FACULTEITLETTEREN TAAL ENREGIOSTUDIES KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN AanwervingvankompelsinJapanenBelgië: EenvergelijkendestudietussenHokkaidōenhetKempisch steenkoolbekkentotenmetdetweedewereldoorlog. Promotor: ChristiaanKesteloot Bachelorpaper Co Promotor: ingedienddoor: TomArents DimitriVanoverbeke Academiejaar2010 2011
ii Aantaltekenstotaal: 76.979 Aantaltekenshoofdtekst: 58.171
Inhoudsopgave ルーヴァン カトリック大学 学士論文 日本語要約...iv Woordvooraf...v 1.Inleiding...1 2.Eenkortesituering...3 2.1.DevroegemijnbouwinJapan...3 2.2.DegeografischesitueringvanHokkaidō...4 2.3.DeontwikkelingvandesteenkoolproductieinHokkaidō...5 a.deeerstesteenkoolmijnen...5 b.hetmijnbouwbeleid...6 c.degroteinvesteringen...7 2.4.DeregionaleeigenheidvanHokkaidō...8 3.Belgisch Limburg...10 3.1.DeregionaleeigenheidvanLimburg...10 3.2.DegeografischesitueringvanhetKempischsteenkoolbekken...11 3.3.Deaanwerving...12 3.4.Demijnwerkers...13 a.deervarenmijnwerkers...13 b.deonervarenmijnwerkers...14 c.dekrijgsgevangenen...14 4.HetaanwervingsbeleidinHokkaidō...16 4.1.Inleiding...16 4.2.Deaanwerving...16 a.dwangarbeiddoorveroordeelden...17 b.koppelbazen...18 c.rechtstreekseaanwerving...20 4.3.Demijnwerkers...20 a.deervarenmijnwerkers...20 b.deonervarenmijnwerkers...21 c.dekrijgsgevangenen...23 5.Besluit...25 6.Literatuuropgave...26 iii
ルーヴァン カトリック大学 学士論文 日本語要約 タイトル ベルギーと日本での鉱山労働者募集 第二次世界大 戦まで北海道とケンペ ン炭田の比較検討について 氏名 TomArents 背景 目的 ベルギーと日本の炭田発見は両国ともに１９世紀末 ２０世紀前半までで あった 炭田採掘をする前に 鉱業や特別な 経済力産業がない地方において 炭坑産業建設は 大きな試みだっただろう 何故なら 地域の人口密度が低 いが故に 鉱山労働者も少数であるからだ 両国の炭坑は これをどう対応 したのか 研究方法 この論文では 日本の近代化の中で 北海道炭坑産業の発展の重要性 と リンブルグの炭坑産業の発展 に着手する そして 参考文献調 査を研究 方法として リンブルグ州と北海道の坑夫労働層募集制度を比較していく 坑夫労働層の分析区分: 1.鉱業才能がある坑夫 2.鉱業才能がない坑夫 3.強制労働され捕虜 北海道の炭鉱雇用制度 1.囚人貸出制度 2.飯場制度* 3.直接募集制度 *飯場制度は飯場頭が坑夫を雇用し 彼らに炭坑経営を委託する制度である 結果 その結果 一般的に炭坑初期は鉱業才能が絶対必要であるが 北海道は労 研究意義 働者不足のため初期より囚人貸出制度を利用していた それはリンブルグで は 観察されていなかった 炭坑の初期から 鉱業才能が必要なため 同地 が他の地域から鉱山労働者を募集せざるを得なかった そのため 北海道は 九州の炭坑と東北の鉱坑から募集し リブルグではワロンとオランダの炭坑 から坑夫を募集していたのである さらに 炭鉱産業の発展時期にリンブル グ州では 国際条件に基づき募集を行う事が多かった 一方 北海道では 植民地の韓国から募集が行っていた また同地の採掘産業は第二次世界大 戦 のうちに捕虜の強調雇用を利用したことが観察される 同地の雇用制度の相 違点は囚人の貸出制度と飯場制度である iv
Woordvooraf DemotivatievoordezevergelijkendestudietussenHokkaidōenhetKempisch steenkoolbekkenvondikinmijnnabijeomgeving.ikbengeborenengetogeninhethartvanhet Kempischsteenkoolbekken,eenstreekwaartotopeenpaardecenniageledenhetdelvenvan steenkooléénvandeoverheersendeactiviteitenwas.totdedagvanvandaaglaatdeze ingrijpendeveranderinginmijnleefwereldzijnsporenna.nietenkelhetlandschap,maarookde gemeenschapvertoontsporenvandezeingrijpendeindustriëlerevolutie. DaarombenikalsstudentJapanologieeropgebrandomoverditonderwerpeen vergelijkendestudietemakentussenbelgiëenjapan.professorkestelootraaddemijaanomde steenkoolbekkensvanhokkaidōenbelgisch Limburgmetelkaartevergelijken.Devoornaamste redenhiervoorisdateropheteerstezichtnogalwatgeschiedkundigegelijkenissenzijntussen dezetweeregio's.metdezestudietrachtikdelezereenduidelijkerbeeldteverschaffenvande industriëleomwentelingdiehetnoordenvanjapandoormaakte.hetbekijkendezeverandering vanuitonseigenperspectiefkanboeiendegelijkenissenvertonen. Dezestudiewasnietmogelijkgeweestzonderdedeskundigebegeleidingvanpromotor ProfessorChristianKestelootencopromotorProfessorDimitriVanoverbeke.Ookwensikdeheren JefHabex,OrhanKiliçenJulesDingenstebedankenvoorhetkritischnalezenvanhetwerk.Hun inputheeftzekerbijgedragentothettotstandbrengenvanmijnwerk.verderwensikmijnouders, mijnbroers,zus,enmijnvriendintebedankenvoorhunonvoorwaardelijkesteunbijhetrealiseren vandezepaper. Hierwilikookvermeldendatikvanplanbenomditwerkstuktegebruikenomeenproject waartemaken.ikhebdeindrukdatomwillevandegelijklopendegeschiedenisvandetwee strekenereenspecialebandkangevormdworden.concreetwilikmijengagerenomeen gemeenteuithetkempischsteenkoolbekkenenhokkaidōtedoenverbroederentotzustersteden. HiervoorhebikalwaardevollecontactengelegdmetdeheerPaulBoutsen,directeurvanhet Vervolg,ProjectencentrumvandeMijnstreek,datinternationalecontactentussenregio'svan steenkoolontginningpromoot. v
1.Inleiding DeKushiroCoalMineCO.,LTD.(釧路コールマイン株式会社)1uitHokkaidōontgintnog steedssteenkool.dejapanseoverheidiszelfsvanplanomnieuwekolenmijnenbijtebouwen.2na tientallenjarenvangeleidelijkeafbouw,ligtderedenvoordezeomslagvoordehand:desteeds toenemendeenergieprijswaardoorzelfontginnenvoordeligerisdaninvoeruithetbuitenland. HetJapanseenergieprobleemiseenonderwerpdatmijninteressewekt.AlhoewelJapan éénvandemeestgeïndustrialiseerdelandenterwereldis,ishetwatbetreftdeimportvanenergie, meteenookéénvandemeestafhankelijkelanden.metuitzonderingvanwaterkrachten hernieuwbareenergie,zijnbijnaalleinjapanverbruikteenergiebronnen(fossieleennucleaire) aangevoerdvanoverzee.maardiegrotejapanseafhankelijkheidvanuitheemseenergiebronnen, (96%in2007)3isechternietaltijdevengrootgeweest.Bijvoorbeeld,tijdensdeJapanse industrialisatie,dievooralplaatsvondonderderegeerperiodevankeizermeiji(1868 1912), voeddendejapansesteenkoolreservesdeontwakendeindustriëlerevolutie(ziekaart). Figuur1:GlennT.Trewartha,JapanaPhysical,Cultural&RegionalGeography,p.88. 1 2 3 DesteenkoolmijnvanKushiroNV. MiningExplorationNews,MitsuiMiningMayDevelopJapan sfirstcoalminein14years. AgencyforNaturalResourcesandEnergy(ANRE),EnergyinJapan2010,p.11. 1
