ChristenLinie 0 Geef geloof een stem

Vergelijkbare documenten
1.1 Algemeen Activiteitenverslag Informatie over bestuur en directie Toekomstplannen en risicobeheersing 22

FINANCIEEL JAARRAPPORT 2015 MR. G. GROEN VAN PRINSTERERSTICHTING AMERSFOORT

1.1 Algemeen Activiteitenverslag Informatie over bestuur en directie Toekomstplannen en risicobeheersing 22

ChristenUnie Amersfoort. 2. Jaarrekening WITh accountants nonprofit. pagina 23

De Nederlandse Vegetariërsbond Minahassastraat RS AMSTERDAM JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag

FINANCIEEL JAARRAPPORT 2012 MR. G. GROEN VAN PRINSTERERSTICHTING AMERSFOORT

Stichting Present Utrecht Vliegend Hertlaan 4a 3526 KT UTRECHT JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag

FINANCIEEL JAARRAPPORT 2015 AMERSFOORT

Stichting Het Erfdeel - wonen Werkensedijk PR WERKENDAM JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag 2014 C O N C E P T

Christen Unie Amersfoort. 2. Jaarrekening pagina 23

Stichting Nederlands Debat Instituut Frans Halslaan BK HILVERSUM VERKORTE JAARREKENING

Vereniging Sociaal Verhaal. Noordwal EA DEN HAAG JAARREKENING 2016

STICHTING FOODWATCH NEDERLAND TE AMSTERDAM

Stichting Present Utrecht Vliegend Hertlaan 4a 3526 KT UTRECHT JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag

STICHTING FOODWATCH NEDERLAND TE AMSTERDAM JAARREKENING 2015

Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker. Jaarrekening 2015

Balans per 31 maart 2016 (na resultaatbestemming)

Algemeen 2. Jaarrekening

RAPPORT INZAKE JAARREKENING 2017 STICHTING HOEKSTRAAT 11 BUNSCHOTEN

5OPLUS. Financieel verslag OPLUS DEN HAAG

C O N C E P T. Vereniging Bond van Hervormde Zondagsscholen Op Gereformeerde Grondslag Hoofdspoor MK GENEMUIDEN

Stichting Present Utrecht Vliegend Hertlaan 4a 3526 KT UTRECHT JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag

Vereniging Aangeboren Heupafwijkingen gevestigd te Nijkerk. Jaarrekening 2015

1.1 Algemeen Activiteitenverslag Informatie over bestuur en directie Plannen voor de toekomst 22

Stichting Present Den Haag

Herenweg ND E info@withaccountants.nl

Stichting Present Den Haag

Online administraties & Financieel professionals

Subsidiecategorie A: politieke vormings- en scholingsactiviteiten

C O N C E P T. Stichting Het Erfdeel zorg & begeleiding Werkensedijk PR WERKENDAM JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag 2014

FINANCIËLE VERANTWOORDING STICHTING TOON HERMANS HUIS ROERMOND 2015

ONAFHANKELIJKE OUDEREN EN KINDEREN UNIE 5OPLUSJ HILVERSUM JAARREKENING 2013

FINANCIEEL VERSLAG Stichting Marathon Barneveld te Barneveld

Subsidiecategorie A: politieke vormings- en scholingsactiviteiten

FINANCIËLE VERANTWOORDING STICHTING TOON HERMANS HUIS ROERMOND 2016

Algemeen 2. Jaarrekening

Stichting Stéphanos. Jaarrapport 2017

Stichting Stéphanos. Jaarrekening 2018

Stichting Bits of Freedom AMSTERDAM. Stichting Bits of Freedom Bickersgracht LH AMSTERDAM JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag 2014

ChristenUnie Johan van Oldenbarneveltlaan HB AMERSFOORT JAARVERSLAG 2013

Jaarverslag 2015 Stichting Jongerencentrum Heelal

Financiële verantwoording 2012 van. Gereformeerde Bijbelstichting. te Dordrecht

Inhoudsopgave. Jaarrekening. Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Toelichting bij de jaarrekening 4

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling

-. 1 t 1 % 11 t t t t t t t 1 t J i L.2.3. ChristenUriie Jaarverslag Jaarrekening pagina 23

Stichting European Uro-Oncology Group (EUOG) Zernikedreef CL LEIDEN JAARVERSLAG 2015

Stichting Kennisbank Filantropie Hilversum. Jaarrapport 2013

Stichting CHAVAH. Jaarrekening. Stichting CHAVAH

STICHTING PRISMA WEST-BRABANT TE BREDA. Rapport inzake jaarstukken 2015

Stichting Stéphanos. Jaarrapport 2014

FINANCIEEL JAARVERSLAG STICHTING K U N S T E N O P S T R A A T

Jaarrekening. van. Stichting WAG Kootwijkerbroek - Stroe. Kootwijkerbroek

Balans per 31 december 2015 (na resultaatbestemming)

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling

Jaarverslaggeving 2017

Jaarverslag 2017 Stichting Jongerencentrum Heelal (CONCEPT)

OPERAM JAARREKENING FINANCIEEL JAARVERSLAG 2017

Balans per 31 december 2016 (na resultaatbestemming)

Jaarrekening. van. Stichting WAG Kootwijkerbroek - Stroe. Kootwijkerbroek

ONAFHANKELIJKE OUDEREN EN KINDEREN UNIE (OOKU) 5OPLUS, HILVERSUM JAARREKENING 2014

Balans per 31 december 2013

STICHTING PRESENT DEVENTER

Stichting Evangelisch Werkverband binnen de Protestantse Kerk in Nederland gevestigd te Terschuur. Rapport inzake de jaarstukken 2017

Stichting Stéphanos. Jaarrapport 2015

Jaarrekening 2014 Stichting Museum Drachten, Drachten

1. Balans per 31 december 2015 (na voorgestelde resultaatbestemming)

Mentelity foundation Baambrugge. Jaarrapport 2013

VERKORTE JAARREKENING 2016 Balans per 31 december 2016 Staat van baten en lasten over 2016

Financieel Jaarverslag 2015

Stichting Healthcare Christian Fellowship International Centre, Voorthuizen

Jaarrekening Inhoudsopgave

FINANCIEEL JAARVERSLAG

RSI Vereniging gevestigd te Nijkerk. Jaarrekening 2015

Inhoudsopgave. Jaarrekening. Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Toelichting bij de jaarrekening 4

Sien gevestigd te Houten. Financiële verantwoording 2017

Jaarrekening en financieel rapport. Vereniging AANEEN. te Amsterdam. over 2015 CONCEPT

Jaarrekening Stichting Vrienden van Dôme

FINANCIEEL JAARVERSLAG Stichting Kleurrijke Stad

Stichting Network Education Theology Foundation Laan van Westenenk AZ APELDOORN JAARREKENING RAPPORT Inzake jaarrekening 2014

JAARREKENING Stichting Present Deventer - Jaarrekening

Stichting International Foundation for Animal Genetics gevestigd te Veenendaal. Rapport inzake de jaarstukken 2013

Verslag Financiële administratie

Stichting Steun Sonshine

Stichting Dagopvang Utrecht te Utrecht

Rapport inzake de jaarrekening Aan het bestuur van Stichting Logos Instituut

Financiele gegevens Stichting Hospice Hoeksche Waard

Stichting Kennisbank Filantropie Hilversum. Jaarrapport 2014

INSTITUUT HET CENTRUM DEN HAAG - LEIDEN TE 'S-GRAVENHAGE. Rapport inzake jaarstukken 2013/2014

Stichting Bits of Freedom AMSTERDAM. Stichting Bits of Freedom Bickersgracht LH AMSTERDAM JAARVERSLAG RAPPORT Inzake jaarverslag 2015

RSI Vereniging gevestigd te Nijkerk. Jaarrekening 2016

Financieel verslag Nederlandse Bowling Federatie Veenendaal

STICHTING SAM AMSTELVEEN

Rapport Aan het Curatorium van de Dr. Wiardi Beckman Stichting, Den Haag inzake de jaarrekening Jaarrekening 2017

STICHTING AKYAZILI NEDERLAND TE ROTTERDAM. Rapport inzake jaarstukken 2014

Stationsstraat 79 G 3811 MH Amersfoort. Financieel jaarverslag 2014

STICHTING REVIVE TE BRUCHEM. Rapport inzake jaarstukken 2015

Balans per 31 december 2017 (na resultaatbestemming)

JAARREKENING Stichting Marianne Center

Transcriptie:

0 Jaarverslag 2017 ChristenLinie 0 Geef geloof een stem

ChristenUnie Amersfoort Inhoud 1. Bestuurs- en directieverslag pagina 1.1 Algemeen 6 1.2 Activiteitenverslag 12 1.3 Informatie over bestuur en directie 18 1.4 Toekomstplannen en risicobeheersing 22 2. Jaarrekening 2017 2.1 Balans per 31 december 2017 24 2.2 Staat van baten en lasten over 2017 25 2.3 Resultaatbestemming 26 2.4 Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat 27 2.5 Toelichting op de balans per 31 december 2017 29 2.6 Toelichting op de baten over 2017 34 2.7 Toelichting op de lasten over 2017 36 2.8 Kostentoerekening subsidiabele activiteiten (WFPP) 40 2.9 Ondertekening 44 3. Overige gegevens Controleverklaring 46 Bijlagen Jaarrekening FICDD 49 Begroting ChristenUnie 2018 55 pagina 3

Christen Unie Amersfoort pagina 4

ChristenUnie Amersfoort 1. Bestuurs- en directieverslag pagina 5

ChristenUnie Amersfoort 1. Bestuurs- en directieverslag 1.1 Algemeen 1.1.1 Inleiding Het jaar 2017 stond politiek in het teken van de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart, gevolgd door een heel lange formatieperiode. We zijn blij en dankbaar voor de stemmenwinst die we na een mooie campagnetijd mochten noteren. Er stemden ongeveer 20% meer mensen op de ChristenUnie dan in 2012. Helaas was dit onvoldoende voor een zesde Kamerzetel. Wel werd er een beroep op de ChristenUnie gedaan bij de coalitieonderhandelingen. Het resultaat: er is een stevig ChristenUnie-stempel op het regeerakkoord gedrukt en in het kabinet Rutte III zitten drie ChristenUnie-bewindspersonen. Het is een zegen dat we als politieke beweging van christenen op deze manier in de maatschappij present kunnen zijn. En het is ook een voorrecht vergeleken bij vele andere landen, waar deze vrijheid en mogelijkheden er niet zijn. Dank aan God! 1.1.2 Statutaire naam, vestigingsplaats en rechtsvorm De statutaire naam van de vereniging luidt: ChristenUnie en is statutair gevestigd te Amersfoort. De vereniging is in het handelsregister van de Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland te Almere ingeschreven onder nummer 32080551. pagina 6

ChristenUnie Amersfoort 1.1.3 Omschrijving van de doelstelling De Christen Unie heeft tot doel een politiek te bevorderen zoals deze voortvloeit uit de grondslag. De grondslag van de ChristenUnie luidt als volgt: Gedreven door Gods liefde en Christus koningschap wil de ChristenUnie zich inzetten voor de samenleving en het bestuur van ons land. Zij erkent dat de overheid door God is gegeven en in Zijn dienst staat om recht te doen en vrijheid en vrede te beschermen, wereldwijd. De ChristenUnie baseert haar politieke principes op de Bijbel, Gods genspireerde en gezaghebbende Woord. Haar leden verenigen zich vanuit het christelijk geloof, zoals kernachtig verwoord in de Geloofsbelijdenis van Nicea. De verwoording van de politiek van de ChristenUnie is te vinden in het kernprogramma, en de essentie daarvan staat in de in 2015 vastgestelde pre-ambule daarop: Het kernprogramma van de ChristenUnie bevat haar politieke visie voor de lange termijn. De ChristenUnie komt tot haar politieke visie vanuit een richtinggevend perspectief, vanuit een vast fundament en vanuit centrale kernwaarden. De politieke visie van de ChristenUnie staat in het perspectief van geloof, hoop en liefde. Geloof in de almachtige Schepper geeft richting aan de politiek: Hij laat niet los wat Zijn hand begon. Jezus Christus, Wie alle macht is gegeven in hemel en op aarde, geeft hoop op een leven over de grenzen van deze wereld heen. De Heilige Geest inspireert tot navolging van Christus in Zijn liefde. Zoals vastgelegd in haar grondslag, fundeert de ChristenUnie haar politieke visie op het betrouwbare Woord van God, de Bijbel. Met haar politieke visie staat de ChristenUnie in een levende traditie van eeuwenlang christelijk denken over mens, maatschappij en overheid, vanaf de kerkvader Augustinus tot op de dag van vandaag. De ChristenUnie put politieke wijsheid uit de Oecumenische Belijdenissen, de Drie Formulieren van Eenheid, de Verklaring van Lausanne en andere belangrijke verwoordingen van de Bijbelse boodschap voor het publieke leven. In de politieke visie van de ChristenUnie staan drie kernwaarden centraal, die leidend zijn voor haar inzet voor gerechtigheid in Nederland en in heel de wereld: Dienstbare samenleving God laat mensen opbloeien in relaties, samenwerking en onderlinge zorg. Een dienstbare samenleving vraagt een betrokken, maar ook bescheiden overheid. De overheid zet zich in voor een maatschappelijke ordening waarin mensen hun talenten kunnen ontwikkelen en in vrijheid hun verantwoordelijkheden kunnen nemen. Geloofsvrijheid God maakt mensen verantwoordelijk door ze vrijheid te geven. De overheid beschermt en respecteert deze vrijheid. Alle mensen hebben het recht om in vrijheid hun geloof en overtuiging te delen, met elkaar, met hun kinderen en in de samenleving. pagina 7

Ch riste nu n ie Amersfoort Waardevol leven Alle leven is Gods waardevolle gift. De overheid zet zich in voor duurzame ontwikkeling van en een zorgvuldige omgang met heel Zijn schepping. De overheid staat voor de waardigheid en de rechten van alle mensen: krachtig of kwetsbaar, geboren of ongeboren, nabij of veraf. De ChristenUnie kent de volgende statutaire doelstellingen: (a) op elk politiek niveau zo krachtig mogelijk vertegenwoordigd te zijn en daartoe actief deel te nemen aan de verkiezingen voor de Staten-Generaal, provinciale staten, gemeenteraden, algemene besturen van waterschappen en het Europees Parlement; (b) het vaststellen van een kernprogramma en daarop gebaseerde verkiezingsprogramma s; (c) de publieke opinie en de kiezers te winnen voor haar politieke overtuiging; (d) de politieke vorming van de leden te stimuleren; (e) het uitbrengen van publicaties, studies en het houden van conferenties en cursussen; (f) het verrichten van wetenschappelijk onderzoek; (g) samen te werken met geestverwante politieke groeperingen in binnen- en buitenland; (h) een partijbureau te onderhouden dat het realiseren van bovengenoemde onderdelen kan ondersteunen. 1.1.4 Organisatie structuur Lokale afdelingen De ChristenUnie is een politieke partij waarin verbanden en personen verenigd zijn. De lokale verbanden waarin ChristenUnie-leden samenwerken heten lokale afdelingen. Het aantal lokale afdelingen is op 1 januari 2018 179. Daarnaast zijn er provinciale afdelingen die Provinciale Unies heten. ChristenUnie-leden zijn zowel lid van de landelijke partij als van een lokale en provinciale afdeling. De ChristenUnie is in gemeenten actief met zon 423 raadsleden, 80 wethouders, 12 burgemeesters en honderden vrijwilligers. De lokale afdelingen hebben een eigen verantwoordelijkheid om de doelstellingen van de ChristenUnie op lokaal niveau te realiseren. Provinciale Unies De provincie is de schakel tussen het gemeentebestuur en de rijksoverheid. De ChristenUnie is op provinciaal niveau georganiseerd in 12 Provinciale Unies. Dit zijn provinciale afdelingen die medeverantwoordelijk zijn voor de realisatie van de doelstellingen van de ChristenUnie in de betreffende provincie. En ook voor waterschappen waarvan de hoofdzetel zich in de betreffende provincie bevindt. Voor de ChristenUnie zijn 31 vertegenwoordigers actief in de Provinciale Staten van ons land en de partij heeft 3 leden van Gedeputeerde Staten. Verder zijn 15 vertegenwoordigers lid van een Algemeen Bestuur van een waterschap en heeft de partij 5 leden in een Dagelijks Bestuur. pagina 8

ChristenUnie Amersfoort Pa rti icongres Het partijcongres is de algemene vergadering van de partij. Daar worden alle belangrijke besluiten genomen, zoals het vaststellen van verkiezingsprogamma s en kandidatenlijsten voor landelijke verkiezingen. Ieder lid van de ChristenUnie heeft spreek- en stemrecht op het congres. Naast individuele leden hebben ook de lokale afdelingen spreek- en stemrecht. Ook PerspectieF, de jongerenorganisatie van de ChristenUnie praat en stemt mee op partijcongressen. Landeliik Bestuur De partij wordt bestuurd door het Landelijk Bestuur. Partiibureau De ChristenUnie kent een partijbureau. Dit bureau is gevestigd in Amersfoort. Het partijbureau ondersteunt en verbindt de partij, haar geledingen en leden bij het realiseren van partijdoelstellingen op het gebied van politiek en bestuur, administratie, communicatie, campagne, toerusting en ontwikkeling. Het partijbureau is verbonden met mensen die vanuit hun christen-zijn invloed willen uitoefenen in politiek en maatschappij. Het partijbureau opereert onder verantwoordelijkheid van het Landelijk Bestuur. Ook het Wetenschappelijk Instituut (de Mr. G. Groen van Prinstererstichting), de Bestuurdersvereniging en PerspectieF, ChristenUnie-jongeren zijn gevestigd in het kantoor van het partijbureau. Organigram Op de volgende pagina is geprobeerd om in een organigram de (complexe) structuur van de ChristenUnie in een plaatje te schetsen. pagina 9

-- de Ch riste nu n ie Amersfoort Overleg- en! of adviesrelatie IIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Opdracht- en! of controlerelatie 0 rg a ni g ra in ii..ii.iiiiii.i..i.i.i. Informatie- en! of verantwoordingsrelatie Vormt of maakt deel Uit van... Partijbureau Het partijbureau van de ChristenUnie ondersteunt en verbindt de partij, haar geledingen en leden bij het realiseren van partijdoelstellingen op het gebied van politiek en bestuur, administratie, communicatie, campagne, toerusting en ontwikkeling. + + + Tweede Eerste Delegatie Kamerfractie Kamerfractie Europees Pan. f stelt lijsten en verkiezings programma s vast kan oproepen doen via moties t PpF WI CU- Wetens. jongeren Instituut La n de lij k Bestuur LB bestaat uit 7 leden 4. r Partijcongres Algemene vergadering bestaat uit leden met verzwaarde stem (aangewezen door lokale afdelingen en PerspectieF) en leden met een enkele stem.. S t voarz. PU s zijn adviseur LB de lokale afdeling Alg. vergadering bestaat uit leden met een enkele stem. de leden van Provinciale Unie Alg. vergadering bestaat uit leden met verzwaarde stem (aangewezen door lokale afdelingenl en leden met een enkele stem. stelt lijst en programma vast de ChristenUnie stelt lijsten en programma s vast Water schaps fractie pagina 10

- Piet - Leon - Fred - Joanne ChristenU nie Amersfoort 1.1.5 Statutenwijziging In de statuten van de ChristenUnie kan geen verandering worden gebracht dan door een besluit van een algemene vergadering, waartoe is opgeroepen met de mededeling dat aldaar wijziging van de statuten zal worden voorgesteld. In 2017 heeft er geen statutenwijziging plaatsgevonden. 1.1.6 Samenstelling Landelijk Bestuur en directie In 2017 hebben twee bestuursleden afscheid genomen en zijn er twee bestuursleden benoemd. Op het partijcongres van 20 mei 2017 is afscheid genomen van Jolande Uringa en Flora Lagerwerf-Vergunst (beiden algemeen bestuurslid) en zijn Joanne van der Schee van de Kamp en Hanneke Palm door het partijcongres gekozen als algemeen bestuurslid. Op het partijcongres van 25 november 2017 is Piet Adema voor een tweede termijn benoemd als partijvoorzitter. De samenstelling was per 31-12-2017 als volgt: Adema (De Wilgen), voorzitter, aftredend in 2021, niet herkiesbaar - Mark de Boer (Almere), lid, aftredend in 2019, herkiesbaar - Hanneke Palm (Utrecht), lid, aftredend in 2021, herkiesbaar Meijer (Ede), aftredend in 2020, herkiesbaar Ruiten (Sint Pancras), penningmeester en secretaris, aftredend in 2017, herkiesbaar - Klaas Tigelaar (Voorburg), vice-voorzitter, aftredend in 2020, niet herkiesbaar van der Schee-van de Kamp (Amersfoort), lid, aftredend in 2021, herkiesbaar De heer Menno van Hulst (Amersfoort) is sinds 2008 directeur van het partijbureau. pagina 11

ChristenUnie Amersfoort 1.2 Activiteitenverslag Het activiteitenverslag is opgebouwd overeenkomstig de subsidiabele categorisering in de Wet Financiering Politieke Partijen (WFPP), die met de letters a tot en met i worden aangegeven. De daarbij horende activiteiten zijn genummerd van 1 tot en met 16. Politieke vorming en scholing (a) 1. Opleidingscentrum Het ChristenUnie Opleidingscentrum stond in 2017 in het teken van het voorbereiden van de gemeenteraadsverkiezingen. Ook is er ingezet op het bevorderen van een leercultuur. Voor het eerst is de verplichte basiscursus Het hart van de ChristenUnie voor de top van de lokale kandidatenlijsten aangeboden, op 23 plaatsen in 2017. Enkele andere activiteiten: in april vond de Werkconferentie GR2018 plaats (184 deelnemers); de cursus Warmlopen voor de raad is gevolgd door 83 kandidaten; 26 mensen volgden de Wethouderstraining. In totaal volgden 978 mensen een cursus in 2017, het grootste aantal ooit voor de ChristenUnie! Aantal deelnemers 2008-2017 ChristenUnie Opleidingscentrum 1 1 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2015 2017 2. Politieke beleidsontwikkeling Iedere volksvertegenwoordiger is verantwoordelijk voor zijn/haar politieke beleidsontwikkeling. Afstemming en coördinatie op landelijk niveau vindt onder meer plaats tijdens het Politiek Beraad waar voorzitters en directeuren van de geledingen elkaar maandelijks ontmoeten. Eind 2017 is besloten om de deelnemers aan het Politiek Beraad als vaste adviseurs uit te nodigen bij het Landelijk Bestuur. Gekoppeld aan het besluit om politieke za ken uitdrukkelijker op de bestuursagenda te zetten, maakt dit het voortbestaan van het Politiek Beraad overbodig en is dit beraad opgeheven. Een aantal door het Landelijk Bestuur ingestelde Themanetwerken (voorheen Thematische Partijcommissies genoemd) zijn actief geweest. Het gaat om de TPC s Duurzaamheid, Internationale Samenwerking, Defensie, Zorg, Onderwijs, Openbaar Bestuur en Veiligheid. Deze commissies geven gevraagd en ongevraagd advies aan alle politieke niveaus van de ChristenUnie, maar vooral aan de Tweede Kamerfractie. pagina 12

