Infoblad 5: achtergrondinfo tam of wild DROMEDARIS = TAM Wetenschappelijk Camelus dromedarius Leeftijd Gewicht Arabian camel; dromedary; camel Noord-Afrika, Midden-Oosten, verwilderd in Australië grassen, struiken en ook zoute of doornige planten en zelfs aas 20-45 jaar 2,2-3,4 m, staart 50 cm 450-550 kg De dromedaris is een kameelachtige met één bult. Deze soort is in het wild uitgestorven, maar wordt nog wel algemeen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten als last- en rijdier gehouden. De dromedaris is een echt woestijndier, met vergelijkbare aanpassingen aan de hitte en periodieke watertekorten als de kameel. Dromedarissen leven ook in haremgroepen met een volwassen man, enkele vrouwen en hun kinderen. De mannen gaan elkaar soms te lijf door te duwen, te bijten en te spuwen. Extra info voor de leerkracht Een dromedaris is uitstekend aangepast aan overleven in de hitte. Hij zou in extremis veertien dagen zonder drinken kunnen. Hij overleeft immers veertig procent vochtverlies van zijn normale lichaamsgewicht, terwijl mensen bij een verlies van twaalf procent al gevaar lopen. Het is vooral zijn bult die ervoor zorgt dat hij kan overleven in de woestijn. De bult zorgt voor de opslag van vet, en dat vet kan energie en vocht produceren. Een dromedaris eet woestijnplanten die lange wortels hebben en soms wel voor tachtig procent uit water bestaan. Veel van deze planten zijn rijk aan mineralen en zijn zo zout dat andere dieren er niet van eten. Daarnaast hebben ze nog andere kenmerken die hen beschermen tegen het leven in de woestijn. De eeltkussens onder hun poten beschermen hen tegen het warme zand. De neusgaten en oren zijn bedekt met lange haren, die het zand tegenhouden. Ook kan het dier zijn neusgaten sluiten. Deze eigenschappen maken het dier zeer geschikt als last- en rijdier in de woestijn. De melk van dromedarissen wordt ook gedronken, en is vaak het belangrijkste voedingsmiddel voor bijvoorbeeld de nomaden in de Sahara. Wat is de functie van het dier? Hulp: last- en rijdier: materiaal en mensen vervoeren
LAMA =TAM Wetenschappelijk Lama glama; Lama guanacoe Leeftijd llama westen en zuiden van Zuid-Amerika grassen, struiken, korstmossen en paddestoelen 20 jaar kop-romp 1,5-2 m, staart 25 cm Gewicht 100-150 kg De lama is de tamme (gedomesticeerde) vorm van de guanaco. Lama's worden in Zuid-Amerika al zeker 6000 jaar gehouden vanwege hun vlees, huid en wol en als lastdier. De guanaco's leven vooral op de grazige hoogvlaktes van de Andes, tot 4000 m hoog. Wilde en tamme lama's hebben bloed dat makkelijk zuurstof opneemt uit ijle lucht en kunnen daarom op grote hoogten nog goed functioneren. Lama's staan bekend om de manier waarop ze concurrenten en vijanden afschrikken. Ze spugen hun zurige en stinkende maaginhoud naar een tegenstander als ze kwaad worden. Extra info voor de leerkracht Een lama is één van vier Zuid-Amerikaanse kameelsoorten (lama, alpaca, vicuña, guanaco) die hoofdzakelijk in de Peruaanse Andes leven. De lama werd ongeveer 5000 jaar geleden door de Inca s tam gemaakt en werd door hen en andere inwoners van de Andes veel gebruikt als pakdier. In Zuid-Amerika worden de lama s nog steeds gehouden als lastdieren, voor de wolproductie en het vlees. De wol die door een lama wordt geproduceerd is zacht, maar niet zo zacht als die van de andere Zuid-Amerikaanse kameelsoorten. De alpaca bijvoorbeeld