NiettegenstaandedeJapanseindustrialisatieeenveelbesprokenonderwerpis,lopende kompelsdiedesteenkolen opdendag brachten,veelminderindekijker.alhoewelhetalseen paalbovenwaterstaatdatzondersteenkooldeindustrialisatieonmogelijkzouzijn,hebbende kompelsveelmindervandezenatuurlijkerijkdomgenoten.doorheendezestudiewensikeen beeldteverkrijgenoverdezemijnwerkers.watwashetdoenenlatenvandezeondergronders? Hoewerdenzijaangeworvenenwatwarenhunmotievenomzichindezesectorteengageren? Warenhetindividuenuitdenaburigesteden,seizoensarbeiders,gastarbeiders,buitenlandersof krijgsgevangenen?deaanleidingvooreenvergelijkendestudietussenhokkaidō北海道ende Kempen,isdatdesteenkoolwinninginbeideregio'squasisimultaangebeurde.Tevenshadden beidegebiedenookmetdezelfdegeografischeendemografischedeterminantenafterekenen. Eentekortaangekwalificeerdwerkvolkindenabijeomgevingishiereenvoorbeeldvan. TalrijkevergelijkendestudiesbestaanoverOostenWest,maareenvergelijkingvande vooroorlogsesteenkoolindustriebestaatnogniet.nochtansbiedtdesteenkoolindustrieeenlensop demaatschappijinalhaarfacetten.heteconomischemaarookhetpolitiekbelangvande steenkoolmijnenendesocialedynamiekisuniekvoorhetland.socialestudiesoverdeopgangen teloorgangvansteenkoolmijnenzijnbelangrijk.zobestaanertweestudiesoverdegevolgenvan deteloorgangvandezeindustriebijdejapansewerknemersendeplaatselijkebevolking.eind jaren'80beginjaren'90,dedentweeonderzoekersmatthewallen(1994)4envansuzanneculter (1999)5veldwerkintweeverschillendedoorsluitinggetroffenmijnbouwgebieden(respectievelijk ChikuhōenYūbari).Hunwerkenillustrerendesociaaleconomischeenpolitiekeaspectenvandeze teloorgang.eenanderzeerrelevantwerkoverdeontwikkelingvandesteenkoolindustrie,het managementendearbeidsorganisatievanenkelehistorischbelangrijkesteenkoolmijnenin Hokkaidō,isdatvanKasugaYutaka(1982)6. OokoverhetKempischsteenkoolverledenbestaanereenaantalzeerwaardevolle bronnen.eenrijkgeïllustreerdesocialegeschiedenisvandelimburgsemijnwerkersisvandehand vantinederijckengrietvanmeulder(2000)7.eenacademischwerkstukoverhet arbeidsmarktbeleidvoordemijnarbeidisgeschrevendoorbartpluymers(1996)8.ookhet TijdschriftvoorSocialeenEconomischeGeschiedenis(TSEG)heeftenkelewaardevolleartikels overmijnarbeidgepubliceerd.destudievanbartdelbroek(2008)9handeltoverdeinschakeling vanbuitenlandersindekempischesteenkoolmijnen.hetartikelvanadknotter(2008)10iseen vergelijkendestudietussenhetarbeidsbeleidvanmijnwerkersindeeuregio(belgië,nederlanden Duitsland).Maartotnogtoehebbenerzichnogmaarweinigengewaagdaaneenvergelijkingin dezematerietusseneenstreekuitwest EuropaenJapan. 4 5 6 7 8 9 10 MatthewAllen,UnderminingtheJapaneseMiracle:WorkandConflictinaCoalminingCommunity. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers. BartPluymers,DeLimburgsemijnwerkers(1817 1939):Ontstaanenconsolidatievandearbeidsmarktvoormijnarbeid. BartDelbroek. Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw. AdKnotter, ArbeidsmigrantenengrensarbeidersisEenvergelijkendestudietussenhetarbeidersbeleidindeeuregio (België,NederlandenDuitsland). 2
2.Eenkortesituering 2.1.DevroegemijnbouwinJapan DeeersteJapansesteenkoolwerdwaarschijnlijkinhetzuidenvanJapan,opheteiland Kyūshū九州ontgonnen.Daarwerderreedsinde16deeeuw,tentijdenvandeTokugawa periode, kleinehoeveelhedensteenkooluitprimitievemijnengedolven.11dezemijnenstondenonderhet directbevelvandelandheer,dedaimyō大名,dieoverdemijnmeesterdeyamashi山士enzijn koolputtersregeerde.12degedolvenkolenwerdenondermeeraangewendvoordeverwarmingen verlichtingvandehuizenvandelandheren.delandherenwarenechterterughoudendin kapitaalinvesteringen,diehuneconomischnogafhankelijkermaaktenvandenationaalheersende bevelhebber,deshōgun将軍.zowasbijvoorbeeldelkedaimyōverplichtomtiendenvaniedere winstdiehijmaakteuiteenondernemingaftestaanaandeshōgun.13ditwasdehoofdreden waaromdesteenkoolindustrielangetijdindezeprillefasebleefenniettotontwikkelingkwam. DezesituatiehieldaantotheteindevandeTokugawa periode徳川時代(1603 1868). Toenin1868deMeiji periodeaanbrak,bliesereennieuwewinddoorjapan.erontstond eengolfvaninteressevoordewestersecultuur,ideologieentechnologie.devernieuwende westerseindustriëletoepassingenwerdengeïntroduceerdindejapanseindustrie.hetvoorhanden zijnvaneenenergiebronwasnoodzakelijkvoordezemechanisatie.ensteenkoolwaserzeer geschiktvoor.demeiji regering(1868 1912)gingovertotdewestersgeïnspireerdemodernisatie vandejapansesteenkoolmijnen.deeerstemijnwaardezemachinaleontginningsmethoden toegepastwerden,wasdelegendarischemijnopheteilandtakashima高島,gelegenvoordekust vankyūshū.hieropendedeschotthomasblakeglover(6juni1838 13december1911)in1868 deeerstemoderneschachtopjapansebodem.in1876volgdedekolenmijnvanmiike三池in KyūshūGloversvoorbeeld.14 Dezemoderniseringsgolfbereiktein1879hetnoordenvanJapan,toeninHokkaidōde steenkoolmijnvankayanuma茅沼gemoderniseerdwerd.inhetzelfdejaarwerdeveneensde modernesteenkoolmijnvanhoronai幌内 gedolven.15in1886warendezemodernekolenmijnen goedvoorbijnadehelftvandenationalesteenkoolproductie.16ookdevraagnaarsteenkoolkende indezeperiodeeengroteverschuiving.vóórdeindustrialisatiewasdezoutindustriedegrootste afnemervandejapansesteenkool.maarinvollemeiji industrialisatienamdevraagnaarsteenkool voorstoomtreinenenstoomschepenalsookvoordechemischeindustrieenelektriciteitsproductie explosieftoe.17 11 12 13 14 15 16 17 MatthewAllen,UnderminingtheJapaneseMiracle:WorkandConflictinaCoalminingCommunity,p.54. TessaMorris Suzuki,TheTechnologicalTransformationofJapan:FromtheSeventeenthtotheTwenty firstcentury,p.44. MatthewAllen,operecitato,pp.54 55. JohnMcMaster, TheTakashimaMine:BritishCapitalandJapaneseIndustrialization,p.217 239. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.19. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.36. XieHeping,TadS.Golosinski,Miningscienceandtechnology.'99,774 775. 3
2.2.DegeografischesitueringvanHokkaidō Hokkaidōismetzijn83.520vierkantekilometerhettweedegrootsteeilandvanhet Japansearchipel.18Heteiland,gelegeninhetuiterstenoordenvandearchipel,isbezaaidmetvier belangrijkesteenkoolbekkens(ziekaart).19centraalinhetsorachi districtligthetishikari steenkoolbekken石狩炭田,waarindehoofdstadsapporo札幌gelegenis.hetishierookdatde bekendemijnstadyūbari夕張市endehistorischemijnvanhoronaizijngelegen.dit steenkoolbekkeniséénvandebelangrijkstevanjapanenkanzonderproblemendevergelijking methetchikuhō steenkoolbekken筑豊炭田vannoord Kyūshūdoorstaan.20Ongeveerhonderd kilometerbovenhetishikari bekkenligthetsteenkoolbekkenvanrumoi留萌炭田.zoeenvijftig kilometerbovenhetrumoi bekken,inhetuiterstenoordenligthettenpoku bekken天北炭田.hier werdbruinkoolgedolven.aandeoostkust,nabijdestadkushiro,strektzichhetkushiro steenkoolbekken釧路炭田uit.ditbekkenheeftuitloperstotonderdestilleoceaan.hierwordt zelfstotopdedagvanvandaagsteenkoolontgonnen. Figuur2:SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.46. 18 19 20 YoshioMoriya,Teikoku'scompleteatlasofJapan,p.42. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.46. F.C.Jones,Hokkaido:It'sPresentStateofDevelopmentandFutureProspects,pp.86 87. 4