Christen Unie Amersfoort Informatievoorziening (b) 3. Partijblad ChristenUnie Magazine Het ledenblad ChristenUnie Magazine is drie keer verschenen. Het eerste nummer was een speciaal verkiezingsriummer. Het derde nummer is vroeger uitgegeven dan oorspronkelijk gepland om de leden z.s.m. achtergrondinformatie te geven over de regeringsdeelname van de ChristenUnie. 4. Campagnematerialen en doelgroepcommunicatie Er zijn diverse campagnematerialen, folders, flyers en advertenties gemaakt, vooral voor de TK campagne, maar ook voor ledenwerving en opleidingscentrum. 5. Informatie via internet naar leden en lokale afdeling(en) De website-familie van de ChristenUnie heeft vele onderdelen. De hoofdsite www.christenunie.nl is de belangrijkste en wordt dagelijks bijgehouden. Elke lokale en provinciale afdeling heeft haar eigen site, evenals elke geleding. Vanuit het partijbureau vindt ondersteuning plaats in de vorm van advies op het gebied van techniek, vormgeving en communicatie. De ChristenUnie maakt ook ruimschoots gebruik van de mogelijkheden die social media biedt om haar leden en supporters te informeren en te activeren. De partij is actief op platformen als Facebook, Twitter en Instagram. Elke maand wordt een algemene nieuwsbrief verstuurd naar alle leden en andere contacten waar we mailadressen van hebben. We hebben werkende e-mailadresssen van bijna 80% van de leden. Daarnaast wordt er maandelijks een aantal nieuwsbrieven verstuurd naar specifieke doelgroepen: vrienden, besturen, bestuurders en bidders. 6. Congreskosten Er zijn in 2017 twee partijcongressen gehouden, beide in samenwerking met de Bestuurdersvereniging. Het 35ste partijcongres vond plaats op 20 mei in Lunteren. Er waren ongeveer 450 bezoekers. het hoofdthema was Geloofsvrijheid. In de goed bezochte deelsessies werd de vernieuwing van het kernprogramma besproken aan de hand van de drie kernwaarden van de ChristenUnie. Het 36ste partijcongres is gehouden op 25 november in Nijkerk. Dit congres was vooraf uitverkocht. Het aantal bezoekers was ongeveer 680, een record. Het was het eerste congres sinds het aantreden van kabinet Rutte III, met VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Dit congres had als dagthema Samen Waardevol. Dit was tevens de aftrap en thema van de gemeenteraadsverkiezingen in 2018. In de deelsessies hebben de partijleden en politici met leiders van maatschappelijke organisaties nagedacht over hoe we als christenen samen een positieve invloed op de samenleving kunnen hebben. Naast bovenstaande reguliere congressen zijn er nog 3 extra regiobijeenkomsten geweest met leden en geïiteresseerden om terug te blikken op de formatie en regeerakkoord. Te weten in Hilversum, Gouda, en Drachten. pagina 13

Christen Unie Amersfoort Contact zusterpartijen buitenland (c) Het Landelijk Bestuur van de ChristenUnie is q.q. ook bestuur van de FICDD, de Foundation for International Christian Democratic Development. Deze stichting stimuleert democratische processen in Oost-Europese landen en in enkele landen buiten Europa. Hiervoor wordt een subsidie ontvangen van het ministerie van BZK. De FICDD is gehuisvest in het partijbureau van de ChristenUnie. De jaarrekening (met activiteitenverslag) van de FICDD is als bijlage bij het Jaarverslag van de ChristenUnie gevoegd. De ChristenUnie is mede-oprichter en actief lid van de Europese partij ECPM, de European Christian Political Movement. Tweede Kamerlid Stieneke van der Graaf is lid van het bestuur van de ECPM. ECPM houdt kantoor in Amersfoort en Brussel. De ChristenUnie-vertegenwoordiger Peter van Dalen is lid van de fractie van Europese Conservatieven en Hervormers (ECR). De ChristenUnie is ook lid van Sallux, de Christian Political Foundation for Europe. Sallux is de politieke denktank van de ECPM en houdt kantoor in Amersfoort. Politiek-wetenschappelijke activiteiten (d) Het Wetenschappelijk Instituut (WI), de Mr. G. Groen van Prinstererstichting dient de partij en de samenleving met het leveren van politiek-wetenschappelijke bijdragen in de vorm van publicaties, bijeenkomsten en debat. Het Wl wordt door de ChristenUnie met een financiële bijdrage van 34.000 gesteund. Overige inkomsten van het WI zijn bijdragen van donateurs en subsidie van het ministerie van BZK. Het WIjs gehuisvest in het partijbureau van de ChristenUnie. Het WI heeft een eigen jaarverslag en jaarrekening. Politieke participatie jongeren (e) De ChristenUnie heeft PerspectieF aangewezen als haar officiële politieke jongeren Organisatie. PerspectieF heeft dit jaar geen financiële ondersteuning gekregen, dit is ni. al in 2016 gebeurt. PerspectieF is gehuisvest in het partijbureau van de ChristenUnie. PerspectieF heeft een eigen jaarverslag en jaarrekening. pagina 14

ChristenU nie Amersfoort Ledenwerving (f) 7. Ledenwerving In 2017 heeft de ChristenUnie een mooie netto-ledenwinst van 1.376 behaald. In totaal hebben 2.283 nieuwe leden zich aangemeld en 907 leden hebben zich uitgeschreven. Het totaal aantal leden per 1 januari 2018 is 25.071. Vooral rond de Tweede Kamerverkiezingen in maart en bij de deelname van de ChristenUnie aan het kabinet Rutte III zijn er veel nieuwe leden bijgekomen. Met Ledenwerving is goed ingespeeld op deze gebeurtenissen met diverse acties en communicatie uitingen. In 2017 is de Iedengroei verder gestimuleerd via acties en communicatie uitingen op social media, de website, in nieuwsbrieven, op evenementen, via radio en tv-spotjes en met advertenties. Naast leden kent de ChristenUnie ook vrienden. Deze vrienden hebben geen zeggenschap binnen de partij, maar ondersteunen de partij financieel en worden via nieuwsbrieven op de hoogte gehouden. Het aantal betalende vrienden in 2017 is 932, iets lager dan in 2016 (955). De gemiddelde bijdrage is hoger ni. 22 per jaar. (2016 18). Ontwikkeling ledenbestand (per 1januari) van de ChristenUnie over de afgelopen 10 jaar: 27000 26745 26441 26000 25489 25000 24776 24080 24000 23631 1 [1 11 23521 23398 23695 25071 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 pagina 15

ChristenUnie Amersfoort Betrekken niet-leden bij activiteiten van de partij (g) 8. Promotie In het kader van promotie en ledenwerving was de ChristenUnie in 2017 vertegenwoordigd op diverse (christelijke) evenementen. Deze evenementen lenen zich goed om mensen via een actie te interesseren voor de ChristenUnie. De grootste is de pinksterconferentie Opwekking. De Open Dag 2017 in Den Haag was de aftrap van verkiezingscampagne. In de Tweede Kamer werden ook dit jaar diverse groepsbezoeken georganiseerd, o.a. voor nieuwe leden. In het kader van promotie is zover mogelijk de huisstijl bewaakt. Diverse huisstijldragers zijn vernieuwd en alle lokale afdelingen hebben een eigen ChristenUnie logo met de gemeente naam ontvangen. Eenduidig gebruik wordt gestimuleerd ter versterking van de totale uitstraling van de ChristenUnie. 9. Informatie via internet (naar niet leden) Op de website en op onze sociale media kanalen verschijnen dagelijks, vaak meerdere keren per dag, nieuws-updates over wat onze parlementariërs hebben gedaan en gezegd. Via de persvoorlichting wordt de Nederlandse geschreven pers, radio en televisie voorzien van informatie. 10. Radio, tv en nieuwe media 2017 was vanwege de Tweede Kamerverkiezingen een uitstekend jaar voor onze kanalen op social media. Zelden kregen we meer aandacht dan tijdens die belangrijke verkiezingen. Zo n beetje elk record van ons is vorig jaar dan ook verbroken. De Facebookpagina van de ChristenUnie is gestegen van 16.463 tot 28.072 likes, die van Gert-Jan Segers van 8.616 tot 23.888 likes. De meest populaire posts gingen vooral over het optreden van Gert-Jan Segers tijdens het slotdebat aan de vooravond van de verkiezingen, het videofragment daarvan had een bereik van ruim een half miljoen (536.530) mensen. Op Twitter steeg ons aantal volgers van 14.753 naar 21.952 volgers. Op Instagram, waar we steeds actiever worden, zijn we ruim verdriedubbeld naar 1.516 volgers. GROEI PER JAAR CHRISTENUNIE FACEBOOK-PAGINA.30000 250(X) 20000 15000 10000 5000 JAN 1 JAN 17 JAN 1 26000 24000 GROEI LIKES GERT-JAN SEGERS FB-PAGINP. 2017 1-OKT 1-nOV 1-DEC 1-I,N pagina 16

ChristenUnie Amersfoort Werving, begeleiding politieke ambtsdragers (h) 11. Opbouwwerk en advies Zittende politieke ambtsdragers worden ondersteund door een aantal medewerkers van de afdeling Opleiding en Advies. Deze afdeling is een samenwerking van het partijbureau en Bestuurdersvereniging. Functie/ rol 1-1-2017 1-1-2018 Gemeenteraadslid 432 423 Wethouder 84 80 Burgemeester 12 12 Provinciale Statenlid 31 31 Gedeputeerde Statenlid 3 3 Lid AB waterschap 17 15 Lid DB waterschap 6 5 Lid Tweede Kamer 5 5 Lid Eerste Kamer 3 3 Europarlementariër 1 1 Minister 0 2 Staatssecretaris 0 1 Overige leden BV 183 207 TOTAAL leden BV 770 785 Door herindelingen is het aantal gemeenteraadsleden en waterschappers licht gedaald. 12. Opleidingscentrum i.c.m. 15. Meningsvorming en ondersteuning politieke ambtsdragers Ondersteuning vindt plaats door het aanbieden van cursussen door het Opleidingscentrum (zie activiteit 1), door het organiseren van ontmoetingen voor specifieke doelgroepen en door het aanbieden van algemene adviezen en door maatwerk-advisering. 13. Selectie ambtsdragers en talentontwikkeling In 2017 is genvesteerd in het trainen en selecteren van kandidaat-wethouders voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018. 24 kandidaten hebben een vierdaagse training gevolgd en een ontwikkelassessment gedaan. 14. Digitale nieuwsbrief Voor verschillende doelgroepen worden maandelijkse nieuwsbrieven gemaakt. Bijvoorbeeld voor leden van provinciale staten, gemeenteraden en besturen van waterschappen. 15. Ondersteuning politieke ambtsdragers Zie 11 (opbouwwerk en advies) en 12 (opleidingscentrum) Verkiezingscampagnes (i) 16. TK-verkiezingen 15 maart 2017 Er is een intensieve campagne gevoerd voor de TK verkiezingen van 15 maart. Het was een mix van fysiek en online aanwezig zijn. Ook radio en televisieoptredens zijn belangrijk. De voorbereidingen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018 zijn al tijdens de Tweede Kamercampagne begonnen. Voor de gehouden herindelingsverkiezingen op 22 november 2017 is in vijf gemeenten campagne gevoerd. pagina 17

ChristenUnie Amersfoort 1.3 Informatie over bestuur en directie 1.3.1 Taak en werkwijze van directie en bestuur Het Landelijk Bestuur is het bestuur van de ChristenUnie in de zin van de wet en bestaat uit: a. de voorzitter, die in functie door het partijcongres wordt benoemd en b. algemene bestuursleden, die door het partijcongres worden benoemd waarbij het aantal leden door het partijcongres wordt bepaald op ten minste vijf en ten hoogste zeven. Behoudens de beperkingen volgens de statuten is het Landelijk Bestuur belast met het besturen van de Christen Unie. Het Landelijk Bestuur vergadert doorgaans eens per maand, de zomermaanden uitgezonderd. De fractievoorzitter van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer, de delegatieleider in het Europees Parlement en de directeur van het partijbureau zijn vaste adviseurs van het Landelijk Bestuur. Het Landelijk Bestuur vergadert een aantal keren per jaar in bijzijn van de voorzitters van Provinciale Unies. De ChristenUnie kent een partijbureau. Dit bureau is gevestigd in Amersfoort. Het partijbureau ondersteunt en verbindt de partij, haar geledingen en leden bij het realiseren van partijdoelstellingen op het gebied van politiek en bestuur, administratie, communicatie, campagne, toerusting en ontwikkeling. Het partijbureau is verbonden met mensen die vanuit hun christen-zijn invloed willen uitoefenen in politiek en maatschappij. Het partijbureau opereert onder verantwoordelijkheid van het Landelijk Bestuur. De volgende kerncompetenties voor alle medewerkers van het partijbureau zijn vastgesteld: - Resultaatgerichtheid - Organisatiesensitiviteit - Klantgerichtheid 1.3.2 Bezoldigings- en vergoedingenbeleid Leden van het Landelijk Bestuur krijgen alleen een vergoeding voor gemaakte onkosten. Zij ontvangen geen vacatiegeld of andersoortige vergoedingen. Het personeel werkzaam bij de ChristenUnie valt niet onder een CAO. Voor de salariëring wordt gebruik gemaakt van de salarisschalen van rijksambtenaren (BBRA). De functie van directeur partijbureau is ingeschaald in schaal 13. Overige functies zijn ingeschaald in de schalen 6 tot en met 11. pagina 18

Christen Unie Amersfoort 1.3.3 Nevenfuncties bestuursleden en directeur Piet Adema Voorzitter Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB) (bezoldigd) Lid RvC Larcom bv te Ommen (bezoldigd) Lid RvC NV Rendo te Meppel (bezoldigd) Voorzitter Stichting WTC Expo/PBH te Leeuwarden (bezoldigd) Voorzitter NVB Nederlandse vereniging van Bouwers (Bezoldigd). Mark de Boer Algemeen directeur Stichting Ark Mission, Amsterdam (bezoldigd) Voorzitter van het bestuur van stichting Global Aid Network, Amersfoort (onbezoldigd) Voorzitter van het bestuur van stichting Building People Bringing Life, Almere (onbezoldigd) Klaas Tigelaar Burgemeester Leidschendam-Voorburg (bezoldigd) Diverse functiegerelateerde nevenfuncties (onbezoldigd): Lid Algemeen Bestuur Veiligheidsregio Haaglanden Lid Algemeen Bestuur Metropoolregio Rotterdam Den Haag Voorzitter Adviesraad Christiaan Huygens Wetenschapsprijs Vicevoorzitter en penningmeester Vereniging Zuid Hollandse Gemeenten, afd. van de VNG. Lid bestuur Vereniging Sport en Gemeenten (onbezoldigd) Vicevoorzitter Stichting Sportservice Nederland (bezoldigd) Voorzitter RvC Ikazia Ziekenhuis Rotterdam (bezoldigd) Fred Ruiten Directeur bij Fimai BV (bezoldigd) Voorzitter Raad van Toezicht CSG Jan Arentsz (onbezoldigd) Lid Raad van Toezicht Van der Meij College Alkmaar (onbezoldigd) Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Forte Kinderopvang (onbezoldigd) Vice-voorzitter/penningmeester Stichting 180 (onbezoldigd) Voorzitter Stichting Hart voor Heerhugowaard (onbezoldigd) Penningmeester Stichting Pryluky (onbezoldigd) Leon Meijer Wethouder Gemeente Ede (bezoldigd) Onbetaalde nevenfuncties uit hoofde van het wethouderschap Milieu: Aandeelhouder gemachtigde afvalcombinatie De Vallei Lid van de aandeelhoudersvertegenwoordiging van de afvalenergiecentrale ARN B.V. Lid platform Water Vallei en Eem pagina 19

ChristenUnie Amersfoort Commissielid Overleg en Voorlichting Milieuhygiëne Militair Luchtvaartterrein Deelen Lid Algemeen Bestuur Regio De Vallei. Voorzitter stuurgroep aanpak Fijnstof problematiek Foodvalley. Voorzitter stuurgroep Warmte (aanleg warmtenet Ede) Onbetaalde nevenfuncties uit hoofde van het wethouderschap Vervoer: Voorzitter stuurgroep basismobiliteit Foodvalley Adviesgroep Regiotaxi Gelderland Stuurgroep Valleilijn Voorzitter Stichting parkeren Ede-Centrum Vervoersberaad De Vallei Voorzitter stuurgroep Breedband buitengebied Foodvalley Onbetaalde nevenfuncties uit hoofde van het wethouderschap Handhaving: Lid algemeen en Dagelijks Bestuur Omgevingsdienst de Vallei (OddV) Onbetaalde nevenfuncties uit hoofde van het wethouderschap Jeugdzorg: Voorzitter bestuurlijk overleg Jeugdzorg 7 gemeenten binnen Foodvalley. (Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel en Veenendaal) Voorzitter G7, bestuurlijk overleg van de 7 Gelderse jeugdzorg regio s Lid stuurgroep programma landelijke aanpak Multiprobleemgezinnen met een Roma achtergrond. Lid VNG subcommissie Jeugd. Onbetaalde overige nevenfuncties: Lid bestuur stichting Christenen voor Israël Voorzitter bestuur Christians for lsrael International Hanneke Palm Senior adviseur bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid (bezoldigd) Docent mensenrechten aan Academie voor Wetgeving, twee keer per jaar (bezoldigd) Als Legal Intern gewerkt voor International Justice Mission in Zuid-Azië. 2,5 maand in de zomer van 2017 (onbezoldigd) Joanne van der Schee - van de Kamp Advocacy coördinator bij Prisma (bezoldigd) Menno van Hulst Directeur Partijbureau ChristenUnie (bezoldigd) Voorzitter stichting Light for the World (onbezoldigd) pagina 20

ChristenUnie Amersfoort pagina 21

Christenunie Amersfoort 1.4 Toekomstplannen en risicobeheersing Voor de landelijke partij zijn verkiezingen de belangrijkste mijlpalen. Een kernrisico voor een politieke partij is dat door de Tweede Kamerverkiezingen de hoogte van de subsidie verstrekt door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wijzigt, deze subsidie is immers deels afhankelijk van het aantal zetels in de Tweede Kamer. Qua inkomsten zijn verder van belang de contributies van de leden en giften. De ChristenUnie heeft een stabiele achterban, waardoor het risico op een daling van het aantal zetels relatief laag wordt ingeschat. Ook is het zo dat het ledenaantal al twee jaar achter elkaar toeneemt. Om de risico s te beheersen zijn diverse maatregelen getroffen. Zo wordt er naar gestreefd de personele Organisatie zo flexibel mogelijk in te richten, zodat indien nodig snel kan worden bijgestuurd. Verder is er een continu ïeitsreserve gevormd. Deze is van voldoende omvang om risico s die zich op korte termijn kunnen voordoen op te vangen. Er komen meerdere verkiezingen achter elkaar aan: in 2018 gemeenteraadsverkiezingen en ook veel herindelingsverkiezingen, in 2019 Provinciale Staten-, waterschaps-, Eerste Kamer- en Europese verkiezingen. Ondertussen wordt al vooruit gekeken naar de volgende Tweede Kamerkiezingen die gepland staan voor het voorjaar van 2021, maar altijd eerder kunnen plaatsvinden. Een politieke partij is o.a. een campagneorganisatie. Er hebben zich de afgelopen jaren enorme verschuivingen voorgedaan in de manier van campagnevoeren. De meest zichtbare component hiervan is de opkomst van sociale media, waardoor in feite iedereen journalist is geworden. Er vormen zich allerlei netwerken binnen de ChristenUnie en binnen de christelijke beweging. Deze ontwikkelingen hebben een grote invloed op de cultuur maar ook de structuur van de partij. Sommige lokale afdelingen spelen al heel goed op de ontwikkelingen in. Andere moeten gestimuleerd worden om goed in te spelen op de ontwikkelingen. Vanuit de landelijk partij zal in elk geval tot en met de Provinciale Statenverkiezingen er extra op inzetten om lokale afdelingen te ondersteunen in hun proces van doorontwikkeling in de netwerksamenleving. Het proces om te komen tot een vernieuwd kernprogramma is in volle gang. Er wordt naar gestreefd om het nieuwe kernprogramma eind 2018 aan het partijcongres voor te leggen ter vaststelling. Getekend te Amersfoort, Piet Adema, voorzitter pagina 22

ChristenUnie Amersfoort 2. Jaarrekening 2017 pagina 23

862.121 979.471 862.121 1.043.416 ChristenUnie Amersfoort 2.1 Balans per 31 december 2017 na resultaatbestemming 31 december 2017 31 december 2016 31 december 2017 31 december 2016 ACTIVA PASSIVA Immateriële vaste activa Reserves Software 37.680 63.945 Algemene reserve 186.822 211.822 Continu eitsreserve 300.000 275.000 Materiële vaste activa Verkiezingsreserve 202.500 367.500 Inrichting gebouwen 21.155 9.037 689.322 854.322 Inventaris 3.911 1.998 Hardware 18.380 10.024 Kortiopende schulden 43.446 21.059 Crediteuren 23.173 66.578 Belastingen 31.941 25.348 Voorraden 5.475 6.800 Overige kortlopende schulden 117.685 97.169 172.799 189.094 Vorderingen 369.409 303.701 Liquide middelen 406.111 647.911 pagina 24

Christen Unie Amersfoort 2.2 Staat van baten en lasten over 2017 BATEN Realisatie Begroting Realisatie 2017 2017 2016 Contributies 1.108.384 1.100.810 1.105.100 Giften 278.407 241.440 83.985 Subsidies 604.307 590.000 594.044 Bijdragen in gezamenlijke kosten 360.901 362.411 331.062 Baten Opleidingscentrum 28.651 15.000 16.486 Overige baten 35.539 36.950 59.868 Totaal baten 2.416.190 2.346.611 2.190.545 LASTEN Directe uitgaven aan subsidiabele activiteiten Politieke vorming en scholing (a) 15.139 13.250 17.303 Informatievoorziening (b) 197.028 179.953 197.019 Contact zusterpartijen buitenland (c) - - Politiek-wetenschappelijke activiteiten (d) 34.000 34.000 34.000 Politieke participatie jongeren (e) - - 7.647 Ledenwerving (f) 30.283 30.000 34.307 Betrekken niet-leden bij activiteiten van de partij (g) 96.466 117.663 133.028 Werving, begeleiding politieke ambtsdragers (h) 27.589 28.675 30.169 Verkiezingscampagnes (i) 459.488 430.000-859.993 833.540 453.474 Afdrachten Afdrachten aan lokale afdelingen en Provinciale Unies 282.994 283.227 278.374 282.994 283.227 278.374 Overige uitgaven Bestuurskosten 16.531 49.750 20.931 Bureau- en ICT-kosten 189.180 188.527 199.403 Personeelskosten 1.132.617 1.079.821 1.081.518 Huisvestingskosten 99.875 122.500 117.689 1.438.203 1.440.598 1.419.541 Totaal lasten 2.581.190 2.557.365 2.151.389 Overschot! tekort 165.000-210.754-39.156 pagina 25

ChristenUnie Amersfoort 2.3 Resultaatbestemming Realisatie Realisatie 2017 2016 Resultaatbestemming reserves Algemene reserve 25.000-14.156 Continuiteitsreserve 25.000 25.000 Verkiezingsreserve 165.000- - 165.000-39.156 pagina 26

Christen Unie Amersfoort 2.4 Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat 2.4.1 Algemene grondslagen De jaarrekening is opgesteld op basis van Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor kleine rechtspersonen Cl kleine organisaties-zonder-winststreven. De jaarrekening is opgesteld in Euro s. 2.4.2 Vergelijkende cijfers De cijfers over 2016 zijn waar nodig aangepast om vergelijkbaarheid met het verslagjaar mogelijk te maken. Grondslagen van waardering 2.4.3 Algemene grondslagen van waardering Voor zover niet anders vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen de geamortiseerde kostprijs. 2.4.4 Materiële vaste activa De materiële vaste activa benodigd voor de doelstelling en voor de bedrijfsvoering worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs verminderd met de op basis van de geschatte levensduur bepaalde afschrijvingen. De afschrijvingen bedragen een percentage van deze verkrijgingsprijs. 2.4.5 Vorderingen, liquide middelen, schulden en overlopende activa en passiva De vorderingen, liquide middelen, schulden en overlopende activa en passiva zijn opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs; waardering geschiedt onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid, gebaseerd op een individuele beoordeling van de vorderingen. 2.4.6 Reserves en fondsen Reserves betreffen gelden ter Vrije besteding. Door het bestuur kunnen doelreserves worden aangehouden voor aanwending aan een specifiek doel. Fondsen betreffen gelden die besteed moeten worden in het kader van de doelstelling waarvoor deze ter beschikking zijn gesteld. Dit betreft het niet bestede deel van toegekende donaties en andere fondsen en gelden die vastliggen in vaste activa. Grondslagen van resultaatbepaling 2.4.7 Algemene grondslagen van resultaatbepaling Het resultaat is bepaald als het verschil tussen de baten en alle hiermee verbonden kosten en andere aan het verslagjaar toe te rekenen lasten, met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen. pagina 27