produceert meer dan tweeëntwintig natuurlijke tinten wol. Deze luxewol is fijn, licht en uitzonderlijk warm en zacht. Het is vijf keer warmer dan schapenwol en luxueuzer dan kasjmier. De wol van de alpaca is sterk en heeft meer thermische capaciteit dan bijna iedere andere dierlijke wolsoort. De vicuña heeft de fijnste en duurste wol ter wereld. De wol is zachter, lichter en warmer dan welke andere wol op aarde. De wol is niet alleen duur door de kwaliteit en zachtheid maar ook door de kleine productie van de wol. Eén vicuña levert ongeveer 500 gram wol in een jaar terwijl een alpaca tot 8 kilo in dezelfde tijd kan leveren. Wat is de functie van het dier? Hulp: lastdier: materiaal dragen Eten: vlees Kleding: huid en wol
WATERBUFFEL = TAM Andere namen arni Wetenschappelijk Bubalus bubalis Asian water buffalo Oost-Ghats (India), Thailand gras, (water)planten 2,4-3 m Gewicht tot 1200 kg Dit donkergrijze rund kan erg groot worden: een gewicht van over de 1000 kilo en enorme geribbelde hoorns met een spanwijdte van twee meter. Zoals zijn naam al zegt houdt de waterbuffel van nattigheid. Zijn brede hoeven zorgen dat hij niet wegzakt in drassige grond. Overdag staan waterbuffels vaak in het water om af te koelen en om lastige insecten te ontlopen. Soms steken alleen hun neusgaten nog boven het water uit. Al eeuwen geleden zijn waterbuffels getemd en ze worden vooral in de landbouw gebruikt om karren en ploegen te trekken. De tamme rassen zijn meestal kleiner (minder dan 500 kg) dan de wilde. Tamme waterbuffels zijn ook naar onder andere Zuid-Amerika en Australië gebracht. Extra info voor de leerkracht De waterbuffel werd rond 4000 voor Christus gedomesticeerd in Azië. Het zijn ideale dieren om ploegen en karren te trekken. Tegelijk zijn ze ook een bron van melk, vlees en huiden. Waterbuffels hebben speciale hoeven waardoor ze zonder te zinken op natte grond en rivierbeddingen kunnen lopen. Daardoor worden deze dieren vaak ingezet bij rijstbouw. Wat is de functie van het dier? Hulp: karren en ploegen trekken
EEKHOORN = WILD Andere namen Wetenschappelijk Sciurus vulgaris Leeftijd Gewicht rode eekhoorn; Europese eekhoorn Eurasian red squirrel Europa en Azië noten, bessen, vruchten, knoppen, paddestoelen, soms jonge vogeltjes 2-3 jaar 20-25 cm, staart 15-20 cm 200-500 g De gewone eekhoorn is de bekende roodachtige eekhoorn met de grote pluimstaart en pluimpjes aan de oren die regelmatig in een Nederlands bos te zien is. Een gewone eekhoorn bouwt meestal verscheidene nesten hoog in de bomen. Deze nesten worden gebouwd van takken, boombast, bladeren en mos. In de winter brengen eekhoorns het grootste deel van de dag en nacht in hun winternest door en komen ze slechts af en toe naar buiten om wat eten te halen. In de herfst hebben ze daarvoor op een groot aantal plekken voedselvoorraden verstopt. In de zomer gebruiken ze hun nesten ook intensief. Bijvoorbeeld om jongen te krijgen en te schuilen voor regen of warmte. Het bouwt meestal verscheidene nesten hoog in de bomen. Deze nesten worden gebouwd van takken, boombast, bladeren en mos. (Europa en Azië)
