1 DG Oorlogsslachtoffers

DG Oorlogsslachtoffers 1 DG Oorlogsslachtoffers

DG Oorlogsslachtoffers 2

1 VOORSTELLING A. Historiek Directie Generaal Na de Eerste Wereldoorlog voerde de Belgische staat een regeling in voor de compensatie van fysieke schade door oorlogsfeiten. Deze regeling vindt zijn oorsprong in de nationale solidariteit, één van de fundamentele principes van de sociale zekerheid. Daarom maakt de Directie-Generaal (DG) Oorlogsslachtoffers deel uit van de FOD Sociale Zekerheid. De afgelopen jaren is het aantal oorlogsslachtoffers drastisch gedaald. De traditionele functies van de DG namen dan ook af in belang: de uitbetaling van invaliditeitspensioenen en renten en de toekenning van de statuten van nationale erkentelijkheid. Toch zal de DG in de toekomst haar traditionele opdrachten blijven uitvoeren, aangezien er nieuwe wettelijke maatregelen worden voorbereid ten gunste van de oorlogsslachtoffers. Nog zo n 27.657 personen ontvangen vandaag een oorlogspensioen en/of rente. Maar als de meeste van deze sleutelfiguren en getuigen van de Tweede Wereldoorlog overlijden, houden enkel nog documenten de collectieve herinnering aan de historische gebeurtenissen levend. Alle verzamelde oorlogsdocumenten zijn een patrimonium dat beschermd, onderhouden en bekend gemaakt moet worden, ook bij jongeren. Aangezien de meeste Belgen nooit een oorlog hebben meegemaakt, is het begrip nagedachtenis soms moeilijk te plaatsen. Hoe kan men terugdenken aan iets dat men nooit heeft gekend? De DG Oorlogsslachtoffers is zich al sinds enkele jaren bewust van de waarde van haar oorlogsarchieven en de noodzaak om ze te bewaren als onderdeel van het historisch erfgoed van ons land. De nadruk gaat dus steeds meer naar het bewaren van de oorlogsarchieven, die meer dan 13 km lang zijn. De DG wil verder evolueren naar een onderzoeks- en documentatiecentrum over de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast neemt de DG de rol op van hoeder van de nagedachtenis, door bijvoorbeeld het opmaken van een lijst met de slachtoffers van de repressie door de bezetter in 1939-1945. 86

B. Organogram Coördinator Budget Economaat Statuten Renten Pensioenen Archieven en Documentatie Ordonnancering van de renten en pensioenen Cel Victory Cel scanning van het bestand van deportatie en vervolging Dienst Documentatie en Opzoekingen DG Oorlogsslachtoffers 87