2.4.8 Baten De baten zijn gevormd door alle aan het verslagjaar toe te rekenen opbrengsten. Giften in natura worden gewaardeerd tegen de reële waarde. Nalatenschappen worden opgenomen in het verslagjaar waarin de omvang van de nalatenschap verantwoord in het boekjaar waarin zij worden ontvangen. betrouwbaar kan worden vastgesteld, derhalve indien de betaling is aangekondigd. Voorschotten worden Huisvestingskosten baten en lasten: 2.4.10 Kostentoerekening ten behoeve van subsidie Wet Financiering Politieke Partijen overeenstemming met de arbeidsovereenkomsten. Amersfoort ChristenUnie 2.4.9 Personeelsbeloning Salarissen en sociale lasten worden toegerekend aan de verslagperiode waarin deze verschuldigd zijn, in Voor het pensioen geldt een toegezegde bijdrage regeling. De toegezegde bijdragen worden afgedragen aan de pensioenverzekeraar op basis van het pensioencontract. De personeelskosten zijn op medewerkersniveau toegerekend aan de tien subsidiecategorieën (A tm 1). Het percentage subsidiabele personeelskosten geldt als grondslag voor het toewijzen van de volgende Baten KVGR-baten Lasten Bestuurs- en bureaukosten De aldus verkregen kostentoerekening staat vermeld in paragraaf 2.8. pagina 28

ChristenUnie Amersfoort 2.5 Toelichting op de balans per 31 december 2017 Materiële en immateriële vaste activa De mutaties in de vaste activa zijn in het hierna volgende schema samengevat: Inrichting gebouwen Inventaris Hardware Software Totaal Stand per 1januari 2017 Aanschafwaarde 34.449 3.165 16,114 149.030 202.758 Cumulatieve afschrijvingen -25.412-1.167-6.090-85.085-117.754 9.037 1.998 10.024 63.945 85.004 Mutaties boekjaar Investeringen 18.760 3.066 12.743 8.921 43.490 Afschrijvingen -6.642-1.153-4.388-35.186-47.369 12.118 1.913 8.356-26.265-3.879 Stand per 31 december 2017 Aanschafwaarde 53.208 6.231 28.858 157.950 246.248 Cumulatieve afschrijvingen -32.054-2.320-10.478-120.271-165.123 21.155 3.911 18.380 37.680 81.125 In de regel wordt afgeschreven over een periode van 5 jaar, uitgaande van een restwaarde van nihil. Per investering wordt gekeken of deze al dan niet sneller of langzamer afgeschreven dient te worden, afhankelijk van het verwachte verloop van de economische waarde van de investering. pagina 29

ChristenUnie Amersfoort Voorraden 2017 2016 Voorraad promotieartikelen/boeken 5.290 5.000 Voorraad geschenkbonnen 185 1.800 Saldo per 31 december 5.475 6.800 In de voorraad promotieartikelen is een bedrag in mindering gebracht voor incourantheid. Vorderingen Debiteuren 30.647 19.500 Rekeningcourant verhoudingen 67.316 54.576 Contributies 591 1.000 Lening u/g Sallux 20.000 - Vooruitbetaald (o.a. kosten TK-campagne 2017) nog te ontvangen 132.537 111.282 Nog te ontvangen subsidie ministerie BZK 118.319 117.344 / Saldo per 31 december 369.409 303.701 Liquide middelen Kas 889 119 Rabobank betaalrekening giften en contributies 13.816 9.035 Rabobank betaalrekening overige betaalstromen 1.607 16.742 Rabobank spaarrekening 222.000 455.000 SNS Bank meersparen 167.798 167.014 Saldo per 31 december 406.111 647.911 De liquide middelen zijn vrij opneembaar. pagina 30

- tussen - tussen ChristenUnie Amersfoort Reserves 2017 2016 Algemene reserve Saldo per 1 januari 211.822 197.666 Bij: volgens resultaatbestemming 25.000-14.156 Saldo per 31 december 186.822 211.822 De algemene reserve heeft de functie van vrije reserve en is bedoeld om overschotten en tekorten op te vangen. Continu eitsreserve Saldo per 1januari 275.000 250.000 Bij: volgens resultaatbestemming 25.000 25.000 Saldo per 31 december 300.000 275.000 De continu teitsreserve wordt gevormd voor dekking van risico s op korte termijn en om zeker te stellen dat ook in de toekomst aan verplichtingen kan worden voldaan. De noodzakelijk geachte omvang van de continu teitsreserve bedroeg op 31 december 2016 275.000. De grondslag voor de continu teitsreserve is de som van: de 20% en 25% van de verwachte personeelskosten van het komend jaar en de 20% en 25% van de verwachte huisvestingskosten van het komende jaar. De noodzakelijk geachte omvang zal worden bijgesteld indien 20% en 25% van bovengenoemde kosten minder respectievelijk meer dan de noodzakelijk geachte reserveomvang van 275.000 bedraagt. Kosten 2018 Reserve Percentage Personeelskosten 1.224.234 Huisvestingskosten 109.490 TOTAAL 1.333.724 300.000 22,5% pagina 31

ChristenUnie Amersfoort 2017 2016 Bestemmingsreserve Verkiezingen Saldo per 1januari 367.500 367.500 Mutatie 165.000- - Saldo per 31 december 202.500 367.500 De reserve verkiezingen is gevormd om de kosten van de Europese en Tweede Kamerverkiezingscampagnes op te vangen. De grondslag voor deze reserve hangt samen met een drietal factoren: (1) De frequentie van de verkiezingen. Deze is voor de Europese verkiezingen eens per vijf jaar. Voor Tweede Kamerverkiezingen ligt het niet vast. In de grondslag wordt uitgegaan voor eens per drie jaar. (2) Het noodzakelijk geachte budget. Deze is voor de Europese verkiezingen 90.000 en voor de Tweede Kamerverkiezingen 400.000. (3) Het deel van het budget dat in ieder geval vanuit de reserve gefinancierd zou moeten kunnen worden. Dit deel is bepaald op 75%. Het verleden heeft geleerd dat met name campagnes voor de Tweede Kamerverkiezingen voor een flink groter deel uit de gewone exploitatie betaald kan worden. Dit kan dankzij fors hogere gifteninkomsten in het jaar van Tweede Kamerverkiezingen. Volgens deze grondslag is de maximaal benodigde verkiezingsreserve 367.500. Dit bedrag wordt via een dotatiesysteem bereikt. De reserve kan eventueel wel sneller op het maximale streefbedrag komen, maar hoeft niet hoger dan het streefbedrag te zijn. In 2017 wordt dus maximaal 3/4 deel van 400.000 uit het fonds ontrokken worden. Tegelijk is er een spaardoelstelling van 100.000 (voor de TK-verkiezingen) en 13.500 voor de Europese verkiezingen. Per saldo is dit een onttrekking van 186.500. Streefbedrag Tweede Kamerverkiezingen Europese Verkiezingen Totaal 31-12-14 31-12-15 31-12-16 31-12-17 31-12-18 300.000 300.000 300.000 100.000 200.000 13.500 27.000 40.500 54.000 67.500 313.500 327.000 340.500 154.000 267.500 Werkelijk bedrag Dekking 367.500 367.500 367.500 202.500 202500 117% 112% 108% 131% 76% pagina 32

Christen Unie Amersfoort 2017 2016 Overige kortiopende schulden Accountant 9.636 7.008 Reservering vakantiegeld inclusief sociale lasten 38.611 36.647 Reservering vakantiedagen inclusief sociale lasten 33.094 27.609 Reservering eindejaarsuitkering inclusief sociale lasten 6.141 5.737 Overige kortlopende schulden 30.202 20.168 Saldo per 31 december 117.685 97.169 Er was op 31-12-2017 géén crediteur waarbij de ChristenUnie een afzonderlijke schuld van 25.000 of meer had. Niet in de balans opgenomen verplichtingen Meerjarige financiële verplichtingen De ChristenUnie huurt per 1 augustus 2011 een kantoorpand aan de Johan van Oldebarneveltlaan 46 te Amersfoort. Het huurcontract is in 2016 verlengd. De nieuwe huurperiode loopt van 1januari 2017 tot en met 31 december 2022. De huurprijs bedraagt 65.000 op jaarbasis. Per 1januari 2017 zijn lease- en servicecontracten ingegaan voor het gebruik van een e-mail en cloud-omgeving en voor ict-, kopieer- en printapparatuur. De looptijd hiervan bedraagt 6 jaren. De jaarlijkse kosten bedragen 29.766 per jaar. Ook is per 1januari 2017 een overeenkomst gestart voor het gebruik van telefoniediensten (hosted voip), inclusief het gebruik van een hoogwaardige glasvezelverbinding. De looptijd bedraaagt eveneens 6 jaren. De jaarlijkse kosten bedragen 3.735. Gemeenschappelijke kosten De ChristenUnie heeft overeenkomsten gesloten met PerspectieF (ChristeriUnie-jongeren), de mr. G. Groen van Prinstererstichting (het WI), de Bestuurdersvereniging en de FICDD (stichting van de ChristenUnie voor internationale samenwerking en ontwikkeling) en de Stichting Ondersteuning Tweede Kamerfractie ChristenUnie betreffende de verdeling van gezamenlijke kosten. De verdeling van gezamenlijke huisvestingskosten, bureaukosten en gemeenschappelijke personeelskosten is geregeld in een Overeenkomst tot verrekening van voor gemene rekening gemaakte kosten (KVGR). In een aantal gevallen worden personeelskosten van ChristenUnie-medewerkers doorbelast aan een van de andere entiteiten op basis van een koepelovereenkomst. De doorberekende kosten zijn als baten in de exploitatie van de ChristenUnie opgenomen. Verhuur Europarlementariër Peter van Dalen huurt kantoorruimte bij de ChristenUnie met ingang van 15 augustus 2011. De overeenkomst loopt tot en met mei 2019. pagina 33

ChristenUnie Amersfoort 2.6 Toelichting op de baten over 2017 Realisatie Begroting Realisatie 2017 2017 2016 Contributies Contributies 1.105.282 1.100.810 1.102.942 Contributiesvoorgaande jaren 3.103-2.158 1.108.384 1.100.810 1.105.100 De contributiebaten betreffen alle gefactureerde contributies over 2017. Hiervan is ruim 99% ook daadwerkelijk ontvangen. Jaarlijks wordt een inschatting gemaakt van het bedrag dat nog binnenkomt. Het overige deel wordt afgeschreven (zie toelichting van de lasten). Wanneer er meer geld dan verwacht binnenkomt op contributies van voorgaande jaren, geldt het als een baat in het verslagjaar. Giften Vrienden van de Christen Unie 21.202 19.440 20.890 Giften uit acties 230.478 207.000 5.920 Legaten - 33.846 Overige giften 26.727 15.000 23.330 278.407 241.440 83.985 Zowel de directe baten Igiften) als de lasten voor de TK-campagne worden in het verkiezingsjaar 2017 geboekt. Dit verklaart het lage bedrag aan giften uit acties in 2016. De hoge opbrengst in 2017 houdt direct verband met de acties rondom de TK-2017 verkiezingen, In de giften zijn ook lasten verantwoord van circa 63.000 (waaronder belacties, direct mailing, en kosten diner). Een overzicht van donateur(s) die in 2017 4.500 of meer hebben gedoneerd wordt separaat aan het min, van. BZK toegestuurd. In 2017 zijn er geen legaten of nalatenschappen ontvangen. Geen enkele donateur heeft één of meerdere bijdrage(n) in natura gedoneerd ter waarde van 4.500 of meer. Subsidies Subsidie Wet Financiering Politieke Partijen 591.593 590.000 586.718 Subsidie Wet Financiering Politieke Partijen (voorgaande jaren) 12.715-7.326 604.307 590.000 594.044 Bijdragen in gezamenlijke kosten Gezamenlijke kosten Bestuurdersvereniging (BV) 196.041 198.036 180.319 Gezamenlijke kosten Wetenschappelijk Instituut (WI) 54.425 52.346 53.137 Gezamenlijke kosten FICDD 69.552 71.209 56.501 Gezamenlijke kosten Perspectief, ChristenUnie-jongeren 19.593 18.844 19.129 Gezamenlijke kosten St. Ondersteuning TK-fractie CU 10.000 10.000 10.000 Huuropbrengsten eurofractie 11.290 11.976 11.976 360.901 362.411 331.062 De christenunie heeft overeenkomsten gesloten met andere partijgeledingen betreffende de verdeling van gezamenlijke kosten. pagina 34

ChristenUnie Amersfoort Realisatie 2017 Begroting Realisatie 2017 2016 Baten Opleidingscentrum Cursusbijdragen Opleidingscentrum 28.651 28.651 15.000 16.486 15.000 16.486 Overige baten Baten ChristenUnie Magazine Verkopen Rente Nagekomen baten 22.563 12.260 1.742 1.026-35.539 30.950 2.000 4.000 36.950 25.296 13.182 6.087 15.303 59.868 TOTAAL BATEN 2.416.190 2.346.611 2.190.545 2017 1,2% 1,5% Herkomst baten Contributies 2016 Giften Subsidies 1. Bijdragen in gezamenlijke kosten Baten Opleidingscentrum Overige baten pagina 35

ChristenUnie Amersfoort 2.7 Toelichting op de lasten over 2017 Uitgaven aan subsidiabele activiteiten Realisatie Begroting Realisatie 2017 2017 2016 Politieke vorming en scholing (a) 1. Opleidingscentrum 14.483 11.250 11.125 2. Politieke beleidsontwikkeling 656 2.000 6.178 15.139 13.250 17.303 Informatievoorziening (b) 3. ChristenUnie Magazine 93.116 101.290 94.744 4. Campagnematerialen 3.924 2.000 8.478 5. Informatie via internet 25.310 26.663 31.670 6. Congres 74.677 50.000 62.128 197.028 179.953 197.019 Contact zusterpartijen buitenland (c) Activiteiten via FICDD, de ChristenUnie stichting voor internationale samenwerking en ontwikkeling Politiek-wetenschappelijke activiteiten (d) Activiteiten via Mr. G. Groen v. Prinstererstichting 34.000 34.000 34.000 Politieke participatie jongeren (e) Activiteiten via PerspectieF, Christen Unie-jongeren - - 7.647 Ledenwerving (f) 7. Kosten Ledenwerving 30.283 30.000 34.307 30.283 30.000 34.307 pagina 36

- - Christen Unie Amersfoort Realisatie Begroting Realisatie 2017 2017 2016 Betrekken niet-leden bij activiteiten van de partij (g) 8. Promotie 25.997 38.500 56.223 9. Informatie via internet 25.310 26.663 31.670 10. Radio, tv en nieuwe media 45.160 52.500 45.136 96.466 117.663 133.028 Werving, begeleiding politieke ambtsdragers (h) 11. Opbouwwerk en advies 3.863 5.000 5.571 12. Opleidingscentrum 14.483 11.250 11.125 13. Selectie ambtsdragers 3.619 6.500 6.435 14. Digitale nieuwsbrief 5.624 5.925 7.038 15. Ondersteuning politieke ambtsdragers - 27.589 28.675 30.169 Verkiezingscampagnes (i) 16. TK-verkiezingen 15 maart 2017 459.488 430.000 459.488 430.000 - Zowel de directe baten (giften) als de lasten voor de rk campagne worden in het verkiezingsjaar 2017 geboekt. Inzet van personeel wordt in 2016 al wel aan deze activiteit toegerekend (zie 2.8 Kostentoerekening). Afdrachten Afdrachten aan lokale afdelingen en Provinciale Unies Aan lokale afdelingen 211.523 211.168 206.634 Aan Provinciale Unies 71.471 72.059 71.740 282.994 283.227 278.374 Overige uitgaven Bestu u rskosten Vergaderkosten 1.540 3.000 2.613 Reiskosten bestuursleden 9.351 8.000 7.499 Partijdecoraties 133 Overige bestuurskosten 5.507 38.750 10.818 16.531 49.750 20.931 pagina 37

ChristenUnie Amersfoort Onder overige bestuurskosten is mede begroot een bedrag voor ruimte voor nieuw beleid. Deze kosten komen terug bij de personeelskosten. pagina 38

ChristenUnie Amersfoort Realisatie Begroting Realisatie 2017 2017 2016 Bureau- en ICT-kosten Bureau- en kantoorkosten 75.193 77.000 77.051 Accountant en adviseurs 15.183 16.000 24.650 Afschrijvingen MVA 47.369 50.827 52.634 Afschrijving niet betaalde contributies 10.592 17.500 11.573 ICT-kosten 40.843 27.200 33.494 189.180 188.527 199.403 Personeelskosten Lonen en salarissen 867.927 821.501 800.254 Sociale lasten 146.134 138.062 134.305 Pensioenlasten 50.648 45.553 49.039 Overige personeelskosten 67.908 74.705 97.919 1.132.617 1.079.821 1.081.518 Het gemiddeld aantal werknemers gedurende het boekjaar 2017 bedroeg 18,65 FTE (2016: 18,55). Dit is exclusief stagiaires. Huisvestingskosten Huur- en servicekosten 65.000 77.500 80.221 Onderhoudskosten 2.902 3.250 1.591 Energiekosten 6.979 13.000 9.416 Overige huisvestingskosten 24.993 28.750 26.461 99.875 122.500 117.689 TOTAAL LASTEN 2.581.190 2.557.365 2.151.389 pagina 39

Directe Personeels- Bestuurs-en Huisvestings- KVGR TOTAAL kosten kosten bureaukosten kosten baten 2017 Politieke vorming en scholing (a) 1. Opleidingscentrum 14.483 72.767 13.216 6.417-7.692 99.191 2. Politieke beleidsontwikkeling 656 61.739 11.213 5.444-6.526 72.526 Subtotaal Politieke vorming en scholing (a) 171.716 Informatievoorziening (b) 3. ChristenUnie Magazine 93.116 31.487 5.719 2.777-3.328 129.770 4. Campagnematerialen 3.924 34.157 6.204 3.012-3.611 43.687 5. Informatie via internet 25.310 40.275 7.315 3.551-4.257 72.194 6. Congres 74.677 36.407 6.612 3.210-3.848 117.059 Subtotaal Informatievoorziening (b) 362.710 Contact zusterpartijen buitenland (c) Resultaat kosten FICDD 2017 (eigen jaarrekening, zie bijlage) 257.895 257.895 Subtotaal Contact zusterpartijen buitenland (c) 257.895 Politiek-wetenschappelijke activiteiten (d) Resultaat kosten WI 2017 (eigen jaarrekening) 457.785 457.785 Subtotaal Politiek-wetenschappelijke activiteiten (d) 457.785 Politieke participatie jongeren (e) Resultaat kosten PerspectieF 2017 (eigen jaarrekening) 71.839 71.839 Subtotaal Politieke participatie jongeren (e) 71.839 ChristenUnie Amersfoort 2.8 Kostentoerekening subsidiabele activiteiten (WFPP) pagina 40

Directe Personeels- Bestuurs- en Huisvestings- KVGR TOTAAL kosten kosten bureaukosten kosten baten 2017 Betrekken niet-leden bij activiteiten van de partij (g) 8. Promotie 25.997 34.015 6.178 2.999-3.596 65.593 9. Informatie via internet 25.310 43.381 7.879 3.825-4.586 75.810 10. Radio, tv en nieuwe media 45.160 20.236 3.675 1.784-2.139 68.716 Subtotaal Betrekken niet-leden bij activiteiten van de partij (g) 210.119 Werving, begeleiding politieke ambtsdragers (h) 11. Opbouwwerk en advies 3.863 36.962 6.713 3.259-3.907 46.891 12. Opleidingscentrum 14.483 40.279 7.316 3.552-4.258 61.371 13. Selectie ambtsdragers 3.619 29.397 5.339 2.592-3.107 37.839 14. Digitale nieuwsbrief 5.624 27.845 5.057 2.455-2.943 38.039 15. Ondersteuning politieke ambtsdragers 0 10.817 1.965 954-1.143 12.593 Subtotaal Werving, begeleiding politieke ambtsdragers (h) 196.734 TOTAAL 1.613.512 641.307 116.477 56.551-67.789 2.360.058 Christen Unie Amersfoort Ledenwerving (f) 7. Kosten Ledenwerving 30.283 34.015 6.178 2.999-3.596 69.879 Subtotaal Ledenwerving (f) 69.879 Verkiezingscampagnes (i) 16. TK-verkiezingen 15 maart 2017 459.488 87.528 15.897 7.718-9.252 561.379 Subtotaal Verkiezingscampagnes (i) 561.379 pagina 41

ChristenUnie Amersfoort Deel subsidiabele personeelskosten van de totale personeelskosten: 57% Toerekenbare bestuurs- en bureaukosten Totaal Subs. factor Toerekenbaar Totale bestuurs- en bureaukosten, maal het deel subsidiabele kosten van de totale personeelskosten 205.711 57% 116.477 Toerekenbare huisvestingskosten Totale huisvestingskosten, maal het deel subsidiabele kosten van de totale personeelskosten 99.875 57% 56.551 Toerekenbare KVGR-baten (zie 2.6 Toelichting op de baten over 2017) Totale KVGR-baten, maal het deel subsidiabele personeelskosten van de totale personeelskosten 119.723 57% 67.789 Overzicht subsidiabele kosten ChristenUnie en neveninstellingen: 2017 %2017 2016 %2016 Politieke vorming en scholing (a) 171.716 7% 163.609 9% Informatievoorziening (b) 362.710 15% 1 364.599 21% Contact zusterpartijen buitenland (c) 257.895 11% 215.913 12% Politiek-wetenschappelijke activiteiten (d) 457.785 19% 349.372 20% Politieke participatie jongeren (e) 71.839 3% 57.516 3% Ledenwerving (f) 69.879 3% 77.303 4% Betrekken niet-leden bij activiteiten van de partij (g) 210.119 9% 249.321 14% Werving, begeleiding politieke ambtsdragers (h) 196.734 8% 189.345 11% Verkiezingscampagnes (i) 561.379 24% 85.328 5% TOTAAL 2.360.058 100% 1.752.305 100% pagina 42

c 0 rj to t 0) c 0) > - E t 1 0) 0) > 0) -o (1) c 0 Zt DO > c0) 4-...-.4-0

ChristenUnie Amersfoort 2.9 Ondertekening Vastgesteld en goedgekeurd te Amersfoort, dd. 22juni 2018. Piet Ad erna Voorzitter Fred Ruiten Secretaris en penningmeester Klaas Tigelaar Vice-voorzitter Leon Meijer Internationaal secretaris Mark de Boer Lid Hanneke Palm Lid Joanne van der Schee - van de Kamp Lid pagina 44

ChristenUnie Amersfoort 3. Overige gegevens pagina 45

ChristenUnie Amersfoort Controleverklaring Deze pagina wordt vervangen door de controleverklaring pagina 46

ChristenUnie Amersfoort Bij lagen pagina 47

ChristenUnie Amersfoort pagina 48

JAARREKENING 2017 FICID Foundation for International Christian Democratie Development AMERSFOORT Bijlage: Jaarrekening FICDD pagina 49

