lesbladen
Lesblad A 14 mei 1940 tijd: 10:30 Het ultimatum Pieter Scharroo is in de Tweede Wereldoorlog kolonel bij het Nederlandse leger. Hij is de baas over de Nederlandse legertroepen in Rotterdam. Op 14 mei om half 11 ontvangt kolonel Scharroo in Rotterdam drie Duitse militairen die een witte vlag meedragen. Ze overhandigen hem deze brief. 1. Lees de brief en vul de checklist op de volgende pagina in tweetallen in. Jullie hebben vijf minuten om te beslissen hoe jullie op deze brief gaan reageren. De tijd loopt! bron: Stadsarchief Rotterdam bron: Stadsarchief Rotterdam
Lesblad A Checklist ultimatum a. Wat eisen de Duitsers van de Nederlanders? b. Wat gebeurt er als Nederland deze eis niet inwilligt? c. Wat vinden jullie van het aantal taalfouten in de brief? d. Wat is de functie van degene de brief heeft ondertekend? e. Wat is de naam van de ondertekenaar? f. Er staat geen handtekening onder de brief. Is de brief geldig? 2. Hoe gaan jullie reageren op deze brief? Hieronder staan drie mogelijke reacties. Welke reactie kiezen jullie? Reactie 1. We geven ons over aan de Duitsers. De Duitsers dreigen met het vernietigen van de stad Rotterdam. We denken dat ze dit echt gaan doen als we ons niet overgeven. Er zullen dan heel veel doden en gewonden vallen en de schade zal enorm zijn. Dat willen we voorkomen. Reactie 2. We geven ons niet over aan de Duitsers. Iedere gek kan wel zo n brief sturen. De brief is niet eens ondertekend. Misschien is het wel een nepbrief van de Duitsers en hopen ze dat Nederland zich daardoor overgeeft. Het zal wel bij dreigen blijven, ze gaan heus Rotterdam niet vernietigen. Reactie 3. We vragen de Duitsers om uitstel van het ultimatum. We willen pas beslissen of we de strijd zullen staken als we zeker weten dat de brief echt is. De Duitsers moeten een naam en een handtekening onder de brief zetten. Wij kiezen voor reactie: 1-2 - 3 (zet een cirkeltje om het antwoord)
Lesblad B 14 mei 1940 tijd: 11:45 Duitse luchtmachtpiloot Luister naar het geluidsfragment van een Duitse soldaat. Het ultimatum is net verlengd. Toch zijn de bommenwerpers al vlak bij Rotterdam. De Nederlanders weten niet wat we van plan zijn. Slechts enkelen stonden slaperig bij het raam of de deur, omdat ze door onze motoren werden opgeschrikt. Bij mooi weer begint het onophoudelijke gebrom van de vliegtuigen opnieuw. Als je bedenkt wat ze doen, voel je je ongemakkelijk. Toch zijn we blij ze te zien. Ze brengen het einde van de gevechten naderbij. - geluidsfragment van een Duitse soldaat 3. Vindt de soldaat het wel of niet goed dat de Duitse vliegtuigen onderweg zijn naar Nederland? Leg uit waarom wel/niet. bron: Bundesarchiv, Bild 101I-676-7971A-12 In 1945, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, wordt de Duitse stad Dresden gebombardeerd door de geallieerden (de landen die tegen Duitsland vechten, namelijk de Verenigde Staten, Groot Brittannië en Canada). Hiermee willen ze Duitsland dwingen zich over te geven en de oorlog te stoppen. Er komen vele duizenden mensen in Dresden om het leven. 4. Wat vind je ervan dat de geallieerden Dresden bombarderen? Omcirkel het antwoord. 1. Dat had niet mogen gebeuren. Er gingen veel inwoners dood en dat is afschuwelijk. 2. Hadden die Duitsers maar geen oorlog moeten beginnen. Het was hun verdiende loon. Op de Playstation of X-box kun je games spelen als Modern warfare / Call of duty. 5. Speel je wel eens een game waarin je moet bombarderen of mensen moet uitschakelen/ doodschieten? Zo ja, denk je dan wel eens aan een echte oorlog? 3. Het is wel erg dat Dresden gebombardeerd werd, maar het was nodig om te zorgen dat de Tweede Wereldoorlog stopte. 4. Anders, namelijk:
Lesblad C Elizabeth Rippe Bekijk het filmfragment van Elizabeth Rippe. Elizabeth Rippe is 14 jaar als de oorlog uitbreekt. Ze schuilt in een kelder in het centrum van de stad als het bombardement op Rotterdam begint. 6. Was de kelder een goede plek voor Elizabeth om te schuilen? bron: Still uit In Mei Rotterdam 1940, Diafragma Films De meeste woningen hebben geen kelder. Wat zou jij doen als je woning gebombardeerd dreigt te worden? 7. Omcirkel de plekken waar je het beste kan schuilen. Onder het bureau Op je bed Buiten op straat Onder de trap Bij het raam 8. Omschrijf de gevoelens van Elizabeth tijdens het bombardement. 9. Welke invloed heeft het bombardement op het verdere leven van Elizabeth? 10. Elizabeth neemt, als ze van huis vlucht, iets dierbaars mee, namelijk haar juwelenkistje met sieraden. Helaas raakt ze het tijdens het bombardement kwijt. Wat zou jij meenemen? bron: Stadsarchief Rotterdam
Lesblad D Jaap Timmers Bekijk het filmfragment van Jaap Timmers. Jaap Timmers is brandweerman als de oorlog begint. Vanwege het bombardement breken overal in het centrum van Rotterdam branden uit. Jaap en zijn broer helpen met het blussen van de branden. bron: Still uit In Mei Rotterdam 1940, Diafragma Films 11. Het blussen van de branden net na het bombardement is heel lastig. Veel brandweerspuiten zijn vernietigd en er is geen waterdruk meer in de waterleidingen. a. Wat maakt het nog meer moeilijk om de branden te blussen? b. Wat gebeurt er met de broer van Jaap? c. Waarom is Jaap na de oorlog nooit meer naar Duitsland op vakantie geweest? d. Wat vind je daarvan? bron: Stadsarchief Rotterdam / fotograaf: Carel Kramer Brandgrens Het bombardement, dat nog geen kwartier duurt, vernietigt de binnenstad van Rotterdam. De stad brandt nog dagen. Het vuur wordt aangewakkerd door een harde wind. De grens van het verwoeste gebied wordt de brandgrens genoemd. Ter herinnering aan het bombardement zijn op de twaalf kilometer lange brandgrens tekens aangebracht. bronnen: Stadsarchief Rotterdam
Lesblad E kolonel Pieter Scharroo Kolonel Pieter Scharroo is bevelhebber van de Nederlandse troepen in Rotterdam. Hij onderhandelt nog met de Duitsers als het bombardement op Rotterdam start. De Duitsers zeggen dat ze ook Utrecht en andere steden gaan bombarderen als Nederland zich niet overgeeft. Door het bombardement zijn alle verbindingen verbroken. Daarom kan kolonel Scharroo niet met generaal Winkelman, de hoogste militair, overleggen over de overgave van Nederland. bron: Wochenschau, zichtkopie 205, Stadsarchief Rotterdam 12. Welke argumenten voor en tegen de overgave aan Duitsland zou Pieter Scharroo hebben gehad? Bedenk de argumenten in groepjes van twee. Voor de overgave: Tegen de overgave: 13. Wat zouden jullie hebben gedaan als jullie in de schoenen van Pieter Scharroo hadden gestaan? 14. De Duitsers vinden dat Nederland zelf schuldig is aan het bombardement op Rotterdam. Wat had Nederland, achteraf gezien, kunnen doen om het bombardement te voorkomen?
colofon Dit lesmateriaal is gemaakt naar aanleiding van de speelfilm Het Bombardement van Ate de Jong. (vanaf 20 december 2012 in de bioscopen) Wij hebben zorgvuldig getracht van alle gebruikte beeldmateriaal de rechtmatige eigenaren te achterhalen en tot afspraken te komen over het gebruik van dit materiaal in het lespakket. Mocht u desondanks menen dat rechten niet gerespecteerd worden, dan verzoeken we u zo spoedig mogelijk met ons in contact te treden door een e-mail te sturen naar info@codenamefuture.nl. Bronmaterialen in deze lesfilm en lesbladen zijn van o.a.: Bundesarchiv, Carel Kramer, Diafragma Films, Het Utrechts Archief, Nationaal Archief/Spaarnestad Photo/Het Leven, NIOD - Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, Stadsarchief Rotterdam en Imperial War Museums. Foto s mogen niet worden gereproduceerd zonder voorafgaande toestemming van de auteursrechthebbende. Het gebruikte bronmateriaal uit de lesfilm wordt in het document Bronmaterialen lesfilm Bombardement vermeld met bronvermeldingen en behoort bij het lespakket. De in deze lesfilm gebruikte filmbeelden van Het Bombardement komen uit een ruwe versie van de speelfilm, beeld en geluid zijn niet definitief. Gebruik van beeld of -geluid voor commerciële doeleinden is niet toegestaan. Het is ook niet toegestaan om de filmbeelden publiekelijk te verspreiden. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het vfonds met middelen uit de BankGiro Loterij en Lotto. Uw deelname aan deze loterijen wordt daarom van harte aanbevolen.