C. Opdrachten De belangrijkste taken van de DG zijn: de wetgeving voor oorlogsslachtoffers voorbereiden en uitvoeren ter ondersteuning van de bevoegde minister; uitspraak doen over het recht: - op nationale erkentelijkheid wat burgerlijke statuten betreft; - op het invaliditeitspensioen, op het reversiepensioen en op de oorlogsrenten; verschillende voordelen toekennen aan burgerlijke oorlogsslachtoffers; een omvangrijk archieffonds over de oorlog beheren; subsidies toekennen aan verschillende instellingen, waaronder het Instituut voor Veteranen - Nationaal Instituut voor Oorlogsinvaliden, Oud-strijders en Oorlogsslachtoffers (IV-NIOOO) 1. 1) Ondersteuning van de bevoegde minister De DG ondersteunt de bevoegde minister bij de voorbereiding en de uitvoering van de wetgeving voor oorlogsslachtoffers. Dit houdt onder andere de volgende taken in: opmaken en voorbereiden van de wettelijke en reglementaire teksten voor de concrete uitwerking van de gekozen beleidsopties; antwoorden op de vragen om informatie van de beleidscel; instaan voor de opvolging van de nota s van de beleidscel en het beantwoorden van parlementaire vragen; een relevante argumentatie opbouwen voor de beroepen die worden ingesteld bij het Arbitragehof, de Raad van State, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en de rechtbanken van de rechterlijke orde; deelnemen aan de onderhandelingen met de representatieve verenigingen van oorlogsslachtoffers; centraliseren en coördineren van informatie afkomstig van de verschillende instellingen bevoegd voor oorlogsslachtoffers (IV-NIOOO, Landsverdediging, Pensioendienst voor de Overheidssector) om de minister een globaal overzicht van bepaalde onderwerpen te geven (bijvoorbeeld de kostprijs van de maatregelen die ten gunste van de oorlogsslachtoffers zijn genomen of die voorgesteld worden); de minister bijstaan in de parlementaire commissies. 2) De statuten, renten en pensioenen a) De statuten van nationale erkentelijkheid De DG Oorlogsslachtoffers is bevoegd voor het toekennen van statuten van nationale erkentelijkheid aan personen die zich tijdens de oorlog 1939-1945 verdienstelijk hebben gemaakt. In totaal bestaan er 11 burgerlijke statuten: weggevoerden, werkweigeraars, politieke gevangenen, burgerlijke weerstanders, weerstanders door de sluikpers, weerstanders tegen het nazisme in de ingelijfde gebieden, zeevissers in oorlogstijd, verplicht ingelijfden in het Duitse leger, personen die zich naar een Recruteringscentrum van het Belgisch Leger hebben begeven (RCBL), ondergedoken joodse kinderen en burgerlijke invaliden van de Tweede Wereldoorlog. De wet van 16 januari 2006 2 voert de heropening in van de termijnen voor het indienen van aanvragen voor het verkrijgen van één of meerdere statuten van nationale erkentelijkheid van de oorlog 1940-1945 en van de Veldtocht in Korea. Aangezien er geen einddatum werd voorzien, is het nog steeds mogelijk om een aanvraag voor erkenning in te dienen voor één of meerdere statuten. 1 Voorheen het Nationaal Instituut voor Oorlogsinvaliden, Oud-strijders en Oorlogsslachtoffers (aanpassing sinds de wet van 10 april 2003) 2 Bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 6 februari 2006 88 DG Oorlogsslachtoffers

Daarnaast bepaalt deze wet dat personen die nooit eerder een aanvraag voor een statuut indienden en personen die een statuut met een eretitel hebben verkregen in het kader van de wet van 26 januari 1999 3, de mogelijkheid krijgen om gratis geneeskundige verzorging te bekomen door tussenkomst van het IV-NIOOO. Ze kunnen aanspraak maken op de gratis geneeskundige verzorging als ze op basis van de wet van 16 januari 2006 minstens zes maanden beschikken over één of meerdere statuten van nationale erkentelijkheid. Tot nu toe zijn er 405 aanvragen geregistreerd voor het verkrijgen van een statuut op basis van de wet van 16 januari 2006. Het statuut van burgerlijk oorlogsinvalide van de Tweede Wereldoorlog is één van de meest recente statuten van nationale erkentelijkheid. Dit erestatuut werd pas in 2006 4 ingevoerd bij koninklijk besluit (KB) en is van toepassing op 3.500 personen. Met dit KB wou men nationale erkentelijkheid verlenen aan diegenen van wie de fysieke integriteit werd aangetast tijdens de oorlog. Sinds 2008 5 ontvangen deze oorlogsslachtoffers een kaart van nationale erkentelijkheid. Speciaal voor deze gelegenheid werd een medaille ontworpen. b) De renten De DG Oorlogsslachtoffers kent ook vandaag nog regelmatig renten toe die voortvloeien uit een statuut van nationale erkentelijkheid voor gedeporteerden, werkweigeraars en/of weerstanders tegen het nazisme, hoofdzakelijk aan weduwen van houders van deze statuten. Ook oorlogsslachtoffers die als gevolg van rassenvervolgingsmaatregelen uitgevaardigd door de bezetter, gedwongen waren om in de illegaliteit te leven om te ontsnappen aan de deportatie of wees werden door de deportatie van hun ouders, hebben door de wet van 11 april 2003 6 recht op een rente. Het bedrag van deze persoonlijke levenslange rente, die in een geest van nationale solidariteit en onder bepaalde wettelijke voorwaarden wordt toegekend, stemt overeen met een verhoogde rente van een werkweigeraar voor vier semesters. Op 80% van de 3.523 aanvragen volgde er een gunstige beslissing. Op 4 maart 2008 7 trok het Grondwettelijk Hof artikel 15, 1, b, 3 van de wet van 11 april 2003 in waardoor deze rente voortaan gecumuleerd kon worden met het invaliditeitspensioen, toegekend op basis van de wet van 15 maart 1954. In totaal werden 243 dossiers herzien, waarin voorheen een negatieve beslissing werd genomen over deze cumulatie, en dit met uitwerking vanaf de aanvankelijke datum van ingang. c) Pensioenen Vandaag, meer dan 60 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, zijn slachtoffers die nog een aanvraag indienen voor een invaliditeitspensioen, zeldzaam. De meeste aanvragers zijn joodse kinderen die moesten onderduiken tijdens de oorlog. Daar staat tegenover dat er wel nog regelmatig aanvragen ingediend worden voor het reversiepensioen door overlevende echtgenoten. 3 Bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 26 februari 1999 4 Koninklijk besluit van 11 oktober 2006, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 29 november 2006 5 Koninklijk besluit van 10 februari 2008, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 3 maart 2008 6 Bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 22 mei 2003 7 Arrest nr. 45/2008 DG Oorlogsslachtoffers 89