2.3.DeontwikkelingvandesteenkoolproductieinHokkaidō TijdensdeTokugawa periode(1603 1867)regeerdedeMatsumaefamilie松前氏over Hokkaidō.ZijhielddekennisvandemineralenenanderegrondstoffenvanHokkaidōstriktgeheim, zodathetheersendetokugawa regimenietindeverleidinggebrachtzouwordenomheteiland onderdirectbestuurteplaatsenenhunvandemachtteverdrijven.21ditiséénvanderedenen waaromdesteenkoolontginningerpasopheteindevandetokogawa periodeopgangkwam. MethetverdragvanKanagawa(31maart1854)werddehavenvanHakodate函館 opengesteldvooramerikaanseschepen.toencommodorematthewcalbraithperryerop17mei 1854aanmeerde,bleekdezehavenuitermategeschiktvoordebevoorradingvanlijnschepen. HakodatelagnamelijkopderoutedieSan FranciscometChinaverbondentevensindenabijheid vandekoolmijnenvanhokkaidō.22vervolgenswashetdeamerikaanseingenieurbenjaminsmith LymandiehetIshikari steenkoolveldin1873inkaartbracht. a.deeerstesteenkoolmijnen Aanheteindevande18deeeuwwasinKushiro釧路,desteenkoolmijnvanShiranuka白糠 bekendbijdeplaatselijkevissers,maardeontwikkelingkwampasopheteindevandetokugawa periode.debelangrijksteredenhiervoorwasdeopenstellingvandehavenvanhakodatevoor westersestoomschependievoorzienmoestenwordenvansteenkool(ziekaart).23deregering richttein1854hethakodatemagistratenkantooropdiebelastwerdmethetonderzoeknaarde steenkooladersvanhokkaidō.opbasishiervanbeslistehettokugawa shogunaatin1856omde koolmijnvanshiranukaoptestarten. Figuur3:KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.3. 21 22 23 F.C.Jones,Hokkaido:It'sPresentStateofDevelopmentandFutureProspects,pp.2 3. AnnB.Irish,Hokkaido:AHistoryofEthnicTransitionandDevelopmentonJapan'sNorthernIsland,p.85. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.2. 5
IndatzelfdejaarstuurdehetshogunaatgetalenteerdemijnwerkersvanuitKyūshūnaar Hokkaidōomermethunexpertisesteenkooltedelven.24HetjaardaaropwierfZempachiKurihara, eenafgevaardigdevanhethakodatemagistratenkantoor,viermijnwerkersvanuitkyūshūaan. HierdoorkanmenaannemendatdeontginningsmethodendieindietijdinKyūshūgangbaar waren,hunintredededeninshiranuka.maardekolenwarennietenkelslechtvankwaliteit,ze raaktendaarenbovennogeensvergruisddoorhettransportnaardehaven.hierdoorwasdehele ondernemingverlieslatend. In1856ontdekteeenplaatselijkevissersteenkoolinKayanuma.Kayanumalagnietenkel indenabijheidvanhakodate,ookwasdekwaliteitvandesteenkoolerbeter.maarnadeinstorting vaneenhorizontalemijngangin1860werddeontginningtijdelijkgestoptendemijnwerdnogmaar sporadischgebruikt.tusseninondernammenpogingenomvandezemijndeeerstegemoderni seerdemijnvanjapantemaken.maarhetwerdalsnelduidelijkdatdezeinvestering,mededoor dehogetransportkosten,verlieslatendbleef.hetavontuurvandemijnvanshiranukaen KayanumaillustrerenheelduidelijkdeuitdagingwaarvoorhetMeiji bestuurtoenstond,diehiervoor eendegelijkontwikkelingsplanontwierp.25 b.hetmijnbouwbeleid Reedsindevroege18deeeuwhaddendeJapanseleidersinteresseomdeveronderstelde bodemschattenvanhokkaidōteexploiteren.26omdezeambitiewaartemaken,vestigdedemeiji regeringin1869hetkaitakushi開拓使.kaitakushiwordtindeengelseliteratuurvertaaldals de commissievooropeningenontwikkeling of dekolonialeafdeling alsook dekolonisatie commissie.27wijhoudenhetbij decommissie.decommissie,inopdrachtvandeministeriesvan binnenlandsezakenenvanindustrie,voerdeinhokkaidōhetfukkokukyōhei富国強兵(eenrijk landmeteensterkleger)beleiduit.in1871steldedenationaleregeringeentienjarenplanopvoor Hokkaidō.Hierdoorbeschiktedecommissietot1881overeenjaarlijksbudgetvanéénmiljoenYen omwegen,spoorwegen,kolenmijnenenandereinfrastructuurterealiseren.ditbudgetwasvijf maalgroterdanvoordien.inhetboekvantanakaakira田中彰verwoordthistoricuskuwabara Masato桑原真人 hetbelangvandecommissievoordemeiji regeringalsvolgt:28 Metanderewoorden,teneerstewoumen,ondermeerviadecommissievanHokkaidōvia detophetkapitalismedoenontwikkeleninhettenopzichtevandewereldmarktonderontwikkelde Japan,enterzelfdertijdkanmenopmilitairvlakeenbufferoptrekkentegenhetnaarhetzuiden oprukkenderusland.andersgezegd,hokkaidōkangezienwordenalseen binnenlandsekolonie dievoormilitairedoeleindenvanhetkapitalismegeopendwerd. 29 24 25 26 27 28 29 SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.35. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.1 19. DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p.184. AnnB.Irish,Hokkaido:AHistoryofEthnicTransitionandDevelopmentonJapan'sNorthernIsland,pp.116 117. TanakaAkira,HokkaidōtoMeijiishin,pp.35 42. Eigenvertalingvan:すなわち そのひとつは 後発国日本が世界市場に対して 上からの資本主義を育成する一環とし て北海道開拓をみる見方であり それは同時に南下するロシアへの防衛拠点を築くちいう軍事的側面をもつ とする いいかえれば 北海道は日本主義の軍事的要請を内包する 内国植民地 として拓かれるという視点である 6
DefocusvanderegeringvoorHokkaidōlagvooralopdeontwikkelingvandemijnbouw.30 Meteenbureaucratischeorganisatieeneenformelejuridischeconstructietrachttemende opkomendemijnenteondersteunen.31in1872wierfderegeringdeamerikaansegeoloogbenjamin SmithLymanaan.DriejaarlangwerktehijaandegeologischekarteringvanHokkaidō.Maarzijn zoektochtnaardeveelbelovendeedelemetalenliepopeensisseruit.inplaatsvandezeverhoopte bodemschatten,stoottehijin1873opgrotesteenkooladerstehoronai.32decommissiewas verheugdenwoudezemeteenexploitereneneindjaren'70kreegzijvanderegeringhierde toestemmingvoor.33 Hetbeleiddatdecommissievoerdeomdesteenkoolwinningtepromoten,kankortinvier puntenwordensamengevat.zotrachttemenombuitenlandsemijnbouwingenieursaantewerven enhunkennisteverspreidenviahetonderwijs.daarenbovenstuurdemeneigenstudentennaar hetbuitenlandomdaardemodernetechnologieenkennisteverwerven.maarondertussenwerd erdoeltreffendgebruikgemaaktvandejapansemijnbouwkundigen.iemanddiemetexpertisede steenkoolwinningondersteunde,wasdejapansemijnbouwingenieurenomototakeaki榎本武揚. HijhadinNederlandvijfjaarchemieenmijnbouwkundegestudeerd,watmeteenéénvande hoofdredenenisvoorzijnaanstellingalshoofdvandecommissie.in1876werderinhokkaidō zelfseenmijnbouwschoolopgerichtenookbenjaminsmithlymanleidde13assistentenop.in 1871gingKurodaKiyotaka黒田 清隆,detoenmaligeleidervandecommissie,metzesingenieursop studiereisnaareuropaendeverenigdestaten.34nahenstuurdedecommissienogzesstudenten naaramerikaenéénstudentnaarfrankrijkomermijnbouwkundetestuderen.35 c.degroteinvesteringen DemijnvanKayanumawerdin1879inopdrachtvandecommissiegemoderniseerd.Deze opdrachtwerduitgevoerddoordeamerikaanseingenieurl.c.e.goujotendebritseploegbaas, EdwardParry.Omdatdezemijnondankshaarinvesteringenverlieslatendbleef,werdzijin1882 geprivatiseerd.maardeverworvenwesterseexpertiseenervaringkwamentothaarrechtbijde bouwendeontwikkelingvandesteenkoolmijnvanhoronai.in1879wasdezemijndeeerstedie metoverheidskapitaaluitdegrondwerdgestampt.desteenkoolwerderofficieelontdekttoenin 1872ChōjūrōHayakawa,eeninwonervanSapporo,enkeleklompensteenkooluitHoronaiaande commissiebezorgde.decommissiegelasttebenjaminsmithlymanentakeakienomotometeen onderzoek.dekwaliteitvandesteenkoolendekoollagenwarenbevredigend.in1877bezochten ledenvandemeiji regering,alsookdecommissie,desitevanhoronaienwerddeontwikkelingvan demijnvanhoronaiuitdedoekengedaan.debouwvandemijnwerduitgevoerddoorgoujot,die ookdemodernisatievandemijnvankayanumarealiseerde.36 30 31 32 33 34 35 36 KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.5. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.35. BenjaminSmithLymanPapers,FiveCollegeArchives&ManuscriptCollections. DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p.184. KasugaYutaka,operecitato,pp.1 10. TanakaAkira,HokkaidōtoMeijiishin,p.59. KasugaYutaka,operecitato,pp.11 20. 7
Indejaren'80vande19deeeuwbeslootdeMeiji regeringomalhaarstaatsmijnente verkopenomzodekostentedrukken.37zewerdenverkochtaandeindustriëleconglomeraten (zaibatsu財閥).zowerdin1882kayanumaverkocht.zevenjaarlaterkochthorimotoi堀基de mijnvanhoronaiop,samenmetdeaangrenzendespoorwegen.hijstichttedehokkaidō steenkool enspoorwegmaatschappij(hokkaidōtankōtetsudōkaisha(北海道炭礦鉄道会社), kortweghokutan(北炭)).hokutanhadeenmonopolieopdespoorwegenenkochtookandere mijnenindebuurtop,waaronderdievanyūbari.uiteindelijkblevenermaartweeconcurrerende mijnenover:kayanumaenharutori春採.haarmonopoliewerdin1906doordenationalisatievan haarspoorwegengebroken.hiermeeveranderdeookhaarnaaminhokkaidōtankōkissenkaisha 北海道炭礦汽船会社.38Hokutanmechaniseerdegestaagenpastedenieuwstetechnologieëntoe, zodathaarmijnengekendwerdenalsdemodernstevanjapan.39 Tegenheteindevanheteerstedecenniumvande20steeeuwwarenerreedstien kolenmijnenactiefinhetishikari bekken,tweeinrumoiendrieinhetkushirobekken.de geldschietersbestondenuitlokalefamiliesdiespeculeerdeninhetrunnenvaneensteenkoolmijn. Ookpersonendiereedsactiefwarenindemijnbouwindustrie,zoalsploegbazeneningenieurs, waagdenzichinhetavontuur.totslotwaserooknogeengroepvanzakenmannenuitde scheepsbouw,debouwendehandel,diezichengageerdenindeontluikendesteenkoolindustrie. In1911kochthetbedrijfMitsui三井demijnvanNoborikawa登川,enin1913kochthetzich inbijhetmanagementvanhokutan,datzichtoeninfinanciëleproblemenbevond.ookmitsubishi 三菱starttein1913metproefboringeninHokkaidōenin1914delfdehetdekolenmijnvan Ashibetsu芦別.In1916kochtMitsubishidekolenmijnvanŌyūbari大夕張.Doordeeconomische heroplevingtijdensdeeerstewereldoorlog,investeerdenookōkura大倉ensumitomo住友inde ondergrondvanhokkaidō.reedsin1930,doordevelefusies,was96procentvanalle steenkoolproductieuithokkaidōinhandenvanenkeleconglomeraten.dezeevolutiewasmogelijk omdatdebedrijvenovervoldoendekennisenkapitaalbeschiktenomproefboringentedoen.ook moesthetarbeidstekortgecompenseerdwordendoorhogereverloningeneneenuitgebreide mechanisatie.verderkondendezeconglomeratenterugvallenopandereondernemingenwaardoor zenietenkelafhankelijkwarenvandewinstenuitdesteenkoolindustrie.40 2.4. DeregionaleeigenheidvanHokkaidō AlsweHokkaidōvergelijkenmetandereJapansesteenkoolrijkegebieden,zoalsKyūshū, doenerzichenkeleopmerkelijketegenstellingenvoor.degeïsoleerdeliggingvanelkaarkan misschieneenverklaringgevenvoordezeeigenheid.tussenhetnoordelijkehokkaidōenhet zuidelijkekyūshūstrektzichhet1.200kilometerlangehoofdeilandhonshū本州uit,waardoordeze 37 38 39 40 LauraE.Hein,FuelingGrowth:TheEnergyRevolutionandEconomicPolicyinPostwarJapan,p.32. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,pp.30 52. SuzanneCulter,ManagingDecline:Japan'sCoalIndustryRestructuringandCommunityResponse,p.37. KasugaYutaka,operecitato,p.49 55. 8
zichindeandereuithoekvanhetjapansearchipelbevinden.41dezeregionaleverschillenkwamen duidelijknaarbovenbijdemodernisatieinde19deeeuw.zokondenondermeerdemiike三池en Chikuhōbekkens筑豊炭田vanKyūshūsteunenopeeneeuwenoudeaccumulatievankennis,een nabijgelegenafzetmarkt,eengoedetransportinfrastructuureneenarbeidsmarkt. DehistorischetechnologischekennisvandeontginningsmethodenuitKyūshūgaatterug totinde16deeeuw.dezekenniswasinhokkaidōechteronbestaand,aangezienhetdemeiji regeringzelfwasdiedeontwikkelingvanhokkaidōingangzette.ookwasdeinfrastructuurin Hokkaidōhaastonbestaand.Zomoesten,omdetoekomstigemijnentevoorzien,nieuwewegen, spoorwegenenhavensnoggebouwdworden.ditwasandersinkyūshū,datbeschikteovereen eeuwenoudnetwerkvanpostwegen,waaronderdehistorischeseisandō西海道,alsookde economischbelangrijkehavensvankitakyūshūennagasaki.tevenswaserinhet19deeeuwse Hokkaidōgeenandereindustriedandevisvangst,waardoordeplaatselijkesteenkoolproductie geenbetekenisvolleafzetmarkthad.hierdoormoesthetleeuwendeelvandeontgonnengrondstof verscheeptwordennaarafzetmarktenoverzee,watarbeidsintensiefenkostelijkwas.inkyūshū lagendekaartenanders.doordeoverconsumptievanhoutskoolindelate17deeeuwmoestmenin desuiker zout enaardewerkindustrieoverstappenopsteenkool.in1770wasinkyūshūde overschakelingindezoutindustrienaarsteenkoolhaastalgemeen.42later,in1895,schakelden ookdesteenovensvandeporseleinindustrievanarita,dearitayaki有田焼,overopsteenkool.43 Totslotillustreerthetverschilinbevolkingsdichtheidalsgeenanderdeproblemenwaar meedemijnenvanhokkaidōtemakenhadden.in1884hadkyūshūeengemiddeldebevolkings dichtheidvan132,8inwonerspervierkantekilometer.hokkaidōhadindietijdeengemiddeldevan 3,0inwonerspervierkantekilometer.Ditwaseenenormehandicap.44Dezekleinepopulatie (246.456inwonersin1884)moestdeuitgestrekteonbebouwdegrondenbewerken.Ineenstreng klimaatmetmaareen140 talvorstvrijedagen(teweinigomrijsttetelen)wasdithaasteen onmogelijkezaak.45daardoorwasmentoennietinstaatomeenlandbouwsurplustecreëren. Hierdoorwasderegeringgenoodzaakt,omdelandbouwteontwikkelen,buitenlandseexpertsinte huren,zoalshoracecapron,edwindunenwilliamsmithclark.46omwillevandeze omstandighedenhaddendemijnenvanhokkaidōhetmoeilijkomvoldoendewerkkrachtenaante trekken.ditwasongekendindeanderedichtbevolkteregio'svanjapan.47dezeopmerkelijke regionaleverschillenhaddenreedsbijdestartvandejapanseindustriëlerevolutieverstrekkende gevolgenvoordesteenkoolwinning.zovoerdehetmanagementinkyūshūeenanderarbeids beleiddaninhokkaidō,waarmendearbeidersmeteengoedeverloningaanhetbedrijftrachttete binden.dithadmedetotgevolgdatdemijneninhokkaidōsnellergemoderniseerdwerden.48 41 42 43 44 45 46 47 48 GoogleMapsDistanceCalculator. ConradD.Totman,EarlymodernJapan,pp.271 272. TessaMorris Suzuki,TheTechnologicalTransformationofJapan:FromtheSeventeenthtotheTwenty firstcentury.p.101 Berekendd.m.v.NihonTeikokuJinkōSeitaisōkeipp.228 231enYoshioMoriya,Teikoku'scompleteatlasofJapan,p.42. F.C.Jones,Hokkaido:It'sPresentStateofDevelopmentandFutureProspects,p.28. AnnB.Irish,Hokkaido:AHistoryofEthnicTransitionandDevelopmentonJapan'sNorthernIsland,pp.143 159. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.1. XieHeping,TadS.Golosinski,Miningscienceandtechnology.'99,pp.774 775. 9