ChristenUnie Amersfoort Activiteitenverslag FICDD Algemeen De Foundation for International Christian Democratic Development (FICDD) is de stichting waarin de ChristenUnie haar ondersteunende activiteiten aan zusterorganisaties buiten Nederland onderbrengt. FICDD wordt geheel gesubsidieerd met de Matra MPPP gelden die door het ministerie van BZK beschikbaar worden gesteld. De subsidie voor de Arabische Regio het Shiraka Programma wordt door BZ beschikbaar gesteld. Het stichtingsbestuur van FICDD valt q.q. volledig samen met het Landelijk Bestuur van de ChristenUnie. Inleiding In 2017 heeft FICDD weer met veel van haar vertrouwde partners samengewerkt maar ook nieuwe partners kunnen aantrekken. Alle geplande projecten zijn uitgevoerd op ons project in Erbil, Noord-Irak, Moldavië en Suriname na. (De gelden die voor die projecten waren gereserveerd zijn bij andere projecten toegevoegd en er is een veiligheidstraining voor de FICDD coördinator van bekostigd.) De veiligheidssituatie in Erbil liet het niet toe om onze training doorgang te laten vinden. Uit Suriname hebben we geen hulp/adviesvraag gekregen. Een project dat gepland stond om plaats te vinden in Libanon is in Jordanië georganiseerd. De extra subsidie die voor Matra beschikbaar kwam werd ingezet op lopende projecten in Oekrane en Georgië. De extra subsidie die we van Shiraka hebben ontvangen zijn ingezet op een lopend CMI project, Tunesië, Jordanië en Noord-Irak (Sallux samenwerking die wel doorgang vond). Het pilot project met de informercials van Comicracy dat in 2016 is gestart, is in 2017 verder uitgewerkt en op het moment van schrijven verwachten we de aanlevering van deze uitgewerkte filmpjes. Ook in 2017 hebben we weer effectief kunnen samenwerken met de European Christian Political Movement (ECPM). Er zijn projecten gezamenlijk gesponsord en uitgevoerd, gezamenlijke trainers zijn ingezet en de organisaties hebben van elkaars uitgebreide (Europese) netwerk gebruik gemaakt. De voordelen van kostenefficiëntie, een groter internationaal netwerk en uitgebreidere expertise zijn aanzienlijk. Dit jaar was er samenwerking met de ECPM stichting, Sallux in Irak en Georgië. De General Assembly van ECPM en Sallux werden ook door FICDD bijgewoond. Deze vergaderingen zijn naast noodzaak ook handige netwerkgelegenheden omdat veel FICDD project partners ook lid zijn van deze beide organisaties. Hieronder volgt per project een kort verslag en daarin is dezelfde volgorde aangehouden als in de ingediende begroting. De projecten EDI/Masterclass Costa Rica De succesvolle eerste editie van EDI Costa Rica smaakte naar meer en ook in 2017 is een EDI conferentie georganiseerd. Er waren 10 internationale spreker en 8 lokale NGO s en ongeveer 50 deelnemers. Aan de Masterclass van Movimiento Interamericano de Profesionales Cristianos hebben door het jaar heen meer 80 studenten deelgenomen. Ook is er middels online bewustwordingscampagnes veel aandacht geweest voor vrijwilligerswerk door studenten bij NGO s zodat deze beiden versterkt kunnen worden. Bijlage: Jaarrekening FICDD Pagina 50

European Christian Political Youth (ECPYouth) In 2017 is de ECPYouth ook weer een van onze projectpartners geweest. Ze organiseerden zowel in Matra- als in Shiraka-gebied verschillende activiteiten, In februari werd een politiek cafe georganiseerd met het thema: What to do with right-wing populism in Europe? De dag na dit politieke café werd de General Assembly gehouden en werd er een workshop georganiseerd. Ongeveer 30 deelnemers waren aanwezig in Amersfoort. In april organiseerde ECPYouth een regionale conferentie in Parijs: Frexit: France in or out the European Union?. Hierbij waren 20 ECPYouthleden aanwezig. De jaarlijkse summer school werd in juli in Odessa, Oekraine georganiseerd met als thema Overcoming Divisions as a challenge for christian politics.hier waren ongeveer 50 deelnemers bij betrokken, jongeren uit zowel West- als Oost-Europa. EDI Online Verdere ontwikkeling van EDI Online heeft ook plaatsgevonden. Dit betekent dat studenten die niet live bij een EDI evenement aanwezig kunnen zijn, online toch een 10-weekse EDI cursus kunnen volgen. Er zijn 10 lezingen online geplaatst, er zijn virtuele discussiegroepen ingericht en er zijn toetsen en opdrachten voor de studenten gemaakt. Studenten kunnen een beurs aanvragen om de kosten van de EDI Online cursus terug te krijgen. Onderwerpen die worden behandeld zijn onder andere het christelijke sociaal gedachtengoed, integere handel en duurzame economie. CDPP Afgelopen jaar was een verkiezingsjaar in Georgië; er zijn lokale verkiezingen georganiseerd. Ter voorbereiding op die verkiezingen werd in maart in Oost-Georgië een 2-daagse conferentie georganiseerd voor lokale CDPP politici met workshops over het plannen van een verkiezingscampagne en het rekruteren van nieuwe leden. Een dergelijke conferentie werd in april in West-Georgië georganiseerd. Wegens capaciteitsgebrek bij onze lokale partner kon het project in Moldavië niet doorgaan en heeft in plaats daarvan de CDPP in oktober in Georgië samen met Sallux een 2-daagse conferentie georganiseerd. Tijdens deze conferentie werden nationale en lokale CDPP leiders bijgepraat over het buitenlandbeleid en de toenadering tot de EU. Met name de voordelen die Georgië geniet als het gaat om handelsakkoorden met de EU en visumvrij reizen naar de EU werden besproken. USA In 2017 hebben heeft FICDD de Ukrainian Student Association weer gesponsord. USA stimuleert maatschappelijke- en politieke betrokkenheid onder studenten. Deze christelijke studentenvakbond levert uitstekend werk en hebben 3 Schools for Youth Activism georganiseerd. Telkens werden deze weekenden in verschillende delen van Oekrahe en namen ongeveer 40 deelnemers tussen 18-35 jaar oud deel. De drie weekenden vormden een geheel hoewel losse delen ook te volgen waren voor eenmalige deelnemers. Thema s als Youth Activism, Good Governance en Fighting corruption, werden behandeld. lees Kroatië In Kroatië werd door IFES Kroatië een conferentie over huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen georganiseerd. De ratificatie van de Istanbul Conventie die alles in het werk stelt om dergelijk geweld tegen te gaan en te bestraffen stond op de nationale politieke agenda in Kroatië. Vandaar dat IFES Kroatië graag aandacht wilde besteden aan dit gevoelige thema. Een panel discussie werd bijgewoond door ongeveer 35 studenten. In het panel zaten onder meer de Ombudsman voor gender equality in Kroatië en een theoloog. Bijlage: Jaarrekening FICDD Pagina 51

zo n 100 studenten op deze conferentie afgekomen. worden. Studenten van met name de rechtenfaculteit woonden deze conferentie bij en konden er zelfs hebben opgezet voor slachtoffers van mensenhandel: middels hun ngo proberen ze meisjes en vrouwen te waarschuwen voor de praktijken van mensenhandelaren binnen de Romagemeenschap in Servië. Er waren een mensenhandel-rechter, een mensenhandel-politiecommissaris en ook de directrice van een opvanghuis studiepunten voor krijgen. Verschillende sprekers met verschillende expertise vertelden over mensenhandel; Samen met ECPM sponsorde FICDD lees Servië zodat een conferentie over mensenhandel georganiseerd kon voor slachtoffers van mensenhandel. Bijzonder was de bijdrage van twee Romavrouwen die zelf een ngo Bijlage: Jaarrekening FICDD Pagina 52 eerder in het jaar al een lokale training van AWT hadden gevolgd. talkshow gericht op vrouwenemancipatie. Ook werken ze samen met andere Jordaanse vrouwenrechten vrouwenorganisatie komt op voor vrouwenrechten, verzorgt leiderschapstrainingen en produceert een organisaties om er voor te zorgen dat vrouwen in Jordanië betere rechtsbescherming genieten. In samenwerking met ECPYouth werd ook een jongeren conferentie over mensenhandel en eerlijke handel georganiseerd. Na deze jongeren conferentie vond nog een rondetafelgesprek gesprek plaats met netwerk conferentie gesteund waar 40 vrouwen uit de gehele Arabische en Golf regio aanwezig waren die verschillende invloedrijke leiders in Jordanië over christelijke politiek georganiseerd. In september is een Jië hun eigen omgeving kunnen bewerkstelligen. We zijn blij dat we dankzij Shiraka deze deelnemers aan dit regio. We proberen middels deze workshop jongeren ook in te laten zien dat ze zelf kleine veranderingen in Veel jongeren willen de regio verlaten omdat ze weinig perspectief zien voor een waardig leven in hun eigen christelijke ethiek en debat skiils. De deelnemers zijn doorgaans tussen de 20-25 jaar oud en hoger opgeleid. maar de meeste zijn young professionals. Er werden workshops over het christelijk sociaal gedachtegoed, project kunnen steunen en ook dit jaar hebben we geprobeerd om hen zoveel als mogelijk financieel te trainers een aantal dagen les gegeven aan ongeveer 25 Arabische jongeren. Sommigen van hen studeren nog steunen. IFES Servië CMI In de zomer van 2017 heeft EICDD de 4-weekse summer school van CMI gesponsord. Er is weer door 2 FICDD sponsort verschillende projecten van Arab Women Today (AWT) in Jordanië. Deze christelijke

31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 KORTLOPENDE VORDERINGEN EIGEN VERMOGEN Algemene reserve 5.187 5.187 Subsidie ministerie BZK en Buza 30.497 43.183 5.187 5.187 27.943 42.186 Rekening-courant ChristenUnie 2.580 12.828 Liquide middelen 975 4.190 Nog te betalen bedragen 25.363 29.357 33.130 47.373 33.130 47.373 ChristenUnie Amersfoort Enkelvoudige balans per 31 december 2017 FICDD (na voorstel resultaatbestemming) ACTIVA PASSIVA Nog te ontvangen overigen 1.657-32.154 43.183 SCHULDEN OP KORTE TERMIJN Bijlage: Jaarrekening FICDD Pagina 53

ChristenUnie Amersfoort ENKELVOUDIGE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2017 FICDD Werk. 2017 Begr. 2017 Werk. 2016 BATEN Ontvangen subsidie BZK WFPP Regulier 93.882 117.352 80.298 Te ontvangen subsidie BZK WFPP Regulier 23.470 0 23.403 Ontvangen subsidie Buza Matra Oost 47.085 49.025 40.121 Te ontvangen subsidie Buza Matra Oost 2.478 0 9.997 Ontvangen subsidie Buza Matra Zuid/Shiraka 86.431 89.993 52.311 Te ontvangen subsidie Buza Matra Zuid/Shiraka 4.549 0 9.783 Subsidies voorgaande jaren 0 0 0 Overige baten 0 0 0 Overige baten 0 0 0 Rente Bank 0 0 0 Subtotaal Baten 257.895 256.370 215.913 LASTEN Projectkosten WFPP USA 4.437 0 0 WFPP CMI Summerschool 1.409 0 0 WFPP Costa Rica en EDI Costa Rica 18.000 18.000 15.623 WFPP DOE Suriname 0 4.000 0 WFPP ECPYouth 12.000 12.000 21.000 Matra Oost ECPYouth 17.000 17.000 10.300 Matra Oost EDI online 5.000 5.000 2.044 Matra Oost CDPP 10.000 8.000 0 Matra Oost USA 7.563 12.000 49.750 Matra Oost IFES Servië 3.000 3.000 0 Matra Oost IFES Kroatië 3.000 3.000 0 Matra Oost Partner in Mission 4.000 4.000 0 Matra Zuid/Shiraka CMI + summerschool 22.980 20.000 2.500 Matra Zuid/Shiraka Arab.WomenToday 37.000 37.000 6.501 Matra Zuid/Shiraka Noord Irak Erbil 10.000 12.000 10.000 Matra Zuid/Shiraka Libanon 10.000 10.000 27.618 Matra Zuid/Shiraka Comyoo 6.000 6.000 0 Matra Zuid/Shiraka ECPYouth Arab.region 5.000 5.228 3.500 Totaal projectkosten 176.389 176.228 148.836 Overige lasten (BZK WFPP) 81.506 80.142 67.077 Subtotaal Lasten 257.895 256.370 215.913 Resultaat boekjaar 0 0 0 * In het boekjaar 2017 is er geen gever geweest van wie bijdragen zijn ontvangen van in totaal 4.500 of meer. ** Er zijn geen afzonderlijke schulden van 25.000 of meer. Vanwege herrubricering dit jaar 2017, zijn baten en lasten 2016 heringedeeld naar soort subsidie. Specificatie: Overige lasten 81.506; 59.232 personeelskosten, 12.702 huisvestings- en bureaukosten, 6.538 Reiskosten, overig vertaal- en accountantskosten 3.034. Bijlage: Jaarrekening FICDD Pagina 54

- Christen Unie Amersfoort Bijlage: Begroting ChristenUnie 2018 BATEN Begroting Realisatie Begroting 2018 2017 2017 Contributies 1.142.000 1.108.384 1.100.810 Giften 93.000 278.407 241.440 Subsidies 595.000 604.307 590.000 Bijdragen in gezamenlijke kosten 389.134 360.901 362.411 Baten Opleidingscentrum 17.500 28.651 15.000 Overige baten 28.850 35.539 36.950 Totaal baten 2.265.484 2.416.190 2.346.611 LASTEN Directe uitgaven aan subsidiabele activiteiten Politieke vorming en scholing (a) 12.250 15.139 13.250 Informatievoorziening (b) 175.528 197.028 179.953 Contact zusterpartijen buitenland (c) - Politiek-wetenschappelijke activiteiten (d) 28.000 34.000 34.000 Politieke participatie jongeren (e) 6.000 - Lede nwerving (f) 30.000 30.283 30.000 Betrekken niet-leden bij activiteiten van de partij (g) 109.988 96.466 117.663 Werving, begeleiding politieke ambtsdragers (h) 29.025 27.589 28.675 Verkiezingscampagnes (i) 70.000 459.488 430.000 460.790 859.993 833.540 Afdrachten Afdrachten aan lokale afdelingen en Provinciale Unies 286.155 282.994 283.227 286.155 282.994 283.227 Overige uitgaven Bestuurskosten 35.750 16.531 49.750 Bureau- en ICT-kosten 178.208 189.180 188.527 Personeelskosten 1.224.234 1.132.617 1.079.821 Huisvestingskosten 109.490 99.875 122.500 1.547.682 1.438.203 1.440.598 Totaal lasten 2.294.627 2.581.190 2.557.365 Overschot! tekort 29.143-165.000-210.754- pagina 55

ChristenUnie Amersfoort 29 Ondertekening e Amersfoort, dd, 22juni 2018. Piet Adema Vice-voorzitter 1 HantekePalm

WITh accountants in non-profit Recaputilatie subsidiabele leden per 1januari 2017 ChristenUnie Subsidiabel Totaal aantal leden geheel 2017 1-loofdieden 19.007 19.174 Gezinsleden 2.248 2.260 Reductieleden 880 920 Combileden 725 733 Actieleden 594 2.068 23.454 25.155 Leden PerspectieF 804

het het het een een ACCOUNTANTS IN NON-PROFIT Vereniging ChristenUnie Postbus 439 3800AK AMERSFOORT CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Verklaring betreffende het financieel verslag en de overzichten Ons oordeel Wij hebben het financieel verslag en de overzichten 2017 van Vereniging ChristenUnie te Amersfoort gecontroleerd. Naar ons oordeel geven: financieel verslag 2017 (artikel 25, eerste lid, onder a) en de daarin opgenomen rekening van kosten en opbrengsten (artikel 26 onder c); overzicht van de bijdrage van in totaal 4.500 of meer die de partij in dat kalenderjaar van een gever heeft ontvangen, met daarbij de gegevens die op grond van artikel 21, eerste lid, van de Wet financiering politieke partijen zijn geregistreerd (artikel 25, eerste lid, onder b); en overzicht van de schulden van 25.000 of meer, met daarbij de gegevens die op grond van artikel 21, derde lid, van de Wet financiering politieke partijen zijn geregistreerd (artikel 25, eerste lid, onder c), een getrouw beeld. Tevens zijn wij van oordeel dat de bij het financieel verslag 2017 gevoegde opgave omtrent het ledental van de politieke partij en van de aangewezen politieke jongerenorganisatie, conform artikel 26, onder d van de Wet financiering politieke partijen, juist is. Overeenkomstig artikel 25, eerste lid onder a tot en met c, en artikel 26, onder c tot en met e, van de Wet financiering politieke partijen bestaat de gecontroleerde (financiële) informatie uit: het financieel verslag over 2017 met daarin een weergave van de (financiële) informatie, die op grond van artikel 20 van de Wet financiering politieke partijen in de administratie is opgenomen. Het financieel verslag omvat tevens: een volgens de normen van het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar beschouwde rekening van kosten en opbrengsten met bijbehorende toelichting, van belang zijnde voor de vaststelling van de subsidie; een opgave van de voor de vaststelling van de subsidie van belang zijnde gegevens omtrent het ledental per peildatum 1 januari 2017 van in totaal 23.454 van de politieke partij en het ledenaantal per peildatum 1 januari 2017 van in totaal 804 van de aangewezen jongerenorganisatie. Het financieel verslag wordt vergezeld van een activiteitenverslag. overzicht van de bijdrage van in totaal 4.500 of meer die de partij in het kalenderjaar van een gever heeft ontvangen, met daarbij de gegevens die op grond van artikel 21, eerste lid, van de Wet financiering politieke partijen zijn geregistreerd (zoals opgenomen in het financieel verslag op pagina 34); overzicht van de schulden van 25.000 of meer, met daarbij de gegevens die op grond van artikel 21, derde lid, van de Wet financiering politieke partijen zijn geregistreerd (zoals opgenomen in het financieel verslag op pagina 33). De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestan daarden alsmede de Regeling financiering politieke partijen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn be schreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van het financieel verslag en de overzichten. Correspondentie Ç_ 0172-750 175 BAN NL71 INOB 0667 8301 62 Postbus 2150 intowithaccountants.ni KvK 28112484 2400 CD @ www.wilhaccountants.ni Alphen aan dan Pijn iwithaccountants

ACCOUNTANTS IN NON-PROFIT -2- Wij zijn onafhankelijk van Vereniging ChristenUnie zoals vereist in de Verordening inzake de Onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Neder land. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening Gedrags- en Beroepsregels Accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot het financieel verslag en de overzichten Verantwoordelijkheden van het bestuur voor het financieel verslag en de overzichten Het bestuur van Vereniging ChristenUnie is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van het financi eel verslag en de overzichten in overeenstemming met de Wet financiering politieke partijen. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaar rekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van het financieel verslag en de overzichten moet het bestuur afwegen of de vereniging in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur het financieel verslag en de overzichten opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voor nemen heeft om de vereniging te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vereniging haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in het financieel verslag en de overzichten. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van het financieel verslag en de overzichten Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fouten of fraude en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de econo mische beslissingen die gebruikers op basis van dit financieel verslag en deze overzichten nemen. De materialiteit beïn vloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controlever klaring. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Wij zijn van oordeel dat de partij de aan de subsidie verbonden verplichtingen heeft nageleefd en het financieel verslag en de overzichten voldoen aan de bij of krachtens de Wet financiering politieke partijen gestelde voorschriften. Tevens melden wij dat het activiteitenverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met het financieel verslag. Was getekend te Sliedrecht, 15juni 2018. WITh accountants 8.V. Bijlage.

het het het het het het ACCO U NTANTS IN NON-PROFIT Bijlage bij onze controleverklaring voor het financieel verslag en de overzichten van ChristenUnie Wij hebben onze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: identificeren en inschatten van de risico s dat het financieel verslag en de overzichten afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doet controte werkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de vereniging; evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalu eren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in het financieel verslag en de overzichten staan; vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vereniging haar activiteiten in continuïteit kan voortzet ten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aan dacht in onze controleverktaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in het financieel verslag en de overzichten. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. On ze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controlever klaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe Leiden dat een vereniging haar continuïteit niet langer kan handhaven; evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van het financieel verslagen de overzichten en de daarin opgenomen toelichtingen; evalueren of het financieel verslag en de overzichten een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met het bestuur onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

JAARVERSLAG 2017 WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT Mr. G. Groen van Prinsterer stichting - 3CHAPPEUJK INSTITUUT VAN DE CHRISTENUNIE

Voorwoord Voor het Wetenschappelijk Instituut was 2017 een jaar vol bedrijvigheid, met een team op volle sterkte en vele inspirerende samenwerkingsverbanden. Het was een jaar waarin achter de schermen werd gewerkt aan de vernieuwing van het kernprogramma van de ChristenUnie. Het was een jaar met veelzijdige politiekfilosofische bezinning. Het was een jaar waarin het WI een start mocht maken met een nieuwe bezinning rondom de uitdagingen van globalisering. Terugblikkend tellen we dankbaar onze zegeningen. We zijn dankbaar voor de goede samenwerking met en steun vanuit de ChristenUnie. Maar bovenal richten we onze dankbaarheid op God. Door hem weten we ons gedragen en aan Zijn leiding willen we ons toevertrouwen. Jan van der Stoep, voorzitter Curatorium WI Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie Ii

Missie en werkprogramma Het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie streeft naar verdieping en vernieuwing van het denken over politieke vragen vanuit christelijke beginselen. Om verdieping en vernieuwing te bereiken zijn keuzes nodig. Het WI heeft zich de afgelopen jaren gericht op de nieuwe verhouding tussen overheid, markt en samenleving in onze tijd. Dit bezinningsprogramma heeft ondertussen negen boekpublicaties opgeleverd. Terwijl dit werkprogramma ten einde loopt, zet het WI eerste stappen in een nieuw programma, waarin de vraagstukken van globalisering centraal staan: migratie, veiligheid, ongelijkheid en duurzaamheid. Het WI zoekt naar verdieping en vernieuwing in haar publicaties en congressen en door deelname aan het maatschappelijk en politiek debat. Zijn belangrijkste activiteiten zijn: - publicatie van het tijdschrift Groen; - boekpublicaties en bijdragen aan boekpublicaties; - congressen, informele expertmeetings, lezingen; - opiniëring in diverse media, op wi.christenunie.nl en social media; - bijdragen aan cursussen voor leden, volksvertegenwoordigers en bestuurders; - organisatie van een jaarlijkse Masterclass, het Fellowsprogramma en de Summer School. Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie t 2

Organisatie Curatorium Het bestuur van het Wetenschappelijk Instituut wordt gevormd door het Curatorium. Het Curatorschap is een onbezoldigde functie. In september 2017 is Wim Dekker benoemd tot Curator, vanwege de vacature die was ontstaan met het afscheid van Simone Kennedy-Doornbos. Daarnaast nam Carla Dik als adviseur namens de Tweede Kamerfractie afscheid. In haar plaats trad Eppo Bruins aan, die eerder al bij het Wetenschappelijk Instituut betrokken was als hoofdredacteur van het blad DenkWijzer. Het curatorium kwam in 2017 vier keer in vergadering bijeen. Daarnaast hebben Curatoren deelgenomen aan verschillende inhoudelijke klankbordgroepen.. Leden Curatorium Dr.ir. J. van der Stoep (voorzitter), lector Journalistiek en Communicatie Christel(jke Hogeschool Ede Ir. W. Kolkman MBA (penningmeester), subsurface manager Shell W. Dekker, associate lector In formele Netwerken en Laatmodemiteit, Christel(jke Hogeschool Ede Dr. A. van der Horst, sectorhoofd Centraal Planbureau Mr. M. Nap, docent Staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Dr. E. Paul-Jonker, senior beleidsadviseur Hogeschool Leiden Dr. M. Vonk, lector ethiek en technologie Saxion Adviseurs Curatorium: Team Dr. E. Bruins, namens de Tweede Kamerfractie Dr. P. Ester namens de Eerste Kamerfractie N. Joostens, adviseur namens de Bestuurdersvereniging W. van Westering, namens de jongerenorganisatie Perspectief In 2017 heeft het WI afscheid genomen van Geen Jan Spijker. Ruim tien jaar diende Spijker het WI. Hij ontwikkelde zich van wetenschappelijk medewerker tot adjunct-directeur. Hij was medeverantwoordelijk voor een drietal publicaties waarin de politieke kernwaarden van de ChristenUnie werden uitgewerkt, het opstarten van de Fellowscursus en de Summer School over christelijk-sociaal denken. In zijn afscheidslezing stond zijn persoonlijke passie centraal: de rechtsstaat. Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 3