De DG Oorlogsslachtoffers betaalt aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en aan de burgerlijke slachtoffers van Kongo van wie de pensioenaanvraag nog wordt onderzocht, de medische en farmaceutische kosten terug voor de aandoeningen of letsels waarvoor een invaliditeitsaanvraag werd ingediend. Alle informatie over de invaliditeitspensioenen is terug te vinden op de website van de DG Oorlogsslachtoffers (www.warvictims.fgov.be). d) Diverse voordelen Door het uitreiken van attesten maakt de DG Oorlogsslachtoffers het voor de betrokken personen mogelijk om bepaalde voordelen te verkrijgen, zoals gratis openbaar vervoer, de voorrangskaart voor het innemen van een zitplaats en de kaart kosteloze begeleider. 3) Archieven en documentatie Om het collectief geheugen over de Tweede Wereldoorlog te vrijwaren, heeft de dienst Archieven en Documentatie drie hoofdopdrachten: het beheren, bewaren en het valoriseren van de bronnen over de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog; het bezorgen van historische stukken aan de administraties bevoegd voor oorlogsslachtoffers; de archieven op een doeltreffende manier ontsluiten voor het publiek. a) Beheren, bewaren en valoriseren De dienst Archieven en Documentatie, erfgenaam van de diensten Opzoekingen en Identificatie en Opdrachten in het buitenland van het Belgisch Commissariaat voor Repatriëring, beheert meer dan 3km aan documenten. Alle oorlogsdocumenten zijn verzameld in een archieffonds dat twee types documenten bevat: de dossiers op naam van Belgen en buitenlanders die in België woonden en betrokken raakten bij de Tweede Wereldoorlog; de algemene documentatie rond een aantal thema s zoals: de verplichte en vrijwillige tewerkstelling, de tewerkstellingsbureaus, de concentratiekampen in Duitsland en in de bezette gebieden, de Belgische gevangenissen, het verzet, de vervolging van de joden in België, het Duits militair bestuur, de repatriëring, de zoektocht naar verdwenen personen en de naoorlogse processen. Om opzoekingen te vergemakkelijken en om schade aan deze waardevolle documenten te voorkomen, zijn een aantal initiatieven genomen: Het zoekinstrument wordt verder uitgebouwd en verbeterd. Het gaat bijvoorbeeld om het uniformiseren, vereenvoudigen en corrigeren van de onderzoeksbestanden. Daarnaast worden de themabestanden en de bestanden van de zogenaamde DDO -dossiers (dienst Documentatie en Opzoekingen) geïnformatiseerd. De bestanden over de deportatie en de vervolging van Belgische joden en zigeuners worden gedigitaliseerd, evenals het fotomateriaal. 90 DG Oorlogsslachtoffers