3. Belgisch Limburg 3.1. DeregionaleeigenheidvanLimburg Indenachtvan1op2augustus1901,tweedecennianadeprivatiseringvandeeerste modernesteenkoolmijnvanhokkaidō,boordedeleuvensehoogleraarandrédumontinlimburg steenkoolaan.deproductiedievertragingopliepdoordeeerstewereldoorlog,gingvanstartin 1917metdemijnvanWinterslag.NetalsinHokkaidō,lagookhetKempischsteenkoolbekken tamelijkgeïsoleerdvandeindustriëlecentra,enbestonderindenabijeomgevinggeenafzetmarkt vanbetekenis.delimburgsesteenkoolwasvooralbestemdvoordeluiksehoogovens.ookhierin Limburghadmenafterekenenmeteengebrekkigeinfrastructuur.Ookhierwareninvesteringenin wegen,spoorlijnen,kanalenenkolenhavensnodig. DediepeliggingvandesteenkooladersinLimburgvergdeeengrotekapitaalsinjectie. TerwijlinHokkaidōnietzozeerdediepeliggingvandesteenkoollagen,maardetotaalafwezige infrastructuurdekostenvandeondernemingomhoogdreef.beidestrekenpaktenhetprobleem andersaan.inhokkaidōinvesteerdedecommissiemetoverheidskapitaal,terwijlinlimburgenkel detransportinfrastructuurdoordeoverheidgebouwdwerd.dekostenvoordebouwvandemijnen zelfwerdenerdoordemachtigebelgische,franseenluxemburgseindustriële en kapitaalsgroepengedragen.dezeprivé investeerderswarenondermeerdesociétégénéral,de BanquedeBruxelles CoppéeenCockerill.49 AlsmenBelgisch Limburgvande19deeeuwvergelijktmethetHokkaidōvantoen,springen enkeletreffendegelijkenisseninhetoog.ookhetkempischsteenkoolbekkenwasdunbevolkten hadgeenvoorgeschiedenisvanontginning,integenstellingtotdemijnbekkensvandeeuregio Maas Rijn.Afgezienvanenkelechemischebedrijveninhetnoordenvandeprovincie,waserook geenindustriëleactiviteitaanwezig.50limburghad,netzoalshokkaidō,eengroottekortaan gespecialiseerdearbeidskrachten.bijdeaanvangvandemijnbouwkendebelgisch Limburgmet ongeveer20inwonerspervierkantekilometereensubstantieeltekortaanarbeidspotentieel.51 Alhoewelhetopheteerstezichtnietzodramatischlijktalsde3inwonerspervierkantekilometer vanhokkaidō,moetmenrekeninghoudenmethetfeitdatdezemijneninagrarischgebiedlagen. Deplaatselijkekatholiekebevolkinghadeenaarzelendehoudingtegenoverdemijnarbeiddie vereenzelvigdwerdmetzedeloosheid,drankzucht,socialismeenfranstaligheid.52 49 50 51 52 BertVanDoorslaer,EenEeuwsteenkoolinLimburg,p.42 81. BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.80. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,p.17 476. BartDelbroek,operecitato,p.81. 10
3.2. DegeografischesitueringvanhetKempischsteenkoolbekken DeproefboringenvanAndréDumontin1901inLimburg,leiddeuiteindelijktotdevondst vansteenkoolinhetdorpjeas.hiermeewerdzijnvermoedenbevestigd:dwarsdoorbelgisch Limburgliepereensteenkoolbekken.UiteindelijkgingenerzevenLimburgsemijnzetelsin productie:winterslagin1917,beringenin1922,eisdenin1923,waterscheiin1924,zwartbergin 1925,Heusden Zolderin1930enHouthalen Helchterenin1939.Dezesteenkoolmijnenkanmen gemakkelijkheidshalveopdelenineenwestelijkbekkenmetdesteenkoolmijnenvanberingen, Heusden ZolderenHouthalen HelchterenenhetOostelijkbekken,waarEisden,Winterslag, WaterscheienZwartbergdeelvanuitmaken.DesitevanEisdenisdeenigediekortbijde NederlandsegrensinhetMaaslandgesitueerdis.Winterslag,WaterscheienZwartbergliggenin Genk(ziekaart).53 Fig.4:LimburgenhetEuropeesBeleidindejaren1987 1991.p.9. 53 BertVanDoorslaer,EenEeuwsteenkoolinLimburg,p.83 98. 11
3.3. Deaanwerving Deinspanningenvandemijndirectiesomdearbeidsmarkttestabiliseren,bleventotaande crisisvandejaren'30zonderresultaat.afsprakenoverhetafbakenenvanaanwervingsgebieden, evenalshetnietaantrekkenvanelkaarspersoneel,werdenhaastnietnageleefd.hetafsnoepen vanelkaarspersoneelwerdéénvandetypischekenmerkenvanhetlimburgsearbeidsbeleid.zo profiteerdedemijnvanberingenbijvoorbeeldvandeervarenarbeidersvandemijnvan Winterslag,enpiktehetbijhetinproductiegaanmeteenéénderdevandearbeidersin.54 Hetaandeelvanbuitenlandspersoneelwasmetzijn16procenthethoogstevanalde Belgischebekkens.Tochwastot1923desnelletoenamevanhetaantalbuitenlandsemigranten hetresultaatvanspontanemigratie.maaromwillevaneennationaaltekortaanmijnwerkers,ging deoverheidenhetpatronaatovertoteengeorganiseerderekruteringvanbuitenlanders.erwerd metitaliëeenovereenkomstgesloten,maardeonervarenitalianenruildenalsneldezware mijnarbeidinvoorlichterwerk.ditdebaclezorgdeervoordathetpatronaatnaarandereoorden uitkeek.vervolgenszettemeninopdemassalerekruteringvanpoolsearbeidersdiemenaanzag alsgekwalificeerdenstabiel.vanafdejaren'30,werdenerooknogsoortgelijkeovereenkomsten mettsjecho SlowakijeenJoegoslaviëgesloten.55 Indearbeidscontractenvandebuitenlanderswerdgestipuleerddatzeindeondergrond moestenwerken.voordelichterebovengrondsearbeidwarenervoldoendebelgischekandidaten. Vanafdejaren'20werdvoordemeergekwalificeerdebanenuitgekekennaarbuitenlandse arbeiders.ditverklaartdetoestroomvanarbeidersuitdesteenkoolindustrievanhetruhrgebieden Noord Frankrijk.Debuitenlandsemijnwerkerswarennietergloyaalenaarzeldennietomopeen aantrekkelijkerbodvaneenanderewerkgeverintegaan.dezegrotemobiliteitopdearbeidsmarkt wordthetbestgeïllustreerdmetdevoorbeeldenvanwinterslagenberingenwaarbijna30procent vandeimmigrantenhetbedrijfbinnendemaandverliet.56 DemijnenrekruteerdenookzelfenstuurdenronselaarsnaarPolen,Tsjecho Slowakijeen Italië.Demigrantenkregeneenjaarcontracteneenverblijfsvergunning.Deaanwervingvan buitenlandershadvoordelenvoordewerkgever.hetaanbodvanarbeidersbleefoppeilwaardoor hetloonlaaggehoudenwerd.ookwarenzeweerloosinvergelijkingmethungesyndikeerde Belgischecollega's.57Eriseenverbandtussendegeografischeliggingvandemijnzetelsende rekruteringvanarbeidskrachten.zobestondbijnadehelftvanhetpersoneelsbestandvandemijn vaneisdenuitmigranten,terwijlindedriegenksemijnenhetaantalniet Belgenschommelderond 30percent.Indedriewestelijkgelegenmijnenwashetaandeelvandebuitenlandsearbeiders amperééntiende.58 54 55 56 57 58 BartPluymers:DeLimburgsemijnwerkers(1817 1939),pp.24 26. BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,pp.84 86. Idem,p.88. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,p.23 BartDelbroek,operecitato,pp.85 89. 12