Team Wl 2017 (3,9 fte) Dr. Wouter Beekers, directeur Geert Jan Spijker, adjunct-directeur (tot sept. 2017) Mirjam Kosten, eindredacteur tijdschrift Groen Greet Schuurman, communicatiemedewerker / managementassistent Laurens Wijmenga, senioronderzoeker Op projectbasis: Dr. Remco van Mulligen, redacteur (freelance) Willeke de Jager, projectonderzoeker wonen (op projectbasis, tot nov. 2017) Dr. Trineke Palm, coördinator fellowsprogramma (onbezoldigd) Dr. Ronald van Steden, projectonderzoeker (tot juni 2017, onbezoldigd) Jan Westert, gastheer Summer School (onbezoldigd) Redactie tijdschrift Groen moest Martine Vonk aftreden als hoofdredacteur van Groen. Zij werd opgevolgd door Curator Esther Paul. Vanwege werd Mirjam Kosten tijdelijk vervangen door Remco van Mulligen. Eind 2017 bestond de redactie van Groen uit: Esther Paul-Jonker, hoofdredacteur Mirjam Kosten, eindredacteur Bernadette van den Berg, namens de Bestuurdersvereniging Harmjan Vedder, namens de Tweede Kamerfractie Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 4

Donateurs Het WI kan als wetenschappelijk bureau van een relatief kleine partij veel werk verzetten dankzij de bijzondere steun van een grote groep donateurs. Er is wel aanzienlijk natuurlijk verloop (vergelijkbaar met dat van de ChristenUnie), maar dankzij een succesvolle wervingsactie voor nieuwe donateurs steeg het totaal aantal donateurs licht. 2016 2017 3.865 Donateurs per 1jan. 4.032 - Bij 39 242 Af Donateurs per 31 dec. BV-leden Totaal 206 3.865 676 4.541 180 3927 669 4596 Financiën In 2017 was een investering vanuit de reserve begroot en gerealiseerd. Door ziekte en detachering kon het WI een aantal jaren minder projecten draaien dan gewenst, waardoor de reserve is gegroeid. Deze reserve wil het Wl de komende jaren aanwenden om investeringen te doen die in lijn liggen van zijn missie. Inkomsten Rijkssubsidie Uitgaven 186.448 Personeel 252.787 Donateurs en leden BV 177.376 Bijdrage kantoor 60.805 ChristenUnie 34.000 Projecten en publicaties 58.677 Bijdrage BV aan Groen 14.000 Tijdschrift Groen 58.346 Overig 3.023 Overig 27.170 414.847 457.785 Reseive 31 dec. 2016 Resultaat 2017 Resetve 31 dec. 2017 333.600-42.938 290.662 Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 5

Projecten Christelijk-sociaal 2030 In de serie Christelijk-sociaal 2030 onderzoekt het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie de nieuwe verhoudingen tussen samenleving, markt en overheid. Meer informatie: wi.christenunie. ni/christelijksociaal203û Ondernemen (deel 7) Op 24 februari werd de bundel Rijnland werkt gepresenteerd. Daarin interviewen Carola Schouten en Geert Jan Spijker elf ondernemers over hun drijfveren, hun ervaring met Rijnlands ondernemen en hun kijk op het Rijnlands model: is dat in deze tijd van individualisering en globalisering houdbaar? En in welke vorm? Meer informatie: wi.christenunie.nl/rijnland Rijn and WERKT] Veiligheid (deel 8) De burger moet meer gaan doen, is het credo in onze participatiesamenleving. Geldt dat ook als het gaat om het waarborgen van de veiligheid? Of is burgerparticipatie op dit vlak vooral onderdeel van een veiligheidsutopie? Op vrijdagmiddag 30 juni presenteerde het WI over dit thema het essay Veiligheid in verbondenheid, geschreven door dr. Ronald van Steden. Meer informatie: wi.christenunie.nl/veiligheid Wonen (deel 9) Waar vroeger regeringen vielen over de huurprijs of bouwproductie lijkt wonen vandaag de dag niet zon politiek punt meer. Toch hebben grote politieke thema s van onze tijd sociale ongelijkheid, de participatiesamenleving, duurzaamheid alles met wonen te maken. Voor het Wetenschappelijk Instituut schreef Willeke de Jager deze brede bezinning op woningmarktbeleid. Meer informatie: wi.christenunie.ni/wonen ichtng RU IMTE Gezinsbeleid In 2017 startte WI-medewerker Laurens Wijmenga met de laatste deelstudie in de reeks christelijk-sociaal 2030. Het thema is bepaald niet onbelangrijk: het gezin, immers de hoeksteen van de samenleving. De studie bouwt voort op eerdere bezinning op dit thema (bv. Rotsvast gezinsbeleid uit 2001 en Samen de schouders eronder uit 2009). Jaarverslag 2017 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 1 6

Politieke filosofie In verschillende projecten wil het WI bijdragen aan verdieping en vernieuwing van de politiek-filosofische denktraditie waarin zij staat. Toekomst voor christelijke politiek In Wat is wijsheid? Toekomst voor christel(jke politiek (2016) beschrijft Rob Nijhoif de rol van christenen in politiek en samenleving. In 2017 is het boek vertaald door Sallux, Europese denktank voor christelijke politiek. Meer informatie: sallux.eu De filosofie van Nicolas Wolterstorff De Amerikaanse filosoof Nicholas Wolterstorif (1932) is een van de meest bekende en toonaangevende christenfilosofen van dit moment. De Stichting voor Christelijke Filosofie gaf een artikelenbundel uit over zijn denken, waaraan onder anderen WI medewerker Geert Jan Spijker een bijdrage leverde. Meer informatie: wi.christenunie.nl Biografie Egbert Schuurman In 2017 verscheen de biografie Alleen God kan ons nog redden. Egbert Schuurman: tegendraads christen in een seculier land. Journalist en historicus Remco van Mulligen laat in deze biografie de veelzijdigheid van techniekfilosoof en senator Schuurman zien. Het boek kwam tot stand onder andere met subsidie van het WI. Meer informatie: wi,christenunie.ni/schuurman xa Katholiek-sociaal denken In de eerste plaats richt het WI zich op het katholiek-sociaal denken. Onder redactie van Remco van Mulligen en Wouter Beekers werkt het aan een artikelen- en interviewbindel. Beoogde publicatiedatum is juni 2018. Niet-westers christelijk denken In de tweede plaats wil het WI het denken van niet-westerse christenen over mens, samenleving en overheid verkennen. In 2017 zijn voorbereidende stappen daartoe genomen in samenwerking met de Europese partner Sallux. Beoogde publicatiedatum is 2019. Jaarverslag 2017 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 1 7

Globalisering In 2017 heeft het WI een nieuw werkprogramma vastgesteld, waarin globalisering centraal staat. Hoewel globalisering geleid heeft tot welvaartsstijging en de opkomst van een middenklasse in ontwikkelingslanden, leidt zij tevens tot toenemende milieuvervuiling, groeiende ongelijkheid, verlies van identiteit en verspreiding van terrorisme. Het WI ziet voor zichzelf een taak om na te denken over dit proces van globalisering, de grote uitdagingen die ermee gemoeid zijn en de concrete politieke antwoorden die daarop mogelijk zijn. In 2017 schreef directeur Wouter Beekers reeds twee essays voor NRC Handelsblad, over de debatten betreffende migratie en de nationale identiteit. Bovendien verscheen er een themanummer van Groen over glokalisering. Groenlezing De weg naar beneden We leven in een tijd van onbehagen, waarin de burger van de politiek lijkt te vervreemden. Ondertussen vragen wereldwijde problemen niet alleen nieuwe oplossingsrichtingen nodig, maar ook een nieuw draagvlak. Wat vergt dit van de leiders in de politiek en publieke instituties in deze tijd? Deze vraag stond centraal in de Groenlezing 2017. De Mr. G. Groen van Prinstererlezing (Groenlezing) wordt jaarlijks georganiseerd. Het WI vraagt een prominente spreker om een perspectief te schetsen voor de christelijke politiek. De Groenlezing 2017 werd verzorgd door prof. dr. Gabriël Anthonio, bijzonder hoogleraar Sociologie van Leiderschap aan de Rijksuniversiteit Groningen en maatschappelijk bestuurder, momenteel bij Verslavingszorg Noord Nederland. Meer informatie: wi.christenunie.nllgroenlezing2o 17 Pe weg narbenedef, Liefde voor de rechtsstaat Op 1 september jl. hield Geert Jan Spijker ter gelegenheid van zijn afscheid een lezing over de rechtsstaat. In zijn lezing beschrijft Spijker actuele bedreigingen voor de rechtsstaat en onderstreept hij het belang van de rechtsstaat voor een vrije samenleving. Meer informatie: wi.christenunie.ni/rechtsstaat liefde voor de rechtsstaat Jaarverslag 2017 t Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie t 8

Publicaties Carola Schouten en Geert Jan Spijker (red.), Rijnland Werkt. In gesprek met ondernemers Ronald van Steden, Veiligheid in verbondenheid. Een christelijk-sociale visie op burgerparticipatie bij het tegengaan van overlast en criminaliteit Willeke de Jager, Richting en ruimte. Naar een betaalbare, leefbare en toekomstbestendige woningmarkt Gabriël Anthonio, De weg naar beneden. Een wenkend perspectief voor leiders Rob Nijhoff, Political wisdom (vertaling van Wat is wijsheid?) Geert Jan Spijker, Liefde voor de rechtsstaat (gedrukte versie van zijn afscheidslezing) Artikelen Laurens Wijmenga, Tegen het cynisme, de utopie, Groen (maart 2017). Geert Jan Spijker, Een open samenleving (en haar vijanden). Wolterstorif over religie en democratie, in: Robert van Putten, Bart Cusveller en Rob Nijhoif (red.), Denken om shalom. De praktische filosofie van Nicholas Wolterstorff (2017) Marianne de Wolf en Laurens Wijmenga, De overheid achter de voordeur. Zin en onzin van overheidsbemoeienis met het gezin, Groen (sept. 2017) Geert Jan Spijker, Liefde voor de rechtsstaat, Sophie (2017) nr. 6, 22-27. Laurens Wijmenga, Een gezin verplicht, Liberale reflecties (dec. 2017) Opinie-artikelen Geen Jan Spijker en Carola Schouten, Het Rijnlandse model als alternatief voor sprinkhaankapitalisme, Reformatorisch Dagblad (28 febr. 2017) Laurens Wijmenga, Christelijke politici mogen vaker hardop dromen, Nederlands Dagblad (17 maart 2017) Wouter Beekers, ChnistenUnie mist partijdebat, Groen (column, maart 2017) Geert Jan Spijker, Het Rij niandse model is nog steeds actueel, Katholiek Nieuwsblad (10 maart 2017) Wouter Beekers, Met je laten aanspreken op de Bijbel is niets mis, Christelijk Weekblad (3 maart 2017) Wouter Beekers en Willeke de Jager, Tijd voor een renovatie van het woonbeleid, Het Financieele Dagblad (28 maart 2017) Wouter Beekers, Verbod godsdienstlessen staat haaks op scheiding van kerk en staat, Het Parool (11 mei 2017) Wouter Beekers, Het drama van de multiculturalisten, Groen (column, juni 2017) Wouter Beekers, Gastvrij zijn betekent ook grenzen trekken, NRC (24juni 2017) Wouter Beekers, Doe niet lachenig over nationale trouw, NRC (18 aug. 2017) Wouter Beekers, Homeopathisch verdund racisme, Groen (column, sept. 2017) Wouter Beekers, De ChristenUnie is niet los van geloof verkrijgbaar, Nederlands Dagblad (4 okt. 2017) Wouter Beekers, Politiek van geduld, Groen (column, dec. 2017) Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 1 9

Groen Groen is het tijdschrift van het WI en de Bestuurdersvereniging van de ChristenUnie. Het verschijnt in een oplage van ca. 5.000 exemplaren en wordt toegestuurd aan de BV-leden en donateurs van het WI. Het WI is de Bestuurdersvereniging bijzonder dankbaar voor de stimulerende samenwerking in dit verband. Vernieuwing Na even intensief als inspirerend bezinningsproces presenteerden WI en Bestuurdersvereniging in maart 2017 het vernieuwde tijdschrift Groen. Groen is de opvolger van DenkW(fzer. De reacties op het vernieuwde format waren bijzonder positief. Het kent in de vormgeving en inhoud nog meer thematisch ordening en meer actualiteit. Vaste onderdelen zijn: Thema: artikelen en interviews met denkers en lokale politici Interessante publicaties: recensies en signalementen Actualiteit: ingezonden bijdragen Debat: columns en de rubriek ja, maar Meer informatie: wi.christenunie.nl Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 110

Afleveringen Radicaal anti-revolutionair (maart): themanummer over de verhouding tussen idealisme en antiutopisch denken in de christelijke politiek. Binnenlandse veiligheid (juni): themanummer over christelijk-sociaal denken over veiligheid, met aandacht voor actuele thema s als ondermijning. Gezin (sept.): themanummer over maatschappelijke uitdagingen rondom gezinnen, met veel aandacht voor principiële en pragmatische kanten van overheidsinterventie. Wereldwijd en lokaal (dec.): themanummer rondom de samenhangende processen van globalisering en lokalisering en christelijk sociale antwoorden daarop. Voor het WI is dit themanummer onderdeel van een bredere bezinning op globalisering. Meer informatie en downloads: wi.christenunie.nl/groen Groen Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie lii

Bijeenkomsten, lezingen en cursussen Congressen Buiten verschillende besloten expertmeetings organiseerde het WI zes congressen. Rijnland werkt (24 febr.) Met o.a. Carola Schouten, Hans de Boer (VNO NCW, Dirk Duijzer (Rabobank) en Martin Visser (Telegraaf). wi.christenunie.nl!rijnland Uitslagendebat (17 maart) Presentatie van het nieuwe tijdschrift Groen met debat over de verkiezingsuitslag. Met o.a. Gert-Jan Segers, Roei Kuiper en Frank Bosman wi.christenunie.ni/uitsiagendebat t -j Groenlezing 2017 (24 mei) in de sfeervolie Gertrudiskapel te Utrecht. Voor inhoudelijke informatie zie de projecten hierboven. wi.christenunie.ni/groeniezing20l7 Studiedag Wolterstorff (7 juni) Rechtvaardigheid en vrede. Wolterstorffs betekenis voor christelijke politiek l.s.m. de Stichting Christelijke Filosofie. Een van de lezingen werd verzorgd door Geert Jan Spijker. Veiligheid (30 juni) Met o.a. Ronald van Steden, Pieter Jaap Aalbersberg (politie Amsterdam) en Monica den Boer (hoogleraar VU, kandidaat D66 Kamerlid). wi.christenunie.nl/veiligheid Wooncongres (4 nov.) Met o.a. Willeke de Jager, Ankie van Tatenhove, Jeroen Hatenboer. Het wooncongres kende tevens een viertal inspirerende en activierende werksessies. wi.christenunie.nl/wonen Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 112

Gastoptredens Buiten het eigen cursussenaanbod verzorgde het WI verschillende gastoptredens: - Wouter Beekers, ChristenUnie Doetinchem - Wouter Beekers, debat Open Dag ChristenUnie Tweede Kamer - Jochem Westert, lezing bijstand ChristenUnie Hilversum - Wouter Beekers, verkiezingsdebat CFSR Rotterdam - Wouter Beekers, verkiezingsdebat Rijksuniversiteit Groningen - Wouter Beekers, verkiezingsdebat Navigators Leiden - Geert Jan Spijker, lezing Evangelische Hogeschool - Geert Jan Spijker, lezing CFSR Delft - Wouter Beekers, lezing ChristenUnie Bodegraven-Reeuwijk - Geert Jan Spijker, lezing Christelijke Filosofie - Wouter Beekers, lezing Woonbond - Wouter Beekers, voorzitten deelsessie Europacongres ChristenUnie - Wouter Beekers, lezing PKN Naaldwijk Fellowsprogramma Samen met het Opleidingscentrum en de jongerenorganisatie van de ChristenUnie PerspectieF organiseert het WI een fellows-talentenprogramma over de traditie en actualiteit van het christelijk-sociaal denken. In januari 2017 is een tiende ronde gestart, die door negen deelnemers succesvol is afgerond. Aan het slot werd een fellowscafé georganiseerd, met als gast Joost Sneller, D66 Kamerlid en voormalig directeur van de Van Mierlo Stichting. Summer School In 2017 organiseerde het WI voor het eerst een vierdaagse Summer School Christelijk Sociaal Denken. Deze vond plaats in juni 2017, in de rustieke omgeving van de Willibrordsabdij, met een groep van vijftien deelnemers. Lezingen en werksessies werden verzorgd door onder andere dr. Jan van der Stoep, prof.dr. Ad de Bruine en prof.dr. Paul van Geest. Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 13

Masterclass Het Opleidingscentrum organiseert jaarlijks een Masterclass en werkt daarbij samen met het WI. Het WI draagt inhoudelijk bij aan de vormgeving, de cursusdagen en de jurering aan het einde. Vermeldenswaardig is dat een van de deelnemers kort na afronding van de Masterclass werd aangesteld als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie. Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 114

politiek beraad en tussen de directeur van het WI en de directeur van het bijdragen aan het werk van de ChristenUnie. Vaste overlegmomenten zijn er in het Naast bovengenoemde activiteiten leverde het WI op verschillende manieren Landelijk Bestuur en Partijbureau ChristenUnie Jaarverslag 2017 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 115 HetWI hecht aan goede contacten met de Tweede Kamerfractie. Rondom projecten Groen. Tweede Kamerfractie ChristenUnie Daarnaast heeft de Tweede Kamerfractie een vertegenwoordiging in de redactie van De auteur en klankbordgroep hebben zelf WI twee heisessies, op landgoed Zonheuvel bij met mensen uit de brede achterban van zijn er regelmatig overleggen met Tweede Kamerleden en beleidsmedewerkers. ook een handreiking coöperatief overheidsbestuur, waarin het WI mocht adviseren. van het WI en coördinator van de Bestuurdersvereniging hebben met regelmaat overleg. Samen geven het WI en de BV het blad Groen uit. Begin 2017 kwam een Het WI heeft een goede samenwerking met de Bestuurdersvereniging. De directeur Bestuurdersvereniging Ch ristenunie denkers en doeners rondom de te Doorn. Op de eerste dag was er een tweede dag vond er een actieve werksessies christelijke beweging in Nederland. Op de ook inspiratie gezocht bij verschillende grondslag vast. Begin 2017 heeft het Landelijk Bestuur het WI gevraagd tevens een Namens het WI treedt directeur Wouter Beekers op als auteur. Hij wordt bijgestaan inspirerende ontmoeting met leiders uit de de ChristenUnie. kernprogramma. In 2015 stelde het partijcongres van de ChristenUnie een nieuwe door een klankbordgroep, met Jan van der Stoep (voorzitter), Mirjam Bikker, Reinier Bijzondere vermelding verdient de samenwerking rondom de vernieuwing van het voorstel uit te werken voor een nieuw kernprogramma. Koppelaar, Martijn van Meppelen Scheppink en Ron van der Spoel. ChristenUnie. In december organiseerde het Kernprogramma partijbureau. Ook werkte het WI samen met het Opleidingscentrum in de Fellowscursus, de Masterclass en eenmalige cursussen. Samenwerking

PerspectieF ChristenUnie Jongeren Het WI onderhoudt goede contacten met de jongerenorganisatie PerspectieF. De jongeren vormen een vernieuwende denkbeweging binnen de partij, die het debat niet schuwt. Verschillende bijdragen in Groen kwamen van leden van Perspectief. Samen met het Opleidingscentrum organiseren PerspectieF en WI het Fellowsprogramma. Er is over en weer goede samenwerking in verschillende cursussen en trainingen. Themanetwerken ChristenUnie In de ChristenUnie is een aantal themanetwerken actief. Deze netwerken hebben als doel om een inhoudelijke bijdrage te leveren aan standpuntbepaling rond politieke thema s. Het WI onderhield contact met een aantal themanetwerken. Met name het contact met het themanetwerk wonen was belangrijk voor het WI, in het kader van haar eigen bezinning op het woonbeleid. Internationaal Het WI is lid van Sallux, voorheen Christian Political Foundation for Europe (CPFE). Voor het WI is het internationale netwerk van christelijke denkers een bron van inspiratie. Het WI is ook dankbaar dat Sallux een platform om haar eigen bezinning internationaal te presenteren en daarover in gesprek te gaan. In 2017 werkte het WI met Sallux samen aan de vertaling van het boek Wat is wjjsheid? Tevens werden eerste stappen gezet in een gezamenlijk verkenning naar het denken van christenen over politiek en samenleving buiten de westerse wereld. Contacten wetenschappelijke bureau s Het WI hecht aan goede contacten met de collega s van de wetenschappelijke bureaus van andere partijen. In 2017 vonden verschillende overleggen plaats tussen Wouter Beekers en zijn collega-directeuren. Gezamenlijk contact was er ook in het kader van de commissie, onder leiding van dr. Kars Veling, die zich bezint op de subsidiëring aan politieke partijen. Overige contacten Het WI heeft op verzoek regelmatig contact met verschillende overheidsorganen, maatschappelijke organisaties en denktanks. Daarnaast investeert het WI veel in persoonlijke gesprekken met deskundigen en jong talent binnen de ChristenUnie. Jaarverslag 2017 1 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 116

Communicatie Het WI hecht bijzonder aan deelname aan het maatschappelijke debat. Zijn bezinning vindt plaats in gesprek met mensen uit de achterban van de ChristenUnie en uit de samenleving. Soms gebeurt dat via een op een ontmoetingen, op expertmeetings of congressen, soms via de mail of social media. Dat ook de uitkomsten van haar bezinning zichtbaar en vindbaar zijn is voor het WI van belang. In 2017 heeft het WI voor het eerst geëxperimenteerd met live streaming van zijn bijeenkomsten via Facebook. Dit leidde tot vele views en positieve reacties. Er is met Frivista overleg geweest over de doorvertaling van de huisstijl van het tijdschrift Groen naar andere communicatie-uitingen van het WI. Communicatie in cijfers 2016 2017 Boekpublicaties 3 5 Afleveringen Groen (DenkWijzer) 3 4 Wetenschappelijke artikelen 4 5 Opinieartikelen 6 13 Gastbiogs wi.christenunie.ni 7 4 Congressen 6 6 Gastoptredens 6 13 waarvan met live-stream - 3 Interviews en berichten bladen 11 9 Interviews radio 5 2 Nieuwsberichten op de website 27 25 Digitale nieuwsbrieven 6 8 Volgers Facebookaccount 475 600 Volgers Twitteraccount 1.100 1.250 Email-adressenbestand 3.500 3.850 Oplage Groen 5.500 5.500 Jaarverslag 2017 t Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 117

Jaarplan 2018 Voor 2018 zijn de belangrijkste voornemens van het WI: Afronding van het programma christelijk-sociaal 2030 - Studie en congres gezinsbeleid (in voorbereiding, beoogde publicatiedatum eind 2018) Bijdrage aan bezinning op politieke beginselen - Voorstel nieuwe tekst kernprogramma ChristenUnie (presentatie heeft mei 2018 plaatsgevonden) - Katholiek-sociaal denken (afgerond, boekpublicatie juni 2018) - Niet-westerse denktradities, een samenwerking met de internationale zusterorganisatie Sallux (inmiddels opgestart, beoogde einddatum 2019) Start nieuw programma naar vraagstukken van globalisering - Openingsessay (in voorbereiding, beoogde publicatiedatum begin 2019) Vaste activiteiten: - Groenlezing (inmiddels uitgesproken door prof.dr. Beatrice de Graaf) - Vier themanummers van het tijdschrift Groen - Fellowscursus, Summer School - Verdere uitbouw inzet nieuwe media, zoals live-stream video (inmiddels is een youtube-kanaal gerealiseerd) - Onderhoud van de relatie met donateurs en werving nieuwe donateurs (gerealiseerd is een ambassadeur-actie) Begroting 2018 Inkomsten Uitgaven Rijkssubsidie 189.000 Personeel 275.641 Donateurs en leden BV 181.260 Bijdrage kantoor 56.825 ChristenUnie 34.000 Projecten en publicaties 69.500 Bijdrage BV aan Groeri 14.000 Tijdschrift Groen 56.000 Overig 2.043 Overig 17.450 420.303 475.416 Begroot resultaat 2018-55.113 Jaarverslag 2017 Wetenschappelijk Instituut ChristenUnie 118

Pagina 1 van 9 AMERSFOORT MR. G. GROEN VAN PRINSTERERSTICHTING FINANCIEEL JAARRAPPORT 2017 VAN DE CHIIISTENUNIE CHAPPELIJK INSTITUUT