Documenten worden verpakt in speciaal daartoe bestemd bewaringsmateriaal om ze te beschermen. Het gaat onder meer om de bestanden over de deportatie en vervolging van de Belgische joden en zigeuners, het fotomateriaal, de individuele dossiers van de citadel van Hoei, In 2008 telde de leeszaal van de dienst Archieven en Documentatie, die opgericht werd in 2005, 456 bezoekers. De dienst beantwoordde 862 brieven in 2008, tegenover 749 in 2007. b) Bezorgen van historische stukken aan de administraties De dienst Archieven en Documentatie krijgt regelmatig vragen van andere afdelingen van de DG (de dienst Statuten van nationale erkentelijkheid, de dienst Invaliditeitspensioenen, ) of van bepaalde administraties of officiële instellingen (zoals Duitse verzekeringsinstellingen) om historische stukken te bezorgen. Dit gebeurt meestal in het kader van een schadeloosstellingsprogramma. Het gaat hier om een geheel van maatregelen om financiële compensaties toe te kennen aan personen die fysieke, morele of materiële schade hebben geleden. c) Toegankelijk maken voor het publiek De dienst Archieven en Documentatie beantwoordt vragen van slachtoffers of hun familieleden. Ze levert officiële akten af, zoals de attesten inzake raciale deportatie, ondergedoken kinderen, rassenvervolging en Möbelaktion (personen van wie de bezittingen tijdens de oorlog werden afgenomen). Onderzoekers raadplegen de archieven voor wetenschappelijk onderzoek: een proefschrift, scriptie, monografie of artikel over de Tweede Wereldoorlog. Dit onderzoek moet onder het toezicht staan van de wetenschappelijke instelling waarvoor de onderzoeker werkzaam is. Uiteraard is ook de wet over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer hier van toepassing. DG Oorlogsslachtoffers 91

Verdeling van de uitgaande post van de dienst Archieven en Documentie (2004-2008) Attesten bestemd voor particulieren Instellingen of organisaties Commissie voor de schadeloosstelling van de leden van de joodse gemeenschap Ministerie van Landsverdediging Bahversicherungsanstalt Bezirksleitung Wuppertal...28...19 1932...32...20...21...99...94...77...51...83...87...19 1915...15...18...10...9 9...3 3...1 13...3...13...1 10...0 2004 2005 2006 2007 2008 Landesversicherungsanstalt (LVA) Nationale pensioendienst Pensioendienst voor de overheid.392...137 137142...142...77...50.44...2 2...0 0...2 2.19...0 0...0 0 Individuele aanvragen Intern onderzoek...36.99...37 3743...43...49...478...762 762587...587...539...654 92 DG Oorlogsslachtoffers

4) Toezicht over het Instituut voor Veteranen Nationaal Instituut voor Oorlogsinvaliden, Oud-strijders en Oorlogsslachtoffers (IV-NIOOO) De belangrijkste opdracht van het IV-NIOOO is de terugbetaling van medische verzorging aan burgerlijke, militaire en gelijkgestelde oorlogsinvaliden, aan oorlogswezen en aan personen die sinds minstens zes maanden over één of meer statuten van nationale erkentelijkheid beschikken. De Belgische Staat kent jaarlijks een toelage toe aan het IV-NIOOO om zijn taken te kunnen uitvoeren. Deze toelage wordt ingeschreven in de begroting van de FOD Sociale Zekerheid. De DG Oorlogsslachtoffers ziet er op toe dat de toelage binnen de termijnen en overeenkomstig de wettelijke bepalingen ter beschikking wordt gesteld. Op 1 januari 2008 konden 29.581 rechthebbenden van het IV-NIOOO aanspraak maken op de terugbetaling van geneeskundige verzorging. In 2008 bedroeg de toelage voor het IV-NIOOO 42,9 miljoen euro. Het Instituut heeft ook een belangrijke morele opdracht: het vrijwaren en doorgeven van de herinnering aan de oorlog. Via verschillende projecten en activiteiten wil het Instituut jongeren burgerzin en democratische waarden bijbrengen. Het Instituut verleent ook sociale en morele bijstand aan alle oorlogsslachtoffers. Tot slot kreeg het Instituut in 2003 de opdracht om het statuut van nationale erkentelijkheid toe te kennen aan veteranen van Defensie. De titel van Veteraan wordt verleend aan de huidige en vroegere personeelsleden van Defensie die hebben deelgenomen aan minstens één door de Koning bepaalde missie 8. De mogelijkheid om in de toekomst materiële voordelen toe te kennen aan deze veteranen wordt bestudeerd 9. 8 Koninklijk besluit van 12 oktober 2006, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 17 november 2006 9 Voor meer gedetailleerde informatie verwijzen we naar de website en het jaarverslag van het instituut: www.niooo.be DG Oorlogsslachtoffers 93