3.4. Demijnwerkers Inhetalgemeenkanmendemijnwerkersgemakkelijkheidshalveopdelenindriegroepen; deervarenmijnwerkers,deonervarenmijnwerkersendedwangarbeiders.deervarenmijnwerkers warenonontbeerlijkbijdebouwenstartvandemijn.eensdezeinvolleproductiewas,werdenook deonervarenmijnwerkersaangeworven,laterkwamenookdedwangarbeidersgoedvanpas.dit vertaaltzichooknaareenveranderingindeaanwervingspolitiek.vanafdetweedehelftvande jaren'20zietmendatderekruteerdersinzettenopkwantiteitennietmeeropkwaliteit.maardit hoeftnietaltijdzotezijn.bijvoorbeeldtoendemijnvanwinterslagalseersteinproductieging, bestondhaarpersoneelsbestandvooreenkwartuitonervarenarbeiders.59 a.deervarenmijnwerkers ReedsbijdeopstartvandeKempischemijnen,kwamhethogerkaderpersoneeleneen kleinegroepervarenmijnwerkersuitdewaalsindustrieover.deomgevingvandestadluikwas initieeleenbelangrijkaanwervingsgebied.hetaantalarbeidersuithetzuidenvanlimburg, traditioneeleenbelangrijkwervingsgebiedvoordeluiksemijnbouw,bleefechterbeperkt.60inde vroegejaren'20teerdedemijnzetelvanwinterslagvoor45percentopbuitenlandsearbeiders, vooralervarenmijnwerkersuithetnederlands Limburgsebekken.61ToenEisden(1922)en Beringen(1923)inproductiegingen,haddenmeerdandriekwartvandemijnwerkersreeds ervaringopgedaanineenanderemijn.dochwarenzenietgelijkoverhetmijnbekkenverspreid.zo rekruteerdendewestelijkgelegenmijnenonderdeagrarischebevolkingvanwest Limburgende AntwerpseKempen,diereedspendeldennaardeLuiksemijnen.Indejaren'30verkozenvelende LimburgsemijnenbovendeWaalse,waarzezwaardergetroffenwerdendoorwerkloosheid.62Er werdechternietenkelvanwaalsemijnenafgesnoeptmaarookvandemijnzetelsuitlimburg.63 Indezeprillebeginjarenkonmendeervarenarbeidersonderverdelenindearbeidersvan deconcurrentieendevreemdelingen.alhoewelerindevroegejaren'20,overhethelebekken bekeken,hetaantalbuitenlandersverwaarloosbaarwas,vormdenzijineisdeneenwezenlijkdeel vanhetpersoneelsbestand.zijwarenafkomstiguitdenabijgelegendorpenvlakoverdegrensmet Nederland.64OokindeGenksemijnenkwamengrensarbeidersvoor.Tot1923warenzijde grootstegroepbuitenlandsewerknemers.65debelgisch Limburgsemijnenhaddenechtereen slechtereputatietenaanzienvanveiligheid.daaromwarenenkeldegekwalificeerde arbeidskrachtenbereidomertegeneenhogeverloningtegaanwerken.maarzodradezedrijfveer (doordedevaluatievandebelgischefrankin1926)wegviel,verlietenookzijbelgiëmetals resultaateenhalveringvandenederlandsearbeiders.vooraldemijnvaneisdenwerdzwaar 59 60 61 62 63 64 65 BartPluymers,DeLimburgsemijnwerkers(1817 1939),pp.23 25. BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.83. BartPluymers,operecitato,p.25. BartDelbroek,operecitato,p.93. BartPluymers,operecitato,pp. 24 26. BartDelbroek,operecitato,p.84. BartPluymers,operecitato,pp.25 34. 13
getroffen.66nietenkeldenederlandsearbeidskrachtenblevenweg,ookdelokalearbeidskrachten verlietendemijnomoverdenederlandsegrensopzoektegaannaarwerkenzoteprofiterenvan degunstigevalutaverhouding. In1923gafdeBelgischeregeringhaartoestemmingvooreenmassalerekruteringvan Poolsemijnwerkers.DezearbeiderswarenzowelPoolsemijnwerkersalsookdezogenaamde Ruhr Polen endepolendieviademijnenvanfrankrijknaarbelgiëkwamen.67demeestepoolse immigrantenwarenervarenarbeidersdiereedssinds1850indemijnenvanhetruhrgebiedactief waren.maarzijwerdendoordeduitsersalsgeheimebondgenotenvandefrans Belgische bezettersaanzien,enwerdenhetslachtoffervandeafdankingenvan1923.68ditbrachteen immigratiestroomopgangvanhetruhrgebiednaardenoord Franse,BelgischeenNederlandse mijnen.inlimburgfungeerdedemijnvanwinterslagalsverdeelcentrumoverhetgehelebekken.69 Dezearbeidershaddenomwillevanhunervaringeensterkepositieindeontluikende steenkoolproductievandemiddenjaren'20.behalvepolenmigreerdenookheelwathongaarse, JoegoslavischeenTsjecho SlowaaksearbeidersvanuithetRuhrgebiednaarLimburg.Hierbijging hetwelomeenkleinschaligermigratie,hoofdzakelijkindividueelofviakoppelbazenof aanwervingsagenten.70 b.deonervarenmijnwerkers Reedsbijdeopstartvandemijnwerdenervoordegraaf enschachtwerkenopdearbeid vanongeschooldeboerenuitdeonmiddellijkeomgevinggerekend,omdathiergeenvakkennisvoor vereistwas.maarhetduurdetot1927voordaterresoluutwerdingezetopdezegroep.71toen werdenerdoormiddelvaneenhogeverloningzoveelmogelijkarbeidersgeronseld.ooktijdensde TweedeWereldoorlogteerdendemijnenvooralopdebinnenlandsebevolkingdiedoorde mijnarbeidvrijgesteldwerdvandeportatie.deeerstejarennadebevrijdingwerdvooral gekenmerktdoordekolenslagvandebelgischestaat.allemiddelenwerdentoengeheiligdomde productietedoenstijgen.omdebelgischearbeidersaantelokken,kwamerindelentevan1945 eenspeciaalmijnwerkers statuutmetextralegalevoordelen.op12april1945werddeburgerlijke mobilisatieafgekondigd,datnaastlokmiddelenookverschillendedwangmaatregelenbevatteom demijnwerkersterugindemijnentekrijgen.72 c.dekrijgsgevangenen HetLimburgsesteenkoolbekkenkendetweeperiodeswaarindwangarbeidwerdtoegepast: éénvanonderdeoorlogendenaoorlogse.veelervarenwerknemerswarenonderdewapens geroepenenvelevreemdelingenkeerdenuitpatriottismeterugnaarhungeboorteland.omdit 66 67 68 69 70 71 72 BartDelbroek,Opzoeknaarkoolputters.BuitenlandsemijnwerkersinBelgisch Limburgindetwintigsteeeuw,p.86. Idem,p.85. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,p.22. BartPluymers,DeLimburgsemijnwerkers(1817 1939),p.32. TineDeRijck,GrietVanMeulder,operecitato,p.23. BartPluymers,operecitato,p.23. TineDeRijck,GrietVanMeulder,operecitato,pp.576 577. 14