BRILSLANG = WILD Wetenschappelijk Naja naja Indian cobra Zuid-Azië knaagdieren, hagedissen, kikkers, kleine zoogdieren, andere slangen 1,2-1,7 m De brilslang is de bekendste cobra. Dat komt vooral door de slangenbezweerders uit India, die meestal brilslangen uit hun mand laten komen. Als hij zich bedreigd voelt, zet de brilslang zijn halsschild uit. Dat schild is nog breder dan bij de andere cobrasoorten. Op de achterkant van dit schild staat een lichte figuur die op een bril lijkt. Vandaar zijn naam. Deze gifslang heeft een dodelijke beet. Elk jaar veroorzaakt hij in India behoorlijk wat menselijke slachtoffers. Dat komt ook doordat hij vaak in de buurt van dorpen, rijstvelden en wegbermen voorkomt. Brilslangen warmen zich overdag graag in de zon. Jagen doen ze vooral 's nachts. De prooi sterft binnen een paar seconden na de beet door het sterke zenuwgif. Brilslangen leggen eieren. http://www.rangerclub.nl/nl/dieren/ In de buurt van dorpen, rijstvelden en wegbermen. (Zuid-Azië)
TAMMARWALLABY = WILD Andere namen Derbywallaby; tammar Wetenschappelijk Macropus eugenii; Wallabia eugenii tammar; tammar wallaby; Derby wallaby Zuid-Australië gras 59-68 cm Gewicht 9 kg Wallaby's zijn kleine kangoeroes. De tammarwallaby is zelfs de kleinste wallaby. Hij leeft in gebieden met lage bomen en struiken. Zijn vijanden zijn de mens (door jacht en verdwijnen natuurgebieden), dingo's (Australische wilde honden) en roofvogels. Hij leeft in lage bomen en struiken. (Zuid-Australië)
EGEL = WILD Andere namen egel Wetenschappelijk Erinaceus europaeus Gewicht hedgehog Europa en Azië slakken, insecten, spinnen en wormen, soms ook eieren, kuikens, kikkers en aas 23-30 cm 1 kg Er zijn ongeveer 15 verschillende soorten egels. De egel die bij ons voorkomt is de Europese. Met 'de egel' wordt meestal deze soort bedoeld. Egels leven het liefst in gebieden met bomen én met open stukken. Ze komen ook voor in de buurt van mensen, zoals in parken en tuinen. Egels zijn bekend om hun stekels op hun rug en kop. Als er gevaar dreigt, rollen ze zich tot een stekelige bal. Een egel heeft ongeveer 6000 stekels. In Nederland is de egel een beschermde diersoort. Maar veel egels worden doodgereden. Als er een auto komt, rollen ze zich op. Dat werkt natuurlijk niet. De natuurlijke vijanden van de egel zijn grote roofvogels, de bunzing en ratten. Ook worden ze wel door honden en katten gepakt. De egel is vooral 's nachts actief. Overdag zitten egels verstopt in een nest van bladeren of op een andere donkere plek. In de winter houden ze een winterslaap. In ons land is dat van eind oktober tot eind maart of begin april. Sommige egels slapen het hele stuk door, andere egels worden in december af en toe wakker. Egels leven liefst in gebieden met bomen en open stukken. (Europa en Azië)
CHIMPANSEE = WILD Andere namen chimp Wetenschappelijk Pan troglodytes Leeftijd Gewicht Onderverdeling chimpanzee; chimp West- tot Oost-Afrika vooral vruchten, maar ook wel zaden, wortels en vlees 40 jaar tot 1,2 m (mannetje), 1 m (vrouwtje) mannetje tot 70 kg, vrouwtje tot 50 kg 4 ondersoorten (centrale, westelijke, oostelijke en Nigeria- Kameroen chimpansee) De chimpansee is de bekendste mensaap. Hij is bijna net zo groot als de mens, maar een stuk lichter, behaarder en iets minder intelligent. Chimpansees zijn wel sterker en kunnen veel beter klimmen. Toch blijft een chimpansee bij voorkeur op de grond. Chimpansees leven in groepen in het oerwoud waar ze fruit, insecten of zaden verzamelen en af en toe een jachtpartij houden. Door het verdwijnen van hun leefgebied en jacht om hun vlees neemt de verspreiding van de chimpansee sterk af. De chimpansee woont in het oerwoud. (West- en Oost- Afrika)