DG Oorlogsslachtoffers

2 REALISATIES A. Informatisering 1) Musnet: documentaire database b) Het themabestand Musnet is een software voor collectiebeheer waar de gegevens van verschillende databanken worden ingevoerd en aan elkaar gekoppeld worden. De bedoeling van Musnet is om opzoekingen van historische gegevens te vergemakkelijken. Momenteel bevat Musnet gegevens van 5 databanken: de persoonlijke DDO -dossiers (Dienst Documentatie en Opzoekingen); het themabestand ; boeken en publicaties; tijdschriften; de thesaurus. a) De persoonlijke DDO -dossiers De DG Oorlogsslachtoffers beheert ongeveer 550.000 persoonlijke DDO-dossiers (Dienst Documentatie en Opzoekingen). Deze dossiers op naam bevatten administratieve documenten en historische stukken over Belgen en buitenlanders die in België hun woonplaats hadden tijdens de oorlog. De dossiers zijn toegankelijk via twee manuele alfabetische fichebestanden. De gegevens uit deze bestanden worden gecorrigeerd, gestandaardiseerd en samengevoegd in één bestand om ze te coderen. Sinds de start van het project in 2003 zijn er in totaal 107.394 gegevens gecodeerd. In de loop van 2008 werden 8.721 fiches in Musnet gecodeerd. 2.683 dossiers werden aangevuld met documenten uit verschillende archieffondsen. Hierdoor komt het totale aantal aangevulde dossiers op 17.227. De zogenaamde algemene documentatie bevat documenten over Belgen die van ver of nabij betrokken zijn geweest bij de oorlog, de concentratiekampen, Belgische en buitenlandse gevangenissen, processen, Deze documentatie is toegankelijk via twee manuele fichebestanden: een geografisch fichebestand van ongeveer 200.000 fiches en een thematisch fichebestand, het zogenaamde themabestand van ongeveer 30.000 fiches. Eind 2003 startte de DG Oorlogsslachtoffers met een project voor de informatisering, uniformering en controle van het themabestand om zo het documentair onderzoek aan te moedigen en de toegang tot deze documentatie praktischer, vollediger en gemakkelijker te maken. Er werd daarom een specifieke database aangemaakt in Musnet om de codering van de gegevens van het themabestand gemakkelijker te maken en te systematiseren. In de loop van 2008 werden er meer dan 2.000 gecorrigeerde of aangemaakte fiches gecodeerd. Sinds 2003 werden er 14.000 fiches geregistreerd. c) Boeken en publicaties Om de monografieën (studies over een specifiek onderwerp) toegankelijker te maken voor het publiek, werden ze via Musnet in 2006 geïnventariseerd en gecodeerd in een databank met meer dan 900 werken. Deze databank wordt voortdurend aangevuld met werken die binnen de DG teruggevonden zijn en nieuwe aanwinsten. De nieuwe boeken en publicaties kunnen giften van particulieren zijn of werken die opgemaakt werden op basis van de oorlogsarchieven van de DG. DG Oorlogsslachtoffers 95