verliesoptevangenendesteenkoolproductiemetvijfprocentoptekrikken,organiseerdede Duitsebezettertijdensdewintervan1941 1942eengedwongentewerkstelling.73Ditgebeurdedoor krijgsgevangenen,afkomstiguitdesovjetrepubliekoekraïne,deostarbeiter.vanafseptember 1942werdendezegeleidelijkvervangendoorRussischekrijgsgevangenen.Indecember1942 warenerindelimburgseondergrond5.301russischekrijgsgevangenenaanhetwerk,ophet eindevandeoorlog,inaugustus1944wasdital6.852.74dooronervarenheid,taalproblemen, ondervoedingenuitputtingwashetrendementvandezerussenzeerlaag.hetrendementvande totalekempischeproductiewasin1942gedaaldmetnietminderdan43percent.alhoeweldeze Russenopheteindevandeoorloggerepatrieerdwerden,blevensommigeondergedokeninhet Kempischsteenkoolbekken.75 DoordebemoeienissenvandeDuitsebezetterhaddeBelgischesteenkoolproductieeen zwareklapgehad.zohadmengeenrekeninggehoudenmetdebedrijfseconomischeaspectenen bleefereenzwareschuldenlastover.tevenswarendebroodnodigeinvesteringsprogramma's teruggedrongenenhaddendoordeoorlogheelwatervarenbuitenlandsehouwershetland verlaten.76debelgischestaatreageerdehieropmetde kolenslag :eenpogingomdeheropleving vandebelgischesteenkoolindustrietebevorderen.omdittebereiken,onderhandeldeachielvan Ackerindelentevan1945metdeBrittenoverdeoverdrachtvanDuitsekrijgsgevangenendieop Belgischgrondgebiedwerdenvastgehouden.Indezomervan1945werdenzowat16.000 krijgsgevangenentewerkgesteldindelimburgsemijnen.alhoeweldeduitserszogezegdvrijwillig werdengeronseld,blekenvelengelokttezijnmetvalsevoorwendsels.tijdensdeeersteselecties zochtmenvooralgevangenenmetervaringindeondergrond. AlhoewelVanAckerinitieelaarzeldeomcollaborateursdemijnintesturen,zochthijeind 1945inhetkampvanBeverlotussende zwarten 'naargeïnteresseerdendieinruilvoorallerlei voordelenmijnwerkerwildenworden.indehoopopeenbeterebehandeling,eenvervroegde invrijheidstellingeneeninkomenomhungezinteonderhouden,bodenzowelgewezen mijnwerkers,arbeidersevenalsintellectuelenzichvrijwilligaanvoordeze'boetedoeningdoor arbeid'.injanuari1946vertrokdeeerstegroepnaardewerkkampen.doordeslechte berichtgevingechter,bodenerzichteweiniginciviekenaan,waardoordeoverheidinmei1946 overgingtoteengedwongentewerkstelling.hoewelmendeeduitschijnendatzijmoestenwerken voorhunheropvoeding,washetvooraldebedoelingdatzekolenproduceerdenomdedalende productie,veroorzaaktdoorhetvertrekvandeduitsekrijgsgevangenentecompenseren.vanaf 1947daaldehetaantalinciviekenindemijnen.Zehaddenhunstraf uitgewerkt.inhetlaatste kampvanzwartberg,warenerin1949nogzoeentweehonderdtalgedetineerdenactief.eenjaar laterwerdookditopgeheven.eenaantalex gedetineerdenbleefvrijemijnwerker,zevonden immersmoeilijkelderswerk.77 73 74 75 76 77 BertVanDoorslear,SteenkoolinLimburg,pp.116 117. JeanPut,RussischeKrijgsgevangeneninLimburg1942 1945:Levenenwerkeninoorlogstijd,p78. TineDeRijck,GrietVanMeulder,DeEreburgers:EensocialegeschiedenisvandeLimburgsemijnwerkers,pp.29 34. BertVanDoorslear,operecitato,pp.149 150. TineDeRijck,GrietVanMeulder,lococitato 15
4.HetaanwervingsbeleidinHokkaidō 4.1.Inleiding DeomverwerpingvanhetTokugawa regimein1868,washetgrotekeerpuntinjapan waarbijdetraditionelemaatschappijingeruildwerdvooreenkapitalistische.ookhokkaidō ondergingdezeomwenteling.denieuwemeiji regeringintroduceerdeviadecommissiehet kapitalismeinhetnoordelijkgelegeneilandhokkaidō.78hetdynamischkapitalismebrachtgrote veranderingenteweegindemaatschappij.nieuwesocialerelatiesengroepenontstonden. Sommigestedenenstrekenkwamentotbloei,terwijlandereverarmden.79Desteenkoolrijke gebiedenfloreerdenonderdegroeiendevraagnaarsteenkooltijdensdejapanseindustrialisatie.in hetalgemeenwasereentekortaanwerkkrachtenindeopkomendefasevanhetkapitalisme.dit waseensituatiedieextremeproportiesaannaminhokkaidō.omdathokkaidōdunbevolktwasen daarenbovengeenlandbouwoverschotkende,hadheteengroterehandicapdanderestvanhet Japansearchipel.80 4.2.Deaanwerving Indetweedehelftvande19deeeuwsteldendemijnenvanShiranukaenKayanumareeds gevangenenuithakodatetewerk,alsookarbeidersuitdeplaatselijkebevolkingsgroep:deainuア イヌ.VerderwierfmenookervarenwerknemersaanvanuitKyūshū.Tijdensdemoderniseringvan demijnvankayanuma,werdhetmerendeelvandemijnwerkersdoordeambtenarenvande commissieuitanderemijnbouwstrekengeronseld.in1879namdeamerikaangoujot,diedeze mijnmoderniseerde,70nieuwemijnwerkersaan.denieuwelingenwarenprofessionelenuitde metaalmijnenvandetōhoku東北regio.81dezestreekwasvoordemijnenvanhokkaidōeen rekruteringsgebied. Zoiserbijvoorbeeldhetverhaalvanhetin1902inHokkaidōgestichteGrootJapans VerbondvandeToewijdingtotdeJapanseArbeid(DaiNipponRōdōShiseikai,大日本労働至誠会 Greater JapanSocietyofDevotiontoJapaneseLabour)waarvaneenafgevaardigde,Minami Sukematsu南助松naardekopermijnvanAshio 足尾gestuurdwerdomdaareentakervante stichten.hetbleekdathijhiervoorookaanzienlijkesommengeldvanhetpatronaatontvangenhad. HetpatronaathadopdezewijzegetrachtomkompelsuitAshioteronselenentelokkennaar Yūbari.DitblijktondermeerookuitzijntoesprakenwaarMinamimeerderekerendehogere verloningeninhokkaidōbenadrukte.enhijverzekerdezijnpubliekookdatzelfsindienduizend mijnwerkersashioverlieten,hetnogniethetkleinsteverschilzouuitmakenvoordezekopermijn.82 78 79 80 81 82 TanakaAkira,HokkaidōtoMeijiishin,p.41. KestelootChristian,Topografieensociaal economischegeografievanjapan,p.45. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.1. DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p.184. NimuraKazuo,AndrewGordon,TheAshioriotof1907:asocialhistoryofmininginJapan,p.72. 16
