoort toch niet in een Spaans restaurant? Maar een andere klant snoert me de mond. Galiciërs zijn nauw verwant aan Kelten. De cultuur is te vergelijken met die van de Ieren, de Bretoenen, de Schotten. Verrassing Het gerecht is toch een tikje dominant tegenover de wijn. De tweede slok maakt me duidelijk dat de minerale ondertoon en de frisheid van de wijn beter zouden passen bij een iets minder krachtig smakend gerecht. De wijn is een verrassing voor me, ik ben andere dingen gewoon in Spanje. De sappige smaak van de druivenmost, de afwezigheid van Amerikaans eikenhout, de fruitigheid en daarna de elegante zuren doen eerder aan de Bourgogne denken. Die mooie zuren danken we aan de hoge ligging en de leisteenbodem, zegt Philippe. De alcoholische gisting gebeurt in lage eiken fermentatiecurves. Daarna weekt de wijn nog 25 dagen op de schillen. Hij rijpt tot slot enkele weken in nieuwe Franse eik, en evolueert nog zes tot tien maanden verder in twee tot drie keer gebruikte fusten. Het verheugt me dat iemand als Philippe, die overtuigd bezig is met natuurwijnen, ook deze stijl weet te appreciëren. Mooi huwelijk Het tweede gerecht bestaat uit lamsribbetjes met bonen. Die laatste werden gegaard in het aangelengde braadvocht van chorizo en gerookte bloedworst. Ditmaal is het huwelijk perfect. Terwijl we verder genieten van onze fles, besluit Philippe: Pétalos is een mooie soepele en complexloze wijn, die al jaren tot mijn favorieten hoort. Maar laten we nog wat cultuur opdoen. Er loopt een leuke tentoonstelling in een oude charcuterie wat hogerop in Sint-Gillis. Cultuur is als jam, weet je. Hoe minder je er hebt, hoe meer je er moet uitsmeren. Wat? Pétalos del Bierzo, descendientes de J. Palacios, Villafranca del Bierzo, León Wie? Philippe Paridans, Vins Nature, Generaal Arthurstraat 17, 1180 Brussel, tel. 0484/38.09.30, www.natuurwijnen.be Waar? Philippe kocht zijn wijn bij La Buena Vida, Lichtstraat, Verlipark, Unit B.1.26, 2400 Mol, tel. 014/45.13.03, www.labuenavida.be Prijs? 14,75 euro Restaurant? Leonor Restaurant & Tapas, Sint-Bernardusstraat 1, 1060 Brussel, tel. 02/537.51.56