d) Tijdschriften In 2006 werd gestart met de catalogisering van tijdschriften, waarbij de artikels systematisch worden onderzocht en gecodeerd. Tot nu toe zijn er 53 tijdschriften volledig verwerkt, wat overeenstemt met een totaal van 12.400 ingevoerde artikels. e) De thesaurus Een thesaurus is een lijst van termen die een genormaliseerde woordenschat vormen over een bepaald kennisdomein. De termen hebben onderling synoniemieke, hiërarchische en associatieve relaties. Het is een soort gehiërarchiseerd woordenboek. De thesaurus van de DG Oorlogsslachtoffers bevat nog geen nieuwe gegevens. Ze zal geconceptualiseerd en gekoppeld worden aan de thema s (ingangen) van het themabestand, zodra dit volledig is gecodeerd. Dit jaar werden er 1.083 dossiers van rechthebbenden van politieke gevangenen toegevoegd in Victory en 2.610 dossiers van buitenlandse politieke gevangenen. Ook de namen en de gegevens van de andere rechthebbenden werden toegevoegd. Via de Victory-database zijn er al meer dan 283.000 gecodeerde dossiers raadpleegbaar. Het programma wordt ook nog regelmatig aangepast in functie van de behoeften van de DG. 2) Victory Victory is geëvolueerd tot een onmisbare, betrouwbare en toegankelijke databank. Het doel is om met enkele muisklikken een overzicht te krijgen van de verschillende dossiers van de DG Oorlogsslachtoffers (statuten, renten en pensioenen) die op naam van elk burgerlijk oorlogsslachtoffer worden bewaard. Dagelijks worden er nieuwe gegevens ingevoerd en aanpassingen of correcties aangebracht. Victory laat toe kostbare tijd te winnen, zowel bij het opzoeken van informatie als bij het eigenlijke beheer van de dossiers van de DG. 96 DG Oorlogsslachtoffers

B. Bewaring 1) De dossiers van de citadel van Hoei De individuele dossiers van de citadel van Hoei bevatten originele individuele en/ of collectieve documenten over meer dan 5.000 personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgesloten in de citadel van Hoei. In 2008 werden er 631 dossiers ingevoerd in Musnet en verpakt in zuurvrij materiaal voor de bewaring van archieven. Sinds de start van het project zijn er 1.466 dossiers verwerkt. 2) De dossiers van de burgerlijke oorlogsslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog Over die erkenningen beslisten plaatselijke Rechtbanken voor Oorlogsschade. De afhandeling van de vergoedingen behoorde tot de bevoegdheid van het ministerie van Financiën (Dienst voor Oorlogsschade) en na de Tweede Wereldoorlog tot de bevoegdheid van het nieuwe ministerie voor Oorlogsgetroffenen, de voorloper van de DG Oorlogsslachtoffers. Daarmee kwamen ook deze individuele dossiers in het bezit van de DG. Bijna een eeuw na het einde van de Eerste Wereldoorlog bieden deze documenten de mogelijkheid een beeld te hebben van het lot van de individuele burgers. Het belang daarvan mag niet onderschat worden: het gaat om persoonlijke verhalen en het geeft de mogelijkheid om diepteonderzoek te doen naar de impact van de Eerste Wereldoorlog. Het archief van de DG Oorlogsslachtoffers is in de eerste plaats bekend voor de dossiers van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Veel minder bekend zijn de dossiers over de Eerste Wereldoorlog. Nochtans gaat het om een erg groot bestand: ongeveer 1.100 meter archief, hetzij meer dan 200.000 individuele dossiers. Dit archief bestaat uitsluitend uit dossiers van burgerslachtoffers en wordt herwerkt zodat het toegankelijker zou zijn voor nabestaanden en onderzoekers. De wet van 10 juni 1919 bepaalde dat burgers net als militairen recht hadden op een vergoeding. Daarmee bedoelde men in de eerste plaats de burgerlijke slachtoffers van militaire handelingen zoals beschietingen of de vele brutale terechtstellingen die de Duitse soldaten uitvoerden in 1914. Maar ook andere slachtoffers konden aanspraak maken op ondersteuning, zoals politieke gevangenen die een lichamelijk letsel hadden overgehouden aan hun gevangenschap. Later werden ook de verplicht tewerkgestelden erkend. DG Oorlogsslachtoffers 97