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017 INHOUDSOPGAVE Balans per 31 december 2017 3 Staat van baten en lasten 2017 4 Grondslagen voor de waardering 5 Toelichting balans per 31 december 2017 6 Toelichting staat van baten en lasten 2017 8 Pagina 2 van 9

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017 ACTIVA PASSIVA 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 - Reserve - Algemene 290.662 333.600 38.396 40.344 48.793 29.695 339.455 363.295 339.455 363.295 Balans per 31 december 2017 VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN Materiële vaste activa reserve 290.662 333.600 - VLOTTENDE ACTIVA Voorraden 1.575 1.414 Overige schulden Crediteuren 9.722 3.328 Belastingen 10.242 12.068 Vorderingen Reserve vakantiegeld- en dagen 8.644 9.664 Debiteuren eindejaarsuitkering 1.008 1.533 - Rijkssubsidie 36.842 36.842 Vooruitontvangen bedragen 2.125 - Overige vorderingen 1.554 3.503 Overige schulden 17.052 3.103 Liquide middelen 299.484 321.537 Pagina 3 van 9

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017-42.938-103.184 54.645 Staat van Baten en lasten 2017 Expl. 2017 Begr. 2017 Expi. 2016 Expl.2017 Begr.2017 Expl.2016 BA TEN Giften en donaties 149.116 152.000 146.125 Rijkssubsidie 186.448 183.000 184.540 Bijdrage ChristenUnie 34.000 34.000 34.000 Bijdrage Bestuurders 28.260 27.792 27.792 Bijdrage BV studieblad Groen 14.000 14.000 8.750 Overige verkopen 1.924 600 469 Abonnementen 625 713 642 Rentebaten 474 2.200 1.700 LASTEN Personeelskosten 252.787 298.018 207.326 Doorbelasting partijbureau (KVGR) 60.805 55.471 54.860 Projecten 58.677 66.500 38.577 Studieblad Groen (vh DenkWijzer) 58.346 56.000 36.138 Donateursactie 10.803 25.000 - Studiekosten 2.975 5.000 3.838 Giften en promotiekosten 7.413 2.000 803 Accountantskosten 2.572 2.500 2.444 Kantoorkosten 2.908 6.000 3.864 Kosten curatorium 499 1.000 1.522 414.847 414.305 404.017 457.785 517.489 349.372 Onttrekking reserves Onttrekking bestemmingsreserve Mutatie reserves Algemene Reserve -42.938-103.184 54.645 Totaal Generaal 414.847 414.305 404.017 414.847 414.305 404.017 Pagina 4 van 9

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017 TOELICHTING ALGEMEEN Vergelijkende cijfers voorgaand boekjaar De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van vorig jaar. De vergelijkende cijfers van het voorgaande jaar zijn, waar nodig, slechts qua rubricering voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. De jaarrekening is opgesteld op basis van Richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor kleine rechtspersonen Cl kleine-organisaties-zonder-winststreven. De jaarrekening is opgesteld in Euro s. GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING Algemeen Voorzover niet anders is vermeld zijn de activa, de voorzieningen en de schulden opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs, verminderd met de afschrijvingen. En indien van toepassing bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden op lineaire basis berekend aan de hand van de geschatte economische levensduur van de activa. Voorraden De voorraden worden gewaardeerd op inkoopprijs. Voor incourante voorraden is een bedrag gecorrigeerd op de voorraden. Vorderingen Handelsdebiteuren worden gewaardeerd op basis van nominale waarde minus een voorziening voor oninbaarheid. Deze voorziening wordt individueel bepaald. De vorderingen wegens contributies, abonnementen en donaties zijn gesteld op de te ontvangen gelden van leden, abonnees en donateurs, verminderd met een voorziening voor oninbaarheid. Deze voorziening is individueel bepaald. GRONDSLAGEN VOOR DE RESULTAATBEPALING De bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Winsten worden verantwoord als ze zijn gerealiseerd, verliezen als ze voorzienbaar zijn. Baten De baten betreffen de over het boekjaar toegekende subsidie en gefactureerde contributie opbrengsten. Opbrengsten wegens giften worden in aanmerking genomen in het jaar waarin ze ontvangen zijn. Alle andere baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Lasten De lasten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Pagina 5 van 9

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 31-12-2017 31-12-2016 Voorraden Cadeaubonnen 215 165 Boeken en publicaties 1.360 1.249 1.575 1.414 Subsidie De nog te ontvangen subsidie over 2017 is als vordering opgenomen op de balans. - 1.619 Overige vorderingen Nog te ontvangen bedragen Vooruitbetaalde kosten 1.070 175 Rente SNS Bank en Rabobank 485 1.709 1.554 3.503 Liquide middelen Kas 409 481 Rabobank rekening-courant 7.060 1.974 Rabobank spaarrekening 190.000 217.703 SNSBankmeersparen 102.015 101.379 299.484 321.537 Pagina 6 van 9

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 31-12-2017 31-12-2016 Algemene reserve Saldo per 1 januari 333.600 278.955 Resultaatverdeling -42.938 54.645 Saldo per 31 december 290.662 333.600 Overige kortlopende schulden Accountantscontrole 2.572 2.400 Rekeningcourant ChristenUnie 357 Overige schulden 14.123 703 17.052 3.103 Er zijn geen afzonderlijke schulden van 25.000 of meer. NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN De stichting heeft een overeenkomst gesloten met de ChristenUnie tot verrekening van voor gemene rekening gemaakte kosten alsmede een Koepelovereenkomst. De stichting heeft zich verplicht tot het betalen van 60.805 in 2017. Voor 2018 wordt een bedrag van 56.825 verwacht, In deze overeenkomst is mede begrepen de contributie-inning en de volledige financiële en ledenadministratie. Ook wordt een evenredig deel van de huur-, huisvestings-, en bureaukosten doorbelast. De Mr. G. Groen van Prinsterer stichting maakt kosten voor haar wetenschappelijke projecten. De ChristenUnie draagt hier aan bij (in lijn met haar eigen statutaire doelstelling) middels een donatie over het jaar 2017 van 34.000. Voor 2018 tot en met 2021 is een bedrag van 28.000 overeengekomen. De Mr. G. Groen van Prinsterer stichting is overeengekomen met de Bestuurdersvereniging, dat voor de leden van de Bestuurdersvereniging een bijdrage wordt betaald van 36 per jaar. Daarnaast betaalt de Bestuurdersvereniging jaarlijks een bijdrage van 14.000 inzake vergoeding voor de kosten van Groen. Pagina 7 van 9

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017 TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING 2017 BATEN 31-1 2-2017 31-12-2016 Giften en donaties Donateursbijdrage boekjaar 149.024 146.125 Giften 92-149.116 146.125 In het boekjaar 2017 is er géén gever geweest van wie bijdragen zijn ontvangen van in totaal 4.500 of meer. Rijkssubsidie Ontvangen subsidie 147.366 147.264 Ontvangen subsidie voorgaand jaren 2.240 332 Te ontvangen subsidie boekjaar 36.842 36.944 Subsidie ministerie BZK 186.448 184.540 Jaarlijks ontvangt de stichting subsidie op basis van de Wet Financiering Politieke Partijen (WFPP). De subsidie wordt toegekend in de vorm van (a) een bedrag per zetel in de Tweede Kamer, (b) een basisbedrag. In februari van het jaar wordt een voorschot van 80% van het maxima aan te vragen bedrag uitgekeerd en in november van het volgend jaar volgt de afrekening. De subsdie wordt toegekend aan wetenschappelijk instituten die door een politieke partij zijn aangewezen. De vereniging ChristenUnie heeft de Mr. G. Groen van Prinstererstichting aangewezen als haar Wetenschappelijk Instituut in de zin van de WFPP. LASTEN Personeelskosten Lonen en salarissen 203.930 173.295 Vakantiegeld/vakantiedagen 17.311 13.206 Sociale lasten 35.681 29.922 Pensioenlasten 9.846 8.083 Kosten vrije ruimte 250 398 Reiskosten 5.502 6.062 WIA verzekering 2.816 3.248 Werving en selectie - 1.433 Kosten vrijwilligers 600 1.650 Doorbelaste personeelskosten 18.750-22.000- Ontvangen uitkeringen ziektewet/uwv/verzekeraar 7.924-10.547- Overige personeelskosten 3.524 2.577 252.787 207.326 Het gemiddeld aantal medewerkers (FTE) over het boekjaar: 3,9 3,3 Pagina 8 van 9

Mr. G. Groen van Prinstererstichting Financieel jaarverslag 2017 TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING 2017 31-12-2017 31-12-2016 Kantoorkosten Bankkosten 1.135 1.096 Drukwerk 1.090 - Kantinekosten 616 668 Overige kantoorkosten 68 2.101 2.908 3.864 Projecten Kosten congres 1.480 - Christen en politiek - 19.452 Project katholiek-sociaal 8.111 - Project veiligheid 6.392 - Debatten Groen 4.059 1.809 Waardevol leven - 76 Bijstand - 6.953 Coöperatiemaatschappij 20 Fellows 3.066 1.911 Opunie 217 Groen van Prinstererlezing 7.013 7.316 Ondernemers 12.479 723 Kerndocumenten 3.292 - Migratie 1.508 - Wonen 11.059 Overigen 216 100 58.677 38.577 Studieblad Groen Drukkosten 26.352 25.361 Portokosten 9.950 9.026 Opmaak en overige kosten 22.044 1.752 58.346 36.138 Studiekosten Studiekosten 1.031 2.264 Kosten externe bijeenkomsten 1.142 - Boeken 474 615 Abonnementen 327 958 2.975 3.837 Giften en promotiekosten Advertentiekosten 1.619 100 Overige promotiekosten 194 203 Giften & sponsoring 5.600 500 7.413 803 Pagina 9 van 9

het de 750 ACCOUNTANTS IN NON-PROFIT Mr. G. Groen van Prinsterer Stichting Postbus 439 3800 AK AMERSFOORT CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Mr. G. Groen van Prinsterer Stichting Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Mr. G. Groen van Prinsterer Stichting gecontroleerd. Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Mr. G. Groen van Prinsterer Stichting per 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn Cl Kleine Organisaties-zonder winststreven. De jaarrekening bestaat uit: 1. de balans per 31 december 2017 met een balanstotaal van 339.455; 2. de staat van baten en Lasten over 2017 met een resultaat van 42.938 (tekort); en 3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van Mr. G. Groen van Prinsterer Stiching zoals vereist in de Verordening inzake de Onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening Gedrags- en Beroepsregels Accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: bestuursverslag; overige gegevens. Correspondentie Postbus 2150 2400 CD Alphen aan den Rijn Ç 0172-175 info@withaccountants.nl @ www.wilhaccountants.ni @withaccountants IBAN NL71 INGB 0667 8301 62 KvK 28112484

WI ACCOUNTANTS IN NON-PROFIT -2- Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat en alle informatie bevat die op grond van de in Nederland geldende RJ-Richtlijn Cl Kleine Organisaties-zonder-winststreven vereist is. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de controle of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ -RichtLij n Cl Kleine Organisaties-zonder-winststreven. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van het bestuur voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-RichtLijn Cl Kleine Organisaties-zonder-winststreven. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden in coritinuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. Onze verantwoordelijkheden voor de con trole van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fouten of fraude en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Was getekend te Sliedrecht, 15juni 2018. WITh accountants B.V. BijLagen.

het het het het het het ACCOUNTANTS IN NON-PROFIT Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2017 van Mr. G. Groen van Pnnsterer Stichting Wij hebben onze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te Leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting; evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evatueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. ALs de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe Leiden dat een stichting haar continuïteit niet Langer kan handhaven; evatueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met het bestuur onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

JAARVERSLAG PERSPECTIEF 17 18

Voorwoord Op het moment van schrijven is net bekend geworden dat oud landelijk voorzitter van PerspectieF Maarten van Ooijen wordt voorgedragen als wethouder in de gemeente Utrecht. Een bijzonder moment voor onze hele organisatie. Het is aan de politieke werkwijze van Maarten zelf te danken dat hij het vertrouwen van de coalitie heeft ontvangen. Tegelijkertijd voel ik me ontzettend trots en hebben we straks niet alleen tientallen PerspectieF raadsleden in onze vereniging zitten, maar ook een wethouder in de vierde stad van Nederland. Het typeert PerspectieF. Een vereniging waar 1500 jongeren zich willen inzetten voor een betere en mooiere samenleving. We zijn geen actievoerders, geen roeptoeters. We zijn geen brallende studenten, of carrière politici. We willen er zijn voor de ander. We willen onze talenten gebruiken voor hen die dat zelf niet kunnen. We willen influencers zijn, pioniers. We willen ambitieus zijn en zaken verbeteren, maar accepteren geen verdeeldheid. We kijken niet eerst naar onszelf, maar vertrouwen eerst op onze Hemelse Vader. We willen zijn zoals Maarten en zo veel andere PerspectieF ers al jaren doen: impact hebben op de onderwerpen die er echt toe doen. Voor ons bestuur komt er straks een einde aan een fantastische periode. Maar gelukkig houdt het bij ons niet op. Er staan opnieuw weer fantastische mensen klaar die hun idealen willen verwezenlijken met PerspectieF. Voor mij persoonlijk komt er een eind aan meer dan 6 jaar PerspectieF, waarvan twee jaar bestuur en twee jaar voorzitterschap. Ook vanaf deze plek wil ik iedereen enorm bedanken die zich in die periode heeft ingezet voor onze prachtige Organisatie, en waarmee ik mocht samenwerken. Blijf impact hebben in deze wereld! Namens het hele bestuur van PerspectieF, Jarin van der Zande Voorzitter 2

Inhoudsopgave Voorwoord.2 Mission Statement 5 Politiek 6 Projectgroepen & Speerpunten 6 Politieke Training 7 Internationaal 7 Denktank 7 Lokaal 9 Gemeenteraadsverkiezin gen 9 Overige activiteiten 10 Organisatie 11 Jaarplanning en activiteiten 11 Maatschappelijke actie(s) 12 Leden werving 13 Financieel jaarverslag 14 Woord van de Penningmeester 14 Begrotingen 14 Verloop inkomsten en uitgaven 14 Inkomsten 14 Uitgaven 15 Begroting 2018 15 Algemene reserve 16 Activiteiten 16 Secretariaat 17 Leden 17 Nieuws brieven 17 Promotiemateriaal 17 Aanpassing brieven 30+ 18 Communicatie 19 Gemeenteraadsverkiezingen 19 Social media 19 Externe en interne communicatie 19 3

Media. 19 Bijlage 1 - Samenstelling van het bestuur 2017-2018 20 Bijlage 2 Begroting 2018 21 ç 4

geluid Mission Statement Impact in de politiek, door christelijke jongeren. Dat is onze missie. Waarom? Omdat jonge christenen een verschil kunnen maken in de Nederlandse politiek! Jongeren hebben zeer relevante ideeën, laten een enorme gedrevenheid en enthousiasme zien en zijn de nieuwe generatie politici. Daarom zetten wij als christelijke jongeren ons in voor impact in de politiek. Wij leggen ons niet neer bij de status quo, maar willen verandering en vernieuwing. Wij willen impact in de politiek. Hoe? 1. Geluid met impact. Door politieke acties brengen we onze speerpunten en standpunten onder de aandacht en zetten we een uniek jongeren - neer. 2. Activiteiten met impact. Door politieke activiteiten te organiseren, leiden we jongeren op, maken jongeren kennis met politieke thema s en betrekken we andere jongeren bij de politiek. 3. Lokale jongeren met impact. Door onze jongerenambassadeurs blijven we continue werken aan verjonging van de ChristenUnie op lokaal niveau. 5

Politiek PerspectieF zet zich in voor drie om deze op de politieke agenda te alswel op maatschappelijk niveau hier voor te vragen. Dit in teken van de Prestatiedruk, Duurzaamheid en Techniek & Onderwijs. Deze zijn door de leden gekozen tijdens de jaarlijkse Focusdag en ten uitvoer via zetten, speerpunten projectgroe pen. ieder jaar speerpunten aandacht thema s worden onder meer jaar staat speerpunten het gebracht Activiteiten binnen de portefeuille Politiek dienen doelen. Zo worden aan de ene kant de van de politiek maar is het tegelijkertijd een middel om onze leden politieke kennis en aan te leren en zo zichzelf ontwikkelen. Hieronder volgt een verslag van de belangrijkste van het afgelopen seizoen. bepaalde thema s onder Projectgroepen & Op een waarna een zestal in het teken van Speerpunten brainstormavond andere speerpunten aandacht vaardigheden gebeurtenissen meerdere gebracht, konden leden input leveren over de politieke thema s die zij belangrijk vonden, op de Focusdag gepresenteerd werden. Deze Focusdag stond als een van de van gekozen werd. De die gekozen werden waren Prestatiedruk en Techniek & Onderwijs. potentiële speerpunten duurzaamheid, dat speerpunten te het jaar Tijdens de Kick-off in Groningen werd het politieke Een kwam met ons nadenken over en de aanwezigen gingen aan de slag met een casus rondom Techniek & Onderwijs. Daarnaast verzorgde een kamerlid van de ChristenUnie een workshop rondom om de aanwezigen politieke bij die van pas konden komen tijdens de het onderwerp Prestatiedruk campagnevoeren campagneperiode. jaar afgetrapt. vaardigheden spreker te brengen Op Prinsjesdag wij op wijze ons koffertje met aan de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie. Via drie en een speech gevraagd voor de thema s. Deze dag waren we ook aanwezig bij het ProDemos PJO-debat. aandacht De hebben Projectgroepen Prestatiedruk traditionele voorwerpen speerpunten aangeboden twee hebben we bij de politici & Duurzaamheid gingen in van gemaakt. Via verschillende activiteiten en initiatieven werd en gevraagd voor deze thema s. gebrainstormd werd en plannen werden wordt aandacht oktober start met een weekend, waarin Prestatiedruk Op partijcongres van de ChristenUnie in 2017 is gevraagd middels een motie voor waarbij de koppeling werd de maatschappelijke diensttijd. Na een pre-advies van landelijke werd de motie toch door de aanwezige leden op het congres. Hierna is er Eppo Bruins aan dit in de Tweede Kamer, zoals tijdens de plenaire van de begroting Onderwijs, Cultuur en Ook we partijen het belang van dit bijvoorbeeld de aanwezigheid bij een van Verus. Daarnaast is er intern een onderzoek naar PerspectieF ers. het prestatiedruk, negatief Wetenschap. door gedaan het bestuur november gemaakt met door onder meer behandeling hebben met andere rondetafelgesprek Prestatiedruk onder aandacht aangenomen aandacht thema aangekaart, onderwerp besteedt Duurzaamheid De Duurzaamheid aan verschillende en kamerlid Carla Dik geïnterviewd. Er zijn verschillende artikelen geschreven, zowel voor de website, sociale media en de PerspeX. Ook de bij aan een rondom voedselverspilling en zijn zij betrokken bij de DOPJ (Duurzaamheidsoverleg Politieke jongeren). Projectgroep het heeft onder andere bezoeken gebracht draagt projectgroep evenement wethouders 6

Techniek & Onderwijs De projectgroep Techniek & Onderwijs ging later in het jaar van start, vanaf het moment dat er voldoende bezetting was. Er is veel aandacht besteed aan het belang van Techniek binnen de Organisatie en de projectgroep is bezig dit naar buiten te brengen rondom het onderwerp Actie-Reactie. Tijdens het ledenweekend in april hebben de projectgroepen een bijdrage geleverd door, samen met het bestuurslid politiek, sprekers en discussiemomenten te organiseren. Politieke Training De Politieke Training geeft een geselecteerde groep van twaalf PerspectieF ers de mogelijkheid zich te ontwikkelingen in politieke vaardigheden. Tijdens een startdag en zes avonden kwamen verschillende experts langs die de deelnemers zowel theoretische kennis overbrachten als via casussen aan de slag lieten gaan. De verschillende onderwerpen waren de christelijk-sociale traditie, argumenteren & debat, lobbyen, actievoeren & campagne, schrijven & opinie, politiek & media en spreken & debatteren. Naast de avonden kregen de trainees een coach toegewezen waarmee ze ook de praktijk van het politieke domein konden verkennen. Internationaal Het Internationaal Secretariaat heeft zich dit jaar ontwikkeld door onder leiding van de internationaal secretaris met een team enthousiastelingen aan de slag te gaan. Dit jaar worden onder andere voorbereidingen getroffen voor de Europese Verkiezïngen van 2019, door na te denken over de visie van PerspectieF op Europa. PerspectieF Internationaal organiseerde dit jaar in samenwerking met PerspectieF Rotterdam een excursie naar Brussel, waarbij aangesloten werd bij de gemeenteraadsverkiezingen om te laten zien wat Brussel doet voor jouw gemeente. Daarnaast wordt een extra evenement bezocht, namelijk het European Youth Event in Straatsburg. Ook zijn leden van dit team betrokken bij de Organisatie van de Nacht van Europa. Dit jaar is ervoor gekozen om aan te sluiten bij het speerpunt Duurzaamheid. Dit uitte zich voornamelijk door aandacht te vragen voor dit thema binnen ECPYouth, de overkoepelende Europese jongerenorganisatie van ECPM. Daarnaast is belangrijke output van het Internationaal Secretariaat de organisatie van het Israël congres in april. Nadat de Denktank vorig jaar zich georiënteerd heeft op het belang van de Organisatie van dit congres, zijn dit jaar de stappen gezet om dit te bewerkstelligen. Naast de aanwezigheid van vijf sprekers die hun visie gaven op het thema Recht doen aan Israël en de Palestijnse gebieden, gingen Joël Voordewind en Wouter Beekers met elkaar in debat. Denktank De Denktank is in ontwikkeling. Na het vertrek van de vorige voorzitter en het vertrek van een aantal leden heeft de Denktank lange tijd redelijk stilgestaan. Momenteel zijn we bezig met het herorganiseren van de denktank. De denktank heeft aan het begin van het jaar onder andere meegedacht over onze visie op het regeerakkoord en het indienen van moties op het partijcongres van de ChristenUnie. Ook dragen leden met hun expertise bij aan rondetafelgesprekken of werkbezoeken. 7

Anders In combinatie met de ChristenUnie vond in oktober het tweede Jasje Dasje-evenement in de Tweede Kamer. Bestuursleden van christelijke studentenverenigingen konden in gesprek met Eppo Bruins en Gert-Jan Segers en PerspectieF verzorgde drie workshops over het hoger onderwijs. In december heeft PerspectieF aandacht gevraagd voor Eerlijke Kleding. Dit via een actie in Utrecht bij een kledingmarkt en door het schrijven van een inhoudelijk artikel dat gepubliceerd is in het Nederlands Dagblad. 8