Toenin1882degemoderniseerdemijnvanKayanumageprivatiseerdwerd,kwamdeze kennisalsookdeervaringvandewerkkrachtenzeergoedvanpasindenieuwesteenkoolmijnvan Horonai.ToendestaatsmijnvanHoronaiin1889geprivatiseerdwerd,voerdedenieuweeigenaar Hokutaneenzeerdiverstewerkstellingsbeleid.Hetmanagementmaaktegebruikvaneendrietal vormenvantewerkstelling:1)erwerdgeteerdopdegoedkopearbeidvangevangenen.2)men spitstezichtoeophetkoppelbaassysteem.3)menmaaktesteedsmeergebruikvanhetsysteem vanrechtstreekseaanwerving.derechtstreekseaanwervingwashetenigesysteemdatuiteindelijk overbleef.83 a.dwangarbeiddoorveroordeelden AlhoewelopheteindevandeTokugawa periodereedsgevangenenvanhakodateinde primitievemijnentewerkgesteldwerden,pastemendezearbeidpasgrootschaligtoeinde steenkoolmijnvanhoronai.toendezemijnin1882operationeelwerd,teldehokkaidō240.391 inwoners.84ditkomtneerop2,9inwonerspervierkantekilometerwatveelteweinigisomeen modernemijntedoendraaien.omditimmenstekortoptevangen,steldetoenmaligministervan binnenlandsezaken,itōhirobumi伊藤博文,vooromergevangenisarbeidintevoeren.de Staatsraad,(daijōkan,太政官CouncilofState)namzijnideeaan.Metdezegevangenis hervormingsloegenmeiji bestuurderstweevliegeninéénklap.hetprobleemvandeoverbevolkte gevangenissenwerdaangepakt,enhetongereptehokkaidōwerdgekoloniseerd.in1882werdde Sorachi gevangenis空知監獄gebouwd,detweedeophetgrondgebiedvanhokkaidō.zewerdop aanwijzenvandecommissieindebuurtvandesteenkoolmijnvanhoronaigebouwd.tussen1883 en1894werdenergemiddeldzoeen720gevangenenperjaardemijningestuurd(tabel1). Alhoewelerookberoepgedaanwerdopandereaanwervingsmethoden,bestondmeerdanvier vijfdevanallemijnwerkersuitgevangenen.zijwerktenertegeneenkwartvanhetgangbareloon. HetwerkkampvanSorachiwaséénvandeeersteinzijnsoort,maaralvlugvolgdenermeerdere. DoordegevangenisarbeidkonmeninOost AziëdesteenkoolonderdeBritseprijsverkopen.85 In1890herbergdedeSorachi gevangenismeerdandrieduizendgevangenen.nade verkoopvandemijnaanhokutanin1889,namdezederechtenvoorgevangenisarbeidinde ontginningenhettransportover.hierdoorblevendegevangenendebasisvanhetwerkvolk. Hokutanbevondzichineenvoordeligepositieomdatdwangarbeidnietalleengoedkoopwas,maar ookhettekortaanwerkkrachtenelimineerde.dezedwangarbeidhieldaantottweejaarnade verkoopvandemijn,waarnahetverminderdeomuiteindelijkin1894afgeschaftteworden.de media aandachtaandeschrijnendegevangenistoestandenalsookdepopulariteitvande ChristelijkeleeronderdeMeiji eliten,luiddeheteindevandedwangarbeidin.bovendienvonden andereaanwervingsmethodensteedsmeeringang,zoalshetsysteemvankoppelbazenende rechtstreekseaanwerving.86 83 84 85 86 KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,pp.11 39. Nihonteikokujinkōseitaisōkeimeiji41nen12gatsu31nichichō,p.231. DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,pp.175 186. KasugaYutaka,operecitato,p.39 40. 17
Tabel1:KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.26. Demensonwaardigewerkomstandighedenwerdenin1893beschrevendooreenprofessor aandekeizerlijkeuniversiteitvantokio(帝國大學,teikokudaigaku): Hetdrinkwaterstinkt,isbedorvenenongeschiktvoorconsumptie.Alsgevolghiervan lopendegevangenen,darmziektes,chronischemaagstoornissenendiarreeop.erisgeenverschil tussendelatrinesendeeetplaats.waardegevangenenleven,ademenzestof,luchtvervuildmet mijngasenkolenstofinwaardoorveelgevangenenlongziektenoplopen.hetismogelijkomeen beeldtekrijgenoverdehoeveelheidstofdoornaardekleurvanhungevangenisplunjetekijken.na ééndagwerdhetrodegevangenis uniformbruin,naeenmaandwashetvolledigzwart. 87 TanakaOsamu田中修 berekendedathetsterftecijfervan4naar1,7procentzoudalenalsergeen gevangenenmeeruitgeleendwerdenaandekolenmijnvanhoronai. b.koppelbazen HetkoppelbaassysteemiseenvrijevertalinguitdeEngelstaligeliteratuurvooreentypisch Japansaanwervingssysteem,dattotinde20steeeuwgangbaarwas.InhetJapansheetdit systeemnayaseido納屋制度ofhanbaseido飯場制度.nayaseidobetekentletterlijk hut systeem. DeJapansetermhanbastaatvoor slaapplaats,dochishethanba systeemmeerdanenkelhet verschaffenvankosteninwoonaandemijnwerker.dehanbagashira飯場頭,dekoppelbaas, 87 DanielV.Botsman,PunishmentandPowerintheMakingofModernJapan,p.188. 18
bemiddeldetussenhetbestuurvandemijnenhetwerkvolkdathijhenverschafte.hetwas namelijkhij,ennietdemijndirectie,dieverantwoordelijkwasvoorderekruteringende taakverdelingvanzijnarbeiders.injapanwasdezemaniervanaanwervingveralgemeendinde metaal ensteenkoolmijnen.88ookinhokkaidowiervendemijnenhunarbeidersviahethanba systeemaan.inhetalgemeenschovendewerkgeversalleverantwoordelijkheidafopderuggen vandezekoppelbazen.89 Hetkoppelbaassysteemontleendezijnlegitimiteitenhiërarchieaanhetoyakata systeem 親方制度uitdeTokugawa periode.tijdensdezeperiodesteldenuitgestotenen,gevangenenen ambachtsliedenhundienstentekoopopeensoortmarkt,deninsokuyoseba人足寄場.90de koppelbaashuurdehenvooreenbepaaldetijdinenwasverantwoordelijkvoordetaakverdeling. Hijwastevensdebankiervanzijnploegennamdeverantwoordelijkheidvanhaastalleaspecten vanhundagelijkslevenopzich.zohielddekoppelbaaseendeelvanhetdagelijksloonvaniedere mijnwerkerinomdekostenvanhuisvesting,voeding,alcohol,tabakentransporttebekostigen.in sommigegevallenwarendemijnwerkersontvoerdeboerendiegedwongentewerkgesteldwerden. Ontsnappingspogingenwerdenontmoedigddoorknokploegenenfolteringen.Uitresultatenvan eenonderzoekuit1920,blijktdat41percentvande8.366mijnwerkersuithetkoppelbaassysteem reedseenontsnappingspogingachterderughad.91dezemijnwerkerswarenslavendievooralles afhankelijkwarenvandekoppelbazen,dievanhunprofiteerden.eénkoppelbaasbeschiktewel overzoeen100mijnwerkers.92 Hetsysteemvandekoppelbazenkwaminhetbeginvande20steeeuwonderdruk.De redenenhiervoorzijnnietenkeldeontevredenheidvandemijnwerkers,maarookdemechanisatie. Hetmoderneproductieprocesnoodzaakteeenuniverseelcontrolesysteem,waariniedersegment vanhetproductieprocesvandeplanningtotdeproductieopelkaarafgesteldwerd.deindirecte tewerkstellingdoordekoppelbazenverhinderdehetmanagementomdemaximalecapaciteitvan dearbeiderstebenutten.dekoppelbazenbehartigdennietdezelfdebelangenalsdemijnwerkers. ToendemijnvanSorachiin1905deherbergenopkochtenalzodekoppelbazenbuitenspel plaatste,zetteheteennieuwetrendin.maardezeevolutieliepnietoveralgelijk,erontstonden regionaleverschillentussenhokkaidōenkyūshū.zowasbijhokutandewerkgeverdirect betrokkenbijdewerkverdeling,terwijleldershetkoppelbaassysteemnogbleefvoortbestaan.93de verderemodernisatievandemijnenvanhokkaidōzorgdeervoordathetkoppelbaassysteem uiteindelijkafgeschaftwerd.depositievandekoppelbaaswerddoordecreatievan aanwervingsagenten,opzichters,controleursenherbergverantwoordelijkenoverbodigenverdween in1922uitallemijnenvanhokutan.94 88 89 90 91 92 93 94 NimuraKazuo,AndrewGordon.TheAshioRiotof1907:aSocialHistoryofMininginJapan,p.72. MichaelWeiner,RaceandMigrationinImperialJapan,p.51. KenC.Kawashima,TheProletarianGamble:KoreanWorkersinInterwarJapan,pp.74 75. LauraE.Hein,FuelingGrowth:TheEnergyRevolutionandEconomicPolicyinPostwarJapan,p.33. KasugaYutaka,Transferanddevelopmentofcoal minetechnologyinhokkaido,p.41 42. MichaelWeiner,operecitato,p.51. KasugaYutaka,operecitato,p.60. 19