C. Het bestand van de weggevoerde en vervolgde Belgische joden en zigeuners D. De Memoriaal van de nazi-repressie De DG Oorlogsslachtoffers bewaart één van de voornaamste bronnen over het verloop van de rassenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om het bestand over de vervolging en deportatie van de Belgische joden en zigeuners. Dit archieffonds bestaat uit 57.000 fiches. Omwille van de enorme historische waarde besliste de DG dit bestand te digitaliseren. Het bestand van de weggevoerde en vervolgde joden en zigeuners werd tijdens de oorlog door de Duitse veiligheidsdienst (Sicherheitspolizei-Sicherheitsdienst) samengesteld en bevat de namen van alle Belgische joden en zigeuners die geregistreerd werden voor de Endlösung. Het werd in 1945 in Hasselt teruggevonden en bestaat uit Duitse fiches die werden opgemaakt op basis van de verplichte inschrijving van de joden. Na de oorlog vulde de DG Oorlogsslachtoffers het bestand aan met andere documenten (al dan niet uit de oorlog) om vermisten op te sporen. Bij de naam van elke persoon die is opgenomen in dit bestand, hoort een dossier dat bestaat uit verschillende fiches ( fichedossiers ). Dit project ging van start in oktober 2007 en heeft een dubbele doelstelling: deze belangrijke historische bron beschermen door digitalisering en herverpakking; dit fonds toegankelijk maken via een online database om zo tegemoet te komen aan de vragen van familieleden en onderzoekers. De bedoeling van dit herinneringsproject is een lijst op te maken van de slachtoffers van de repressie door de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de eerste fase van het project, dat van start ging in 2006, kon een bijna volledige lijst worden opgemaakt van de gevangenen van het Fort van Breendonk. In 2010 wordt deze lijst gepubliceerd in de vorm van een Gedenkboek waarin alle namen zijn opgenomen. Sinds het begin van het project is het volgende gerealiseerd in de verschillende stappen van het project: Voorgescande fiches Fiches waarbij de nietjes werden weggehaald Ingevoerde fiches Gescande fiches Benoemde fiches Herverpakte fiches 25.811 24.838 24.286 21.863 21.020 9.312 98

3 TRANSVERSALE ASPECTEN A. Balanced Scorecard B. Communicatie De Balanced Scorecard (BSC) is een prestatiemeetinstrument om de operationele doelstellingen op te volgen en de risico s en de obstakels te identificeren. Voor de invoering van de BSC bij de DG werd in 2005 een stuurcomité georganiseerd. Dat comité legde vier kernactiviteiten vast: het beheren, bewaren en herwaarderen van de archieven; het nemen van beslissingen n.a.v. aanvragen van statuten, renten en pensioenen; het afleveren van informatie en documenten; transversale projecten om de dienstverlening te verbeteren. De analyse van de resultaten van de BSC heeft aangetoond dat de behandelingstermijnen van de dossiers voor invaliditeitspensioenen duidelijk verbeterd zijn tussen 2006 en 2008: Herzieningen wegens verergering Weduwenpensioenen Verzending ontvangstbewijs Sinds januari 2008 worden de gegevens opgeslagen in een programma waar ze voor iedereen van de DG online raadpleegbaar zijn. De resultaten worden maandelijks besproken tijdens stafvergaderingen. Streefdoelen Voor de invoering van de BSC 9 maanden 19 maanden 3 maanden 4,5 maanden Na de invoering van de BSC 2006 2007 2008 15 maanden 3,5 maanden 12 maanden 2,2 maanden 8,9 maanden 2 maanden 7 dagen 15 dagen 10 dagen 7 dagen 5 dagen 1) Website warvictims.fgov.be 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 De nieuwe versie van de website www.warvictims.fgov.be werd online geplaatst op 25 juni 2008. Deze vernieuwde website werd ontworpen rekening houdend met de behoeften van de gebruiker. Men kan er rubrieken terugvinden over de slachtoffers van de oorlog, over historische opzoekingen en de meest gestelde vragen. Bezoekers van de site vinden er aanvraagformulieren terug en ook de wetgeving over de oorlogsslachtoffers kan online geraadpleegd worden. Het aantal bezoekers van de website steeg dit jaar sterk tegenover de vorige jaren: 8.908 in 2008, een stijging van 202% tegenover 2007. 0 Maandelijkse verdeling van het aantal bezoekers van de website http://warvictimes.fgov.be (2004-2008) J F M A M JJ J A S O N D 2004 2005 2006 2007 2008 DG Oorlogsslachtoffers 99