Hier Lokaal Dit jaarverslag wordt precies een maand na 21 maart geschreven. Die dag vormde het eindpunt van een spannende periode vol met campagnevoeren, debatten, flyers uitdelen en standjes bemannen. Want voor Lokaa was 2017-2018 toch vooral het jaar waarin de gemeenteraadsverkiezingen een hoofdrol had. In dit jaarverslag staat een uitwerking van de verschillende activiteiten die hiermee verband hielden, maar er is ook aandacht voor de andere ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Gemeenteraadsverkiezingen Zoals hierboven al beschreven is, stond dit jaar voor een groot deel in het teken van de gemeenteraadsverkiezingen. Vanuit het landelijk bestuur is er vooral ingezet op de ondersteuning van de jongeren die op welke wijze dan ook betrokken waren bij de verkiezingen. Dit konden jongeren zijn die op de kandidatenlijst stonden, die deelnamen aan een campagneteam of die projectmatig meehielpen bij de lokale ChristenUnie-afdeling. Deze ondersteuning kreeg op de volgende manieren vorm: - Jongerenvariant verkiezingsprogramma. Voor de zomer van 2017 was er in samenwerking met de ChristenUnie een jongerenvariant van het ChristenUnie-verkiezingsprogramma opgesteld. Jongeren die betrokken waren bij de verkiezingen konden dit programma aanvragen en zo geïnspireerd worden om verkiezingspunten voor de persoonlijke campagne op te stellen. Dit programma is in de herfst en winter ongeveer twintig keer aangevraagd. - Campagnekernteam. Aan het einde van het vorige seizoen was er al een team gevormd met een aantal ervaren PerspectieF ers. Dit team heeft de grote lijnen voor de campagne geschetst en zich ingezet om de PerspectieF ers die lokaal betrokken waren bij de verkiezingen te ondersteunen. Naast de begeleiding van lokale PerspectieF ers had het team als doel om een handboek op te stellen over effectief campagne voeren vanuit PerspectieF. Op het moment van schrijven van dit jaarverslag, is het handboek in ontwikkeling. Het doel is om dit handboek dit jaar af te ronden en volgend jaar uit te breiden met de Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen. - Centrale activiteiten. In de maanden voor de verkiezingen zijn er enkele centrale activiteiten geweest ter ondersteuning van de campagne. Er is bijvoorbeeld een thema-avond geweest over zelfprofilering tijdens de campagne. Tijdens deze avond kregen de jongeren informatie over manieren om zichzelf te presenteren tijdens de campagne en konden zij vragen stellen en met elkaar in gesprek over dit thema. - Verkiezingsfestival. Een andere grote centrale activiteit was het Verkiezingsfestival. Op dit festival werden enkele tientallen jongeren eerst geïnspireerd door een speech van Gert-Jan Segers met als thema Hineni ben ik. Na een goede lunch konden ze aan de hand van praktische workshops handvatten ontvangen voor het voeren van hun campagne. Er was bijvoorbeeld aandacht voor omgang met de media, je persoonlijke netwerk ontdekken en social media optimaal inzetten. Daarnaast bestond er de mogelijkheid tot het nemen van een professionele foto en een persoonlijk campagnefilmpje. - Online campagne.ten slotte was er de online campagne. Het doel van deze campagne was om mensen bewustte rnakenvan degrote hoeveeljonge kandidaten ente laten zien datdezejonge kandidaten serieus genomen moeten worden. Er was bijvoorbeeld een digitale kaart van Nederland met daarin alle jonge kandidaten per gemeente en er was een vijftal korte verhalen van jonge kandidaten waarin ze hun droom voor hun gemeente deelden ter inspiratie. - PerspectieF lokaal. De lokale afdelingen en jongerenambassadeurs hebben ook niet stil gezeten deze campagne. Hoewel de afdelingen en jongerenambassadeurs zoveel mogelijk op eigen initiatief handelden, was er de mogelijkheid tot begeleiding. De meeste lokale afdelingen hebben goede contacten gehad met het lokale campagneteam van de ChristenUnie en konden 9

bijvoorbeeld een jonge kandidaat extra in het zonnetje zetten. De meeste jongerenambassadeurs stonden zelf op de kandidatenlijst en hebben vanuit die positie meegedaan aan de campagne. Een speciale groep die nog vermelding verdient, zijn de Smaakmakers. Zij konden gebruik maken van de kennis van het campagnekernteam en ze zijn voor alle centrale activiteiten meerdere malen uitgenodigd. Een groot deel van de Smaakmakers stonden uiteindelijk op kandidatenlijsten of hebben deelgenomen aan de plaatselijke campagnes. Naast het organiseren van eigen activiteiten, was er deze verkiezing geregeld contact met het campagneteam van de ChristenUnie. Het bestuurslid Lokaal was zeer regelmatig aanwezig bij de wekelijke campagne-overleggen waardoor zij op de hoogte was van de campagne-activiteiten van de ChristenUnie. Daarnaast heeft er enkele keren in de campagnenieuwsbrief voor afdelingen de oproep gestaan om jongeren te betrekken bij de campagne waarbij afdelingen de hulp konden inroepen van het bestuurslid Lokaal. Het resultaat van de campagne is dat er op dit moment achttien jonge gemeenteraadsleden zijn geïnstalleerd met daarnaast vele jonge burgerraadsleden. De komende tijd zal PerspectieF deze jonge raadsleden bijstaan door bijvoorbeeld de onderlinge netwerken te versterken. Overige activiteiten Naast de vele activiteiten voor de gemeenteraadsverkiezingen, zijn er op lokaal niveau nog verschillende andere activiteiten geweest. Zoals beschreven in het Jaarplan, was de algemene inzet dit jaar om de interne netwerken te versterken, Om dit te bereiken zijn er de volgende acties ondernomen. - Afdelingshoofdenvergaderingen. Afgelopen jaar zijn er twee afdelingshoofdenvergaderingen geweest waarbij de afdelingshoofden van de afdelingen welkom waren om elkaar te leren kennen, te praten over hun lokale situatie en om informatie uit te wisselen. Hoewel op beide vergaderingen helaas niet iedereen altijd kon, vonden de aanwezige afdelingshoofden de avonden waardevol. Zo konden ze van elkaar leren en samen plannen smeden voor de toekomst. Deze vergaderingen zullen daarom volgend jaar wederom gehouden worden. - Regioborrels. Halverwege het jaar zijn er twee regioborrels geweest voor alle mensen die lokaal actief waren. Deze regioborrels vonden in dezelfde week plaats waarbij de ene borrel in Den Haag en de andere in Zwolle was. Hoewel de aanwezige borrelaars het gezellig vonden, was er vrij weinig animo bij beide avonden. Vanwege de lage opkomst en het lange reizen voor sommige aanwezigen, zullen deze borrels in de huidige vorm geen doorgang vinden volgend jaar. - Maatschappelijke acties. In samenwerking met het bestuurslid Organisatie hebben enkele afdelingen maatschappelijke acties gedaan. Hierbij kan gedacht worden aan je inzetten voor de medemens rondom Blue Monday of Valentijnsdag. Deze acties werden door de deelnemende afdelingen als zinvol beschouwd en kunnen dus volgend jaar herhaald worden. Hierbij is het wel belangrijk dat de afdelingen op eigen initiatief deelnemen aan een actie, want op die manier wordt het hun actie en halen ze er zelf het meeste uit. - Contacten lokale afdelingen ChristenUnie. Dit jaar zijn er ook verschillende contacten geweest met lokale afdelingen van de ChristenUnie over het betrekken van jongeren bij hun activiteiten naast de campagnes. Deze contacten konden zowel telefonisch zijn, maar ook fuce-to-face door af te reizen naar afdelingen. - Smaakmakers provincie. Dit jaarverslag wordt met een korte vooruitblik naar volgend jaar afgesloten. In 2019 zijn er namelijk de verkiezingen voor de Provinciale Staten waaraan (hopelijk) ook PerspectieF ers zullen deelnemen. De jongeren die zich hebben opgegeven voor Smaakmakers Provincie hebben afgelopen jaar weinig aandacht gehad aangezien het zwaartepunt op de gemeenteraadsverkiezingen lag. Hier komt volgend jaar verandering in, aangezien het dan hun jaar zal zijn. 10

Organisatie PerspectieF heeft qua activiteiten een energiek jaar gehad waarin activiteiten uitgebreid zijn en nieuwe activiteiten zijn georganiseerd. Tijdens deze activiteiten werd gezocht naar politieke diepgang met ruimte voor persoonlijke gesprekken. Er was een juiste balans tussen inhoud en gezelligheid en er was ruimte voor bekende en nieuwe gezichten. Jaarplanning en activiteiten Aan de start van dit seizoen is een jaarplanning opgesteld waardoor leden alle data konden reserveren in hun agenda. Deze is in september richting de leden gecommuniceerd via de mail en onze website. Hier zijn veel positieve reacties op gekomen. Er zijn dit jaar weer vele activiteiten georganiseerd waarbij het ene een extra toevoeging heeft gekregen en het andere is georganiseerd zoals het al meerdere jaren is gebeurd. Hieronder volgt een korte opsomming van dit jaar: Kick-Off: We hebben dit seizoen afgetrapt in de Puddingfabriek in Groningen. Opdeze dag is het jaarbeleid van het bestuur gepresenteerd, is er een ALV gehouden en zijn er diverse sprekers geweest. Daarna was er ruimte voor een gezellige borrel! Startweekend projectgroepen: De projectgroepen duurzaamheid en prestatiedruk zijn in oktober gestart door gezamenlijk op weekend te gaan. Er was ruimte voor kennismaking, ontspanning, brainstormen en doelen stellen voor het nieuwe jaar. Politieke training: In oktober is de politieke training gestart met twaalf enthousiaste deelnemers. De groep is een hechte groep geworden waarin zeer veel ruimte was voor groei en waar oprechte feedback en complimenten gegeven werden. 11

Nieuwjaarsborrel: In januari we een nieuwjaarsborrel gehad in de te Amersfoort. Deze avond was vergelijkbaar met eerdere jaren, simpelweg we zijn over de locatie en de gezelligheid. Verkiezingsfestival: Nieuw dit was verkiezingsfestival, door Elsbeth en van PerspectieF. In Kruispunt in Amersfoort we een dag gehad met veel workshops en mogelijkheden voor jonge om praktisch aan de slag gaan. Welkom-bij-PerspectieF-avonden: Er zijn dit drie avonden die elke keer op een dag in de week vielen om het voor veel verschillende nieuwe leden mogelijk te maken om avond te bezoeken. Tijdens deze avonden we gezellig met nieuwe leden en hen leren kennen. Excursie Brussel: In februari zijn we op excursie Brussel gegaan. We dit geweldig kunnen koppelen aan de door langs gaan bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten en een rondleiding te krijgen in lokale stadhuis. Daarnaast we natuurlijk Europees en én vlaamse friet gegeten! Leiderschapstraining: In zijn we twaalf de leiderschapstraining. Er is dit gekozen voor van de trainingen in een korte periode, met de avonden op elkaar, zodat leden aan beide trainingen deel kunnen In de praktijk zijn er leden die aan beide trainingen deze beslissing. Excursie Den Haag: In april zijn we op excursie Den Haag Naast de gebruikelijke lunch met een kamerlid (Eppo Bruins) en een rondleiding, we dit ook het stadhuis van Den Haag bezocht. Anil Kumar kon ons hier veel vertellen over de lokale politiek en een mooie koppeling maken de Landelijk Ledenweekend: We een goed in Nijkerk gehad. Er was ruimte voor sprekers, sportivïteit, een pubquiz, een marshmallows, een gezellig kampvuur, speciaal biertjes, een gesprekken en gezelligheid! PJO-parlement: Voor PJO-parlement we een fractie van 15 leden gevuld. Tijdens een in mei! Focusdag: We zullen dit afsluiten met een focusdag in de Nieuwe Poort in Rotterdam. De PerspectieF-afdeling Rotterdam is het afgelopen actief en de verdiend om gezamenlijk de focusdag te De Nieuwe Poort is een erg mooie locatie met meerdere zalen waar we en veel leden kunnen ontvangen! Cbservant tevreden campagneteam nemen. andere een het te waardoor we blij zijn met goede het hebben jaar het het jaar drukbezochte naar gemeenteraadsverkiezingen Parlement maart jaar bewust dichter inderdaad meerdere met hebben het bedacht hebben omdat het inspirerende gemeenteraadskandidaten georganiseerd hebben te hebben gegeten het museum met deelnemers gestart met het organiseren naar ontzettend bezocht hebben geweest. gemeenteraadsverkiezingen. bezocht ledenweekend barbecue, documentaire, goede hebben goede voorbereidingsavond worden zij klaargestoomd voor het jaar sprekers organiseren. ontzettend gepast jaar evenement geweest hebben deelnemen, hebben eer Maatschappelijke actie(s) Christen zijn in de maatschappij hoeft niet enkel gericht zijn op de politiek. Daarom wilden we dit of er animo is voor van acties. Hiermee zouden we onze kunnen helpen en iets van Gods liefde laten zien. Daarnaast zou een positief bijkomend kunnen onze bekendheid zou worden. onderzoeken medemens effect hebben dat het uitvoeren vergroot te maatschappelijke Samen met verschillende leden is er een zijn er veel ideeën en een aantal uitgevoerd. Zo is op Blue Monday, de meest dag van het jaar een actie waarbij lokale afdelingen in samenwerking stichting de uit de mouwen staken voor hun Dit om Blue Monday iets vrolijker te maken voor hen. Daarnaast is er in Groningen een actie PerspectieF ers gingen bowlen kansarme via stichting Kopland. Op Valentijnsdag konden PerspectieF ers in Rotterdam een Valentijnsdag voor jong en oud, jonge gekoppeld aan voor een leuke middagactiviteit. Wij een leuk initiatief om laten zien waardevol zijn. zijn we nog bezig om een leuke activiteit te in samenwerking met de werkgroep prestatiedruk. georganiseerd meedoen met ouderen dat ouderen jongeren er medemensen. Momenteel brainstormsessie gehouden, depressieve met georganiseerd waarop vonden het waarop ontzettend het mensen Present bedacht handen werden te organiseren jaar met 12

We hebben bij alle activiteiten gemerkt dat eigenaarschap erg belangrijk is voor het succesvol maken van een evenement. Zo verschilde het animo aanzienlijk bij een landelijk georganiseerde activiteit dan bij een activiteit georganiseerd door een afdeling zelf. Het is goed om dit mee te nemen; maatschappelijke acties hoeven niet geforceerd te worden, maar moeten echt vanuit de vereniging zelf ontstaan. Ledenwerving Er heerste al langere tijd de vraag of we het rendement van standwerk op evenementen voldoende vinden. Er wordt veel van leden gevraagd qua tijdsinvestering, maar de aantallen geworven leden vallen vaak tegen. We wilden het afgelopen jaar dan ook bewust nadenken over welke stand de moeite waard zouden zijn. Daarnaast wilden we zoeken naar combinaties met te organiseren activiteiten met bijvoorbeeld een kamerlid. Hierdoor zouden we niet willekeurig flyers hoeven uit te delen, maar gericht geïnteresseerde jongeren naar ons toe trekken. Om deze leden iets moois aan te kunnen bieden zijn er nieuwe flyers ontworpen. Het ontwerp is tevens gebruikt voor promotie in almanakken, het dabar seizoensboek en een boek van het CMF Congres. Het is dit jaar gelukt om op twee evenement een plekje voor een kamerlid te regelen. Zo is Tweede Kamerlid Eppo Bruins langs geweest op het landelijke Ichthus-evenement in Utrecht en hebben we een programma van een uur op het jongerenterrein van opwekking weten te bemachtigen. In Utrecht werd Eppo geïnterviewd in een College Tour-setting en volgens de afdeling in Utrecht is het zeker voor herhaling vatbaar. Op opwekking zal Eppo beginnen met eenzelfde College Tour-setting en daarna zullen we middels een catchbox stellingen behandelen. De aanwezige jongeren kunnen deze blauwe bal met microfoon erin rondgooien en hierdoor is er veel interactie mogelijk. Dit jaar hebben we social media actiever ingezet voor ledenwerving. Zo hebben we meerdere vlogs gedeeld welke we hebben gepromoot via facebook. We zien dat dit zorgt voor een groot bereik en dat er veel nieuwe mensen onze facebook-pagina liken en volgen. Al met al hebben we in april al meer dan 250 leden mogen verwelkom dit seizoen. We zijn hier erg tevreden over en hopen natuurlijk dat dit aantal blijft groeien. 13

Financieel jaarverslag Woord van de Penningmeester In dit jaarverslag wordt de periode 1 januarï 2017 tot juni 2018 besproken. PerspectieF hanteert voor de begroting de kalender jaren aan. Gezien dit wenselijk is voor de (financiële) partners van PerspectieF. Echter heeft dit dus gevolgen voor de verantwoording van de andere bestuurszaken die per studie jaar lopen. In dit jaarverslag zullen de financiële keuzes van het bestuur besproken worden, voor de financiële jaar cijfers wordt u verwezen naar de financiële jaarstukken, welke ook op de website van PerspectieF te raadplegen zijn. Begrotingen Het jaar 2017 is afgesloten met een tekort van 9.714 euro. Dit tekort is onttrokken uit de eigen reserve van PerspectieF, waarmee de eigen reserve in 2018 neer komt op een bedrag van 75.291. Het boek jaar 2017 was al begroot met een tekort, zeker na het grote positief resultaat van 2016, maar toch is het tekort groter uitgevallen dan in eerste instantie verwacht werd. Daarnaast is een groot deel van het tekort te verklaren door de uitgaven die gedaan zijn in aanloop van de Tweede Kamer verkiezingen in maart 2017. Door het verlies in 2017 is er voor de begroting van 2018 ruimer begroot, waardoor er een realistischer beeld geschetst wordt voor de te verwachten uitgaven. Verloop inkomsten en uitgaven Inkomsten Uitgaven Reserve dbh 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Inkomsten Door de inkomsten over de jaren te zien, zien we dat de inkomsten van PerspectieF teruglopen. Dit is grotendeels te verklaren door de teruglopende subsidies van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Dit is een van de grootste inkomsten bronnen van PerspectieF. De verwachting is ook dat voor 2018 een de subsidie van BZK zal verminderen. Dit heeft alles te maken met de groei van het aantal politieke jongeren organisaties, en de grote groei van subsidiabele leden die deze jonge organisaties door maken. Niet alleen PerspectieF ziet haar subsidie verminderen, door de jaren heen, ook andere PJO s signaleren dit in verschillende maten. 14

- Hogere - Tweede Uitgaven De uitgaven van PerspectieF fluctueren erg door de jaren heen. Dit is deels te verklaren door de cycli van verkiezingen, de piek van 2015 is te verklaren door de grote uitgaven omtrent het 15-jarige jubileum. De grote uitgaven van 2017 hebben geleid tot een vermindering in de reserves van PerspectieF. De grote uitgaven in 2017 zijn grotendeels te verklaren door een aantal punten. - Hogere uitgaven op de Algemene Leden Vergaderingen (Focusdag en Kick-off) om te zorgen dat het bestuur op deze dagen kan investeren in de aanwezige leden, in plaats van de Organisatie waarmee deze dagen gepaard gaan. uitgaven aan politieke acties dan in eerste instantie begroot. Door de directe impact van politieke acties, is deze overschrijding geaccepteerd. Kamer verkiezingen van maart 2017. Alle kosten die PerspectieF gemaakt heeft in de periode in aanloop naar de Tweede Kamer verkiezingen van 2017 hebben gezorgd voor een grotere kosten post op de begroting. Waar deze uitgaven wel geresulteerd hebben in een groei van ledenaantal en een jongeren campagne waar met tevredenheid op terugge keken word. Begroting 2018 Contributies 14,310 14,748 17,000 16,106 Overheidssubsidie 43,000 44,730 42,000 50,413 Donateurs&Giften 7,500 1,400 3,000 9,141 Abonnementen Perspex 440 458 500 465 Advertenties 500-500 500 Diverse baten 2,500 1,445 3,500 3,257 Totaal 68,250 62,781 66,500 79,882 Resultaat -4,750-8,058-1,750 22,366 F iasten 2018 VerwachtÔ17 Boti12ô1TReiisatie iôï6 Politiek Lokaal Activiteiten Verkiezingen Ondersteunend Communicatie KVGR Bestuurskosten Secretariaat 6,500 4,000 13,350 5,500 2,950 9,300 22,000 9,100 300 5,507 2,000 14,892 5,155 4,416 7,499 22,000 9,349 21 7,000 4,000 9,500 3,750 4,500 10,700 21,000 7,400 400 5,596 2,093 8,802 5,318 6,541 20,398 8,265 503 Totaal 73,000 70,839 68,250 57,516 15

Voor de begroting van 2018 is er voor gekozen om meer geld te reserveren voor de verkiezingen. Welke ook aan specifieke activiteiten voor de gemeenteraadsverkiezingen gekoppeld zijn. Daarnaast is er voor gekozen om de uitgaven voor activiteiten hoger te begroten, met de ervaringen vanuit 2017 waar het begrote bedrag niet afdoende bleek te zijn. De grote posten als Lokaal en PerspectieF zijn ongeveer gelijk gebleven, juist ook omdat er voldoende geld beschikbaar moet zijn om (lokale) politieke activiteiten te blijven stimuleren. Algemene reserve Het afgelopen jaar is er voor gekozen om in te teren op de algemene reserve van PerspectieF. Door verkiezingen en de relatief grote algemene reserve, is er gekozen om te investeren in PerspectieF. In 2018 hebben we het belang van investeren in promoties, activiteiten en de gemeenteraadsverkiezingen belangrijk geacht voor de vereniging. Deze prioriteiten hebben keuzes met betrekking tot de begroting en daarmee de algemene reserve tot gevolg. Wetende dat de algemene reserve ( 75.291) groot is ten opzichte van de jaarlijkse begroting ( 73.000), namelijk ruim 100%. Na 2018 zal dit wel weer iets minder worden, verwachting is dan dat de algemene reserve zal dalen, wat in 2019 door het gebrek aan verkiezingen ook zal gelden voor de jaarlijkse uitgaven. Activiteiten Twee activiteiten in deze periode behoeven extra verklaring. Daarnaast deze activiteiten zijn tal van verschillende activiteiten georganiseerd door PerspectieF. Uiteraard hebben deze activiteiten ook een bijbehorende financiële ondersteuning gekregen. Financiële ALV Op 28 november 2017 is dit jaar de financiële ALV van PerspectieF geweest. Voorafgaand hiernaar toe is de begroting met een begeleidende brief gepubliceerd. Op deze ALV werd de begroting voor 2018, zonder enige wijzigingen, goedgekeurd door de aanwezige leden. Gemeenteraadsverkiezingen 2018 In het kader van de gemeenteraadsverkiezingen en het feit dat PerspectieF het belangrijk vind om jongeren betrokken te laten zijn bij de lokale verkiezingen, heeft PerspectieF op 27 januari 2018 een verkiezingsfestival georganiseerd. Voor dit event is ook voor het eerst gezocht naar mogelijke sponsoren. Hierin heeft PerspectieF de eerste stappen gezet naar nieuwe sponsor mogelijkheden, in ook een poging om nieuwe inkomsten te generen. Daarnaast is er in 2018 er ook voor gekozen om te zoeken naar een financiële samenwerking tussen PerspectieF en de ChristenUnie. Dit resulteerde in een gift vanuit de ChristenUnie, welke voornamelijk besteed is in het ondersteuning van jonge kandidaat-raadsleden door onder andere een verkiezingsfestival en de nodige online promotie van jonge PerspectieF-leden die zich gekandideerd hadden. 16

Secretariaat Leden Leden aantal/en Onze organisatie zou niet kunnen bestaan zonder de vele leden die we hebben en hun inzet. Afgelopen jaar is er veel ingezet op het werven van nieuwe leden. Met name de campagnetijd was daarvoor een uitgelezen kans om ons als organisatie te profileren door middel van verschillende communicatiekanalen. Daarnaast hebben we gedurende een aantal maanden een bioscoopbonnenactie gehad, wat inhield dat nieuwe leden voor 5 euro lid konden worden en vervolgens een bioscoopbon van ter waarde van 5 euro opgestuurd kregen. Deze actie is vorig jaar tijdens de Tweede Kamerverkiezingen ook gehouden en met succes. Om die reden is besloten deze actie dit jaar te herhalen. Dit bleek opnieuw succesvol te zijn. In totaal is de Organisatie (momenteel is de Christen Unie bezig het aantal leden te inventariseren. Zodra bekend, wordt dit aantal hier vermeldt) leden gegroeid. Elk van de leden is welkom geheten door middel van een welkomstpakketje. Daarnaast kregen nieuwe leden een uitnodiging voor de Welkom bij PerspectieF - avonden die georganiseerd werden om nieuwe leden welkom te laten voelen en kennis te laten maken met de organisatie. Lief & Leed Naast de vele nieuwe leden is het ook van belang om de huidige leden en actieve leden te blijven waarderen voor hun inzet en met hen mee te leven. Dit is gedaan door middel van het sturen van zogeheten Lief & Leed kaartjes. Wanneer er bij het bestuur bekend werd dat een lid een bijzondere gebeurtenis heeft meegemaakt zoals een huwelijk, een baby of een bijzondere prestatie dan werd hier namens het bestuur en de gehele vereniging een kaartje naartoe gestuurd om te laten weten dat er aan hen wordt gedacht en meegeleefd. Nieuwsbrieven Een keer in de twee weken komt de nieuwsbrief uit en wordt verstuurd naar alle leden en eventueel externe relaties die zich hebben aangemeld voor de nieuwsbrief. Hierin worden actuele artikelen of nieuwsberichten gedeeld en worden er activiteiten aangekondigd. Daarnaast wordt er elke nieuwsbrief een actueel gebedspunt beschreven met de vraag of leden hiervoor zouden willen bidden. Dit, om zo ook als vereniging in gebed met elkaar verbonden te zijn en op de hoogte te zijn van wat er speelt en hoe wij hiervoor kunnen bidden. Het staat leden vrij om gebedspunten aan te dragen wanneer zij hier gebed voor willen vragen. Tijdens de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen werd er in elke nieuwsbrief ruimte gecreëerd voor updates over de campagne of het uitlichten van een lokale afdeling. Deze input werd aangeleverd vanuit het campagnekernteam. Promotiemateriaal Vlak voor de campagne van de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 is er extra geïnvesteerd in promotiemateriaal. Dit, om zo voldoende materiaal achter de hand te hebben om uit te delen bij de vele campagne activiteiten. Zo was er genoeg campagnemateriaal over voor lokale afdelingen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2018. Wanneer een lokale afdeling aangaf (extra) PerspectieF materiaal nodig te hebben, werd dit vanuit het partijbureau opgestuurd. 17