2) Archidoc News 4) Het magazine Fedra In juli 2008 lanceerde de dienst Archieven en Documentatie een nieuwsbrief met de titel Archidoc News. De bedoeling van deze nieuwsbrief is een ruim publiek van zowel professionelen als niet-professionelen te informeren over de rijkdom van de archieffondsen van de dienst en over de vorderingen op het vlak van onderzoek, inventarisering, digitalisering en bewaring van de archieven. In elk nummer komt één van de grote projecten van de dienst aan bod. Het eerste nummer was gewijd aan het project voor de digitalisering van het bestand van de Belgische joden en zigeuners. Het tweede nummer, dat werd gepubliceerd in 2009, was gewijd aan de Memoriaal van de nazi-repressie. Bepaalde rubrieken komen in elk nummer terug: een portret van een opmerkelijk figuur van de dienst, een toelichting bij een specifiek archieffonds, Fedra, het magazine voor de federale ambtenaren, publiceerde twee artikels over de DG Oorlogsslachtoffers: in februari 2008 was het artikel Van het geheugen gewijd aan het project voor de scanning van de bestanden over de vervolging en de deportatie van de Belgische joden en zigeuners; in september 2008 was het artikel Oorlogsslachtoffers gewijd aan de opzoekingen die kunnen worden gedaan in de archieven van de DG om een familielid op te sporen dat burgerlijk slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog was. 3) Het jaarverslag In 2007 publiceerde de DG Oorlogsslachtoffers haar vierde jaarverslag met de titel Uitdagingen en inzet. Deze publicatie komt tegemoet aan een reële behoefte aan informatie over de activiteiten van de DG, zowel bij het grote publiek als bij een gespecialiseerd publiek (parlementariërs, vaderlandslievende verenigingen, ). 100 DG Oorlogsslachtoffers

C. Gebeurtenissen 1) Bezoek van de dienst Vreemdelingenzaken In november 2007 bracht het personeel van de dienst Archieven en Documentatie een bezoek aan de dienst Vreemdelingenzaken. Deze dienst beschikt over talrijke dossiers van buitenlandse joden die naar België immigreerden in de jaren 1900 10. In januari 2008 bracht de dienst Vreemdelingenzaken op zijn beurt een bezoek aan de archieven van de DG, waar persoonlijke dossiers van joden worden bewaard die tijdens de Tweede Wereldoorlog gedomicilieerd waren in België en naar Auschwitz werden gedeporteerd. De samenwerking die op die manier tussen de twee instellingen is ontstaan, zal het voor velen mogelijk maken om hun familiegeschiedenis te vervolledigen. 2) Geleide bezoeken voor het personeel van de FOD Sociale Zekerheid In februari en maart 2008 organiseerde de DG Oorlogsslachtoffers voor de personeelsleden van de FOD Sociale Zekerheid geleide bezoeken aan het gebouw van La Prévoyance sociale, de archieftoren en de koepel. Het personeel kreeg zo de gelegenheid om het prachtige art-decogebouw te ontdekken. Het gebouw werd in 1912 opgetrokken door Richard Pringier. Fernand en Maxime Brunfaut voerden in 1930 een eerste renovatie door. In 2004 werd het opnieuw gerenoveerd door de Regie der Gebouwen. 3) Bezoek aan het Fort van Breendonk en de Dossin-kazerne in Mechelen Op 16 september 2008 bezocht het personeel van de DG twee historische herdenkingsplaatsen: het Fort van Breendonk en het Joods Museum van Deportatie en Verzet in Mechelen. Deze bezoeken werden georganiseerd om de personeelsleden een beter beeld te kunnen geven van zaken waarmee ze in hun job worden geconfronteerd. 4) Open monumentendagen 2008 Ter gelegenheid van de 20ste editie van de Open Monumentendagen rond het thema 20 Jaar, 20 Plaatsen, opende de DG Oorlogsslachtoffers op 21 september 2008 opnieuw haar deuren voor het grote publiek. Van de 450 personen die het gebouw bezochten, namen er 225 deel aan de geleide bezoeken waarbij uitleg werd gegeven over de architectuur van het gebouw, de werking van de DG en de rol van de archieven. Omwille van het grote succes werden er talrijke bijkomende bezoeken aan de archieftoren en de koepel georganiseerd. Tijdens de rondleiding kregen de personeelsleden een beeld van de activiteiten van de DG en konden ze een bezoek brengen aan het indrukwekkende archieffonds. 10 Een deel van de dossiers werd in 2008 overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief 101