Aanpassing brieven 30+ Wanneer leden de leeftijd van 30 bereiken krijgen zij een brief met daarin informatie over het feit dat deze leden aan het einde van het kalenderjaar lid-af zullen worden van PerspectieF. De optie blijft om donateur te blijven van PerspectieF, om lid te worden van de ChristenUnie (of beide) of om helemaal niks meer te doen. Deze brieven zijn een aantal jaar hetzelfde en daarmee een reden om opnieuw kritisch te kijken naar de formulering van de brieven en de communicatie richting de leden. Dit heeft geleid tot het herformuleren van de communicatie richting leden in deze brieven, met de nadruk op het bedanken voor hun lidmaatschap en positief te benadrukken wat het donateurschap inhoud. Daarnaast is er in overleg besloten om oud-leden een gratis, digitaal PerspeX abonnement aan te bieden. Deze aanpassingen zijn doorgevoerd en in het digitale systeem aangepast om de oud-leden die hier geïnteresseerd in zijn automatisch mee te nemen in de mailing van de nieuwe Perspex. 18

Communicatie Een groeiende politieke jongerenorganisatie als PerspectieF kan niet zonder goede externe en interne communicatie. Al een aantal jaren hebben wij de ambitie uitgesproken om onze boodschap op een meer professionele en structurele wijze vorm te geven, zodat komende besturen actieve leden niet opnieuw het wiel gaan uitvinden. De veranderingen die we vorig jaar hebben ingezet, met onder andere de subtiele vernieuwing van de huisstijl, moeten nu ook geadopteerd worden door de leden, en de lokale afdelingen. We constateren dat dat in veel gevallen goed gaat, zo heeft de afdeling Rotterdam een zeer actieve manier van communiceren overgenomen. Het is zaak dat we blijven vasthouden aan de communicatiestrategie die is ingezet, zodat op termijn de hele vereniging hier baat bij heeft. Gemeenteraadsverkiezingen De grootste communicatieve uitdaging van afgelopen jaar was zonder twijfel de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Anders dan de Tweede Kamer verkiezingen moest de communicatielijn bewust niet door het landelijk bestuur uitgezet worden, maar juist geïnitieerd vanuit de lokale afdelingen en de verschillende jongerenkandidaten. Het campagneteam van PerspectieF (beschreven in het hoofdstuk lokaal) heeft geprobeerd de jongerenkandidaten zo veel als mogelijk te ondersteunen, en te voeden met actuele politieke onderwerpen. Uiteindelijk moet de uitput wel uit de steden en dorpen zelf komen. Social media Social media zijn de kanalen waar onze jongerenorganisatie het meest van afhankelijk is geworden. Onze doelgroep besteed gemiddeld genomen de meeste tijd online, en daarmee vormen Facebook, Twitter en lnstagram onze voornaamste communicatiekanalen. Afgelopen jaar hebben we extra geïnvesteerd in de communicatie via Instagram. Geheel nieuw dit jaar waren de vlogjes, die we als bestuur regelmatig hebben gemaakt om een kijkje achter de schermen te bieden aan iedereen die dat leuk vindt. Hoewel er veel positieve online engagement is ontstaan naar aanleiding van de vlogs, bleek de investering die het kost (filmen en editen) te fors. Een goede balans tussen serieuze informatievoorziening en luchtige post hebben we in al onze online media uitingen goed kunnen realiseren. Externe en interne communicatie Het afgelopen jaar hebben we zo veel als mogelijk willen stimuleren dat ook lokale afdelingen, projectgroepen en het internationaal secretariaat input leveren voor onze interne en externe communicatie. De tweewekelijkse nieuwsbrief werd veel minder een manier om vanuit het bestuur te zenden en veel meer een manier om verschillende lagen van de vereniging met elkaar in contact te brengen. Hetzelfde kan gezegd worden van de PerspeX. De redactie is het afgelopen jaar flink uitgebreid en ook de inhoud van het blad kwam steeds meer in het teken te staan van verbinding binnen de vereniging. Media Naast onze online communicatie blijft de traditionele media, krant, radio en tv een goede manier om het grote publiek te bereiken. Afgelopen jaar hebben we op veel verschillende momenten onze face time gekregen in landelijke en regionale media. Het effect hiervan op de bekendheid van onze organisatie laat zich moeilijk voorspellen. Dat de ChristenUnie nu als regeringspartner aan tafel zit zal de grootste verklaring zijn voor het feit dat we, net als vorig jaar, veel meer te zien en te horen zijn. 19

van Bijlage 1 - Samenstelling van het bestuur 2017-2018 Functie Voorzitter Naam iarin van der Zande Bestuurslid Politiek Bestuurslid Organisatie Bestuurslid Lokaal Penningsmeester Secretaris Leonie Schenkel Aline Tuls Elsbeth van den Hazel Christel Monrooij Annemarie de Bruin der Spoel 20

Begroting Bijlage 2 2018 Contributies 14,310 14,748 17,000 16,106 Overheidssubsidie 43,000 44,730 42,000 50,413 Donateurs & Giften 7,500 1,400 3,000 9,141 Abonnementen 440 458 500 465 Perspex Advertenties 500-500 500 Diverse baten 2 500 1 445 3 500 3 257 Totaal 68,250 62 781 66 500 79 882 Resultaat 4750-8,058 1750 22366 Politiek Lokaal Activiteiten Verkiezingen Ondersteunend Communicatie KVGR Bestuurskosten Secretariaat 6,500 5,507 4,000 2,000 13,350 14,892 5,500 5,155 2,950 4,416 9,300 7,499 22,000 22,000 9100 9349 300 21 7,000 5,596 4,000 2,093 9,500 8,802 3,750-4,500 5,318 10700 6541 21,000 20,398 7,400 8,265 400 503 Totaal 73,000 70,839 68,250 57,516 21

Begrotingsposten uitgesplitst w Internationaal 2,000 Projectgroepen en Denktank 2,500 Politieke acties 2,000 Ondersteuning afdelingen j 4,000 Actief ledenweekend & politiek weekend 3,000 ALV s 5,000 Borrels 750 Nieuwjaarsborrel 1,000 Politieke training 800! Leiderschapstraining j 1,800 - Fellowspegramma 300 Excursies binnenland 900 GR2018-5,500 - Algemene kosten 500 Ledenwerving en promotie 4,000 Kosten website 800 - PerspeX 4000 Huisvestigingskosten 6,043 Bureau- en ICT-kosten 6,420 Gemene personeelskosten 9,537 F,an 5,J Bestuursweekend 750 Telefoonkosten 2 600 Overige bestuurskosten 750 1 Algemene kosten Ka ntoorm ate ria al 200 --ft iob 22

PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 FINANCIEEL JAARRAPPORT 2017 PerspectieF ChristenUnie AMERSFOORT Pagina 1 van 9

PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 INHOUDSOPGAVE Algemeen 3 Balans per 31 december 2017 4 Staat van baten en lasten 2017 5 Grondslagen voor waardering 6 Toelichting op de balans per 31 december 2017 7 Toelichting op de staat van baten en lasten 2017 8 Overige gegevens 9 Pagina 2 van 9

PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 ALGEMEEN Als basis voor de subsidieafrekening tellen alle leden die op peildatum 1januari 2017 tussen 14 en 27 jaren oud waren, die op de peildatum stonden ingeschreven als lid en die jaarlijks 5 of meer contributie hebben betaald. Dit aantal is 804. (2016: 858) Gedurende het jaar is voor 1.007 (2016 1.356) ingeschreven leden contributie berekend en gefactureerd. Tot en met 31-12-2017 hebben 966 leden hiervan alles of een gedeelte van betaald, 41 leden betaalden niets. BESTUUR Artikel 9 lid 2: Het bestuur bestaat uit ten minst vijf personen, waaronder een voorzitter, een secretaris en een penningmeester ONDERTEKENING In artikel 13 lid 3 van de statuten van de vereniging is bepaald dat alle bestuurders de jaarrekening dienen te ondertekenen. De uitvoering van de statutaire bepaling is hieronder vormgegeven. De bestuursleden zijn genoemd op alfabetische volgorde van achternaam. Naam: Annemarie de Bruin - van der Spoel Vice voorzitter - Algemeen Secretaris Elsbeth van den Hazel Bestuurslid lokaal Christel Monrooij Penningmeester Leonie Schenkel Bestuurslid Politiek Aline Tuls Bestuurslid Organisatie Jarin van der Zande Voorzitter Pagina 3 van 9

PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 ACTIVA PASSIVA 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 VASTE ACTIVA - - EIGEN VERMOGEN Materiële vaste activa Algemene reserve 75.291 85.004 Inventaris 33 82.435 87.529 82.435 87.529 Balans per 31 december 2017 ( na voorstel resultaatbestemming) VLOTTENDE ACTIVA SCHULDEN OP KORTE TERMIJN Vorderingen Crediteuren 4.956 - - - 196 Debiteuren Nog te betalen bedragen 2.188 2.330 Vooruitbetaald / Nog te ontvangen 767 4.645 Loonheffing, vak.geld, etc. Rekeningcourant verhoudingen 8.250 - Rijkssubsidie 8.884 8.968 7.144 2.525 17.901 13.646 Liquide middelen 64.534 73.883 Pagina 4 van 9

- Communicatie PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 71:839 68.250 57.516 9.714-1.750-22.366 62.126 66.500 79.882 Staat van Baten en Lasten 2017 Exrl.2017 Beqr.2017 Expl.2016 Exl.2017 Beqr.2017 Expl.2016 BATEN LASTEN Contributies PF- leden Contributies Combi leden Subsidie ministerie BZK Donateurs en giften Abonnementen Perspex Diversen Deelnemersbijdragen Advertenties Perspex Nagekomen contributies Rente 5.316 8.963 44.731 1.331 455 1.220 110 7.000 10.000 42.000 3.000 500 3.000 500 500 6.700 Bestuurskosten 10.058 7.400 8.265 9.406 Doorbelasting partijbureau 22.603 21.000 20.398 50.413 Ondersteunend 4.105 4.500 5.318 9.141 Secretariaat 26 400 503 465 Politieke kernactiviteiten 5.562 7.000 5.596 Lokaal 2.049 4.000 2.093 2.890 Activiteiten 15.101 9.500 8.802 500 Verkiezingen 5.155 3.750-7.181 10.700 6.541 367 subtotaal baten Totaal Generaal 62.126 66.500 79.882 62.126 66.500 79.882 subtotaal lasten Toevoeging / onttrekking Algemene Reserve Totaal Generaal Pagina 5 van 9

PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING Algemeen Voorzover niet anders is vermeld zijn de activa, de voorzieningen en de schulden opgenomen tegen de geamortiseerde kostprijs. De jaarrekening is opgesteld op basis van Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor kleine rechtspersonen Cl kleine organisaties-zonder-winststreven. De jaarrekening is opgesteld in Euros. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs, verminderd met de afschrijvingen. De afschrijvingen worden op lineaire basis berekend aan de hand van de geschatte economische levensduur van de activa. Vorderingen, liquide middelen, schulden en overlopende activa en passiva De vorderingen, liquide middelen, schulden en overlopende activa en passiva zijn opgenomen tegen de geamortiseerde kostprijs; waardering geschiedt onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid, gebaseerd op een individuele beoordeling van de vorderingen. GRONDSLAGEN VOOR DE RESULTAATBEPALING De bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Winsten worden verantwoord als ze zijn gerealiseerd, verliezen als ze voorzienbaar zijn. VERGELIJKENDE CIJFERS De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van vorig jaar. De vergelijkende cijfers van het voorgaande boekjaar zijn, waar nodig, slechts qua rubricering voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. Pagina 6 van 9

PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 31-12-2017 31-12-2016 Vooruitbetaald / Nog te ontvangen Te ontvangen rente en overige 110 1.515 Vooruitbetaalde bedragen 657 3.131 767 4.645 Liquide middelen Rabobank rekening-courant 2.156 1.658 Rabobank spaarrekening 38.000 48.000 SNS Bank Meersparen 24.378 24.225 Algemene Reserve 64.534 73.883 Saldo per 1 januari 85.004 62.638 Mutatie saldo door resultaatverdeling 9.714-22.366 Saldo per 31 december 75.291 85.004 Kortiopende schulden Nog te betalen bedragen Accountantscontrole 1.925 1.830 Bankkosten en overige 263 500 2.188 2.330 Er zijn geen afzonderlijke schulden van 25.000 of meer. NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN Gemeenschappelijke kosten De vereniging heeft een overeenkomst met de ChristenUnie gesloten tot verrekening van voor gemene rekening gemaakte kosten, betreffende de verdeling van gezamenlijke kosten. De kosten hiervan bedroegen in 2017 22.603. Voor 2018 wordt een bedrag verwacht van circa 19.377. De verdeling van gezamenlijke huisvestingskosten, bureaukosten en gemeenschappelijke personeelskosten is geregeld in een Overeenkomst tot verrekening van voor gemene rekening gemaakte kosten (KVGR). Pagina 7 van 9

PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2017 31-12-2017 31-12-2016 BATEN Subsidie ministerie BZK Subsidie 44.418 44.840 Nagekomen subsidie voorgaand boekjaar 313 5.573 44.731 50.413 GIFTEN Donateurs 1.331 1.494 Bijdrage ChristenUnie - 7.647 1.331 9.141 In het boekjaar 2017 is géén gift ontvangen van in totaal 4.500 of meer. LASTEN 31-12-2017 31-12-2016 Bestuurskosten Bestuursweekend/vakantie 865 605 Reiskosten bestuursleden 5.843 4.438 Telefoonkosten 2.675 2.832 Overige bestuurskosten 675 391 10.058 8.265 Bureau- en huisvestingskosten Doorbelasting partijbureau (KVGR) 22.603 20.398 Ondersteunend Bruto loon medew. Communicatie 1.040 1.040 Sociale lasten 237 199 Vakantiegeld en eindejaarsuitkering 149 190 Summerschool / Winterschool - 933 Accountantscontrole 1.928 1.824 Bankkosten 174 254 Oninbare contributies 577 878 4.105 5.318 Secretariaat Alg. benodigdheden secretariaat 26 405 Kantoormateriaal 97 26 503 Politieke kernactiviteiten Teambuilding actieve leden 40 965 Overige kst. internationaal (binnenland) 1.524 601 overige kosten Politiek + onvoorzien 1.142 557 Politieke acties 2.857 3.430 Overige kosten intern - 43 5.562 5.596 Lokaal PerspectieF lokaal 2.049 2.093 2.049 2.093 Pagina 8 van 9

- PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2017 31-12-2017 31-12-2016 Activiteiten Actief ledenweekend 3.474 1.815 Reizen internationaal - 406 Teambuilding internationaal - 41 Algemene ledenvergadering (ALV) 7.098 2.891 Borrels 422 134 Sireneborrels - Promotie standwerk - Promotie Samenwerkingsverbanden 150 Nieuwjaarsborrel 1.062 797 Lustrumgala 2015 - - Trainingen 429 796 Leiderschapstraining 1.589 794 Fellowsprogramma en 0v. trainingen 300 10 Excursies binnenland 727 969 15.101 8.802 Verkiezingen Verkiezingscampagnes (TK2017) 5.155 5.155 - - Communicatie Overige kosten communicatie Communicatie, drukwerk,kleding,stand-inr 523 67 Ledenwerving en Promotie 2.486 3.873 Communicatiekern Kosten website 737 778 Perspex 3.434 1.824 7.181 6.541 Pagina 9 van 9

het de 750 ACCOUNTANTS IN NON-PROFIT Vereniging PerspectieF, ChristenUnie-jongeren Postbus 439 3800AK AMERSFOORT CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Vereniging PerspectieF, ChristenUnie-jongeren Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Vereniging PerspectieF, ChristenUnie-jongeren gecontroleerd. Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Vereniging PerspectieF, ChristenUnie-jongeren per 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn Cl Kleine Organisaties zonder-winststreven. De jaarrekening bestaat uit: 1. de balans per 31 december 2017 met een balanstotaal van 82.435; 2. de staat van baten en lasten over 2017 met een resultaat van 9.714 (tekort); en 3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van Vereniging PerspectieF, ChristenUnie-jongeren zoals vereist in de Verordening inzake de Onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening Gedrags- en Beroepsregels Accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: bestuursverslag; overige gegevens. Correspondentie Postbus 2150 2400 CD Alphen aan den Rijn t. 0172-175 info withaccountants.ni @ www.withaccountantsni @withaccountants IRAN NL71 INGB 0667 8301 62 KvK 28112484

ACCO UN TANTS IN NON-PROFIT -2- Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat en alle informatie bevat die op grond van de in Nederland geldende RJ-Richtlijn Cl Kleine Organisaties-zonder-winststreven vereist is. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de controle of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn Cl Kleine Organisaties-zonder-winststreven. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van het bestuur voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn Cl Kleine Organisaties-zonder-winststreven. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de vereniging in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de vereniging te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vereniging haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fouten of fraude en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Was getekend te Sliedrecht, 15juni 2018. WITh accountants B.V. Bij lagen.

het het het het het het ACCOUNTANTS IN NON-PROFIT Bijlage bij onze controleverklanng over de jaarrekening 2017 van Vereniging PerspectieF, ChristenUnie jongeren Wij hebben onze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controtestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te Leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de vereniging; evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evatueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vereniging haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van mateneel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe Leiden dat een vereniging haar continuïteit niet Langer kan handhaven; evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met het bestuur onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

van Algemeen PerspectieF, ChristenUnie jongeren Jaarrekening 2017 ALGEMEEN Als basis voor de subsidieafrekenirig tellen alle leden die op peildatum 1 januad 2017 tussen 14 en 27 jaren oud waren, dle op de peildatum stonden Ingeschreven als lid en die jaarlijks 5 of meer contributie hebben betaald. Dit aantal is 4aj (2016: 858) Gedurende het jaar is voor 1.007 (2016 1.356) ingeschreven leden contributie berekend en gefactureerd. Tot en met 31-12-2017 hebben 966 leden hiervan alles of een gedeelte van betaald, 41 leden betaalden niets. BESTUUR Artikel 9 lid 2: Het bestuur bestaat uit ten minst vijf personen, waaronder een voorzitter, een secretaris en een penningmeester ONDERTEKENING In artikel 13 lid 3 van de statuten van de vereniging is bepaald dat alle bestuurders de jaarrekening dienen te ondertekenen. De uitvoering van de statutaire bepaling is hieronder vormgegeven. De bestuursleden zijn genoemd op alfabetische volgorde van achternaam. Naam: Annemarie de Bruin - der Spoel Vice voorzitter - Secretaris Elsbeth van den Hazel Bestuurslid lokaal Christel Monrooij Penningmeester Leonie Schenkel Bestuurslid Politiek Aline Tuls Bestuurslid Organisatie Jarin van der Zande Voorzitter Pagina 3 van 9

ChristenUriie 0 Geef geloof een stem Ministerie van Binnenlandse zaken Directoraat-Generaal Bestuur en Wonen, Democratie en Burgerschap T.a.v. dr. Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Amersfoort, 20 april 2018 Uw kenmerk: Betreft Suppiement ChristenUnle Jaarrekening 2017 Overzicht donateur(s) Geachte heer Middels deze e-maii separaat van de ChristenUnie jaarrekening 2017 ontvangt u een overzicht van donateur(s) die in 2017 4.500 of meer hebben gedoneerd. In 2017 is er 1 donateur geweest die in totaal 4.500 of meer heeft gedoneerd. Dit is mw. H.T. Dake, te Lochem, Op 31-1-2017 heeft zij 5.000 gedoneerd en op 20-3-2017 heeft ze een bedrag van 10.000 gedoneerd. In totaal dus 15.000. In 2017 zijn er geen legaten of nalatenschappen ontvangen. Geen enkele donateur heeft één of meerdere bijdrage(n) in natura gedoneerd ter waarde van 4.500 of meer. Graag ontvang Ik van u een ontvangstbevestigîng. Met vriendelijke groet, teuartijbureau ChristenUnie steriunie, postbus 1i39 3800 lui pmersfoort 033-1i22 69 69 info@christefluflie.nt Christen Unie 0 ta,re5pondntieadrfls: o4hu% tij ) 3BOU All Arfilisfoort T o1ti26gt, 14 ologfirhrktiniui iir 1 ww r_l tflvunp, ni BAN NL55 RA13O O3 lmjo IB 911 RIM1Ot4 a Hfl14 3?û8O 151

Ministerie van BZK Directie BDF Postbus 2001 1 2500 EA DEN HMG Geachte minister, Deze verklaring hoort bij de jaarrekening van de Bestuurciersvereniging (BV) over 2017. Verklaring: Hierbij verklaart de bestuurdersvereniging van de ChristenUnie, als zijnde een neveninstelling van de ChristenUriie dat inzake het jaar 2017: Er geen giften ontvangen zijn van 4.500 of meer Er geen schulden zijn van 25000 of meer. Namens de BV.: Mevr. B. van den Berg, adviseur BV ChristönUfle

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag ChristenU me Burgerscilap tav. het bestuur Postbus 439 3800 AK AMERSFOORT Turfmarkt 147 Directie Democratie en Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksreiaties Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Contactpersoon 8 partijflnanciering@minbzk.nl Kenmerk 2018-0000253228 Datum 18 oktober 2018 Uw kenmerk Referentienummer 2018-0000041947 Betreft Subsidievaststelling en nabetaling Wfpp 2017 Biilage(n) Geacht bestuur, Op 19 juni 2018 heb ik de verantwoording voor de door u ontvangen subsidie in het kader van de Wet financiering politieke partijen (Wfpp) over 2017 ont vangen. Dank daarvoor. Het inhoudelijke verslag is door mij in goede orde ontvangen. Met het resul taat kan ik instemmen. Conform uw ingediende verantwoording van 19 juni 2018 stel ik de subsidie vast op een bedrag van C 963.473,66. In dit bedrag zijn begrepen de subsidie voor: het wetenschappelijk instituut (C 189.719,00) de politieke jongerenorganisatie (C 44.620,37) de instelling voor buitenlandse activiteiten (C 117.352,00). Aan u is reeds een bedrag van 750.056,78 als voorschot uitbetaald. Het res terende bedrag van C 213.416,88 is goedgekeurd en wordt betaalbaar gesteld op rekeningnummer NL 55 RABO 0372930018 ten name van de ChristenUnie te Amersfoort. Hoogachtend, De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Namens deze, Directeur Democratie en Burg ei-schap Pagina 1 van 2

._ -_;. - - Belanghebbenden kunnen binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit daartegen per bnef Datum bezwaar maken bij de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatles, Postbus 20011, 2500 18 oktober 2018 EA Den Haag. Het bezwaarschrift moet zijn ondertekeno, voorzien zijn van een datum alsmede de Kenmerk 2018-0000253228 naam en het adres van de indiener en dient vergezeld te gaan van de gronden waarop het bezwaar berust en, zo mogelijk, een afschrift van het besluit waartegen het bezwaar Is gericht. / _5, - Pagina 2 van 2